پخشایش سلسله مراتبی

برایان بری

نوآوری

چارچوب شهر گرایی فعالیت­های اقتصادی را در فضا در نظر می­گیرد، برایان بری چهار عامل فرایند بازیابی، فرایند رسوخ به پایین، فرایند تقلید و مکانیسم احتمالی در نظریه پخشایش نوآوری موثر می­داند.

قطب رشد

فرانسوا پرو

۱۹۶۵

صنعت و حمل و نقل

بیانگر تمرکز فضایی فعالیت­های اقتصادی در تعداد محدودی از مراکز شهری است، تئوری قطب رشد پاسخی به رشد بیش از حد متروپل و تسلط آن­ها بر اقتصاد ملی.

مرکز- پیرامون

فریدمن

۱۹۷۳

فعالیت­های اقتصادی

نظام فضائی کشور را به دو زیر نظام (که یکی را مرکز و دیگری را پیرامون نامید) تقسیم کرد، فریدمن ضرورت برخورد سیستمی در طراحی بخش و منطقه هسته­ای را مورد تأکید قرار داده است.

مراکز رشد (مراکز درختی)

آر. پی. میسرا

۱۹۶۰

خدمات و خدمات­رسانی

بیشتر متکی بر مجموعه فضاهای منفرد در مجموعه ملی و به ابعاد اقتصادی توجه چندانی ندارد، بیشتر متوجه بعد مکانی و نحوه خدمات­رسانی سلسله­مراتبی به آنها است.

توسعه فضایی چند مرکزی

پیتر هال و کتی پین

در پاسخ به بحران­های اقتصادی دهه ۷۰

راه ­ها، خطوط ریلی پر سرعت و کابل­های ارتباط از راه دور

شهرهای چند هسته­ای گر چه به طور فیزیکی از هم جدا هستند ولی از نظر عملکردی به یکدیگر وابسته­اند و اطراف یک مادرشهر بزرگ مرکزی استقرار یافته­اند.

الگوی شبکه­منطقه­ای

داگلاس و فریدمن

۱۹۹۰

پیوندها و وابستگی­های متقابل میان نقاط شهری و روستایی، سرمایه ­گذاری شهری در عملکردهای سرویس­دهنده همزمان با سرمایه ­گذاری مناسب در کشاورزی

در الگوی شبکه منطقه­ای، هر واحد توسعه یا خوشه منطقه­ای شامل شهرها و شهرک­ها و روستاهایی است که روابط درونی فعال دارند و مکمل و همکار یکدیگرند و تسلط یکطرفه بر دیگر واحدها دارند.
تأکید بر اصل ضرورت مداخله و سرمایه ­گذاری همزمان دولت در سکونتگاه­های شهری و روستایی و اصل پیوستگی تغییرات رشد شهری و روستایی در این نظریه.

راهبرد شهرهای کوچک و متوسط و مراکز داد و ستد

راندینلی

آغاز دهه ۹۰

خدمات، صنایع وابسته به کشاورزی، صنایع کوچک و خدمات حمل و نقل

موفقیت شهرهای کوچک و متوسط مستلزم پشتیبانی­های سیاسی و نهادی از لحاظ اقتصادی و راهبرد اقتصادی خصوصی­سازی در بخش­های تولیدی در سطح کلان توسط دولت ملی.