(‏۳‑۳۷)

(‏۳‑۳۸)

انعکاس و انکسار موج در ناپیوستگی مصالح در یک مخروط
بعد از تشکیل و معرفی ساختار مخروط اولیه‏ی موج حاصل از وارد آمدن نیروی خارجی به پی سطحی، نوبت به بررسی چگونگی انتشار این موج در عمق و در مواجهه با ناپیوستگی‏ها و شرایط لایه‏ای خاک می‏باشد. هنگامی که موج برخوردی منتشر شده در مخروط اولیه با نا‏پیوستگی روبرو می‏گردد، یک موج انعکاس‏یافته و موج دیگری در حالت انکسار‏یافته ایجاد می‏شود که هر کدام در مخروط جدید خود و به سمت خارج از منبع آشفتگی منتشر می‏شوند.
ضریب انعکاس
در لحظه‏ی برخورد موج ورودی از محل دیسک به فصل مشترک لایه‏ها، بخشی از موج مذکور با ضریببه‏سمت بالا منعکس می‏گردد. ضریب انعکاس به‏صورت نسبت موج انعکاس‏یافته به موج برخوردی تعریف می‏شود که به خصوصیات دو مصالح موجود در سطح مشترک و فرکانس موج بستگی دارد [۲].

(‏۳‑۳۹)

برای یک دیسک سطحی واقع بر لایه‏ی مستقر بر محیط نیمه‏بی‏نهایت خاک، انتشار موج در مخروط‏های اولیه، انعکاس‏یافته و انکسار‏یافته در شکل ۳-۹-الف نشان داده شده است.

مخروط اولیه با راس ۱ ودامنه‏ی f(ω) ، مخروط انکسار‏یافته با راس۲ و مخروط انعکاس‏یافته با راس ۳ مشخص شده است. اعمال سازگاری تغییرمکان‏ها و تعادل دیسک در سطح مشترک، مستلزم آن است که یک موج انکسار‏یافته با دامنه‏ی h(ω) با انتشار به سمت پایین در مصالح دوم و یک موج انعکاس‏یافته با دامنه‏ی g(ω) با انتشار به سمت بالا در مصالح اول ایجاد شود.
دامنه‏ی تغییر مکان برای موج منتشر شده در مخروط، به فاصله‏ی Z از مبدا محور که از راس مخروط در نظر گرفته می‏شود، به‏صورت زیر می‏باشد:

(‏۳‑۴۰)

شکل ‏۳‑۹: انتشار موج در مخروط‏ها. الف)موج برخوردی به سطح مشترک ؛ب)موج انکسار‏یافته؛پ) موج انعکاس‏یافته [۴۸]
در نتیجه برای دامنه‏ی تغییر‏مکان، برای موج برخوردی در فاصله‏ی d از دیسک اولیه و روی سطح مشترک موج برخوردی f به‏صورت زیر به‏دست می‏آید:

(‏۳‑۴۱)

، به‏عنوان شرایط مرزی در ارتفاع ، می باشد. سطح مشترک با نا‏پیوستگی در مصالح را می‏توان با یک دیسک مجازی به شعاعr، مدل‏سازی نمود، با توجه به روابط هندسی می‏توان داشت:

داخل شکمی …………………………………………………………………………………………………….۵۶
جدول ۴-۹ : مقایسه میانگین وانحراف معیارIAP بر حسب گرو های سنی به تفکیک وضعیتهای مختلف­سرتخت……………………………………………………………………………………………………….۵۸
جدول ۴-۱۰ : مقایسه تغییرات IAP بین زوایای ۱۵-۰ و ۳۰-۰ بر حسب سن واحدهای مورد پژوهش…۶۰
جدول ۴- ۱۱ : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب جنس به تفکیک زوایای مختلف سر تخت..۶۱
جدول ۴- ۱۲ : مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای ۱۵-۰ و ۳۰-۰ بر حسب جنس …………………۶۳
جدول ۴- ۱۳ : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب گروه های BMI به تفکیک زوایای مختلف
سرتخت……………………………………………………………………………………………………………….۶۴
جدول ۴-۱۴: مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای ۱۵-۰ و ۳۰-۰ سر تخت بر حسب گروه های BMI………………………………………………………………………………………………………………….66
جدول ۴ – ۱۵ : مقایسه اختلاف IAP در سه زوایه مختلف سر تخت بین گرو های BMI ………………..67
جدول ۴ – ۱۶ : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب تشخیص بیماری به تفکیک زوایای مختلف سرتخت……………………………………………………………………………………………………………….۶۸
جدول ۴- ۱۷ : مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای ۱۵- ۰ و ۳۰ – ۰ سر تخت بر حسب تشخیص بیماری………………………………………………………………………………………………………………..۷۰
جدول ۴ – ۱۸: مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور به تفکیک زوایای مختلف سر تخت……………………………………………………………………………………………………۷۱
جدول ۴ -۱۹ : مقایسه تغییرات IAP بین زوایای ۱۵- ۰ و ۳۰ -۰ بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور ………۷۳
جدول ۴ - ۲۰ : ضریب همبستگی پیرسون متغیرهای IAP و تغییرات آن در زوایای مختلف سر تخت….۷۴
جدول ۴ – ۲۱ : محدوده توافق و میزان خطای IAP بین زوایای مختلف سر تخت………………………..۷۵
فهرست نمودار های فصل چهار :
نمودار ۴- ۱ : تغییرات فشار داخل شکمی از زاویه صفر درجه به سمت زاویه ۳۰ درجه …………………۵۵
نمودار ۴- ۲ : تغییرات فشار داخل شکمی بر اساس درجه بندی هیپرتانسیون داخل شکمی در سه زاویه صفر ، ۱۵ و ۳۰ درجه …………………………………………………………………………………………….۵۷
نمودار۴_۳ : روند و مقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب گروه های سنی واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………..۵۹
نمودار ۴_۴ : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف بر حسب جنس واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….۶۲
نمودار ۴ _ ۵ : : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب گروه های BMI واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………۶۵
نمودار ۴ _ ۶ : : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب تشخیص بیماری واحدهای مورد پژوهش………………………………………………………………………………….۶۹
نمودار ۴ _ ۷ : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور …………………………………………………………………………………………………………….۷۲
نمودار ۴ – ۸ : محدوده توافق و میزان خطا بین زوایای ۱۵ و ۰ درجه سر تخت …………………………..۷۶
نمودار ۴ – ۹ : محدوده توافق و میزان خطا بین زوایای ۳۰ و ۰ درجه سر تخت …………………………..۷۷

بیان مسئله :
فشار داخل شکمی ( ^[۱](IAPبه شکل فزاینده ای به عنوان یک عامل مهم فیزیولوژیکی در بیماران بخش مراقبت ویژه مورد توجه قرار گرفته است (۲،۱). افزایش فشار داخل شکمی یک فرایند خاموش بالینی است که تا وقتی به طور کامل پیشرفت نکند تشخیص داده نمی شود .انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی (WSACS)^[2] میزان بروز هیپرتاسیون داخل شکمی ^[۳](IAH)در بیماران بخش­های مراقبت­ ویژه از ۱۸درصد تا۸/۵۸ درصد و در بیماران بدحال داخلی وجراحی ۶۵ - ۴/۵۴ درصد بیان کرده است (۲ ) . این دامنه وسیع در محیط های بالینی مختلف( جراحی یا داخلی ) ، وضعیت بیمار ( تروما ، سوختگی، بیماران بعد از عمل ) ، تنوع روش های اندازه گیری IAP و نیز عددی که برای تعریف هپیرتاسیون داخل شکمی انتخاب می شود ( ۲۵-۱۲ میلی مترجیوه ) متفاوت است (۳). از این رو IAHبه عنوان یک سندرم دیسترس حاد تنفسی ((ARDS^[4] شکمی شناخته می شود(۴). افزایش فشار داخلی شکمی نتایج و اثرات مختلف و مخربی برروی بافتهای اطراف و ارگانهای دیگر بدن دارد . اثر ایسکمیک وقتی IAP به ۱۰ میلی متر جیوه و یا بیشتر برسد رخ می دهد .اما وقتی فشار به ۲۰ میلی متر جیوه و بالاتر رسید ، آسیب ارگانی غیر قابل برگشت رخ می دهد سندرم کمپارتمان شکمی ایجاد می گردد (۴،۲) .

تحقیق رین تام^[۵] و همکاران نشان داد که میزان مرگ و میر درروز بیمارن مبتلا به IAH بستری در بخش مراقبت ویژه در مقایسه با بیماران بدون ابتلاء به IAH در طی ۲۸ روز به ترتیب ۹/۳۷ در مقابل ۱/۱۹ و در طی ۹۰ روز ۷/۵۳ در مقابل ۸/۳۵ بود ، IAH اولیه به عنوان عامل خطر مستقل مرگ و میر شناخته شده است (۵).
مطالعات نشان داده است که با پایش IAP در بیماران بستری در بیمارستان وبه بخصوص بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه طول مدت بستری بین ۱۰ تا ۱۳ روز کاهش پیدا می کند و بدنبال آن روازانه ۲۰۰۰ دلار صرفه جویی در هزینه های درمان می گردد. با درمان و مراقبت به موقع و زود هنگام در بیماران مبتلاء به IAH به ازای هر بیمار مبتلاء ۱۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ دلار صرفه جویی خواهد شد (۲).
یافته­ ها در مطالعه کربز^[۶] نشان داد که در بیماران تحت تهویه مکانیکی، تنظیم دستگاه تهویه مکانیکی بخصوص (^[۷](PEEP باید با توجه به اثرات فشار داخل شکمی برروی قفسه سینه و کمپلیانس ریه ها انجام شود(۶). از طرف دیگرفشار داخل شکمی افزایش یافته می تواند یک عامل پیش بینی کننده نارسایی ارگانی و میزان مرگ و میر در این بخش ها باشد (۷،۳).
اکثر بیماران بخش های مراقبت ویژه تحت تاثیر مانیتورینگ های مختلف همودینامیک مانند (CVP (^[8] و ((CO^[9] می باشند چیزی که اغلب به آن توجه نمی گردد این مسأله است که اندازه گیری های مختلف همودینامیک تحت تاثیر عوامل دیگری مثل تهویه مکانیکی وIAP می باشند (۹،۷،۸ ) . علیرغم شیوع بالای IAH و اهمیت ACS و کنترل آن در بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه ، اندازه گیری فشار داخل شکمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و این در حالی است که اگر سندرم کمپارتمان شکمی و عوارض شدید آن رخ دهد تنها درمان جراحی برای کاهش فشار داخل شکمی کاربرد دارد . بنابراین تشخیص زود رس برای مداخله کافی و کنترل آسیب ضروری می باشد ( ۳ ) .
بررسی و اندازه گیری فشار داخل شکمی همانند سایر بررسی های پارامترهای همودینامیک از وظایف پرستار بخش مراقبت ویژه است. کسب مهارت های پرستاری به منظور تشخیص بیماران در معرض خطر IAH اساسی و ضروری می باشد تا با مداخلات غیر جراحی زود هنگام به کاهش IAP و جلوگیری از بروز ACS کمک نماید. تحقیقات نشان داده است که در ۶۰-۴۰ درصد موارد معاینات بالینی در تشخیص IAHدر مقایسه با اندازه گیری فشار داخل شکمی موفق نبوده است(۱۰،۱۱) . اندازه گیری سریال IAP برای تشخیص و درمان IAH/ACS ضروری است زیرا حساسیت معاینه بالینی تنها ۶۰درصد می باشد (۱۳،۱۲).
به دلیل اهمیت IAH ، پرستاران باید به طور ویژه ای از فرایند اندازه گیری فشار داخل شکمی و جنبه های مختلف آن آگاه باشند . از طرفی اگر به این امر توجه نشود منجر به بروز اشتباه در سایر اندازه گیری همودینامیک خواهد شد ( ۱۶،۱۴،۱۵).
از این رو طبق توصیه انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی ، اندازه گیری روتین در بیماران دارای دو یا چند عامل خطر مثل اتصال به تهویه مکانیکی ، ترانسفوزیون خون بیش از ۱۰ واحد در ۲۴ ساعت ، دریافت مایعات بیش از ۵ لیتر در ۲۴ ساعت ، پنومونی^[۱۰] ، سپسیس^[۱۱] و … باید هر ۶-۴ ساعت تا زمان حذف عامل خطر انجام شود(۱۷) .
معمولاً وضعیت استاندارد مورد استفاده برای اندازه گیری فشار داخل شکمی صفر درجه می باشد.اما برای بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه این وضعیت می تواند عواقب جبران ناپذیری از جمله پنومونی ، دیسترس تنفسی و … داشته باشد بخصوص وقتی که این اندازه گیری بصورت مداوم صورت گیرد. لذا چالشی که اغلب پرستاران بخش مراقبت ویژه با آن روبرو هستند این مسئله است که هنگام مانیتورینگ همودینامیک بیمار از جمله IAP نیاز است که بیمار حتماً در وضعیت طاقباز قرار گیرد؟(۱۴)
پیشبرد راحتی و آسایش بیمار از طریق مداخلات پرستاری یک جزء جدایی ناپذیر از مراقبت پرستاری در بخش های ویژه است و از وظایف پرستاران می باشد. یکی از جنبه­ های راحتی وآسایش بیمار برقراری وضعیت مناسب و راحت برای بیمار می باشد (۱۸ ) .
شواهدی در مقالات درباره تاثیر وضعیت بدن برروی اندازه گیری فشار داخل شکم وجود دارد ، اما تاثیر درجه ای که معمولاَ برای وضعیت های مختلف زاویه سرتخت در بیماران بخش های مراقبت ویژه استفاده می شود برروی فشار داخل شکم روشن نیست(۱۹). اندازه گیری فشار داخل شکم در وضعیت صفر درجه که وضعیت مطلوب در بیماران بخش مراقبت ویژه نمی باشند ، باعث می شود که فشار داخل شکم کمتر از میزانی که اغلب اوقات بیماران با آن روبرو هستند ،اندازه گیری گردد( ۱،۱۳،۱۵ ).
از سوی دیگر عدم تحمل این وضعیت دربیماران با شرایط خاص منجر به افزایش کاذب IAP خواهد شد (۱۲،۱۱). تحقیقات در زمینه این بیماران، که تحمل چنین وضعیتی را ندارند همانند بیماران مبتلا به نارسایی قلبی ، سندرم دیسترس تنفسی ، سپسیس یا جراحی به اندازه کافی در دسترسی نمی باشد(۱۳). علاوه بر آن قرار گرفتن بیمار در وضعیت خوابیده به پشت بدون بالا آوردن سرتخت حتی برای مدت کوتاه با هدف اندازه گیری فشار داخل شکمی خطر پنومونی­ آسپراسیون را افزایش می­دهد. این وضعیت برخلاف خط مشی­های توصیه شده مرکز کنترل بیماریها برای پیشگیری از این عارضه می باشد در اصول توصیه شده در بیماران بخش های مراقبت ویژه تاکید می­ شود تادر صورت عدم ممنوعیت درهمه­زمان ها حداقل۳۰ درجه ­افزایش سرتخت وجود داشته باشد . علت این امر شواهد­ی­ از کاهش پنومونی وابسته به ونتیلاتور است واینکه این وضعیت میزان بروز زخم های فشاری را کاهش می دهد (۱۴). بنابراین درک تاثیر وضعیت بدن بر اندازه گیری فشار داخل شکمی مهم است بطوریکه اندازه های فشار داخل شکمی می تواند به شکل مناسبی تفسیر گردد (۲۰) .
برخی از مطالعات نشان داده اند که با افزایش سر تخت بیش از ۲۰ درجه فشار داخل شکمی به شکل معنی داری افزایش پیدا خواهد کرد (۱۲) و نیز در مواردیکه بیمار در معرض خطر کمپارتمان شکمی قرار دارد و فشار داخل شکمی بیش از ۲۰ میلی مترجیوه می باشد ، فشار داخل شکمی می تواند در وضعیت نیمه نشسته اندازه گیری گردد(۱). همچنین تحقیقات نشان داده اند که ارتباط فشار داخل شکمی و زاویه سر تخت در مردان و بیماران با شاخص توده بدنی بالاتر معنی دار تر بوده است(۱۹،۲۰) .
ثبات وضعیت بیمار از یک اندازه گیری تا اندازه گیری بعدی در روش اندازه گیری متناوب فشار داخل شکمی در صحت آن برای تصمیم گیری بالینی اهمیت دارد . تغییر وضعیت های مختلف در فواصل اندازه گیری فشار داخل شکمی بر صحت میزان اندازه گیری شده تاثیر گذار است و می تواند در تصمیم گیری بالینی اختلال ایجاد نماید ( ۲ ) .
مطالعات بیشتر در این زمینه این امکان را خواهد­­ داد تا در تکنیک اندازه گیری فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سرتخت بدون آنکه بیمار در وضعیت صاف (صفر درجه) و عوارض بالقوه آن قرار داده شود ، تصحیحی صورت گیرد و همچنین­ از آنجائیکه ACS برمبنای اندازه گیری فشار داخل شکمی در وضعیت صاف تعریف می شود ، برای اینکه وضعیتی غیر از صفر درجه برای اندازه گیری فشار داخل شکمی استفاده شود نیاز به مطالعات بیشتری است (۱۱). انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی یکی از توصیه ها و پیشنهادات برای پژوهش و تحقیق درباره روش اندازه گیری فشار داخل شکمی و تاثیر وضعیت بدن بر روی اندازه گیری IAP بیان کرده است (۱۷) .
ازآنجائیکه عوارض ناشی از وضعیت صفر درجه در برخی موارد مانع از انجام اندازه گیری IAP می شود ، لذا پژوهش­های متعددی در مورد درجه زاویه سرتخت که کمترین تفاوت را با اندازه گیری فشار داخل شکمی در وضعیت صفر درجه دارد لازم به نظر می رسد . برخی از محققین بیان می کنند که تعیین معیار های اصلاح شده فشار داخل شکمی اجازه می دهد که بتوان فشار داخل شکمی را در وضعیت های نیمه نشسته تفسیر کرد(۲۰) . آنچه در مراقبت از بیماران مهم بوده این است که سعی شود مراقبت ها به گونه ­ای انجام گردد که حداقل عوارض احتمالی را برای بیماران به دنبال داشته باشد و نیز در عین حال با حفظ راحتی و آسایش بیمار مانیتورینگ بیمار دقیقاً منعکس کننده وضعیت واقعی او باشد (۲) .
با توجه به اینکه اندازه گیری فشار داخل شکمی به صورت استاندارد و معمول در وضعیت صفر درجه انجام می شود و از طرفی اندازه گیری فشار داخل شکمی دربیماران بخش مراقبت ویژه با داشتن عوامل خطر متعدد و اثرات آن بر روی وضعیت بیمار امری لازم الاجراء به شمار می رود و نیز عدم تحمل قرار گیری بیماران دراین وضعیت مانعی درجهت این امر به شمار می رود ، پژوهشگر به دنبال درجه­ای از زاویه سر تخت است که کمترین تغییر را در وضعیت بیمار و میزان فشار داخل شکمی ایجاد می­نماید. این درجه با توجه به مطالب ذکر شده متفاوت است. با توجه به­اینکه همانند سایر شاخص­ های همودینامیک اندازه ­گیری فشار داخل شکمی­از­ وظایف و مسئولیت­های پرستار بخش مراقبت ویژه محسوب می شود (۲) و تاکنون نیزدر کشور ایران تحقیقی در این زمینه انجام نشده است لذا پژوهشگر برآن شد تا به بررسی تغییرات فشار داخل شکمی در وضعیت های مختلف پرداخته و به وضعیت مناسب برای اندازه گیری فشار داخل شکمی دست یابد تا شاید این یافته ها بتواند در ارتقاء کیفیت مراقبت بیماران در بخش های مراقبت ویژه ممورد استفاده قرار گیرد.
اهداف پژوهش:
هدف کلی پژوهش:
مقایسه تغییرات فشار داخل شکمی در وضعیت صفر ،۱۵ و ۳۰ درجه سر تخت در بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه مراکز آموزشی درمانی شهر رشت در سال ۹۱-۱۳۹۰.
اهداف ویژه­ی پژوهش :
تعیین میانگین فشار داخل شکمی بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه در وضعیت صفر درجه سر تخت
تعیین میانگین فشار داخل شکمی بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه در وضعیت ۱۵ درجه سر تخت
تعیین میانگین فشار داخل شکمی بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه در وضعیت ۳۰ درجه سر تخت
مقایسه میانگین فشار داخل شکمی در وضعیت های صفر ، ۱۵ و ۳۰ درجه سر تخت با برحسب عوامل فردی ومداخله گر
تعیین محدوده توافق L.A ^[۱۲] ومیزان خطا بین گروه ۱۵ و صفر
تعیین محدوده توافق و میزان خطا بین گروه ۳۰ و صفر
فرضیه پژوهش :
۱.میانگین فشار داخل شکمی در وضعیت های صفر و ۱۵ درجه تفاوتی ندارد.
۲.میانگین فشار داخل شکمی در وضعیت های صفر و ۳۰ درجه تفاوتی ندارد.

عنصر معنوی تقصیر، اراده و سوءنیت میباشد. در حقوق کیفری تمیز و سلامت اراده فاعل اساس مسئولیت را تشکیل میدهد زیرا بدون وجود تمیز و سالم بودن اراده نمیتوان تقصیر کیفری را به کسی نسبت داد و چون اصل شخصی بودن جرایم و مجازاتها از اصول کلی و پذیرفته شده حقوق
۱- مستفاد از مواد ۱۶۸ و ۲۳۰ و ۲۲۵ و ۳۳۴ و ۴۸۴ قانون مدنی
جزاست بنابراین بدون تقصیر مسئولیتی ایجاد نمیگردد، به همین دلیل است که کودک و مجنون مسئولیت کیفری ندارند.^۱

در حقوق خصوصی و در حوزه مسئولیت قراردادی، اراده از ارکان اصلی بهشمار میرود ولی در حوزه مسئولیت مدنی چون هیچگونه قراردادی بین فاعل زیان و زیاندیده منعقد نمیگردد، بنابراین نیازی به تمیز و اراده نمیباشد و الزام و تعهد به صورت یک طرفه از طرف قانونگذار و برای همه افراد جامعه ایجاد میگرددکه این الزامات به موجب قوانین و مقررات گوناگون به وجود میآید و هدف آن برقراری تکلیف عام احتیاط برای همگان و ضرر نزدن به دیگران و در صورت ورود زیان، جبران آنهاست نه مجازات فاعل زیان. بنابراین در بادی امر چنین به نظر میرسد که دخالت دادن اراده و تمیز در مسئولیت صحیح نبوده و چنین بحثی منتفی است ولی فایده بحث بیشتر از آن است که در بدو امر به نظر میرسد، زیرا ممکن است گفته شود نقش تکلیف و الزام مستلزم وجود تمیز و اراده است و مسئولیت متفرع بر تمیز و اراده است، تا ارادهای در کار نباشد و آن اراده خوب و بد را از هم تمیز ندهد و سالم نباشد مسئولیت محقق نمیشود، چنانکه سؤال و پرسش از حیوانات، نباتات و جمادات کار خردمندانهای نیست.^۲
به عقیده برخی از حقوقدانان علاوه بر عنصر مادی (فعل یا ترک فعل)، عنصر معنوی (قصد فعل یا خطای کیفری) را هم از عناصر عمومی و مشترک تقصیر مدنی و کیفری معرفی کردهاند.
دراین قسمت به چند تعریف درمورد تقصیر از منظر حقوقدانان میپردازیم.
تعریف مشهور دیگر نیز چنین بیان میکند:^۳ تقصیر، تجاوز از تعهدی است که شخص به عهده داشتـه، خواه این تعهـد به حکم قانـون باشد یا قرارداد، پس شخـصی که از تعهد خود تجاوز کند،
۱- تبصره ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی
۲- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، فرهنگ عناصر شناسی،انتشارات گنج دانش، تهران،۱۳۸۲، ص ۲۰۶
۳- کاتوزیان، الزامهای خارج از قرارداد، ص ۳۳۹
مرتکب تقصیر شده است. به عنوان مثال رانندهای که با سرعت غیر مجاز یا سبقت از سمت راست جاده حرکت و به واسطه این حرکت با عابر پیاده برخورد میکند و موجب فوت او میشود، مقصر است و مرتکب تقصیر شده است.
نظریه دیگری که ابراز شده است این است که،^۱ تقصیر تجاوز از رفتار عادی شخص خطاکار است». بدین معنی که وجدان شخص مقصر معیار است و تقصیر به امری گفته میشود که وجدان او ناپسند میشمرد.
تأیید نظر شخصی و درنظر گرفتن شرایط داخلی مقصر به معنی مخلوط کردن مسئولیت کیفری و مدنی و مجازات یا جبران خسارت است.
تعریف دیگر در بیان تقصیر، تجاوز از رفتاری است که حقوق، به عنوان حداقل حمایت از دیگران در برابر خطر نامتعارف لازم میبیند.^۲
در تعریف دیگر، «تقصیر عبارت است از انجام دادن کاری که شخص به حکم قرارداد یا عرف میبایست از آن پرهیز کند یا از کاری که باید انجام دهد خودداری کند».^۳ این تعریف از جمع مواد ۹۵۱ تا ۹۵۳ قانون مدنی نیز استنباط میشود.
ماده ۹۵۱ قانون مدنی مقرر میدارد: «تعدی، تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف است نسبت به مال یا حق دیگری.»
ماده ۹۵۲ قانون مدنی مقرر میدارد: «تفریط عبارت است از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است.»
ماده ۹۵۳ قانون مدنی نیز تقصیر را اعم از تعدی و تفریط میداند.
۱-کاتوزیان، الزامهای خارج از قرارداد، ص۳۴۰
۲-پراسر و کیتون، مسئولیت مدنی به نقل از کاتوزیان، الزامهای خارج از قرارداد، ص ۳۴۳
۳-کاتوزیان، پیشین، ص ۳۴۵
در قانون مجازات اسلامی در تبصره ماده ۳۳۶ در مورد تقصیر چنین مقرر میدارد: «تقصیر اعم است از بیاحتیاطی، بیمبالاتی، عدم مهارت، عدم رعایت نظامات دولتی». در تعریف قانون مدنی مفهوم تقصیر قطع نظر از مرتکب آن مورد توجه است. ولی در قانون مجازات در مسئولیت کیفری، به نیت مرتکب و مجازات او پرداخته است ولی در مسئولیت مدنی، نفس تجاوز به معیار عرفی «رفتار مباح در زندگی اجتماعی» مطرح است و سبب ضمان قرار میگیرد. مزیت دیگر تعریف قانون مدنی در این است که به داوری عرف تکیه دارد.
در این قسمت لازم میآید تقصیر را از لحاظ عمدی و غیر عمدی مورد بررسی قرار دهیم.
تقصیر وقتی عمدی است که شخص به قصد اضرار به دیگران مرتکب آن شود. مانند کسی که خانه دیگری را خراب میکند یا موجب نقص عضو دیگری میشود. بنابراین در تقصیر عمدی هم کار ناشایسته به عمد انجام میشود و هم نتیجه حاصل از آن کار نیز مقصود مرتکب است. به بیان دیگر چنین مقصری هم وسیله نامشروع و هم نتیجه را میخواهد.
در تقصیر غیرعمد شخص قصد زیان زدن به دیگری را ندارد ولی در نتیجه غفلت و بیاحتیاطی، سبب ورود ضرر به او میشود. چنانکه اگر رانندهای به علت شتابزدگی یا برای تفنّن با سرعت رانندگی کند و در صورت تصادف با اتومبیل دیگر خسارتی وارد آورد، تقصیر او غیرعمد است. این تقسیم از نظر مسئولیت مقصر فایدهای ندارد، زیرا در هر دو حالت باید زیانهای ناشی از کار خود را جبران کند ولی تمیز بین اضرار عمدی و غیرعمدی از این جهت اثر عملی دارد.
در مورد احراز تقصیر عمدی دادرس ناچار است درباره قصد و هدف خطاکار تحقیق کند تا معلوم شود که آیا او میخواسته حادثه ناگوار رخ دهد یا تنها بیاحتیاطی کرده است. پس کاوش او جنبه شخصی دارد و مربوط به وضع روانی و اراده خطاکار میشود، ولی در تقصیر غیرعمد، چنانکه پیش از این گفته شد تحقیق دادرس و معیار ارزیابی او چهره نوعی دارد، زیرا کار خوانده را با رفتار انسان متعارف در شرایط وقوع حادثه مقایسه میکند.^۱
۱-کاتوزیان، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ص ۶۹

گفتار دوم: وجود ضرر و زیان^۱

مفهوم ضرر و زیان را اینگونه دانستهاند: «هرجا که نقصی در اموال ایجاد شودیا منفعت مسلمی از دست برود یا به سلامت یا حیثیت شخص لطمهای وارد آید، میگویند ضرری به بار آمده است.»^۲
مؤلف ترمینولوژی ضرر^۳ را در معانی زیر به کار برده است.^۴
ضرر ممکن است به صورت زیان مادی و یا معنوی و یا ترکیبی از دو صورت مادی و معنوی باشد. ضرر مادی به ضرر مالی و بدنی گویند که در مقابل ضرر معنوی استعمال میشود. ضرر مادی به صورت ضرر موجود و ضرر آینده و ضرر محتمل الوقوع دیده میشود.^۵ این نوع ضرر به پول قابل تقویم و تبدیل است و از نظر نوع وقوع آن ممکن است هم به صورت فقدان شی باشد (تخریب شی) یا به صورت فقدان نفع و فقدان یا نقص جزیی از اجزای بدن (نقص عضو) باشد. از نظر مالی که موضوع خسارت است این مال میتواند شی مادی باشد (خسارتی که از تصادم دو خودرو حاصل میشود) و هم شخص بشری (هزینه پزشکی و ازکار افتادگی) یا حقوق مالی.^۶
ضرر معنوی^۷ همانطور که گفتیم در مقابل ضرر مادی قرار میگیرد و ضرری است که به عرض و شرف متضرر یا یکی از اقارب او وارد میشود مثلاً بر اثر افشاء راز مریض به حیثیت او لطمه وارد میشود.^۸
۱–لنگرودی، ترمینولوژی حقوق، ص ۳۴۵
۲-کاتوزیان، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ص ۳۸
۳-لنگرودی، پیشین، ص ۴۱۵
۴-dommagesat interets
۵- الف)لنگرودی، پیشین، ص ۴۱۶ ب)dommage improve
۶-حسینی نژاد، حسینقلی، مسئولیت مدنی، انتشارات جهاد دانشگاهی شهید بهشتی، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۰ ، ص ۷۰
۷- مستندات فانونی خسارت معنوی عبارتند از: اصل ۱۷۱ قانون اساسی، ماده ۱۰ قانون مسئولیت مدنی و ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی
۸-الف)لنگرودی، پیشین، ص ۴۱۶ ب)dommage moral
خسارتهای معنوی نیز ممکن است به صورتهای مختلف ظاهر شود، مثلاً به صورت لطمه به حقوق مربوط به شخصیت (مانند حق بر شرف و حیثیت در مورد تهمت) و به صورت درد جسمی که زیاندیده از حادثهای دچار آن میشود و یا به صورت اختلال روانی که به زیاندیده از حادثهای به علت اینکه چهرهاش زشت گردیده است، دست میدهد یا آنچه ضرر لذت بردن نامیده میشود (مثلاً محرومیت یک شخص فلج از لذتهای عادی زندگی) یا بالاخره بر اثر جریحهدار شدن احساسات و عواطف (مثل غم و اندوه وارده به خویشان نزدیک زیاندیدهای که در اثر تصادف در گذشته است).
مخالفان سه دلیل جهت رد خسارت معنوی آوردهاند:^۱
قابل تقویم به پول (دیه) نیست و تأدیه پول قادر به فراموش کردن آن نقصان نیست.
از لحاظ فنی، ادعای آنان این است که تعیین چنین خسارتی برای قاضی مشکل است. از لحاظ اخلاقی، معتقدند ناگوار و زننده است که متألم از خسارت معنوی به محکمه بیاید و تألم خود را با پول (دیه) مطالبه کند.
سومین مورد، ضرر مختلط است که عملاً بسیار رواج دارد و مربوط به زیاندیده که میتواند بابت عمل زیانآور واحد در عین حال مطالبه خسارت مادی و معنوی نماید. مورد رایج این نوع ضرر و زیان، صدمه بدنی است که به مناسبت آن مجروح میتواند مطالبه هزینه پزشکی (تلف مال) و خسارت ناشی از ازکارافتادگی را که جنبه مادی دارند، نموده و همچنین بابت رنجی که تحمل کرده و احیاناً بابت لطمه وارده به زیبایی او که ضررهای معنوی محسوب میشود تقاضای خسارت بنماید.
۱- حسینی نژاد، پیشین، ص ۷۱
در مورد امکان مطالبه خسارت معنوی در موردی که تقصیر شخص جنبه کیفری ندارد به نظر میرسد میتوان جبران آن را خواست و دادگاه شیوه جبران آن را معین میکند.^۱
اما در موردی که تقصیر شخص جنبه کیفری دارد و مستوجب دیه است، برخی به تردید افتادهاند که آیا خسارت معنوی قربانی جنایت نیز قابل مطالبه است یا دیه مبلغ مقطوعی برای جبران خسارتهای مادی و معنوی است؟
با توجه به رویه فعلی و رأی هیئت عمومی دیوان عالی کشور که مقرر میدارد:^۲ «باید دیه معین مورد حکم قرار گیرد و تأیید مبلغ زاید بر دیه مغایر با قانون است»، پاسخ منفی است و خسارت معنوی قابل جبران نیست.
در فقه اسلام ضرر موجب مسئولیت، گاه ضرر مالی است و گاه ضرر بدنی و فقها علی رغم وحدت اسباب وجوب مسئولیت، یعنی تعدی یا تقصیر برای هر نوع از انواع آن احکام ویژه را اختصاص دادهاند.
فقه اسلام به صورت خاص به نوع دوم که ضررهای بدنی است اهمیت شایانی داده است و این به خاطر شرافت و کرامت انسان است در جنب مال، ضرری که بر بدن انسان وارد میشود گاه ضرر مادی است چون زدن، جراحت وارد ساختن، شکستن و کشتن و گاه ضرر معنوی است مانند دردها و زشتیها با از بین بردن زیبایی و زایل کردن منافع.^۳
در مورد ضرری که قابل مطالبه و جبران باشد سه مورد را ذکر کردهاند:

71- یوز و پنیر.
بدان مرد کند است دندان یوز / که مالد زبان بر پنیرش دو روز. (بوستان: 1350) ( دهخدا: 2063)
72- از شوره زمین سمن نروید .
زمین شوره سنبل بر نیارد / در آن تخم عمل ضایع مگردان.(گلستان:62) ( دهخدا: 136 )
نظر به این که سعدی و مولانا جلال الدین هم عصر بوده اند، و با توجه به بعد مکانی که با هم داشته اند، به نظر می‌رسد که امثال زیر، که هر کدام به شیوه‌ای بیان داشته‌اند، مضمون آن‌ها در میان عوام رایج بوده است:
73- خشموشهوتمردرااحولکند/ زاستقامتروحرامبدلکند.مولوی
نهبینیبهجائیکهبرخاستگرد/ نبیندنظرگرچهبیناستمرد. (بوستان:1836) (دهخدا741-740)
74- رنجغربتبهکهدرخانهجنگ(پاتهیگشتنبهاستازکفشتنگ …). مولوی
تهیپایرفتنبهازکفشتنگ/ بلایسفربهکهدرخانهجنگ.(بوستان:3128) (دهخدا:873)
3- 5- تأثیر سعدی بر دیگران
از دیگر عوامل تأثیر گذار بر شاعران و نویسندگان خواندن دواوین و کتب شعرا و رسالات دیگر شاعران قبل یا هم دوره‌ی خود می‌باشد، چنانچه نظامی عروضی شرط شاعر شدن را در خواندن اشعار شاعران پیشین می‌داند:« امّا شاعر باید در عنفوان شباب و در روزگار جوانی، بیست هزار از اشعار متقدّمان یادگیرد و ده هزار کلمه از آثار متأخران پیش چشم کند و پیوسته دواوین استادان همی‌خواند و یاد همی‌گیرد که … .»(نظامی عروضی، 46:1372)که این تأثیرات ، یا به صورت اقتباس، یا توارد، یا تقلیدو تتبع و یا نقل به مضمون و محتواست، که مورد اخیر از شایع ترین انواع است، که در شعر نمود آن‌ها بیشتر است مخصوصاَ اگر بیتی برگرفته از مثلی سایر باشد و یا حکم مثل یافته باشد (همایی، 1371 :393-385) در ادامه به بررسی شاعران و نویسندگان تأثیرپذیر از او پرداخته می‌شود:
1-اگردانش به روزی در فزودی/ زنادان تنگ‌روزی‌تر نبودی
به نادانان چنان روزی رساند/ که صد دانا در آن حیران بماند. (گلستان:84)
کیمیاگر ز غصّه مرده ورنج/ ابله اندر خرابه یافته گنج. (همان)
فلک به مردم نادان دهد زمام مراد/ تواهل دانش وفضلی همین گناهت بس . حافظ(ق.8)
ای چرخ زگردش تو خرسند نیم/ آزادم کن که در خور بند نیم
گر مهر تو با بی‌خرد و نا اهل است/ من نیز چنان اهل وخردمند نیم
دنیا که در او زنده دلی را مرگی است/ نشو گل عیش من ز اندک برگی است
اصلی است خرد، که فرعی او رنج دل است/ شاخی است هنر، که برگ او بی برگی است. .بدیعترکو
اسب تازی شده مجروح به زیر پالان/ طوق زرّین همه درگردن خر می‌بینم. حافظ (دهخدا،1370: 167)
2- نخورد شیر، نیم‌نخورده‌ی سگ/ ور به سختی بمیرد اندر غار
تن به بیچارگی وگرسنگی/ بنه ودست پیش سفله مدار. (گلستان:114)
دل تشنه نخواهد آب زلال/ کوزه بگذشته بردهان سکنج
دست سلطان دگر کجا بیند/ چون به سرگین درافتاد، ترنج .(گلستان: 85)
گوزنی بس قوی بنیاد باید/ که بر وی شیر، سیلی آزماید
مکن باور که هرگز ترکند کام/ ز آب جو نهنگ لجّه آشام
عقاب آن جا که درپروازباشد/ کجا ازصعوه صیدانداز باشد. وحشی بافقی(ق:10)
من آن نگین سلیمان به هیچ نستانم/ که گاه گاه بر او دست اهرمن باشد . حافظ(قرن:8) (دهخدا:224)
3- تا کار به زر برآید جان در خطرافکندن نشاید.(گلستان: 172)
پول سفید برای روز سیاه خوب است. (دهخدا:536)

4- تا کودکان برآوردم دیگر کودکی نکردم (گلستان: 152)
چون پیر شدی حافظ از میکده بیرون رو/ رندی وهوسناکی در عهد شباب اولی. حافظ (هخدا: 536)
5- دلقت به چه کار آید وتسبیح ومرقّع/ خود را ز عمل‌های نکوهیده بری دار
حاجت به کلاه ترکی داشتنت نیست/ درویش صفت باش وکلاه تتری دار.( گلستان: 92)
مرد خداپرست که تقوا طلب کند/خواهی سپید جامه وخواهی سیاه باش . حافظ (دهخدا:686)
6- هم رقعه دوختن به و الزام کنج صبر/ کز بهر خرقه رقعه برخواجگان نبشت
حقّا که با عقوت دوزخ برابر است/رفتن به پایمردی همسایه در بهشت. (گلستان: 110)
کهن خرقه‌ی خویش پیراستن/ به ازجامه‌ی عاریت خواستن. (گلستان: 191 )
بهشت به سرزنشش نمی‌ارزد.(عوّام) (دهخدا:697)
7- خدا کشتی آن جا که خواهدبرد/ وگر ناخدا جامه برتن درد .(بوستان:2642)
برد کشتی آن جا که خواهد خدای/ درد جامه برتن اگرناخدا ی(؟ ) (دهخدا:719)
8- نه در هرسخن بحث کردن رواست/(…خطا بر بزرگان گرفتن خطاست) (گلستان:145)
یا به تشویش وغصّه راضی شو/ یاجگر بند پیش زاغ بنه. (گلستان:70)
چو بشنوی سخن اهل دل مگو خطاست/ سخن شناس نه ای دلبرا، خطا اینجاست. حافظ (دهخدا:1849)
دی برسرخوان کرم خواجه نشستم/ این زمزمه، افسانه‌ی زاغ است و جگربند. صبای کاشانی(ق.13)
(دهخدا:2023)
9- ایمرغسحرعشقزپروانهبیاموز /کانسوختهراجانشدوآوارنیامد
اینمدّعیاندرطبلشبیخبرانند / آنراکهخبرشدخبریبازنیامد.( گلستان:50)
کسیرادراینبزمساغردهند / کهدارویبی‌هوشیشدردهند.(بوستان:54)

فرضیه فرعی۸: بین رضایت درونی ایده­آل و وفاداری به برند رابطه غیرمستقیم وجود دارد.
بر طبق نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها، مشاهده می شود که آماره تی بین متغیرهای رضایت درونی ایده­آل و رضایت مشتری و همچنین بین رضایت مشتری و وفاداری مشتری به ترتیب برابر ۵.۰۷ و ۵.۶۱ می باشد. لذا می توان نتیجه گرفت رضایت درونی ایده­آل با وفاداری به برند رابطه غیر مستقیم دارد. این نتیجه با نتایج مطالعه نام و همکاران(۲۰۱۱)، همخوانی دارد. آنها نیز در پژوهش خود دریافتند که رضایت درونی ایده­آل و وفاداری به برند رابطه غیرمستقیم دارند.
فرضیه فرعی۹: بین هویت برند و وفاداری به برند رابطه غیرمستقیم وجود دارد.
بر طبق نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها، مشاهده می شود که آماره تی بین متغیرهای هویت برند و رضایت مشتری و همچنین بین رضایت مشتری و وفاداری مشتری به ترتیب برابر ۴.۲۶ و ۵.۶۱ می باشد. لذا می توان نتیجه گرفت هویت برند با وفاداری به برند رابطه غیر مستقیم دارد. این نتیجه با نتایج مطالعه نام و همکاران(۲۰۱۱)، همخوانی ندارد. آنها در پژوهش خود دریافتند که هویت برند و وفاداری به برند رابطه غیر مستقیم ندارند.
فرضیه فرعی۱۰: بین انسجام سبک زندگی و وفاداری به برند رابطه غیرمستقیم وجود دارد.
بر طبق نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها، مشاهده می شود که آماره تی بین متغیرهای سبک زندگی و رضایت مشتری و همچنین بین رضایت مشتری و وفاداری مشتری به ترتیب برابر ۳.۱۲ و ۵.۶۱ می باشد. لذا می توان نتیجه گرفت انسجام سبک زندگی با وفاداری به برند رابطه غیر مستقیم دارد. این نتیجه با نتایج مطالعه نام و همکاران(۲۰۱۱)، همخوانی ندارد. آنها نیز در پژوهش خود دریافتند که سبک زندگی و وفاداری به برند رابطه غیرمستقیم ندارند.
۵-۶- پیشنهاداتی در راستای نتایج تحقیق
دستاوردهای پژوهش حاضر در دو دسته پیشنهادات کاربردی و پژوهشگران آتی ارائه شده است.
۵-۶-۱- پیشنهادات کاربردی
با توجه به نتایج بدست آمده و تائید کلیه فرضیه ­ها و مشاهده ارتباط مثبت بین ارزش ویژه برند ، رضایت مشتریان و وفاداری مشتریان به برند موارد زیر پیشنهاد می­گردد:

• • • براساس فرضیه اول تحقیق کیفیت فیزیکی رابطه معنی­داری با رضایتمندی مشتریان دارد. اما در میان متغیرهای مربوط به کیفیت فیزیکی رستورانها و فست فودها، تجهیزات و امکانات رستورانها و فست فودها از دیدگاه مشتریان چندان پیشرفته نبوده و در سطح رستورانهای معمولی قرار دارد. مشتریان انتظار دارند زمانی که به رستوران معتبری می روند یا به یک فست فود در منطقه بالای شهر مراجعه می کنند از آنها با امکانات به روز و جذاب استقبال و پذیرائی شوند. پیشنهاد می­ شود که مدیران رستورانها و فست فودها به تجهیزات فیزیکی و امکاناتی که در هنگام صرف غذا در اختیار مشتری قرار می دهند توجه بیشتری کنند و لذت غذا خوردن در این رستوران یا فست فود را برای مشتریان بیشتر کرده و از این طریق رضایت آنها را جلب نمایند.

  

• • براساس فرضیه دوم تحقیق رفتار کارکنان رابطه معنی­داری با رضایتمندی دارد. تجزیه وتحلیل داده ­های جمع آوری شده و میانگین پاسخهای مشتریان به گویه های مربوط به رفتار کارکنان نشان داده است که از دیدگاه مشتریان، کارکنان رستورانها و فست فودهای مورد نظر تحقیق به خوبی به صحبتها و خواسته های مشتری گوش می دهند و رفتاری مناسب دارند اما کمک کمی در انتخاب غذا یا نحوه سفارش دهی یا طعم غذاهای مختلف به مشتریان ارائه می­ کنند. پیشنهاد می شود رفتار کارکنان در جهت تسهیل انتخاب غذا و راحتی هر چه بیشتر مشتری و عدم ابهام پس از ورود به رستوران یا فست فود باشد و هر فعالیتی که می تواند زحمت مشتری را کمتر کند ، از سوی کارکنان موجب رضایت مشتری می گردد.

• • براساس فرضیه سوم تحقیق رضایت درونی ایده آل رابطه معنی­داری با رضایتمندی دارد. به عبارت دیگر مشتریان تصویری که از رستوران­های مورد نظر دارند را مطابق با خواسته ­ها و نظرهای خود می دانند و این برندها را ایده آل می­دانند. مشتریان خواهان برندهایی هستند که با بهره گرفتن از آنها نوعی جایگاه اجتماعی کسب کنند. پیشنهاد می شود مدیران رستورانها علاقه­های مشتریان در این زمینه را بیشتر در نظر بگیرند و رستورانهای خود را از نظر کیفیت هر چه بیشتر به سطح رستوران­های برتر ارتقاء دهند.

• • هویت برند نیز رابطه معنی­داری با رضایتمندی مشتریان دارد. به عبارتی چنانچه انتقادهایی به رستورانهای مورد نظر مشتری صورت گیرد ، مشتری ناراحت می­گردد و خود را به رستوران نزدیک می بیند. در این زمینه به مدیران رستوران پیشنهاد می­ شود که به مشتریان توجه ویژه­ای داشته باشند تا بتوانند نظر آنها را بیشتر جلب کنند. مثلا می­توانند از طریق سیستمهای پیامکی یا در فضاهای مجازی با مشتریان خود در مناسبتهای مختلف همچون سالگرد ازدواج یا تولد در ارتباط بوده و به نوعی به مشتریان خود نشان دهند که صرفا از بعد سودآوری به آنها نگریسته نمی شود. بلکه در زمانی که مشتری در رستوران حاضر نیست هم به او توجه می شود.

• • انسجام سبک زندگی رابطه معنی­داری با رضایتمندی مشتریان دارد. اما از میان زیر مجموعه­های این متغیر، پشتیبانی از سبک زندگی شخصی از دیدگاه مشتریان رستوران کمترین میانگین را دارد. پیشنهاد می­ شود مدیران فضای رستوران­های خود را به شیوه­ ای طراحی نمایند که مشتری در هنگام صرف غذا احساس کند که محیط برای او دلگرم کننده است و همچون خانه خود، در هنگام غذا خوردن آرامش داشته باشد.

• • رضایتمندی مشتری رابطه معنی­داری با وفاداری مشتریان دارند. وفاداری مشتری هدف نهایی مدیران در کسب و کارهای مختلف از جمله رستورانها و فست فودها می باشد. مدیران باید با بهره گرفتن از روش های مختلف رضایت مشتری را جلب نمایند. رضایت مشتری منجر به وفاداری او به رستورانمی شود و مشتری علاوه بر اینکه نسبت به رستوران تبلیغات مثبتی در میان خانواده و جمع دوستان انجام خواهد داد، چنانچه باز هم قصد استفاده از خدمات رستورانی را داشته باشد مجددا به همین رستوران مراجعه می کند.

۵-۷- محدودیتهای تحقیق
هر محققی در مسیر جمع آوری اطلاعات و کسب نتایج مطلوب با مشکلاتی روبرو می شود که لازم است آن ها را شناسایی کرده و در جهت رفع آنها گام بردارد. انجام این تحقیق نیز با مشکلات متعددی مواجه بود که عمده آنها عبارتند از :
۱- این پژوهش به بررسی رابطه ارزش ویژه برند با رضایت و وفاداری مشتریان تنها در رستورانها و فست فودها پرداخته است و لذا تعمیم نتایج آن دقیق نمی باشد.
۲- این پژوهش به بررسی متغیرها در گستره جغرافیایی شهر رشت پرداخته است.
۳- در این پژوهش از ابعاد ارزش ویژه برند نام و همکاران(۲۰۱۱)، استفاده شده است که مدلی جدیدتر در حوزه ارزش ویژه برند می باشد. در حالیکه می توان از مدلهایی که شناخته شده تر هستند نیز استفاده نمود.
۴- در این پژوهش به دلیل محدودیت زمانی و امکاناتی، از حجم نمونه نسبتا پایینی با توجه به موضوع ارزش ویژه برند استفاده شده است.
۵-۸- پیشنهاداتی برای محققین آینده
۱- پیشنهاد می شود برای دستیابی به جزئیات بیشتر در مورد نگرشها و رفتار مشتریان، سایر بخشهای تولیدی و خدماتی نیز در حیطه موضوع بررسی قرار گیرند تا بتوان نتایج متقن و مستند تری را به دست آورد.
۲- پیشنهاد می شود تحقیقات گسترده تری در سطح کشور برای بررسی رابطه بین ارزش ویژه برند و رضایت و وفاداری به برند صورت گیرد.
۳- پیشنهاد می شود محققان آتی ارزش ویژه برند را با بهره گرفتن از مدلهای مشهورتر همچون مدل ارزش ویژه برند آکر نیز مورد سنجش قرار دهند.
۴- پیشنهاد می شود محققان آتی حجم نمونه بیشتری را برای دستیابی به نتایج قابل تعمیم تر، مورد بررسی قرار دهند.
منابع و مآخذ
فصل اول
کلیات پژوهش

*منابع فارسی :

1. 1. جزنی، نسرین، عزیزی، شهریار و حلوایی، علی عسگر.(۱۳۸۹). سبک های تصمیم گیری مشتریان، بر اساس الگوی اسپیرولز و کندال. چشم انداز مدیریت بازرگانی، ۳،ص ص۲۴- ۹.

1. 1. جوانمرد،ح (۱۳۸۸). بررسی های برند اینترنتی و وب سایت ها و تاثیر آن بر اعتماد و وفاداری مشتریان. پژوهشنامه بازرگانی شماره ۵۳، زمستان ۱۳۸۸،ص ۲۵۶- ۲۲۵.

1. 1. حاجی کریمی، عباسعلی، مکی زاده بسطامی، وحید و جمالیه، بهتاش.( ۱۳۸۸) بررسی ارتباط کیفیت مواجهه خدمت و وفاداری مشتریان در سازمان های خدماتی تجاری. چشم انداز ، مدیریت، ۳۲،ص ص ۴۷- ۲۹.

1. 1. حسینی،م (۱۳۹۰).بررسی عوامل موثر بر وفاداری به برند در بازار فرآورده های لبنی،چشم انداز مدیریت بازرگانی- شماره۵ –بهار ۱۳۹۰، ص ص ۷۹- ۵۷.

1. 1. حقیقی،محمد، خسینی، سید حسن، اصغریه اهری، حامد، آرین، ابوالفضل، دریکنده، علی.(۱۳۹۰). بررسی تاثیر تاکتیکهای بازاریابی رابطه ای بر وفاداری مشتریان از منظر مشتریان شرکت ایرانسل، فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال دوم ، شماره چهارم ، شماره پیاپی ( ۷ ) زمستان۱۳۹۲،ص ص۶۲- ۴۴.

1. 1. حیدرزاده،صادقی،تورج،(۱۳۸۷). رضایت وفاداری مشتریان.

1. 1. حیدرزاده،ک.(۱۳۹۰) بررسی تاثیر اعتبار برند بر وفاداری مشتریان در صنعت بانکداری ایران، مجله پژوهش های مدیریت شماره ۸۸، بهار ۱۳۹۰،ص ۸۸- ۶۶.

1. 1. دهدشتی شاهرخ، زهره، تقوی فرد، محمدتقی، رستمی، نسرین (۱۳۸۹). مدلی برای سنجش تأثیر قابلیت اعتماد برند بانکها بر تعهد وفاداری مشتریان، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال پنجم، شماره ۲۰ ، زمستان ۱۳۸۹ ، ص ۸۸- ۶۹.

1. 1. رحیم نیا، فریبرز، فاطمی، سید زهرا (۱۳۹۲). بررسی نقش واسط ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری در تأثیر ارتباط موفق با مشتری و تصویر برند در هتل های ۵ ستاره مشهد، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال دوم، شماره اول، شماره پیاپی ( ۴) بهار ۱۳۹۲،ص ص ۹۲- ۷۳.

1. 1. رشیدی، حسن، رحمانی، زین العابدین(۱۳۹۲). برند و تأثیر آن بر وفاداری مشتری. مجله اقتصادی شماره های ۹ و ۱۰ ، آذر و دی ۱۳۹۲ ، صفحات ۸۰- ۶۵.

1. 1. رضایی، کامران; حسین آشتیانی; هوشیار، محمد رضا; وزیر ی، محمد، ( ۱۳۸۴ )، “رویکردی مشتری مدار به طرح ریزی و بهبود کیفیت محصول“ ، نشر آتنا (RWTUV) چاپ سوم،تهران.

1. 1. زیویار،فرزاد، ضیایی، محمدصادق، نرگسیان، جواد.(۱۳۹۱). بررسی عوامل موثر بر رضایت مشتریان با بهره گرفتن از مدل سروکوال، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال دوم، شماره سوم، شماره پیاپی ( ۶) پاییز ۱۳۹۱ ص ص۱۸۶- ۱۷۳.

1. 1. سبحانی،محمد صادق (۱۳۸۵)، «وفاداری برند »ماهنامه علمی آموزشی تدبیر شماره ۱۷۳.

1. 1. سید جوادین، سید رضا، امینی،علیرضا ،امینی، زهرا.(۱۳۸۹). ارزیابی تأثیر برند بر وفاداری مشتریان صنعتی. چشم انداز مدیریت بازرگانی، شماره ۳،ص ص ۷۳- ۵۷.

1. 1. شفیعی رود پشتی، میثم ; صالح اولیا، محمد،(۱۳۸۷) “تحلیل و به کارگیری مدل کانو در تامین (رضایت ارباب رجوع) مطالعه موردی:طراحی وب سایت"، سومین کنفرانس بین المللی مدیریت بازاریابی، بهمن ماه ۱۳۸۷.

1. طباطبایی نسب، سید محمد، کنجکاو منفرد، امیر رضا، سروش محمدآبادی، علیرضا ، حکاکی،سید مسعود.(۱۳۹۲). طراحی و تبیین الگوی عدالت محور وفاداری به نام تجاری در شعب بانک تجارت شهرستان یزد، چشم انداز مدیریت بازرگانی،شماره ۱۳- بهار۱۳۹۲،ص ص ۴۴- ۲۹.