«ابر قدرت» به کشوری گفته می‌شود که دارای موقعیت ممتازی در روابط بین‌الملل بوده و توانایی تأثیرگذاری در طرح‌ها و رخدادهای گوناگون در مقیاس جهانی را داشته باشد. باری بوزان دانشمند برجسته در حوزه مطالعات امنیتی و روابط بین‌الملل بر این باور است که ابر قدرت بودن مستلزم داشتن قابلیت‌های گسترده‌ای است که بتوان در کل نظام بین‌الملل آنها را بکار گرفت. از نظر وی ابر قدرت‌ها باید دارای قابلیت‌های نظامی- سیاسی مطابق با استانداردهای روز و اقتصادی درجه برای حمایت از اینگونه توانایی‌ها باشند. از این نظر آنها باید بتوانند از نظر نظامی‌و سیاسی و همچنین امنیتی به کل جهان دسترسی داشته باشند و قدرت خود را اعمال کنند. اصولاً ابرقدرت‌ها جز در نظام‌های بین‌الملل به شدت ستیزشی و آنارشیک منبع ارزش‌های همگانی لازم برای تقویت جامعه بین‌المللی‌اند، کما این که مشروعیت آنها به عنوان ابرقدرت نیز، عمیقاً به موفقیت آن‌ها در تثبیت مشروعیت چنین ارزش‌هایی وابسته است که می‌توان آن را ایجاد هژمونی در سطح جهان قلمداد نمود. با در نظر گرفتن همه این عوامل می‌توان گفت در قرن نوزدهم، بریتانیا و فرانسه و چه بسا روسیه این موقعیت را داشتند. بعد از جنگ اول جهانی، بریتانیا، آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی صاحب این موقعیت بودند و بعد از جنگ دوم جهانی، آمریکا و شوروی ابرقدرت شدند. در دوران پس از جنگ سرد نیز عقیده عمومی‌بر این است که تنها ایالات متحده آمریکا معیارهای یک ابرقدرت را دارد، اگرچه هم اینک مناقشاتی نیز در مورد از دست رفتن موقعیت ابرقدرتی آمریکا مطرح می‌باشد. ضمن اینکه موضوع مورد مناقشه دیگر موقعیت روسیه، چین، اتحادیه اروپا و هند به عنوان ابر قدرت‌های بالقوه می‌باشد که به عنوان ابر قدرت‌ها در قرن بیست ویکم مطرح شده‌اند. مورد بعدی، «قدرت‌های بزرگ» هستند که در سطوحی فراتر از قدرت‌های منطقه‌ای و پایین‌تر از ابرقدرت‌ها قرار دارند. قدرت بزرگ شدن از نظر قابلیت‌ها و رفتار اسباب کمتری لازم دارد. کسب موقعیت یک قدرت بزرگ مستلزم برخورداری از منابع مادی و شناسایی این موقعیت از سوی قدرت‌های بزرگ بوده و این که اقدامات این کشور در عرصه بین‌المللی و بر رفتار دیگر قدرت‌های بزرگ دارای نتایج قابل مشاهده باشد. موقعیت قدرت‌های بزرگ عموماً به یک عامل کلیدی متکی است: آنچه قدرت‌های بزرگ را از قدرت‌های صرفاً منطقه‌ای متمایز می‌کند این است که دیگران براساس محاسبات سطح سیستمی‌در مورد توزیع قدرت کنونی و آینده نزدیک به آنها پاسخ می‌دهند. غالباً قدرت‌های بزرگ در سلسله مراتب قدرت بین المللی به بالا صعود می‌کنند و به دلیل برخورداری از توانایی‌های بالقوه سیاسی، اقتصاد و نظامی‌می‌توانند در کوتاه مدت یا بلند مدت جایگاه یک ابرقدرت را کسب کنند. طی سال‌های آخر قرن نوزدهم، آلمان، آمریکا، ژاپن و روسیه دارای مرتبه قدرت بزرگ بودند. بعد از جنگ اول جهانی، ژاپن و آلمان جزو قدرت‌های بزرگ بودند اما فرانسه یک ابرقدرت در حال افول بود. پس از جنگ دوم جهانی، چین، آلمان و ژاپن موقعیت قدرت بزرگ را داشتند و در مقطع کنونی نیز می‌توان از روسیه، چین، ژاپن و اتحادیه اروپا به عنوان قدرت‌های بزرگ نام برد که به استثنای روسیه مابقی دارای تبدیل به موقعیت ابرقدرتی هستند.

تعریف قدرت منطقه ای
قدرت منطقه‌ای، مفهومی‌است که پس از پایان نظام دو قطبی و از دهه ۱۹۹۰ به بعد مطرح شد. در حقیقت با پایان جنگ سرد، قدرت‌های منطقه‌ای ظهور و بروز یافتند. اساساً ظهور قدرت‌های منطقه‌ای یکی از نشانه‌های زوال سیطره است. به دلیل آن که یکی از معیارهای تعریف یک ساختار سیطره جو، عدم وجود قدرت‌های منطقه‌ای خودمختار است، بنابراین زوال نظام سیطره گرا و ظهور قدرت‌های منطقه‌ای بر چند قطبی بودن دلالت دارد. این چند قطبی بودن همان چیزی است که یک نظم جهانی منطقه ای شده را ممکن می‌سازد. توانایی قدرت‌های منطقه‌ای در سطح منطقه ای قابل توجه است، اما در سطح جهانی و در یک طیف گسترده این توانایی چندان زیاد و قابل توجه نیست. در واقع قدرت‌های منطقه‌ای که نفوذ آنها ممکن است در منطقه خود زیاد باشد، اما در سطح جهانی مورد توجه قرار نمی‌گیرند. ولی با این حال در نظام سلسله مراتب جهانی، قدرت‌های منطقه‌ای بازیگرانی هستند که جایگاه و کارکردشان حائز اهمیت فراوان می‌باشد. فرض مسلم این است که قدرت‌های منطقه‌ای، ساختار هر مجموعه امنیتی منطقه ای را تعریف می‌کنند. هر چند احتمال دارد توانایی آنها قابل توجه باشد اما این قدرت‌ها در عرصه‌های منطقه ای، محدود شده اند و قدرت‌های بزرگ خارج از منطقه نیز آنها را در محاسبات قدرت جهانی مورد توجه قرار نمی‌دهند. از نظر باری بوزان، قدرت‌های منطقه‌ای ممکن است دارای منابع مادی و ابعاد سخت افزاری قدرت چندان مناسبی نباشند، اما به لحاظ اصالت تاریخی، سنت‌های ریشه‌دار و موقعیت جغرافیایی، این قدرت‌ها ممکن است وضعیتی مساعد داشته باشند. به عنوان خاتمه باید نظری به تقسیم‌بندی قدرت‌های منطقه‌ای نیز داشت. برخی صاحبنظران، قدرت‌های منطقه‌ای را به دو دسته قهرآمیز (خشن) و آرام (غیرخشن) تقسیم می‌نمایند. قدرت منطقه‌ای قهرآمیز مانند عربستان در خاورمیانه، در صدد استفاده از زور برای اعمال نفوذش در منطقه بوده و به حمایت از یکی از طرف‌ها در اختلافات گرایش دارد. در اغلب موارد چنین دولت‌هایی، خود یکی از منابع ناامنی و بی‌ثباتی به شمار می‌روند. در مقابل، قدرت منطقه‌ای آرام همانند ایران در خاورمیانه، در جست‌وجوی ایفای نقشی سازنده در معادلات منطقه ای است. این کشور، شبکه روابط سیاسی و اقتصادی را گسترش می‌دهد و در اختلافات منطقه‌ای، رویکردی متوازن را در قبال طرف‌های درگیر در پیش گرفته و در نهایت تلاش می کند از مکانیسم دیپلماسی در حل‌و‌فصل اختلافات استفاده کند
انواع قدرت منطقه ای
با پایان جنگ سرد، قدرت های منطقه ای ظهور و بروز یافتند. ظهور قدرت های منطقه ای یکی از نشانه های زوال سیطره است. به دلیل آن که یکی از معیارهای تعریف یک ساختار سیطره جو، عدم وجود قدرت های منطقه ای خودمختار است، بنابر این زوال نظام سیطره گرا بر چندقطبی بودن دلالت دارد. این چندقطبی بودن همان چیزی است که یک نظم جهانی منطقه ای شده را ممکن می سازد.
هر چند احتمال دارد قدرت های جهانی که نفوذ آنها فراتر از یک منطقه خاص است، نتوانند به یک سیطره در سطح جهانی دست یابند ولی قدرت های منطقه ای می توانند سیطره گرا باشند، که این امر مستلزم پذیرش عمومی و یا حداقل با تساهل رهبری این کشور در سراسر منطقه است.
برخی صاحبنظران، قدرت های منطقه ای را به دو دسته ی قهرآمیز (خشن) و آرام (غیرخشن) تقسیم می نمایند. قدرت منطقه ای قهرآمیز در صدد استفاده از زور برای اعمال نفوذش در منطقه بوده و به حمایت از یکی از طرف ها در اختلافات گرایش دارد. در اغلب موارد چنین دولت هایی، خود یکی از منابع ناامنی و بی ثباتی هستند. در مقابل، قدرت منطقه ای آرام، در جستجوی ایفای نقشی سازنده است. این کشور، شبکه روابط سیاسی و اقتصادی را گسترش می دهد و در اختلافات منطقه ای، رویکردی متوازن را در قبال طرف های درگیر در پیش گرفته و تلاش می نماید از دیپلماسی در حل و فصل اختلافات استفاده کند .
متغیرهای قدرت منطقه ای:
در مورد متغیرهایی که براساس آن قدرت منطقه ای تعریف می شود اندیشمندان متعددی سخن گفته اند که از آنجمله می توان به چیس، هیل، کندی، شومن، شرم، بالدوین و فلمس اشاره داشت. هر کدام از این اندیشمندان متغیرهایی را تعریف قدرت منطقه ای برشمرده اند که از امتزاج آنها می توان موارد زیر را استنتاج نمود:
سرحدات
قدرت منطقه ای بخشی از یک منطقه است که باید مرزهای خود را به لحاظ جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و اندیشه ای، تعیین کرده باشد.
ادعای رهبری منطقه ای
قدرت منطقه ای بایستی مدعی قرار داشتن در موقعیت رهبری منطقه باشد. از اصلی ترین وجوه استقرار در چنین موقعیتی، توانایی « قاعده سازی » می باشد. همچنین در قالب این متغیر، باید « خودپنداری » قدرت منطقه ای و پذیرش این تصور و پندار از سوی دیگر بازیگران مورد بررسی قرار گیرد.
ایجاد نفوذ و ساختار سازی منطقه ای
نفوذ یکی از مولفه های اثر گذاری دولت ها قلمداد می شود. در قالب نفوذ، قدرت منطقه ای می کوشد، سایر دولت ها را به ادامه ی عمل یا سیاستی وادار نماید که در راستای منافع اوست. قدرت منطقه ای باید در محدوده ی ژئوپلیتیکی و ساختار سیاسی اندیشه ای منطقه از نفوذ برخوردار باشد.
منابع
یکی از شروط لازم جهت قرار گرفتن در موقعیت برتر و اعمال قدرت، برخورداری از منابع قدرت است. از این رو قدرت منطقه ای باید منابع ایدئولوژیکی ـ سازمانی (سیاسی) و مادی (نظامی، اقتصادی و جمعیتی)، جهت قدرت افکنی منطقه ای را داشته باشد.
ارتباط متقابل
ارتباط از مهم ترین متغیرهای تعیین کننده ی میزان و سطح تعامل قدرت منطقه ای با سایر دول منطقه است. قدرت منطقه ای باید ارتباط متقابل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی با سایر بازیگران منطقه ای برقرار کرده باشد.
تاثیرگذاری منطقه ای
کشور مدعی قرار داشتن در موقعیت قدرت منطقه ای باید دارای تاثیر زیاد واقعی در امور منطقه ای (در رابطه با فعالیت ها و نتایج آنها) باشد.
تعیین دستور کار امنیت منطقه ای
دستور کارهای امنیتی، تعیین کننده ی اولویت های امنیتی و راهبر سیاست های سایر کشورها جهت مقابله با چالش های موجود می باشد. قدرت منطقه ای باید قادر باشد دستور کار امنیت منطقه ای را تعریف کند.
پذیرش قدرت منطقه ای
دولتی که در موقعیت قدرت منطقه ای قرار دارد باید موقعیت برتر او در منطقه از سوی دیگر دولت های داخل و خارج منطقه، به ویژه از طرف دیگر قدرت های منطقه ای به رسمیت شناخته شود.
نمایندگی منافع منطقه ای در اجلاس های بین المللی
قدرت منطقه ای ضروری است که با نهادها و اجلاس های جهانی و بین المللی تعامل داشته باشد.به نحوی که در آنها نه تنها منافع خود را بیان کند بلکه به عنوان نماینده ی منافع منطقه، عمل نماید^۱۲.
علل تطویل اختلافات منطقه ای
یکی از پدیده های پایدار در مناسبت بین الملل، بروز، تداوم و اغلب لاینحل ماندن اختلافات میان کشورهای جهان سوم بوده است. اگر حیات یک اختلاف را به سه مرحله ی ریشه ها، مسیر یا جریان و اختتام آن تقسیم کنیم، پدیده ی تطویل به بخش دوم، یعنی مسیر، مرتبط می شود. آن چه در خصوص اختلافات منطقه ای کنونی چشم گیر است، مدت زمان طولانی آن ها است. در دوران تکامل هریک از این اختلاف ها، شکل اولیه ی آن ها تغییر پیدا کرده و تعداد واحدهایی که به گونه ای از اختتام یا لاینحل ماندن اختلاف بهره می برند افزایش یافته و در نهایت، ساختار اختلاف به مراتب پیچیده تر می گردد.^[۱۶]
علل تطویل یک اختلاف را می توان در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی جستجو کرد.
جهان سوم به دلایل گوناگون از جمله شکاف در توانایی ها، شکاف در تکامل سیاسی – اقتصادی با جهان صنعتی و هم چنین به موجب سرکوب استعدادها در دوران استعمار، از لحاظ لوازم و ابزار مقبول و مطلوب در نظام بین الملل کنونی ( تکنیک، پول و اسلحه ) در ضعف بوده و به شدت تحت الشعاع متغیرهای خارجی و بین المللی است.به واسطه ی وجود این ضعف ها، سرنوشت و چگونگی بعضی از مشکلات جهان سوم عمدتاً در سطح بین الملل طرح می گردند، تکامل می یابند و احتمالاً حل و فصل می شوند. اختلافی در جهان سوم یافت نمی شود که متغیر بین الملل در تکامل و مسیر تحولات آن مهم ترین عامل نباشد. هرچند متغیرهای داخلی و منطقه ای نیز در تکامل اختلافات نقش های مهمی ایفا می کنند، اما مراکز ثقل قدرت و ثروت در نظام بین الملل مهم ترین تاثیر گذاران بر سیر و جریان اختلافات جهان سوم اند ؛ این مراکز، توانایی تغییر جهت بخشیدن به سیر اختلافات، مدیریت اختلافات، تشدید یا تضعیف موقعیت اختلافات و بعضاً اختتام آن ها را در اختیار دارند. هر اختلافی به واسطه ی سوابق تاریخی، منافع متنوع داخلی و خارجی موجود در آن ساختار خاصی که دارد تعدادی از کشورهای صاحب نفوذ در نظام بین الملل را به سوی خود جذب می کند. مقصود از ارتباط میان تطویل اختلافات منطقه ای با نظام بین الملل، مناسبات متنوعی است که مابین دولت های با نفوذ خارجی و عوامل یا نیروهای درگیر اختلاف در سطح جهان سوم وجود دارد.^[۱۷]
نظریه های اندکی در مورد مفهوم ( استمرار) در تحقیقات روابط بین الملل موجود است. بیشتر توجه محققین متوجه ی ریشه های اختلافات و جنگ ها بوده است.(جیمز روزنا) یکی از متفکرانی است که در این مورد مطالعه کرده است. او می گوید : (جنگ ها و کشمکش های طولانی آن هایی هستند که تعادل قوا، مانع پیروزی نظامی طرفین و اهداف ناهمگون آن ها سر راه اختتام سیاسی کشمکش می شود.)^[۱۸]
یک کشمکش تا زمانی که طرفین قابلیت حذف یک دیگر و یا توانایی اعمال فشار برای مذاکره را نداشته باشند، ادامه خواهد یافت.روزنا معتقد است تا آن جایی که توانایی های نظامی در مسیر تعادل و اهداف در راستای ناهمگونی پیش می روند، تقابل و رویارویی واحدهای دیگر کشمکش، افزایش پیدا خواهد کرد.روزنا می گوید :( هر قدر در داخل یک واحد سیاسی درگیری ادامه پیدا کند، به همان نسبت نیز نیروها و دول خارجی در کنار یک جناح و یا جناح دیگر وارد میدان عمل خواهند شد.)^[۱۹] بعضی از نظریه پردازان روابط بین الملل معتقدند که دخالت واحدهای خارجی در کشمکش های منطقه ای، پیچیدگی های بدیعی را موجب می گردد. در این میان (سی آمیچل) می گوید : ( ورود عوامل و واحدهای سیاسی جدید به یک اختلاف، صورت اولیه ی آن را تغییر می دهد. واحدهای جدید اهداف خاص خود را در یک اختلاف دنبال می کنند و دخالت آن ها به تعداد مسائلی که باید برای اختتام اختلاف حل شود، می افزاید. ورود واحدهای جدید، موضوعات مطرح شده را پیچیده تر می کند و سپس رفتار هر یک از واحدهای سیاسی اولیه و ثانویه تغییر می یابد و این رفتار، استراتژی های جدید را می طلبد تا همه ی واحدها به اهداف خود دست یابند.)^[۲۰]
(جرج مدلسکی) سه نوع اثر نظام بین الملل را در جنگ ها و کشمکش های داخلی و یا منطقه ای مطرح می کند : تشویق، انزوا و توافق. در نوع اول، واحدهای خارجی و امکانات آن ها، نیرویی که تخاصم را ایجاد کرده، تشویق می کنند و سعی در تقویت توانایی های این نیرو دارند تا بتوانند امتیازات مورد نظر خود را کسب کنند. در مرحله ی دوم نظام بین الملل می کوشد تا از واحد مورد تهاجم واقع شده دفاع کند و نیروهای مهاجم رو منزوی و امکانات آن را محدود سازد و در مرحله ی سوم نظام بین الملل اهتمام می ورزد تا موارد اختلاف را حل کرده، توافق ایجاد نماید.^[۲۱]
از عواملی که باعث تطویل اختلافات می شود می توان به کشورها و یا بازیگران غیر دولتی اشاره کرد که در جریان اختلافات مؤثرند. هر کشور یا نیروی جدیدی که در یک اختلاف قدم می گذارد، اهداف، منافع، دیدگاه ها، تقدم ها و نگرانی های جدیدی به ساختار روندهای اختلاف می افزاید. یکی دیگر از شرایطی که به تطویل اختلافات می انجامد، تلاقی منافع یک کشور با یک قدرت خارجی است. هر یک از کشورهای خارجی، یک طرف از تخاصم منطقه ای را متحد خود قلمداد کرده، حفظ منافع آن را در راستای تحکیم منافع خود می نگرد. بنابراین هنگامی که منافع ملی یک کشور در یک اختلاف منطقه ای یا منافع منطقه ای یک کشور با نفوذ خارجی متجانس شود و در موازات آن قرار گیرد، زمینه های تطویل اختلاف به وجود خواهد آمد.
یکی از مفاهیمی که در ارزیابی تطویل اختلاف مطرح می گردد، مفهوم (مدیریت اختلاف) است. منظور از مدیریت اختلاف، استفاده از تاکتیک ها و استراتژی های سیاسی و غیر سیاسی برای محدود کردن یک اختلاف و جلوگیری از بروز بحران است. رقابت فزاینده ی میان کشورها، خطرهای ناشی از تقابل قدرت ها و افزایش مناطق بحرانی در جهان با آثار حنبی آن ها، مدیریت بر اختلاف ها را به مثابه روشی کم هزینه و کم خطر جهت حفظ و پیشبرد منافع ملی یا بین المللی، مطلوب تر کرده است. هنگامی که مخاطرات یک اختلاف افزایش می یابد، مدیریت اختلاف به صورت روشی مفید جلوه می کند ؛ در نتیجه هنگامی که کوشش ها و سیاست های کشورهای با نفود خارجی، در راستای مدیریت یک اختلاف باشد و نه حل آن، زمینه های تطویل آن اختلاف به وجود خواهد آمد.^[۲۲]

فصل سوم
ساختار جغرافیایی قره باغ
موقعیت جغرافیایی
قره‌باغ ولایتی تاریخی درجمهوری آذربایجان، درهمسایگی شمال غرب ایران درشمال رود « ارس » می‌باشد. این ولایت درجنوب شرقی کوه‌های قفقاز صغیر واقع شده است. درقسمت شمالی آن، کوه‌های « موروداغ » ازکوه‌های قفقاز صغیر قراردارد که بلندترین نقطه ی آن « جامیش داغی »۳۷۲۴ متر ارتفاع دارد. درقسمت‌های غربی وجنوبی، دامنه‌های شمالی سلسله کوه‌های قره‌باغ، قله «قیز قالاسی » به بلندی ۲۸۴۳ متر، « قیرخ قیز » به ارتفاع ۲۸۲۷ متر و « بویوک کیره » به بلندی ۲۷۲۵ متر و درقسمت‌های شمال شرقی وشمال، دشت‌های هموار (کناره‌های غربی دشت میل و مغان ودشت قره‌باغ ) قرارگرفته است. ^[۲۳]
این سرزمین باستانی به دو پاره جلگه ای (سفلی) و کوهستانی (علیا) تقسیم شده است. بخش سفلی در شمال واقع شده که شهر گنجه مرکز آن است و قسمت کوهستانی آن با عنوان رسمی «استان خودفرمان قره باغ کوهستانی»شناخته می شود. قسمت کوهستانی تقریباً ۵/۱۲ درصد کل سرزمین قره باغ را دربرگرفته است. مساحت این استان ۴۳۸۸ کیلومتر مربع، در ازای آن از جنوب به شمال ۱۲۰ کیلومتر و پهنایش از خاور به باختر بین ۳۵ تا ۶۰ کیلومتر است. این استان از ۵ ناحیه (عسکران، مارتونی، هادروت، شوشا و مارداکرت ) تشکیل می شود. دارای دو شهر به نامهای خان کندی(استپاناکرت) و شوشا، ۵ شهرک، یک قصبه و ۲۲۰ روستا است
قره‌باغ یک نام مرکب ترکی ومتشکل ازدوواژه« قارا»، « قرا»، « قره»، درزبان ترکی به معنای رنگ سیاه، بزرگ، انبوه، فراوان، شلوغ، مزدحم وزیاد، و « باغ »، به معنی درخت زار، بستان وگلزارتشکیل شده است. قره‌باغ به منطقه‌ یا محلی اطلاق می‌شودکه درآنجا باغهای وسیع و انبوه وجود داشته ورنگ سبزدرختان به سبز تند متمایل به سیاهی است.
استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی را در رسانه‌های گروهی جهان به نام « ناگورنو- قره‌باغ »می‌شناسندکه «ناگورنو» درزبان روسی به معنای منطقه کوهستانی است ودرزبان ترکی، به این استان « داغلیق قارا باغ» می‌گویند که همان معنای قره‌باغ کوهستانی را دارد. ولایت خودمختار قره‌باغ کوهستانی^[۲۴].۴۳۷۸ کیلومترمربع مساحت دارد که درازای آن ازجنوب به شمال ۱۲۰کیلومتروپهنایش ازشرق به غرب بین ۳۵تا ۶۰ کیلومتراست. این استان حدودپنج درصدازکل مساحت آذربایجان و۵/۱۲ درصد کل سرزمین قره‌باغ راشامل می‌شود. ازدیدگاه موقعیت جغرافیایی بین ۳۹ درجه و ۲۵ دقیقه و ۴۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۲۰ دقیقه و ۴۷ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی قراردارد. جمعیت قره‌باغ ۱۰درصد دربلندی‌های تا ارتفاع ۵۰۰ متر، ۸۶ درصد بین ۵۰۰ تا۱۵۰۰متر، ۳درصد بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر و۱درصد در بیش از ۲۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا پراکنده‌اند. درجغرافیای تاریخی ازقره‌باغ به گونه سرزمینی پهناور،بلندوگذرناپذیر شمال ارس به یخچال‌های طبیعی وزیبا،جنگل‌های پوشیده ازدرختان و رستنی های گوناگون درسایه جاودانگ کوه‌های سربه فلک کشیده یادشده است.
استان خودمختارقره‌باغ دارای معادن غنی وارزشمندی است. این منطقه دارای کانی‌های پربار روی، مس، باروت،مرمر، تراورتن، گچ،گل نسوز،سنگ‌های آسیاب وتعدادبیش از ۱۲۰ چشمه آب معدنی گازدار،آهن‌داروکربن دار (به ویژه درنزدیکی شهرشوشا) می‌باشد که می‌توان به چشمه ‌های تورش سو، شیرلان، توغ، کیرس و زرد اناشن اشاره کرد. درنواحی کلبجر و« گده بی » معادن مس وجوددارد.درناحیه کلبجر معادن « شوربولاق» و « آقایاتاق» دارای منابع غنی جیوه بوده وبسیارمعروفند. آب معدنی « ایستی سو» کلبجر به جهت دارابودن ویژگی‌های کم‌نظیر، معروفیت جهانی داردکه فقط از۱۰درصد آن بهره‌برداری می‌شود.
بیشترقلمرو قره باغ راکوهستان های مرتفع دربر گرفته است وهمین امرسبب دشواری حمل‌ونقل وراه‌های ارتباطی شده است. بخش غربی آن که دربین رشته‌کوه‌های « زنگه زور» و «قره باغ»واقع است متوسط ارتفاع آن بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ متراست که عمدتا فلاتی آتشفشانی است. ارتفاع فلات ازشمال به سوی جنوب^[۲۵] کاسته شده وعرض آن باریک تر می‌شود. فلات قره باغ دارای ثروت‌های زیرزمینی بسیارارزشمندی است.
منابع آبی یکی ازمنابع طبیعی بسیار ارزشمند قره‌باغ علی است ^[۲۶]. این سرزمین ازرودهای بزرگی همچنین «کر»(باشاخه‌های ترترچای، اینجه چای، خاچین چای، و قارقارچای) و « ارس»(باشاخه‌های کونده لن چای وقوروچای) بهره می‌گیرد. رود ارس ازدامنه‌های کوه«بیسال» درترکیه سرچشمه گرفته وبه دریای خزر می‌ریزد. ارس به وسیله آب‌های زیرزمینی تعذیه شده وآب آن ازمارس تا ژوئن کاملاً بالامی‌آید. درازای این۱۰۷۲کیلومتر ومساحت حوضه آن ۱۰۲۰۰۰کیلومترمربع است.
پیشینه قره باغ
تحولات منطقه ی قره باغ از انقلاب اکتبر تا روی کار آمدن گورباچف
انقلاب ۱۹۱۷ شوروی، خون ریزی های فراوانی را در منطقه ی قفقاز به دنبال آورد ؛ به همین جهت نمایندگان سیاسی گرجی، آذری و ارمنی، در (تفلیس) حکومتی تشکیل دادند و مستقل از مسکو به اداره ی امور پرداختند. در این هرج و مرج، داشناک ها نیز کلیه ی روستاهای آذری نشین ایروان را مورد حملات خود قرار می دادند. بعد از جنگ جهانی اول، قره باغ از طرف متفقین اشغال شد. با تثبیت حاکمیت بلشویک ها، به تدریج خط مشی اصلی مسکو در قبال مسائل منطقه ای قفقاز آشکار گردید. در هنگام تشکیل جمهوری ارمنستان در سال ۱۹۲۱ قسمت بزرگی از قره باغ به نام (زنگزور) به این کشور ملحق شد و اختلاف بر سر مسئله قره باغ که شکل معینی به خود گرفته بود در اجلاس شعبه ی قفقاز کمیته ی مرکزی حزب کمونیست روسیه در سال ۱۹۲۱ با حضور استالین مورد مذاکره قرار گرفت و متفقاً تصمیم گرفته شد که به علت لزوم حفظ صلح بین مسلمانان و ارامنه، وابستگی های اقتصادی که بین قره باغ علیا و سفلی وجود دارد و وابستگی های دائمی این منطقه به آذربایجان، ناحیه قره باغ کوهستانی (علیا) با مرکزیت شهر (شوشا) خود مختار گردد ولی از نظر تقسیمات کشوری، بخشی از آذربایجان محسوب خواهد شد.^[۲۷]این اقدام،باعث نارضایتی ارامنه ی قره باغ و ارمنستان شد.آن ها معتقد بودند، قره باغ تنها در اساسنامه، منطقه ی خودمختار است، اما در واقع به آذربایجان وابسته گردیده است.
در سال های دهه ی ۱۹۲۰ سازمانی مخفی به نام (قره باغ برای ارمنی ها) در کل منطقه فعال بود، اما با شناسایی و دستگیری اعضای آن، فعالیت این سازمان خاتمه یافت. در زمان حاکمیت استالین حوادث مهمی در مورد منطقه قره باغ رخ نداد و اگر اقدامی در جهت طرح مسئله ی قره باغ صورت می گرفت بیشتر در سطح اقدامات پراکنده ی رده بالای رهبری بود.^[۲۸] پس از مرگ استالین در دوران حاکمیت خروشچف، مرحله دیگری از طرح مجدد مسئله ی قره باغ آغاز شد و از سال ۱۹۶۰ امیدهایی برای الحاق قره باغ به ارمنستان پدید آمد، اما پس از برکناری خروشچف در سال ۱۹۶۵، الحاق آن نیز منتفی شد.

نمودار شماره ۳: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب سطح تحصیلات مادر ۵۹
نمودار شماره ۴: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در حل مسائل و مشکلات …………………۶۰
نمودار شماره ۵: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب ارزیابی نوع رفتار مادر ۶۱
نمودار شماره ۶: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب دانشکده محل تحصیل ۶۴
نمودار شماره ۷: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان رضایت از رشته تحصیلی ۶۵
نمودار شماره ۸: وضعیت مهارت های حل مسئله برحسب میزان موفقیت در مهارت های حرفه ای و بالینی ۶۶
نمودار شماره ۹: پراکنش ارتباط نمره بی انگیزشی با نمره مهارت حل مسئله ۶۷
نمودار شماره ۱۰: پراکنش ارتباط نمره انگیزش درونی با نمره مهارت حل مسئله ۶۸
نمودار شماره ۱۱: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله ۶۸
نمودار شماره ۱۱: پراکنش ارتباط نمره انگیزش بیرونی با نمره مهارت حل مسئله ……………………………. ۸۱
فصل اول
زمینه پژوهش :
از زمانی که آموزش رسمی در جوامع بشری رواج یافته، پرورش توانمندی های فراشناختی، همانند فهم و درک، استدلال، تفکر، خلاقیت، حل مسئله و قضاوت مورد تاکید بوده است (۱). حل مسئله یک مهارت اساسی برای زندگی در عصرحاضر است (۲)، زیرا انسان ها در مراحل مختلف زندگی با مشکلات متعددی روبرو می شوند که برای حل آن ها نیاز به تفکر خلاق، منتقدانه و تحلیل گر دارند (۳). حل مسئله نوعی تفکر معطوف به هدف است (۴). یک فرایند ذهنی و تفکر منطقی و منظمی است که به فرد کمک می کند تا هنگام رویارویی با مشکلات، راه حل های متعددی را جستجو و سپس بهترین راه حل را انتخاب کند (۵). این مفهوم؛ به عنوان یک فرایند شناختی سطح بالا با بسیاری از فرایندهای شناختی دیگر مانند انتزاع، جستجو، یادگیری، تصمیم گیری، استنباط و تجزیه و تحلیل در تعامل است (۶) به طوری که؛ مشیرآبادی آن را فرایندی نظام مند می داند که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد و شامل سه مولفه ی اعتماد به خود در حل مسئله^[۱]، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله^[۲] و کنترل شخصی^[۳] است که به ترتیب، بیانگر اعتقاد فرد به توانایی در حل مشکلات، تمایل وی برای رد شدن از کنار مشکلات و یا مقابله رو در رو با آن ها و استفاده از راهکار های متنوع و متفاوت در کنترل رفتار و هدفداری در فرایند حل مسئله می باشد (۱).

در واقع؛ هدف آموزش حل مسئله، فراگیری روش کلی برخورد با مسائل و مشکلات، آموزش روش استدلال، استفاده از اعتقادات و ارزش ها و تصمیم گیری در برخورد با مشکلات موجود است (۷). آموزش گام به گام مهارت های حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری در آنان می شود (۸)، افرادی که توانایی بیشتری در حل مسائل دارند، کمتر دچار افسردگی می شوند، مهارت های اجتماعی بالا و ارتباطات سالم تری دارند و میزان اضطراب در آنان نسبت به سایرین، کمتر است (۹ و ۱۰). همچنین اگر حل مسئله به نحو مؤثری به کار گرفته شود مقاومت فرد را در برابر منابع استرس بیرونی بالاتر برده و آسیب پذیری وی را در برابر افسردگی و دیگر مشکلات عاطفی کاهش می دهد (۵)، بعلاوه، حل مسئله، تاثیر بسزایی در ایجاد اعتماد به نفس و کسب آرامش دارد و به انسان نیرویی ویژه و انگیزه ای مناسب برای مواجهه ی سازنده با مشکلات می دهد (۱۱).
هنر مراقبت از بیماران نیز، به دانش، مهارت و تخصص نیاز دارد و قلب عملکرد مؤثر، توانایی حل مسئله است (۱۲). پرستاران از نظر تأثیرگذاری بر پدیده سلامتی در موقعیتی منحصر به فرد قرار دارند و داشتن دانش و مهارت به تنهایی برای موفقیت حرفه ای آن ها کافی نیست، بلکه شیوه ی برخورد با مسائل مختلف نیز مهم است (۲). هر بیمار در موقعیت های بالینی، دارای خصوصیاتی منحصر به فرد بوده و هیچ راه حل ثابتی برای حذف یا تعدیل مشکلات بیماران مختلف وجود ندارد. بنابراین، پرستاران به خصوص در موقعیت های جدید بالینی، به مسئولیت های مستقل، قضاوت و تصمیم گیری درست نیاز دارند (۱۳). حدود ۶/۱۶- ۴ درصد از بیماران بستری در بیمارستان های آمریکا، استرالیا و انگلیس بر اثر عدم تصمیم گیری مناسب و صحیح پرستاری و پرسنل بهداشتی- درمانی، دچار آسیب هایی مانند ناتوانی دائمی و مرگ شده اند، اما در بیمارستان هایی که مشارکت و تصمیم گیری های تیم درمانی در سطح بالا بوده، میزان مرگ و میر ۴۱ درصد کمتر از میزان پیش بینی شده، گزارش شده است (۱۴). از طرفی، گسترش فناوری، نیاز بیماران به مراقبت با کیفیت، تاکید بر محدود کردن هزینه ها و طول مدت بستری، افزایش جمعیت سالمند، فرایندهای پیچیده ی بیماری و افزایش هوشمندی و آگاهی بیماران، تغییراتی هستند که پیش روی پرستاران قرار دارند، حال؛ برای آنکه پرستاران قادر به تطابق با این تغییرات و افزایش مسئولیت ها باشند، لازم است صاحب مهارت های سطح بالای تفکر باشند تا بتوانند ایده های جدیدی ارائه دهند (۱) و قادر باشند بهترین راه حل ها را در برخورد با مشکلات و نیازهای بیماران اتخاذ نمایند (۲).
مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری مبتنی بر دانش، جزء رفتارهای مورد انتظار دانشجویان پرستاری است (۱۵) و یادگیری این مهارت ها، به عنوان نیاز آموزشی، باید از دوران دانشجویی آغاز گردد (۱۷ و ۱۶) تا دانشجویان بتوانند دانش تئوری فراگرفته شده را در موقعیت های واقعی بکار گرفته و مشکل بیمار تحت مراقبت خود را حل نمایند (۱۶). لذا دانشجویان قبل از ورود به محیط کار، نیاز دارند تا از احساسات، نگرش ها و رفتارهای خود در ارتباط با دیگران، شناخت پیدا کنند، تا بتوانند تصمیم گیری و حل مشکل آسان تر و بهتری داشته باشند (۲).
با توجه به این که هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری، رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد، آموزش پرستاری مسئول ایجاد محیطی است که بتواند یادگیری دانشجویان و کسب مهارت های شناختی، عاطفی و روان حرکتی را به گونه ای تسهیل کند تا دانشجویان قادر به مراقبت از افراد نیازمند در موقعیت های مختلف باشند و ضروری است تا افرادی را تربیت کند که توانایی شناخت و حل مشکلات را داشته باشند. لذا، در سال های اخیر ماهیت عملکرد بالینی تغییر پیدا کرده و تحت تاثیر مدل های گام به گام حل مسئله قرار گرفته است (۱). به طوری که؛ نیزو^[۴]، یک فرایند پنج مرحله ای حل مسئله مشابه با فرایند پرستاری پیشنهاد می کند. بنابراین، نیاز به افرادی که مهارت های حل مسئله را به طور مؤثر در عملکردشان به کار گیرند، ضروری تر به نظر می رسد(۱۸).
نتایج مطالعه ای در دانشجویان پرستاری، نشان داد که آن ها فاقد مهارت های حل مسئله هستند، اما در محیط مراقبت سلامت پیچیده ی امروز، پرستاران باید قادر به حل دقیق، کامل و سریع مشکلات باشند (۱۵). بسیاری از دانشجویان پرستاری وارد محیط بالین می شوند، بدون این که بتوانند مشکل را بشناسند و برای حل آن، طرح ریزی کنند. نتایج برخی از مطالعات نیز بیانگر آن است که این مهارت در پرستاران و دانشجویان پرستاری از نمره ی پایینی برخوردار است (۱۲). اما مشیرآبادی در مطالعه ی خود در دانشگاه ایران گزارش کرده است: میانگین امتیازات مهارت حل مسئله دانشجویان پرستاری مطلوب می باشد (۵۱/۲۱±۵/۸۹) (۱). مطالعه ی سینار^[۵] در دانشگاه ساکاریا^[۶]ی ترکیه بیانگر آن است که دانشجویان پرستاری، مهارت مطلوبی در حل مسئله دارند (۵۶/۱۷±۳۷/۸۵) (۱۵). در حالیکه بسر^[۷] مهارت حل مسئله ی متوسطی را در دانشجویان پرستاری دانشگاه دوکوزایلول^[۸] ترکیه گزارش کرد (۱۹).
با توجه به اهمیت مهارت های حل مسئله، به نظر می رسد که بررسی عوامل مرتبط با این مهارت ها نیز دارای اهمیت بسیاری است. به طور کلی؛ با توجه به نتایج مطالعات مختلف، عوامل متعددی بر ایجاد و ارتقاء این مهارت ها نقش دارند. گروهی از محققین این عوامل را در دو دسته ی عوامل فردی شامل هوش، انگیزه، وضعیت از پیش دانسته ها، ثبات عملکردی و عوامل اجتماعی شامل سطح اجتماعی- اقتصادی، تکامل اجتماعی، روش های آموزش و مراقبت در دوران کودکی و نگرش های خانواده، موقعیت فیزیکی مدرسه و کلاس تقسیم بندی می کنند. برخی دیگر نیز عوامل مؤثر بر حل مسئله را در سه گروه شناختی، عاطفی و تجربی طبقه بندی می کنند (۲۰). آنچه مسلم است، حل مسئله به عنوان یک نیروی قوی در سازگاری با نیازها و رویدادهای روزانه زندگی مطرح بوده و با تمرکز بر نقش عوامل فردی، تاثیرات محیطی و زمینه های فرهنگی جوامع مختلف، در افراد تثبیت می شود (۹). بنابراین؛ تعیین و شناسایی توانایی های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن، مهم است. به طور کلی؛ با توجه به بررسی مطالعات مختلف و نظر صاحبنظران این امر، در این مطالعه، عوامل مرتبط با مهارت های حل مسئله ی دانشجویان، در سه دسته ی کلی عوامل فردی- اجتماعی، آموزشی و انگیزشی بحث و بررسی می شوند (۱، ۹، ۱۵، ۲۱).
در خصوص تشریح عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با حل مسئله، گوون^[۹] رضایت از ارتباط با دوستان را بر مهارت های حل مسئله ی آنان، مؤثر دانسته (۲۲) و نتایج مطالعات اوسلو^[۱۰] نیز به تاثیر متغیرهای فردی همچون سن، جنس و وضعیت سکونت بر مهارت های حل مسئله، اشاره دارد، به طوری که، توانایی حل مسئله در پسران بیشتر از دختران بوده و با افزایش سن، ارتقاء می یافت و مهارت حل مسئله ی دانشجویانی که با خانواده زندگی می کردند به طور معناداری کمتر از سایرین بود (۰۵/۰>P) (9)، درحالیکه کسکین و یلدیریم^[۱۱] مهارت حل مسئله را در دختران بیشتر از پسران برآورد کرده اند (۰۵/۰>P) (23) و گوون، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان برحسب متغیرهای سن و جنس تفاوت معناداری نیافت (۲۲). گورال^[۱۲] نیز به تاثیر ورزش در ارتقاء مهارت های حل مسئله ی دانش آموزان دبیرستانی اشاره دارد (۰۵/۰>P) (20). مطالعه ی یلدیریم و همکاران نیز به تاثیر منفی مصرف سیگار و الکل در دانش آموزان دبیرستانی بر مهارت های حل مسئله ی آنان اشاره دارد (۰۰۱/۰>P) (24).
دسته ی دیگری که در تقویت مهارت های حل مسئله دخیل می باشند، عوامل آموزشی است که عبارت از عواملی مانند فراگیر، فراده، برنامه، محیط و تجهیزات آموزشی در دانشگاه می باشد که آموزش فراگیران را تحت تاثیر قرار می دهد(۲۵). از جمله این عوامل می توان به سال های تحصیلی گذرانده شده، اشاره کرد (۱، ۹، ۱۵، ۱۹). از دانشجویان سال های بالاتر انتظار می رود که به تفاوت مشکلات بیماران مختلف دست یافته و از تجارب قبلی شان در مواجهه با بیماران مشابه، به عنوان چهارچوبی برای حل مسائل جدید استفاده کنند (۲۶). در همین راستا، در مطالعات سینار، بسر و اوسلو مشخص شد که دانشجویان سال آخر پرستاری نسبت به دانشجویان سال های قبل، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (۹، ۱۵، ۱۹)، اما در مطالعه ی مشیرآبادی، توانایی حل مسئله ی دانشجویان سال آخر نسبت به دانشجویان سال اول تفاوت آماری معناداری نداشته است (۰۵/۰<P) (1). سایین و فاریماز^[۱۳] نیز در میانگین نمره ی حل مسئله دانشجویان سال اول و آخر کارشناسی پرستاری دانشگاه کموریت^[۱۴] ترکیه، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکردند (۰۵/۰<P) (27). در تشریح سایر عوامل آموزشی مرتبط با حل مسئله، می توان به مطالعه ی گوون اشاره کرد که موفقیت های تحصیلی دانشجویان را بر میزان مهارت های حل مسئله ی آنان مؤثر دانسته است (۲۲). در مطالعه ی سینار نیز، عوامل آموزشی مانند نوع رشته تحصیلی پرستاری و مامایی و سال های تحصیلی گذرانده شده، در میزان مهارت های حل مسئله ی دانشجویان دخیل بوده است و دانشجویان مامایی نسبت به دانشجویان پرستاری، مهارت بیشتری در حل مسئله داشتند (۱۵)، درحالیکه گوون در مهارت های حل مسئله ی دانشجویان گرایش های مختلف آموزش حرفه ای و هنر، تفاوت آماری معناداری مشاهده نکرده است (۲۲).
همانگونه که اشاره شد، عامل دیگری که می تواند در ارتقاء و بهبود مهارت های حل مسئله نقش داشته باشد، عامل انگیزشی است. در خصوص تاثیر این عامل در تقویت مهارت های حل مسئله، مایر^[۱۵] به نقل از ورتایمر^[۱۶] می نویسد: بعضی از افراد هنگام مواجهه با مشکلات، تفکرات و ایده های هوشمندانه ای دارند و ابتکارات، اکتشافات و راه حل های خلاقی ارائه می دهند، در توضیح دلایل چنین رفتاری، فقط تمرکز بر روی آموزش مهارت های حل مسئله کافی نیست، بلکه احساس، علاقه و جنبه های انگیزشی فرد نیز اهمیت زیادی دارد (۲۸). انگیزش میل شخص برای تلاش در جهت انجام وظایف و استفاده از مهارت های فردی می باشد (۲۹). انگیزش تحصیلی نیز به رفتارهایی اطلاق می شود که منجر به یادگیری و پیشرفت می شود (۳۰) و عبارت از تمایل فراگیر است، به آن که کاری را در قلمرو خاصی به خوبی انجام دهد و عملکردش را بطور خودجوش ارزیابی کند (۳۱). مانند سایر یادگیری ها، یادگیری حل مسئله نیز نیازمند انگیزش سطح بالاست (۲۱).
در تعبیر و تفسیر موقعیت مسئله دار، انگیزه می تواند تاثیر معناداری در عملکرد حل مسئله ی دانشجویان داشته باشد. زیرا؛ هنگامی که شخص به موضوعی علاقه داشته باشد، بیشتر تلاش کرده، در حل مسئله موفق تر خواهد بود و یادگیری معنادارتری خواهد داشت و در مقابل؛ بی علاقگی شخص نسبت به موضوع، سبب می شود که در انجام فعالیت های مربوط به آن، کمتر به تفکر خلاق و فرایند حل مسئله روی آورد (۲۸). آک^[۱۷] به نقل از لپر^[۱۸] می نویسد: فعالیت های یادگیری مختلف که به دانشجو در چگونگی استفاده از مهارت هایش در موقعیت های واقعی زندگی کمک کند، انگیزش وی را افزایش می دهد (۲۹). سیف نیز معتقد است: اگر فراگیران برای یادگیری حل مسئله از انگیزش لازم برخوردار نباشند، در اختیار داشتن بهترین راهبردهای حل مسئله نیز کارساز نخواهد بود (۲۱).
لذا با عنایت به نتایج پژوهش های مختلف و به خصوص، اهمیت مهارت های حل مسئله در تصمیم گیری های مستقل پرستاران و دانشجویان پرستاری و خطرات ناشی از عدم انتخاب راه حل مناسب در موقعیت های بالینی و با توجه به نقش مهم عوامل فردی، آموزشی و انگیزشی در مهارت های حل مسئله و تفاوت احتمالی در ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت حل مسئله، همچنین با توجه به انگیزه ی شخصی پژوهشگر مانند مشاهده موارد متعددی از عدم تصمیم گیری و عدم حل مشکل توسط پرستاران و دانشجویان پرستاری و متکی بودن دانشجویان به اساتید بالینی و پرستاران به پزشکان و حتی تصمیم گیری های پرستاری از جانب پزشکان، باید سطح این مهارت ها در دانشجویان بررسی شده و آموزش های پرستاری براین اساس برنامه ریزی گردند. لذا؛ این مطالعه با هدف تعیین مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان انجام می شود تا بتوان با شناسایی عوامل مرتبط با ارتقاء این مهارت ها و در اختیار نهادن نتایج آن برای اساتید، پژوهشگران و برنامه ریزان آموزش پرستاری، در امر برنامه ریزی آموزشی و بهبود آن در طی دوره چهار ساله آموزش پرستاری گام موثری برداشت.
اهداف پژوهش
هدف کلی:
تعیین مهارت های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سال ۹۳-۱۳۹۲
اهداف ویژه‌ :
۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۱-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله
۲-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله
۳-۱) تعیین میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی
۲) تعیین عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۳) تعیین عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
۴) تعیین ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان
سوالات پژوهش:
۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان چقدر است؟
۱-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد اعتماد به خود در حل مسئله چقدر است؟
۲-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله چقدر است؟
۳-۱) میانگین امتیازات مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بعد کنترل شخصی چقدر است؟
۲) عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
۳) عوامل آموزشی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
۴) ابعاد انگیزش تحصیلی مرتبط با مهارت های حل مسئله در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان کدامند؟
پیش فرض های پژوهش :

1. 1. حل مسئله فرایندی نظام مند است که بر تحلیل موقعیت مسئله، تمرکز داشته و بیانگر توانایی اشخاص در غلبه بر موانع و دستیابی به اهداف می باشد (۱).

1. 1. مهارت حل مسئله در بلوغ شناختی، عاطفی و مهارتی افراد نقش بسزایی داشته و سبب افزایش قدرت تصمیم گیری (۸) و کاهش افسردگی و اضطراب می شود (۹ و ۱۰).

1. هدف اصلی آموزش در رشته های علوم پزشکی از جمله پرستاری رشد شایستگی حرفه ای و توسعه ی مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله می باشد (۱).

۷/۹۹

۰/۸۹۹

۲/۱۸۸

۰/۱۱۶

۳

۶/۴۹

۰/۸۹۷

۲/۱۰۰

۰/۱۱۱

۵

۴-۹- بررسی اثر نانو ذرات بر خواص ضد میکروبی فیلم­های ترکیبی
در حال حاضر نیاز به داشتن بسته بندی ضد میکروبی به طور فزآینده­ای توجه­ها را به خود جلب کرده است. برای چندین سال است که برای تاخیر یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم­ها برای خیلی غذاها پوشش هایی در نظر گرفته شده است. رشد میکروبی تا حد زیادی یک پدیده سطحی است. بنابراین با محدود کردن رشد باکتری ها بر روی سطح غذاها عمر مفید بهبود پیدا خواهد کرد ( لی^[۱۷۹] و همکاران، ۲۰۰۹).

در این تحقیق اثرات نانو دی اکسید تیتانیوم در فیلم­های ترکیبی نشاسته ssps / ژلاتین ساپورت شده با نانو دی اکسید تیتانیوم بر رشد اشرشیا کلی و استافیلوکوکوس اورئوس مورد بررسی قرار گرفت. شکل ۴-۶ نمونه ای از هاله عدم رشد فیلم­های حاوی دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد. همان گونه که از شکل پیداست بایو نانو کامپوزیت حاوی نانو دی اکسید تیتانیوم توانایی بازدارندگی در برابر اشرشیا کلی را داراست.
شکل ۴- ۶: هاله عدم رشد در فیلم ترکیبی با ۵% نانو دی اکسید تیتانیوم
شکل­های ۴-۷ و ۴-۸، سطح بازدارندگی این نانو اکسید روی را بر اشرشیا و استافیلوکوکوس نشان می­دهد. همان گونه که مشاهده می­ شود با افزایش محتوی نانو ذرات هاله عدم رشد به طور قابل توجهی افزایش پیدا می­ کند. بنابراین می­توان گفت که فیلم­های ساپورت شده با این نانو ذرات می­توانند همانند یک بسته بندی فعال علیه میکروارگانیسم­ها عمل کنند. فعالت ضد میکروبی از نانو ذرات TiO₂ علیه استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی و مکانیسم مربوط به آن توسط محققین دیگر نیز نشان داده شده است (لین^[۱۸۰] و همکاران، ۲۰۰۹). نتایج حاصل از کار لی^[۱۸۱] و همکاران در سال ۲۰۰۹ اثر نانو ذرات اکسید روی را بر فعایعت ضد میکروبی فیلم های کامپوزیت پلی اورتان بر روی باسیلوس سوبتلیس و اشرشیا کلی بررسی کردند و دریافتند که با افزایش محتوی اکسید روی فعالیت ضد میکروبی فیلم­های کامپوزیت افزایش عالی یافته است. همچنین آن­ها نشان دادند که بر روی اشرشیا کلی اثر بهتری دارد تا باسیلوس سوبتلیس­که این خاصیت ضد­ میکروبی به نانو ­ذرات اکسید­ روی نسبت­ داده ­شده ­است (لی و همکاران، ۲۰۰۹).
نکته قابل توجه این است که نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر اشرشیا کلی نسبت به استافیلوکوکوس اورئوس بیشتر تاثیر دارند.
شکل ۴- ۷: اثر نانو اکسید روی بر ناحیه بازدارندگی فیلم­های ترکیبی علیه اشرشیا کلی.
ستون­ها نشان دهنده میانگین±انحراف معیار می باشند. اختلاف در حروف لاتین بر روی هر ستون بیانگر اختلاف معنی دارد در سطح ۵% احتمال می باشد.
شکل ۴- ۸: اثر نانومیله های اکسید روی بر ناحیه بازدارندگی فیلم­های ترکیبی علیه استافیلوکوکوس.
ستون­ها نشان دهنده میانگین±انحراف معیار می باشند. اختلاف در حروف لاتین بر روی هر ستون بیانگر اختلاف معنی دارد در سطح ۵% احتمال می باشد.
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- نتیجه گیری
در پژوهش حاضر نانو دی اکسید تیتانیوم در غلظت­های بین ۰ تا ۵% در بافت فیلم بایوپلیمری نشاسته ssps/ ژلاتین گاوی وارد شده و خواص عمومی و اختصاصی فیلم­های خوراکی ارزیابی شد. نانو دی اکسید تیتانیوم باعث کاهش میزان رطوبت فیلم­های ترکیبی شده و اضافه کردن ذرات نانو باعث جابجا شدن نمودار جذب تعادلی فیلم­های ترکیبی به محتواهای رطوبت پایین تر شد. نتایج نشان می دهد که نانو ذرات با موفقیت باعث کاهش عبور اکسیژن و بخار آب شده و همچنین به خوبی خواص مکانیکی فیلم ها را افزایش دادند. افزودن نانو ذرات میزان قابلیت جذب آب و همچنین حلالیت فیلم­ها و محتوای رطوبت آن­ها را کاهش داد. جستجوی گروه ­های عاملی به کمک تکنیک FTIR نشان داد که کلیه این تقابلات فیزیکی بوده و با ورود نانوذرات به بافت بایوپلیمری خواص آن را به خوبی در درصد های بسیار پایین تحت تاثیر قرار داده است.
این نانو ذرات علاوه بر اینکه خوراکی هستند قابلیت جذب تا ۱۰۰% نور در ناحیه ماوراء بنفش را دارا می باشند. از طرفی خواص ضد میکروبی بسیار عالی آن­ها و همچنین خواص ممانعت کنندگی فوق العاده آن­ها نسبت به گازها آن­ها را به عنوان گزینه­ های بسیار مناسب برای تهیه بسته بندی­های فعال خوراکی پیشنهاد می­ کند.
۵-۲- پیشنهادات
امروزه آلودگی­های شیمیایی ناشی از ورود پلیمرها، پلاستیک­ها و مواد بسته­بندی سنتزی به طبیعت یکی از بزرگترین خطراتی است که زندگی بشر را تهدید می­ کند، از این رو پژوهشگران همواره درصدد بوده ­اند تا راهی برای این حل این مشکل بیابند. این کوشش­ها در سال­های اخیر نمود بیشتری یافته و در این راستا فیلم­ها و پوشش ­های خوراکی تجزیه­پذیر از پلیمرهای طبیعی ساخته می­ شود که ضمن کمک به حل مساله­ی آلودگی­های محیط­زیست باعث ایجاد بازارهای جدید برای فروش فرآورده ­های کشاورزی و حیوانی نیز می­گردد. نتایج حاصل از این تحقیق افق روشنی از بایو نانو کامپوزیت های خوراکی و زیست تخریب پذیر بر اساس نانو دی اکسید تیتانیوم را نشان می­دهد.
با توجه به خواص بسیار عالی این نانو ذره پیشنهادات زیر به عنوان پژوهش­های جدید بیان می­گردد:
مقایسه نانو ذرات با اشکال متفاوت دیگر مثل نانو لوله، نانو لایه و …بر خواص بیوفیزیکی بایوپلیمرها
تهیه و ارزیابی بایو نانو کامپوزیت­های بر اساس سایر پایه­ های بایو پلیمری مثل پلی ساکاریدی، پروتئینی و… به همراه نانو دی اکسید تیتانیوم.
بررسی اثر مهاجرت نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در بسته بندی­های متفاوت خوراکی
استفاده از این نانو ذرات در بسته بندی­های با پایه سنتزی مثل پلی اتیلنی و…
استفاده از پوشش ­های تهیه شده از پژوهش حاضر بر مدت زمان ماندگاری محصولات غذایی
منابع و مراجع
الماسی، ه،. قنبرزاده، ب. و پزشکی نجف آبادی، ا.، (۱۳۸۸)، بهبود ویژگی­های فیزیکی فیلم­های زیست تخریب پذیر نشاسته و فیلم­های مرکب نشاسته و کربوکسی متیل سلولز، فصلنامه علوم و صنایع غذایی، دوره ۶، شماره ۳، پاییز ۸۸.
ایران منش، م.، (۱۳۸۷)، پوشش­ها و فیلم خوراکی، مجله فناوری و توسعه صنعت بسته بندی، سال چهارم، شماره ۳۵، خرداد ماه ۸۷.
جوانمرد، م. و بصیری، ع،.(۱۳۸۵)، بررسی امکان تهیه فیلم زیست سازگار از نشاسته نخود و تاثیر رطوبت نسبی و پلاستی سایزر بر ویژگی­های فیزیکی و مکانیکی آن، نشریه علوم محیطی ، سال چهارم، شماره دوم.

تمایل به کارآفرینی سازمانی
حمایت محیطی ادراک شده از جانب کارکنان
کنترل رفتاری ادراک شده کارکنان
پویایی محیطی ادراک شده از جانب کارکنان
شکل ۲-۷- عوامل موثر بر تمایل به کارآفرینی سازمانی
۲-۱۱-۱- انگیزش
انگیزش از کلمه لاتین «مووِرِ،movere» گرفته شده است. انگیزش یک فرایند زنجیره ای است که با احساس نیاز شروع می شود، سپس خواست را بدنبال می آورد و موجب تنش و کشش می شود و در پیامد آن، اقدام برای نیل به هدف صورت می گیرد و سرانجام خواست ارضا می شود. وقتی می گوییم مدیر در کارکنان انگیزش ایجاد می کند، یعنی اقدامی را به عمل می آورد که امیدوار است خواست ها و نیازهای کارکنان را ارضا کند تا به میل او رفتار و عمل کنند (۱۲۹ ،۲۰۱۱ ،Todorovic et al). رابینز انگیزش را تمایل به سطوح بالایی از تلاش جهت دستیابی به اهداف سازمانی تعریف می کند، به شرط آنکه تلاش، توانایی برآوردن برخی نیازهای شخص را داشته باشد. پیندر نیز انگیزش را مجموعه ای از نیروهای انرژی بخش می داند که از درون و ورای وجود شخص نشات می گیرند و آغازگر رفتار مربوز به کار و تعیین کننده شدت، جهت، شکل و مداومت آن می باشند. بنابراین انگیزش فرآیندی روانشناختی و حاصل تعامل بین فرد و محیط است (۱۲۵۸ ،۲۰۰۲ ،Franco et al). اهمیت انگیزش در محیط کار، در معادله ای که بیش از نیم قرن پیش توسط مایر انتشار یافت، مشخص شد: «انگیزش ضربدر توانایی، مساوی است با عملکرد شغلی». این معادله بوضوح نشان می دهد که چرا موضوع انگیزش از مبانی حیطه های مدیریت منابع انسانی، رفتار سازمانی و روانشناسی صنعتی و سازمانی به حساب می آید (۲۰۰۷ ،Latham). موضوع انگیزش، نقش محوری در حیطه مدیریت، به لحاظ عملی و نظری، ایفا می کند. مدیران انگیزش را بخشی جداناپذیر از معادله عملکرد در تمامی سطوح می دانند، در حالی که پژوهشگران سازمانی آنرا سنگ بنای بنیادین در توسعه نظریات سودمند در رابطه با فعالیت های مدیریتی اثربخش تلقی می کنند (۴۱۹ ،۲۰۰۵ ،Lynch et al).

۲-۱۱-۲- مهارت های فردی
یکی از سوال‌هایی که همواره مطرح می‌شود این است که چه اشخاصی از نظر شخصیتی کارآفرینان موفق‌تری خواهند بود. به زبان دیگر چرا در یک موقعیت مشابه و با یک ایده مشابه و با سطح دانش برابر، یک نفر موفق می‌شود و نفر دیگر موفق نمی‌شود؟ اگر چه مطالعات زیادی برای پاسخ به این پرسش انجام شده است ولی واقعا پاسخ یکسان و مشخصی به این سوال وجود ندارد و تنها آیتم هایی برای پی بردن به مهارت های فردی ذکر شده اند که عبارتند از: کنترل و نظم درونی، نوآوری، ریسک پذیری، توانایی اداره تغییر، تغییر محوری، پافشاری، رهبری دوراندیشی. ضمنا مهارت های مدیریتی کارآفرینان شامل برنامه ریزی و تعیین اهداف، تصمیم گیری، روابط انسانی، مهارت های مالی و حسابداری، مذاکره، توسعه می باشند (هیستریچ، ۱۳۸۳).
۲-۱۱-۳- حمایت محیطی ادراک شده
هم عوامل محیطی ‌کلان (همانند بازار و سیاستهای دولت) و هم عوامل محیطی‌ خرد (مثل دانشگاه) برای ایجاد کسب و کار جدید بسیار مهم هستند. عوامل محیطی‌ می توانند فعالیت‌های کارآفرینی را تسهیل کنند یا مانع ایجاد آنها شوند و آنها نقش مهمی‌در ایجاد قصد یک فرد برای تاسیس یک کسب و کار جدید ایفا می‌‌کنند (۶۲ ،۲۰۰۴ ،Kristiansen and Indarti). بسیاری از پژوهشگران پیشنهاد می کنند که در مطالعات قصد کارآفرینانه باید به جای محیط واقعی‌، تصورات فرد از محیط مورد مطالعه قرار گیرد، زیرا انتظار می رود که تصوّرات فرد از محیط بیشتر از محیط واقعی‌ بر قصد کارآفرینانه تاثیر گذار باشد. یک فرد بر اساس تصوّرات و برداشت شخصی‌خود درباره محیط پیرامون، می تواند تصمیم بگیرد که آیا یک کسب و کار جدید را شروع نماید یا خیر (۲۳۷ ،۲۰۰۵ ،Arenius and Minniti). از جمله عوامل محیطی ‌مهم، موانع ادراک شده و حمایت‌های ادراک شده می باشند. بر حسب حمایت ادراک شده، اگر افراد تصور کنند که محیط کسب و کار مناسب است، ممکن است آنها مایل به ورود در فعالیت‌های کار آفرینی باشند. این فرایند به عنوان “اثر تحریک کننده” معروف است. مثلا یک محیط دانشگاهی حمایت کننده به گونه‌ای قصد دانشجویان را برای کارآفرین شدن تحریک می‌کند و آنها را به سوی تدوین و اجرای طرح‌های کارآفرینی تشویق می‌کند. وقتی‌دانشجویان تصور کنند که محیط - از جمله محیط دانشگاه و شرایط اقتصادی و سیاسی- از فعالیت‌های کارآفرینانه حمایت میکند، آنها بیشتر احتمال دارد که اقدام به ایجاد کسب و کار کنند. از طرف دیگر، وقتی‌ آنها محیط را برای کارآفرینی نامساعد تصور میکنند (مثلا شرایط گرفتن وام و اعتبارات بسیار محدود کننده و مشکل باشد و یا موانع بسیار زیادی برای ورود به بازار وجود داشته باشد یا مراحل تاسیس یک شرکت بسیار زمان گیر و بروکراتیک باشد)، آنها علیرغم نگرش مثبتشان به کارآفرینی تمایل کمتری برای ایجاد کسب و کار جدید دارند (۲۷۶ ،۲۰۰۹ ،Schwarz et al). همچنین حمایت خویشاوندان یکی ‌از عوامل محیطی ‌مهم می‌‌باشد. مطالعات نشان می دهند که حمایت از طرف اعضای خانواده، آشنایان و دوستان با توسعه کارآفرینی ارتباط دارد و در شکل دادن نگرش مثبت نسبت به یک کسب و کار بخصوص بسیار مهم می‌‌باشد (۵۶ ،۲۰۰۹ ، Ismail et al).
۲-۱۱-۴- پویایی محیطی ادراک شده
در شرایط تغییر محیط خارجی به منظور تثبیت برتری رقابتی، سازمان باید به تجدید منابع با ارزش خود بپردازد. قابلیت‌های پویا برای سازمانها این امکان را فراهم می آورند تا بر این تغییرات مداوم تاثیرگذار باشند. محیط های پویا و زنده موجب پرورش و بروز استعدادها، توانایی ها، مهارت ها و فرصت هایی می شوند که ممکن است تاکنون ایجاد نشده باشد. این امر از طریق تحت تاثیر قرار گرفتن کارآفرینی از پدیده های درون و بیرون سازمانی حاصل می شود (۱۳۰ ،۲۰۱۱ ،Todorovic et al).
۲-۱۱-۵- نگرش
در تعریف نگرش چنین آمده است که نگرش، تمایل به عکس‏العمل یا پاسخ به یک رفتار مناسب و یا نامناسب است (۲۰۰۵ ،noel). نگرش عبارت است از حالتی روانی و روانشناسانه عصبی مبتنی بر تجربه است که تاثیری پویا بر فرد اعمال می‏کند و او را آماده واکنش نشان دادن به شیوه‏های ویژه در برابر برخی اشیا و وضعیت‏ها می‏کند (خاکی، ۱۳۸۰). نگرش، وضعیتی به پاسخ مساعد یا نامساعد به یک شی، شخص، نهاد یا یک رویداد است و از اولین عامل تعیین کننده نیات کارآفرینانه به شمار میآید (۱۸۸ ،۱۹۹۱ ،Ajzen). به بیان دیگر، نگرش عبارتست از درجهای که شخص، رفتار مطلوب یا غیر مطلوب مورد نظر را از دیدگاه خود ارزیابی می کند. استفاده از این فاکتور در نیات کارآفرینانه به صورتی است که از دیدگاه فرد، تا چه اندازه راه اندازی کسب و کار جالب بنظر می رسد که مؤید تأثیر نگرش بر نیت به شروع یک کسب و کار کارآفرینانه می باشد. به طور کلی، افراد نگرشی مثبت به کسی و کارهایی دارند که افراد دیگر آن کسب و کارها را مهم ارزیابی می کنند. پیشینه خانواده، قرار گرفتن در معرض کسب و کار دیگران و تجربهی قبلی در زمینهی کارآفرینی در نگرش افراد نسبت به توسعهی کارآفرینی تأثیرگذار خواهد بود. لذا هر اندازه افراد نگرش مثبت نسبت به فعالیت های کارآفرینانه داشته باشند، بدون تردید کارآفرینی را به عنوان امری شدنی و امکان پذیر درک کرده و احتمال موفقیت آن ها بیشتر می گردد (۱۰۹۲ ،۲۰۰۷ ،Carr and Sequira). درباره علل کارآفرینی می‏توان به سه رویکرد متفاوت در این زمینه اشاره کرد: رویکرد شخصیتی، رویکرد جمعیت ‏شناختی و رویکرد نگرشی، که در این بین رویکرد نگرشی از دو رویکرد دیگر جامع‏تر است. بر اساس این رویکرد آنچه در کارآفرینی قابل بحث است موضوع نگرش‏هاست و احتمال این‏که فرد و با یک سلسله نگرش‏های خاص به سمت کارآفرینی متمایل شود زیاد است. بنابراین، یک مدیریت و برنامه‏ ریزی شایسته و درست در خصوص کارآفرینی نیاز به داشتن نگرش صحیح و مثبت در این زمینه است تا رفتار افراد را در این جهت تحت تاثیر قرار دهد (صمدی و شیرزادی، ۱۳۸۶).
۲-۱۱-۶- هنجارهای ذهنی
هنجارهای ذهنی، منعکس کننده فشار اجتماعی است که شخص برای انجام دادن یک رفتار خاص، احساس می کند. بعبارت دیگر، شخص در رفتارش گروهی را به عنوان مرجع در نظر گرفته و رفتار خود را با نیازهای آنان تنظیم می کند (۷۰۷ ، ۲۰۰۶ ،Fayolle et al ). هنجارهای ذهنی در قالب فرهنگ جامعه جای می گیرد. فرهنگ یک جامعه را مجموعه ای عمده از افکار و فعالیت ها، ارزش ها و باورهای مشترک تعریف می کنند (۴۴ ، ۲۰۱۰ ،Karimi et al ). این رویکرد، کارآفرینی را به زمینه فرهنگی اجتماعی مرتبط می کند و به فرهنگ به عنوان عامل تعیین کننده کارآفرینی می نگرد و برای رشد کارآفرین در یک جامعه، تناسب بین سازه های ایدئولوژیکی و رفتار اقتصادی را ضروری می داند. در مجموع، ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎى ذﻫﻨﻰ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻓﺮد، اﻓﺮاد و ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎى ﺧﺎص ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻘﺎﯾﺪ رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾـد اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ را ﻣـﺸﺨﺺ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾـﻦ ﺑـﻪوﺳـﯿﻠﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪن روى ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎى ذﻫﻨﻰ ﯾﻌﻨﻰ اﺛﺮ اﻓـﺮاد ﺗﺎﺛﯿﺮﮔـﺬار ﯾﺎ اﻓﺮاد ﻣﺎﻓﻮق ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ در ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﯽﺗـﻮان ﺟـﻮ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐﺮد (۵۱۱ ، ۲۰۰۳ ،Licht and Siegel).
۲-۱۱-۷- کنترل رفتاری ادراک شده
کنترل رفتاری ادراک شده همان عقاید افراد در چگونگی تسهیل کردن خلق ارزش از طریق تعامل نوآورانه، فعالیت های مخاطره پذیر و اقدامات فعال در محیط سازمانی در نظر گرفته می شود (Fini et al, 2012).
۲-۱۲- پیشینه تحقیق
جدول ۲-۱- جدول پیشینه تحقیق:

۳-۷- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش، از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است.آمار توصیفی شامل نمودار، توزیع فراوانی، میانگین، میانه و مد می باشد و آمار استنباطی شامل آزمون ناپارامتریQ_p (آزمون میانه) در سطح اطمینان ۹۵ درصد و خطای ۵ درصد، می باشد . برای تعیین رابطه معنی داری بین سوالات عمومی پرسشنامه و فرضیه های پژوهش نیز از آزمون های آزمونU - من ویتنی و آزمون H - کروسکال والیس استفاده می شود. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و انجام آزمون های آماری فوق از نرم افزار SPSS ستفاده خواهد شد.

۳-۸- خلاصه فصل
در این فصل، روش پژوهش ارائه گردیده است. این پزوهش از نوع پژوهشهای شبه تجربی و از نوع پس آزمون می باشد.
برای آزمون موضوع پژوهش، یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی طراحی شد که هر یک از انها یکی از ابعاد موضوع پژوهش را اندازه گیری می کند. در بخش بعد جامعه آماری مورد مطالعه، روش جمع آوری داده ها و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و همچنین آزمون فرضیه ها بیان گردید. در فصل بعد اطلاعات و یافته های پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱- مقدمه
در فصل قبل، بعداز معرفی فرضیه های پژوهش و متغیرهای مورد نیاز برای آزمون آنها به معرفی جامعه آماری و گردآوری اطلاعات مورد نیاز پرداخته شد، تا با بهره گرفتن از آنها، در این فصل فرضیه های پژوهش تجزیه و تحلیل شود.تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحله ای است که طی آن داده هایی که به طرق مختلف جمع آوری شده اند، خلاصه، دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری روابط بین داده ها و انجام تحلیل های علمی، به منظور آزمون فرضیه ها فراهم شود.در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ تجربی پالایش می شوند. در این فرایند تکنیک های گوناگون آماری، در استنتاج ها و تعمیم نتایج نقش بسزایی بر عهده دارند. به این منظور تجزیه و تحلیل داده ها در دو مرحله انجام می شود. در مرحله اول اطلاعات عمومی بدست آمده از سوال های عمومی پرسشنامه تجزیه و تحلیل می شوند. در مرحله دوم با بهره گرفتن از تکنیک های آمار استنباطی، فرضیه های پژوهش آزمون می شوند. در این پژوهش از آزمونهای ناپارامتری  (آزمون میانه)، آزمونU - من ویتنی، آزمون H - کروسکال والیس و آزمون فریدمن استفاده شده است.
۴-۲ آمار توصیفی
در این بخش توزیع فراوانی و درصد فراوانی متغیرهای پژوهش در دو بخش سوالهای عمومی و سوالهای تخصصی ارائه می شود:
۴-۲-۱ – بررسی خصوصیات فردی پاسخگویان
در بخش اول پرسشنامه چند سوال مرتبط با ویژگیهای فردی پاسخ دهندگان شامل : موقعیت سازمانی، جنسیت، سن، مدرک تحصیلی، سابقه کارعملی و همچنین ظرفیت تولید شرکتی که در آن فعالیت می کنند، مطرح شده است.
این ویژگی ها به شرح زیر است:

جدول شماره ۴-۱: موقعیت سازمانی افراد پاسخ دهنده
الف) جمعیت مورد مطالعه از لحاظ موقعیت سازمانی :
ویژگی جامعه مورد بررسی از لحاظ موقعیت سازمانی بشرح زیر می باشد. همانطور که مشاهده می شود مدیران مالی با ۴۵% جامعه مورد بررسی را تشکیل می دهند .

شکل ۴-۱- نمودار میله ای موقعیت سازمانی افراد پاسخ دهنده
ب) جمعیت مورد مطالعه از لحاظ جنسیت:
با توجه به ماهیت جامعه آماری مورد مطالعه، کلیه پاسخ دهندگان را مردان تشکیل می دهند.

جدول شماره ۴-۲- جنسیت افراد پاسخ دهنده

شکل ۴-۲- نمودار میله ای جنسیت افراد پاسخ دهنده
ج) جمعیت مورد مطالعه از لحاظ سن
ویژگیهای سنی جامعه مورد بررسی بشرح زیر می باشد:

جدول شماره ۴-۳- وضعیت سنی افراد پاسخ دهنده

شکل ۴-۳- نمودار میله ای ویژگیهای سنی افراد پاسخ دهنده
د) خصوصیات جامعه مورد مطالعه از لحاظ تحصیلات :
تحصیلات جامعه مورد مطالعه مطابق با جدول زیر می باشد:

جدول شماره ۴-۴- وضعیت تحصیلی افراد پاسخ دهنده

شکل ۴-۴- نمودار میله ای وضعیت تحصیلی افراد پاسخ دهنده
ه) خصوصیات جامعه مورد مطالعه از لحاظ سابقه کار:
جامعه مورد بررسی از لحاظ سابقه کار بصورت زیر می باشد.

جدول شماره ۴-۵- وضعیت سابقه کار افراد پاسخ دهنده

شکل ۴-۵- نمودار میله ای وضعیت سابقه کار افراد پاسخ دهنده
۴-۲-۲- خصوصیات جامعه مورد بررسی از لحاظ ویژگی های شرکتها:
الف) خصوصیات جامعه مورد مطالعه از لحاظ ظرفیت تولید:
جامعه مورد بررسی از لحاظ ظرفیت تولید بصورت زیر می باشد: