(۴-۳۶)
که از این روابط استفاده نموده‌ایم:
(۴-۳۷)
(۴-۳۸)
(۴-۳۹)
(۴-۴۰)
ها توابع بسل کروی و  هماهنگ‌های کروی هستند.
با جایگذاری روابط بالا در معادله(۴-۳۲) و انجام پاره‌ای از محاسبات خواهیم داشت:
(۴-۴۱)
در دمای  نوکلئون‌ها تمام سطوح انرژی فرمی را به‌طور پیوسته اشغال می‌کنند پس  تبدیل به انتگرال می‌شود و خواهیم داشت:
(۴-۴۲)
تابع پله‌ایست که:
(۴-۴۳)
با بهره گرفتن از تکانه نسبی  و تکانه مرکز جرم  سیستم دو ذره‌ای خواهیم داشت:
(۴-۴۴)
پس از انتگرال‌گیری و انجام محاسبات به رابطه زیر خواهیم رسید:
(۴-۴۵)
که  و  می‌باشد.
(۴-۴۶)
با جایگذاری رابطه(۴-۴۵) در معادله(۴-۴۰) و پس از انجام عملیات جبری خواهیم داشت:
(۴-۴۷)
چگالی سیستم،  تکانه فرمی،  چندگانگی سیستم(برای ماده هسته‌ای متقارن  و برای ماده نوترونی  )است.

۴-۳-محاسبه انرژی با پتانسیل
انرژی را می‌توانیم از رابطه زیر به دست آوریم.
(۴-۴۸)
انرژی خوشه‌های تک‌تایی و  انرزی خوشه‌های دوتایی می‌باشند.  را از رابطه(۴-۳۰) جایگزین می‌کنیم. برای محاسبه  از رابطه(۴-۴۱) ابتدا پتانسیل موثر دو ذره‌ای  را از رابطه(۴-۳۰) با بهره گرفتن از رابطه‌های (۳-۴۷)، (۳-۴۸) به صورت زیر در می‌آید:
(۴-۴۹)
که در آن  پتانسیل برهم‌کنش دونوکلئونی و  به ترتیب تکانه زاویه‌ای کل، تکانه زاویه‌ای مداری، اسپین و آیزواسپین هر کانال هستند و  تابع همبستگی دو ذره‌ای جسترو است. در نظریه وردشی پایین‌ترین مرتبه قید، پتانسیل برهم‌کنش دونوکلئون  به صورت زیر نوشته می‌شود:
(۴-۵۰)
که در آن  پتانسیل هر کانال و  عملگر تصویر روی هر کانال و معرف  هر کانال است و داریم:
(۴-۵۱)
از آنجا که عملگر همبستگی نشان‌دهنده برهم‌کنش دو ذره‌ای است، آن را به‌طور مشابه با رابطه(۴-۵۰) می‌نویسیم به عبارت دیگر داریم:
(۴-۵۲)
که در آن  مولفه  روی هر کانال است. عملگر تصویر برای کانال‌های تک‌تایی که درآن  است  را با  و عملگر تصویر روی کانال‌های سه‌تایی  را که در آن  است با  نشان می‌دهیم و داریم:
(۴-۵۳)
(۴-۵۴)
که در آن  اسپین نوکلئون اول (دوم) است. می‌توان نشان داد مربع عملگر تصویر روی هر کانال برابر با خود عملگر تصویر روی آن کانال است. همچنین این عملگرها متعامدند یعنی:
(۴-۵۵)
(۴-۵۶)
(۴-۵۷)
با بهره گرفتن از عملگر تانسوری  سه عملگر تصویر متعامد  را به صورت زیر تعریف می‌کنیم:
(۴-۵۸)
(۴-۵۹)
(۴-۶۰)
با بهره گرفتن از عملگرهای بالا و با انجام تعداد زیادی عملیات جبری، انرژی خوشه‌ای دو جسمی برای ماده‌ی هسته‌ای متقارن به صورت زیر در می‌آید:
(۴-۶۱)
که در آن  و ضرایب  با توجه به فرمول‌های زیر تعیین می‌شود
(۴-۶۲)
(۴-۶۳)
برای محاسبه  باید توابع همبستگی حالت‌ها یعنی  ها معلوم باشند. در روش‌های وردشی معمول آنها را چنان پارامتری می‌کنند که شرایط عمومی را که در فصل قبل توضیح دادیم برآورده می‌کند. اما روش  یک روش وردشی خالص است که در آن از حل معادله‌های اویلر لاگرانژ،  ها به دست می‌آیند. در این روش با توجه به اینکه شرط بهنجارش سیستم فرمیونی شرایط حدی را بر تابع همبستگی اعمال می‌کند، در محاسبه‌ی انرژی خوشه‌های دو ذره‌ای تنها یک قید برای  ها وجود خواهد داشت. این قید شرط بهنجارش تابع موج سیستم است و متناظر با این قید یک ضریب نامعین لاگرانژ  ، در معادله اویلر لاگرانژ ظاهر می‌شود. به همین دلیل این روش، روش پایین‌ترین مرتبه قید  نامیده می‌شود. با بهره گرفتن از شرط بهنجارش سیستم:
(۴-۶۴)
به رابطه زیر می‌رسیم:
(۴-۶۵)
که در آن  تابع پائولی است و به صورت زیر تعریف می‌شود:
(۴-۶۶)
این قید منجر به اعمال شرایط مرزی زیر روی  ها می‌شود:

جایی­که m بردار میانگین کل نمونه­ها و m_i بردار میانگین کلاس i ام و l_i تعداد کلاس i ام و c تعداد کلاس­ها است. ضرایب مهم کسینوسی به LDA اعمال و بردار ویژگی از آن محاسبه شد.
۲-۸-۳-۵ DCT + LSDA
این روش ساختار هندسی و تفکیک­کنندگی را با هم در نظر می­گیرد که برای این کار دو گراف ، گراف بین کلاس­ها G_b و گراف درون کلاس­ها G_w در نظر گرفته می­ شود. مجموعه ­ای شامل نقاط همسایه با x_i که برچسب یکسانی دارند را با N_w(x_i) و نقاطی که برچسب آن­ها متفاوت است یا به عبارتی مربوط به کلاس­های مختلفند با N_b(x_i) نشان داده می­ شود. y = (y₁ , y₂ , ……, y_m )^T مدلی است که گراف بین کلاس و گراف درون کلاس را به یک خط نگاشت می­ کند به طوری­که نقاط اتصال از G_w تا جایی که ممکن است نزدیک به هم و نقاط اتصال G_b از هم دور بمانند.

( الف) (ب) (ج)

(د)
شکل ۲-۱۱ (الف) نقاط با رنگ و شکل مشابه در یک کلاس قرار می گیرند. (ب) گراف درون کلاس نقاط با برچسب یکسان را متصل می کند. (ج) گراف بین کلاس نقاط با بر چسب متفاوت را متصل می کند. (د) بعد از اعمال LSDA فاصله بین کلاس های متفاوت ماکزیمم شده است.
معیار برای انتخاب این نقشه یا مدل بهینه سازی دو تابع زیر است.
رابطه (۲-۳۹)
رابطه (۲-۴۰)
جایی­که W_w , W_b ماتریس_­های وزن گراف­ها می­باشند و داریم:
رابطه (۲-۴۱)
رابطه (۲-۴۲)
جاییکه N_b(x_i) , N_w(x_i) برای k همسایه نزدیک بین کلاس و درون کلاس قرار می­گیرند.) N_w ( x_i همسایه­هایی که برچسب یکسان با x_i دارند و N_b(x_i) هسایه­هایی که برچسب متفاوت دارند را شامل می­ شود. بعد از یافتن بردار طرح ^[۶۰] داریم y^T= a^T X .
تابع هدف برای رابطه (۲-۳۹)، با باز کردن رابطه به max a^TXW_wX^Ta و برای رابطه (۲-۴۰) به max a^TXL_bX^Ta کاهش داده می­ شود. که L_b= D_b – W_b لاپلاسین^[۶۱] ماتریس G_b است. که D_b ماتریسی قطری است که ورودی­هایش مجموع ستون­ها یا سطرهای W_b می­باشد.
رابطه (۲-۴۳) , D_W,ii = D_b,ii =
در نهایت مسئله بهینه­سازی به یافتن arg max a^TX(αL_b+(1-α)W_w)X^Ta کاهش می­یابد با توجه به اینکه a^TXD_wX^Ta=1 یا y^TD_wy=1 و α مقدار ثابتی که ۱≥ α≥۰ است.
با حل رابطه X(αL_b+(1-α)W_w)X^Ta = λXD_wX^Ta بردار ستونی شامل a₁ , a₂ ,…….. , a_d به دست می ­آید.
مانند مراحل قبل پس از اعمال تبدیل کسینوسی به ناحیه مورد نظر و استخراج ضرایب مهم ، آن­ها به LSDA داده شده و خروجی به عنوان بردار ویژگی در نظر گرفته شده است.
این روش­ها بر روی پایگاه داده (HIT Bi CAVDB)^[62] که شامل ۱۰۰۰ کلمه است که هر کدام ۳ مرتبه تکرار شده و فایل­ها دارای فرمت ‘Avi’ هستند و به­ صورت دستی به فریم­هایشان مطابق با سیگنال­های صوتی سگمنت­بندی شده ­اند اعمال شده است. که ۹۶ سیلاب متفاوت چینی (کلاس) را شامل می­ شود و با نرخ ۲۵ فریم بر ثانیه ضبط و سایز تصاویر ۲۵۶*۲۵۶ می­باشد.
۲-۸-۳-۶ ماتریس انتقال ویژگی
چون برای یک کلمه ، تعداد متفاوتی فریم برای نمونه­های مختلف وجود دارد بنابراین غیر ممکن است که برای آموزش ماتریس انتقال استفاده شوند. پس شکل لب به ده کلاس مطابق با ارتفاع و پهنای لب و گردشدگی و دندان­ها دسته­بندی می­ شود. از هر نوع ۶۰ نمونه برای آموزش ماتریس انتقال ویژگی LSDA انتخاب شده است. در نهایت از این ماتریس برای استخراج ویژگی نهایی استفاده و چون شکل لب ها به ۱۰ کلاس دسته­بندی شده ، بعد ویژگی ۹ در نظر گرفته شده و برای یک کلمه شامل n فریم برداری به سایز n*9 به دست آمده است. برای شناسایی DTW^[63] بکار گرفته شده و روش­ها با هم مقایسه شده ­اند که نتایج حاصل از روش DCT + LSDA از سایر روش­ها بهتر بوده است.
۲-۹ مدل لب با منحنی بیزیر^[۶۴]
در [۲۴] یک مدل لب جدید مبتنی بر منحنی­های بیزیر برای محاسبه حرکت­های لب استفاده شده است. این مدل توسط تعدادی نقطه که به وسیله مدل شکل فعال شکل گرفته­اند تعریف می­ شود. در این­جا ابتدا صورت و لب­ها آشکار می­شوند. بعد لب­ها توسط پنج منحنی بیزیر مدل می­شوند. که هر کدام توسط دو نقطه انتهایی p_{0 ,} p₂ و یک نقطه کنترل p₁ مانند شکل (۲- ۱۱) تعریف و به صورت زیر نوشته می­شوند.
رابطه (۲- ۴۴) P(t)= ϕ_۰(t) p₀ + ϕ_۱(t) p₁+ ϕ_۲(t)p₂
ϕ_۰(t)= (1–t)³ , ϕ_۱(t)= 3t(1–t)² , ϕ_۲(t) = (3t² – ۲t³) , tϵ [۰,۱]

شکل ۲- ۱۲ سمت چپ منحنی بیزیر و سمت راست مدل لب
مدل شامل چهار نقطه انتهایی e₁ ,e₂ ,e₃ ,e₄ و پنج نقطه کنترل c₁ , c₂ , c₃ , c₄ , c₅ می­باشد. این مدل ۱۵۰ نقطه ویژگی (جایی که هر منحنی شامل ۳۰ نقطه است) را که مرزهای لب را تعریف می­ کنند فشرده می­ کند. مدل هر شکل از ویزم­های آلمانی را تطبیق می­دهد و قادر است که حرکت­های لب را محاسبه کند. که حرکت­های لب توسط مدل شکل فعال می ­تواند توصیف شود.
در[۲۵] سیستم دیداری انسان (HVS) مبتنی بر معیارهای کیفیت تصویر به ویژه شباهت ساختاری موجک پیچیده^[۶۵] (CW-SSIM) و درستی اطلاعات تصویری^[۶۶] (VIF)به عنوان معیارهای تشابه استفاده شده است.
CW-SSIM برای هر باند فرعی از اولین تجزیه موجک محاسبه می­ شود و سپس، میانگین این مقادیر چندین معیار CW-SSIM برای هر تصویر به دست می­دهد. که جزئیات آن در [۲۶] بیان شده است. فرهنگی^[۶۷] از مصوت­ها که شامل ۴ ویدیوی ضبط شده برای هر مصوت است جمع­آوری شده و با ویدیوی آزمایش مقایسه می­ شود. SSIM تابعی از روشنایی، اختلاف روشنایی^[۶۸] و تابع ساختار تصویر است.
S(x , y) = I(x , y). c(x , y).s(x , y)
رابطه (۲- ۴۵) = ().().(
چون SSIM عملکرد خوبی نداشته از CW-SSIM استفاده شده است. که در زیر روابط آن ذکر شده است.
(c_x , c_y) = (c_x , c_y) .(c_x , c_y)
رابطه (۲- ۴۶)= *
c_x = {c_x,i | i= 1,2,…,N} , c_y = {c_y,i |i= 1,2,….,N}
که c_x و c_y ضرایب موجک هستند. k مقدار ثابتی برای پایداری است.
همه تصاویر ویدیویی ابتدا به فریم­هایشان با نرخ ۲۵ فریم بر ثانیه شکسته می­شوند. هر ویدیو حدود ۱۰۰ فریم دارد. چند فریم با فریم­های متناظرش در دیگر دنباله­ها توسط CW-SSIM و VIF مقایسه می­ شود.
۲-۱۰ جداسازی ناحیه لب با کا- مینز^[۶۹]
در[۲۷] از روشی تلفیقی از روش­های استخراج رنگ قرمز، روش کا- مینز و باینری کردن تصاویر برای استخراج ناحیه دهان در فریم­ها استفاده شده است. در این مطالعه علاوه بر ویژگی­های ارتفاع و پهنای دهان، زاویه گشودگی عمودی و افقی دهان که در شکل (۲- ۱۲) نشان داده شده است نیز استخراج می­ شود.
شکل ۲- ۱۳ زاویه گشودگی افقی _۲α و زاویه گشودگی عمودی _۱α
بعد از تعیین ناحیه دهان بر روی رشته تصاویر رنگی مربوط به کلمات دو سیلابی فارسی، سیلاب­ها جداسازی شده و مصوت موجود در هر یک از سیلاب­ها شناسایی می­ شود.
در [۲۸] توسط قطعه­بندی و روش­های مدل­سازی یک بردار ویژگی تصویری متشکل از ویژگی­های داخلی و خارجی دهان از دنباله تصویر لب برای شناسایی به دست آمده است. از نمایش نوار باریک^[۷۰] برای تبدیل ویژگی­های نمونه گیری شده زمان گسسته از فریم­های ویدیویی به حوزه پیوسته استفاده شده است.
بعد از ایجاد مدل­های مناسب کلمه از ضرایبspline ، روش کلاسه­بندی ماکزیمم احتمال (EM) برای شناسایی اتخاذ شده است. از مدل شکل فعال استفاده شده، پهنا و ارتفاع لب به دست آورده شده و نرمالیزه شده و همچنین، بردارهای ویژه محاسبه و سه مقدار اول وزن­ها انتخاب شده ­اند. از ویژگی­های داخلی دهان نیز مساحت ناحیه دندان­ها و گشودگی داخلی دهان که نرمالیزه شده هستند نیز استفاده شده است.

ب ) مهاجرت از کشوری به کشور دیگر :
مهاجرت از کشوری به کشور دیگر نظیر مسافرت از روستاها به شهرها است لکن تضاد فرهنگی، اختلافات مذهبی و تبعیض و ندانستن زبان در این نوع مهاجرت بر مشکلات مهاجرین می افزاید.
مهاجرین با رویاهای تخیلی که از کشور جدید دارند در انجا باواقعیتهایی روبرو می‌شوند که برایشان قابل تصور نبوده است. سودجویان و قاچاقچیان با بهره گرفتن از درماندگی آنان به استعمال وتوزیع مواد مخدر تشویق و ترغیب نموده و با معتاد کردن مهاجرین را به پرتگاه ذلت سوق می‌دهند .

گفتار ششم: علل اقتصادی
فقر،بیکاری،گدایی و ولگردی ،بحران های اقتصادی، سود جویی و خرید و فروش مواد مخدر ، تبعیض طبقاتی و مشکلات مالی از جمله عوامل مهم کشیده شدن فرد به سوی مواد مخدر است .این عامل از طریق فراهم آوردن خیل خرده فروشان مواد مخدر صنعتی به گسترش اعتیاد کمک می کند ؛ با این توضیح که اعتیاد بین قاچاقچیان مواد مخدر نادر است اما بخش اعظم خرده فروشان ، مصرف کننده مواد مخدر هستند .در آغاز فرد برای دستیابی به پول و بر اساس نیاز مالی به خرید و فروش مواد می پردازند اما با ابتلا به اعتیاد ، این دلیل اولیه جای خود را به وابستگی و سوء مصرف مواد می دهد که این فرآند موجب تشدید فقر گردیده و سرانجام چرخه باطل فقر ، اعتیاد، فقر را به وجود می آورد.^[۶۲]
تاثیر وضعیت اقتصادی برر رفتار و اخلاق آدمی از گذشته های دور مورد توجه دانشمندان بوده است . از افلاطون نقل شده است :"تقوای واقعی و ثروت فراوان مانعه الجمع هستند". جرم شناسان در این زمینه به دو گروه تقسیم می شوند: گروهی که گرایش به مکتب کمونیستس دارند، معتقدند که رفتار انحرافیافراد شدیدا متاثر از وضعیت بد اقتصادی آنها است. در نتیجه ، شرایط نا برابر توزیع ثروت و نامعادله بودن آن را عامل انحراف می دانند و این را که بیش تر منحرفان و مجرمان و بزه کاران و معتادان به مواد مخدر از اقشار پایین جامعه بوده و در محلات فقیر نشین و شلوغ و کثیف زندگی می کنند ، تاییدی بر ادعای خود می دانند. در مقابل این دیدگاه دسته ای دیگر از جرم شناسان رشد اقتصادی و باالا رفتن سطح زندگی را عامل انحراف می دانند .
اسلام هیچ یک از دو نظر را به عنوان عامل انحصاری نمی پذیرد؛ یعنی از سویی فقر و تنگدستی راعامل بی توجهی به مسائل معنوی و ارزشها و هنجارها می داند و از سوی دیگر امکانات و اموال زیادی نیز خدا را از یاد انسان می برد.^[۶۳]
فقر مادی و مالی باعث می شود که والدین تنها به فکر نیازهای تغذیه ای و پوشاک باشند و کمتر به تفریحات و مسافرت اهمیت دهند . وجود تفریح مسافرت باعث می شود تنش های روانی افراد کاسته شود و آرامش بیشتری بر زندگی شان حکم فرما شود ولی متاسفانه در خانواده های فقیر نه تنها ناراحتی ها کم نمی شود بلکه به دلیل وضعیت معیشتی که دارند روز به روز بر تنش های آنان افزوده می شود. در این خانواده ها غذا، پوشاک،هزینه ایاب و ذهاب،و سایر تسهیلات به سختی تامین می شود و در بعضی خانواده ها شدت فقر به حدی است که کودکان ناگزیرند برای تامین معاش خانواده به کار بپردازند و در مواردی جذب مشاغل کاذب و فروش مواد مخدر و اعتیاد می شوند.

جدول شماره ۱۲- درصد نمونه های تحت بررسی براساس سطح درآمد در شهرستان کاشان
از بررسی نمودار و جدول فوق به این نتیجه می رسیم که بین فقر و اعتیاد رابطه وجود دارد و ۳۹ در صد معتادین مورد نمونه از خانواده های فقیر و کم درآمد محسوب می شوند. از جمعیت نمونه آماری ما ۲۴ نفر یعنی معادل ۳۹% از خانواده های کم درآمد، ۳۷% معادل ۲۲ نفر دارای درآمد متوسط، ۱۰ نفر معادل ۱۶% دارای درآمد در حد کافی و ۵ نفر از خانواده های درآمد بالا بوده اند.
گفتار هفتم: علل فرهنگی
فرهنگ عبارت است از مجموعه افکار و اندیشه ها،دانش و فلسفه، ادبیات و آداب و رسوم ،شعائر و مناسک ،هنر و صنایع، اخلاق و ارزشها و نیز دیگر یافته های اجتماع یک جامعه .^[۶۴]
منظور از محیط فرهنگی در جرم شناسی کلیه جنبه های فرهنگی هر اجتماع ، اعم از آداب و رسوم و اخلاقیات و اعتقادات و نیز موسسات مربوط به تعلیم و تربیت و کلیه امور مربوط به آن ها است که نحوی از اتحاد شخصیت افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و عامل موثری در میزان انواع انحرافات و بزهکاری های هر اجتماع محسوب می شود ^[۶۵].
الف) جهل و بیسوادی
فقدان تعلیم و تربیت کامل همیشه نقش اساسی در توسعه انحرافات و جرایم را بازی می کند . به عبارت دیگر ، بی سوادی و نداشتن تحصیلات منظم و تربیت فرهنگی ریشه بسیاری از انواع بزهماری ها و انحرافات از جمله اعتیاد است .تجربه نشان داده است که بین میزان آگاهی و شناخت یا حدود تحصیلات و اعتیاد رابطه معکوس وجود دارد ،هر چه میزان تحصیلات کمتر باشد احتمال اعتیاد بیشتر است ؛ چرا که بیسوادی همراه با جهل و بی خبری بوده و بیسواد یا کم سواد کمتر می تواند مالک یک فکر صحیح و اندیشه درست برای پذیرفتن حقایق زندگی باشد و ظرفیت درک آنچه را که در اطراف او ، در اجتماع و در دنیا می گذرد داشته باشد.پس چون ازز لحاظ فکری دچار نارسایی است ، بعید نیست بر اثر کمبود رشد فکری و اخلاقی به اعتیاد روی آورد.
ب) میزان سواد والدین
همانگونه که اشاره شد جهل و بیسوادی افراد و محرومیت ایشان از تعلیم و تربیت صحیح می تواند یکی از مهمترین علل در توسعه جرایم و انحرافات اجتماعی آنان به شمار آید . علاوه بر آن فرزندانی هم که در دامان اینگونه والدین پرورش می یابند از بسیاری راهنمایی و تعالیم لازمه محروم مانده و از این رو زودتر به ورطه سقوط کشانده می شوند.
ج)امکانات فرهنگی
عدم وجود امکانات ورزشی و فرهنگی تاثیر بسزایی در افسردگی افراد به خصوص نوجوانان پسر دارد هرچه محیط های ورزشی و تربیتی در جامعه بیشتر باشد امکان فساد در جامعه کمتر است . از این رو به نظر می رسد عدم دسترسی به امکانات فرهنگی و ورزشی با بزهکاری جوانان و نوجوانان در زمینه مواد مخدر رابطه معنا داری وجود دارد.
فصل پنجم:
راه های مداخله و پیشگیری از اعتیاد
راه های مداخله و پیشگیری از اعتیاد
گسترش روز افزون جوامع، زندگی نوین اجتماعی، پیچیدگی فناوری و به دنبال آن تغییران مستمر در شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ظهور بزه و جرم را به شیوه‌های مختلف در سطح وسیعی افزایش داده که بازتاب آن به نوعی در بطن جامعه تاثیر گذاشته و آن را متحول ساخته است.
در این گذار سوء مصرف مواد مخدر نیز به صورت پدیده اجتماعی بسیار پیچیده‌ای در آمه است. به طوری که افراد به دلایل مختلف از جمله خصیصه‌های شخصی، شرایط زندگی، محیط اجتماعی، آرزوها و سرخوردگی‌ها مستعد گرایش به مصرف مواد مخدر می‌شوند و آن را بعنوان راه حلی برای مشکلات خود تلقی می‌کنند.
نظر به عوارض و مشکلات متعددی که این پدیده برای جوامع بشری به وجود آورده تاکنون تلاشهای زیادی در جهت مهار و پیشگیری آن به عمل آمده به طوری که می‌توان گفن هم اکنون اعتیاد یکی از مهمترین مباحثی است که توجه سیاستمداران ، متخصصین و پژوهشگران را به خود جلب کرده و آنها را بر آن داشته که در جهت مهار، کنترل و پیشگیری از این پدیده به ارائه راهکارهای علمی ـ کاربردی مبادرت ورزند.
پیشگیری از اعتیاد هم چون سایر جرایم و انحرافات اجتماعی از مقوله‌هایی است که نیاز به برنامه داشت. به بیان دیگر پیشگیری از اعتیاد صرفاً با مبارزه‌های نهادهای انتظامی و قضایی تحقق نمی‌یابد زیرا اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک بزه ریشه در فرهنگ عمومی و تعلیم و تربیت دارد و لذا در مهار آن ابتدا باید فرهنگ عمومی و نگرش مردم را نسبت به مواد مخدر متحول ساخت و باید سیاست پیگیری در کنار پیشگیری در جهت کاهش نرخ بزهکاری عمل نمود و بر اقدامات فرهنگی، رفاهی، اقتصادی و غیره تاکید نمود و با کار فرهنگی دراز مدت این فرهنگ‌های غلط و عامیانه را عوض کرد، در پیشگیری از اعتیاد علاوه بر ضرورت تعامل و همکاری وسیع نهادها و سازمانها، مشارکت مردمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مهم ترین استراتژی‌ پیشگیری از اعتیاد را که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به شرح زیر می‌توان خلاصه کرد:

• • افزایش اطلاعات و آگاهی افراد در مورد خطرات و زیانهای مصرف مواد مخدر.

• • ارتقای سطح فرهنگ و تقویت باورهای مذهبی.

• • افزایش مهارت های زندگی مانند مهارت تصمیم گیری، حل مساله و ارتباطات اجتماعی.

مبحث اول: تعریف، مفهوم و اقسام پیشگیری
طبق اصل ۱۵۶ قانون اساسی یکی از وظایف قوه قضائیه، پیشگیری از وقوع جرایم (به طور مطلق) است ولی متأسفانه در طول ۹۰ سال و اندی سابقه تقنین در خصوص مواد مخدّر، تا به حال یا اصلاً به مسأله پیشگیری –که بهتر و آسانتر و کم هزینه تر از درمان است- در خصوص اعتیاد توجّهی نشده و اگر هم توجّهی شده صرفاً در حد شعار بوده و گام عملی برداشته نشده است.
گفتار اول: تعریف و مفهوم پیشگیری
پیشگیری در لغت به معنای «جلوگیری» و «دفع» آمده است. در زمینه پیشگیری سه موضوع «انسان اعتیادپذیر»، «محیط اعتیادساز» و «عامل اعتیاد» را باید در نظر گرفت. در نتیجه، برای پیشگیری باید با توجه به ریشه اعتیاد در زمینه ها و موارد خاص با درایت تمام، دست کم، یکی از این علل را حذف کرد تا زنجیره اعتیاد از هم بپاشد.
پیشگیری از اعتیاد باید در دو جهت مورد توجه قرار گیرد: طرف تقاضا و طرف توزیع. هر کدام از این دو جهت ویژگی های مخصوص به خود را دارند. راهکارهای پیشگیری از عرضه کننده، مجموعه فعالیت هایی می باشد که از منبع تولید تا مصرف کننده را در برمی گیرد. بخش دیگر، که مربوط به فرد معتاد (تقاضاکننده) می باشد، جنبه وسیعی دارد.
بند اول ـ معنای لغوی پیشگیری
پیشگیری از نظر لغوی به معنای جلوگیری و دفع آمده است و پیشگیری یعنی مانع شدن^[۶۶] پیشگیری به معنی اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از رخدادهای بد وناخواسته نیز به کار رفته است. با توجه به معنای لغوی پیشگیری ، این واژه هم به معنای پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و جلوی چیزی رفتن. هم به معنای آگاه کردن و هشدار دادن^[۶۷] اما از میان این معناها در جرم شناسی پیشگیرانه بیشتر معنای نخست مدنظر است. بر اساس این معنا باید با اتخاذ تدابیر و به کارگیری اقدامات مناسب به استقبال جرم رفت و از ارتکاب آن ممانعت کرد.
بند دوم ـ معنای اصطلاحی پیشگیری
از نقطه نظر علمی منظور از پیشگیری هر گونه فعالیت سیاسی جنایی است که هدف خاص آن، محدود ساختن امکان پیشامد مجموعه اعمال جنایی از راه غیر ممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع آن عمل بدون تکیه بر تهدید کیفر یا اجرای آن است.^[۶۸]
بنابراین می‌توانیم پیشگیری را در دو مفهوم عام و خاص معنی کنیم ، یک نوع پیشگیری با ساتفاده از سلاح کیفر و اقدامات واکنشی به مقابله با جرم می‌رود و نوع دیگر با بهره گرفتن از ابزارهای غیر کیفری و البته با مشارکت عموم مردم و مداخله نهادهای مدنی به جلوگیری از وقع جرم مبادرت می‌کند.
البته ماده یک لایحه قضایی «قانون تاسیس شورای عالی پیشگیری از جرم» پیشگیری را پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای از بین بردن یا کاهش جرم تعریف کرده است که در اینجا مقصود از پیشگیری کلیه تدابیر پیشگیری اعم از کیفری و غیر کیفری می‌باشد. از دیدگاه دیگر می‌توان گفت اصلاح پیشگیری دارای دو مفهوم مضیق و موسع است.
در مفهوم موسع از پیشگیری ، طیف وسیعی از اقدامات کیفری و غیر کیفری وجود دارد که مجموعه‌ای از تدابیر فردی و جمعی برای خنثی کردن عوامل ترکیبی وقوع جرایم توسط مجرمین در آینده است. انواع کیفر و رسالت‌های آن نظیر ارعاب و عبرت آموزی، بازپروری مجرمین، جایگزین‌های کیفر که در نظام‌ قضایی اعمال می‌شوند در مفهوم موسع پیشگیری قرار می‌گیرند. در مقابل آن مفهوم مضیق پیشگیری قرار دارد که در نظر دارد امکان وقوع بزه را از راه غیر ممکن ساختن یا دشوار نمودن آن با مدیریت مناسب نسبت به فرصتها و عوامل عینی جرم زا محدود نماید. بدین ترتیب، پیشگیری غیر کیفری با منظور خاص و انحصاری از نظام کیفری که بیشتر توجه به بعد از وقوع جرم دارد علیرغم هدف مشترک، فاصله زیادی دارد.
برای تبیین هر چه بهتر مفهوم اصطلاحی پیشگیری در علوم جنایی لازم است مفهوم این واژه را در جرم شناسی و سیاست جنایی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم. پیشگیری در جرم شناسی یعنی جلوگیری از بزهکاری با شیوه‌های گوناگنی که بیرون از نظام کیفری به کار می‌رود. بنابراین مرکز ثقل پیشگیری در جرم شناسی تدابیر غیر کیفری است. این تدابیر پیشگیرانه، نخستین بار از سوی انریکو فری از جمله پرچم داران مکتب تحققی مطرح شد. وی بر این باور بود که محیط اجتماعی باید به گونه‌ای سازمان داده شود که پیشگیری از وقوع جرم در آن ملحوظ باشد. این مفهوم از پیشگیری مورد توجه برخی از اندیشمندان معاصر از جمله موریس کوسن قرار گرفت. وی پیشگیری را تدابیر غیر قهرآمیر یا غیر سرکوبگری می‌داند که هدف آن مهار بزهکاری یا کاهش امکان وقوع جرم است. بدین ترتیب یکی از مهم ترین مولفه‌های پیشگیری غیر قهرآمیر بودن اقدامات پیشگیری است.^[۶۹]
اما مفهوم پیشگیری در سیاست جنایی به منزله یک رشته مطالعاتی مستقل و میان رشته‌ای در علوم جنایی، هم از ابزارهای حقوق کیفری و هم از یافته‌های جرم شناسی برای پاسخ به پدیده مجرمانه بهره می‌برد. به بیان دیگر، پیشگیری را در سیاست جنایی می‌توان به کارگیری راهکارهای گوناگون برای جلوگیری از بزهکاری تعریف کرد.^[۷۰]
این راهکارها از دیدگاه علمی جرم شناسی عبارت است از هر اقدام سیاست جنایی با هدف محدود ساختن امکان رخداد جنایی از راه غیر ممکن ساختن جرم و از دیدگاه حقوقی با تاکید بر نظام کیفری نیز این راهکارها ابزارهای قهرآمیز و سرکوبگر سیاست جنایی است یا معمولاً همان ضمانت اجراهای کیفری است که از راه بازدارندگی یا سزادهی هدف جلوگیری یا کاستن از شمار جرایم را دنبال می‌کند.
بنابراین، سیاست جنایی بر پایه‌ی این دو رویکرد همه‌ی تدابیر کنشی و واکنشی را شامل می‌شود.^[۷۱] بدین ترتیب با توجه به تعریف لغوی و اصلاحی پیشگیری ، پیشگیری از اعتیاد عبارت است از به کارگیری اقداماتی که احتمال ابتلای افراد به اعتیاد را کاهش می‌دهد. پیشگیری از اعتیاد شامل اقداماتی است برای کاهش عواملی که افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد و افزایش عواملی که افراد را از مصرف مواد محافظت می‌کند.^[۷۲]

۱-۹-۵-۲ کانالهای بانکداری الکترونیک:

1. 1. ماشینهای خودپرداز اتوماتیک ( ATM) ، خدمتی است که به مشتریان موسسات مالی اجازه می دهد به صورت

مستقیم از یک روش امن برای دستیابی به وجه نقد، به خوبی از حسابهای داخل بانکشان استفاده کنند.

2. 2. خدمات بانکداری تلفنی، خدمتی است که به مشتریان خود امکان می دهد که عملیات بانکی خود را از طریق تلفن انجام دهند. در واقع مکالمه تلفنی بین مشتری و کارمند بانک صورت می گیرد.

2. 2. بانکداری اینترنتی، برای کاربران امکان استفاده از خدمات مالی و غیر مالی از طریق وب سایت بانک را فراهم می سازد.

2. 2. بانکداری موبایلی، به عنوان کانالی که مشتریان نه از طریق صدا، بلکه از طریق متن ^[۷۴]، با بهره گرفتن از یک دستگاه موبایل با بانکشان در تماس هستند .

۲-۹-۵-۲اینترنت بانک
در موسسات مالی، بانکداری اینترنتی یک مزیت محسوب می شود بانکها منابع مالی زیادی را صرف بانکداری اینترنتی می کنند زیرا این خدمت هزینه های مربوط به سایر اشکال خدمات بانکی را کاهش می دهد و اطلاعات مشتریان را کامل و به موقع ارائه می دهد (جرارد و کانینگهام،۲۰۰۳)^[۷۵]. این خدمت، کیفیت خدماتی را که برای بقاء در بازار رقابتی مورد نیاز است را افزایش می دهد.(^[۷۶] حنفی زاده،و .کیتینگ،خدمتگزار،۲۰۱۳)
زمانی که یک خدمت جدید (نظیر موبایل بانکینگ) به مشتریان معرفی می شود در آغاز ممکن است آنها در استفاده از آن خدمت جدید احساس ترس کنند که وجود اعتماد، ترس و ریسک های موجود را کاهش می دهد .
(کوریکر ،کراکر و ویدنبک،۲۰۰۳،جارونپا،تراکتینسکی و وایتال،۲۰۰۰،لی،۱۹۹۸ ).^[۷۷] اعتماد مشتری ممکن است در شرح و حل مشکلات یک نوآوری جدید مثل (موبایل بانکینگ) نقش بسیار اساسی داشته باشد.
جذب مشتریان بالقوه و حفظ مشتریان موجود برای موفقیت یک بانک بسیار مهم و اساسی است^[۷۸])., گو و همکاران،۲۰۰۹ )البته اهمیت نوآوری در مشتریان بالقوه و قدیمی متفاوت است(لین،۲۰۱۰^[۷۹])
چندین تحقیق انجام شده و نشان داده که درک کاربران از نوآوری روی تصمیم گیری آنها برای وفق دادن خود با آن خدمت جدید تاثیر گذار می باشد^[۸۰](لین و زیلانی ،رامایاو فرناندو،؛۲۰۰۹، پاپیز و کلمنت،۲۰۰۸،تن و تئون،۲۰۰۱، تئو و پک،۲۰۰۳) .
۳-۹-۵-۲ فاکتورهایی که در بحث بانکداری الکترونیک بر میزان رضایت مشتری تاثیر می گذارند: .
کسب رضایت مشتری از طریق ارائه امنیت و اعتماد توسط سایت بانک برای بانکداری الکترونیک حداکثر تاثیر را بر رضایت کلی مشتری دارد که به دنبال آن رضایت مشتری از سهولت کاربری بانکداری الکترونیک می آید.
متغیرهای مربوط به امنیت و اعتماد شامل
شفافیت، قابلیت اطمینان، امنیت و حفظ حریم خصوصی مشتریان است که بیانگر میزان اهمیتی را که مشتریان برای انجام عملیات بدون ریسک در معاملات آنلاین خود قائل هستند می باشد.
مطالعات ونکاتش^[۸۱] و همکارانش در سال ۲۰۰۳ بیانگر میزان اهمیت شرایط تسهیل کننده در بکارگیری تکنولوژی توسط مشتریان می باشد. از آنجایی که رضایت مشتریان با این ابعاد منعکس کننده باورهای مشتریان در خصوص وجود زیر ساخت های لازم برای حمایت و پشتیبانی در زمان استفاده از سیستم می باشد، نارضایتی در خصوص این پارامترها بیانگر این است که مشتریان بر این باورند که بانکها اقدامات لازم را برای تضمین امنیت و حفظ اطلاعات خصوصی مشتریان انجام نداده اند.کلاهبرداری آنلاین ترس را در ذهن مشتریان به وجود آورده و بنابراین تقاضای مشتریان برای وجود امنیت و حفاظت در معاملات بانکی اینترنتی شان روز به روز در حال افزایش است . دومین فاکتور مهم شامل آن ویژگی هایی بانکداری اینترنتی می شود که استفاده از بانکداری آنلاین را برای مشتریان راحت و آسان می سازند. این عوامل مربوط به ساختار تلاش مورد انتظار در مدل یوتات UTAUT) (می ­شود. ویژگی هایی که تحت این عامل قرار می گیرند شامل سرعت معاملات، وب سایت غیر متراکم با استفاده آسان و دسترسی ۲۴ ساعته و با کاربری آسان می شود.
یکی از دلایل اصلی محبوبیت اینترنت به عنوان وسیله ای برای انجام کسب و کار و معاملات بین افراد، سهولت و راحتی است که برای استفاده کنندگانش به وجود می آورد.با بهره گرفتن از اینترنت امکان انجام هر نوع کسب و کار و تجارتی ۲۴ ساعت روز هفته از هر مکانی فراهم شده است. این مزیت ویژگی مهمی برای بانکداری الکترونیک است.
بانکداری ۲۴ساعته، ۷ روز هفته، معاملات با هزینه پایین اضافه کردن خدمات و در دسترس بودن جدیدترین اطلاعات برای مشتری ارزش تولید می کنند .(باندیپادهیای و فراک کاستورو،۲۰۰۷)(^[۸۲].
شناسایی خوشه های مختلف مشتریان سطوح مختلفی از اهمیت به عوامل مختلف در زمان بانکداری آنلاین داده و همزمان با بانکها در درک این که بر چه ویژگی هایی برای هر بخش از مشتریان باید تمرکز کنند کمک می کند.
این می تواند به ترویج و تبلیغات دقیق تر برای یک گروه خاص از مشتریان شود زیرا با بهره گرفتن از این اطلاعات، برقراری ارتباط از طریق تبلیغات آگهی از طریق پست، برگه های تبلیغاتی و غیره می تواند به طور موثرتری انجام پذیرد. برای این منظور جنبه هایی که از نظر گروه های مختلف اهمیت دارد باید مد نظر قرار داده شود.
مشکل متداول مشتریان اغلب در رابطه یا عدم در دسترس بودن سرور و سرعت کم معاملات به مشکل برخورد می کنند. با وجود اینکه سرعت معملات معمولاً در کنترل بانک نیست ولی در دسترس بودن سرور معمولاً تحت مسئولیت بانک است و بنابراین باید توسط بانکها مورد توجه قرار گیرد زیرا می تواند باعث آزردگی مشتریان شده و در نتیجه میزان رضایت آنها را از بانکداری الکترونیک کاهش دهند.
برای این که بانکهای مختلف تعیین کنندگان خط مشی، قانون گذاران و فعالان بازاریابی بتوانند نیازهای مشتریان خود را به خوبی شناسایی کنند، نیاز به درک عمیق و درستی از این مسئله که مشتریان دقیقاً چه انتظاری دارند و چه می خواهند(آگاروال و همکاران،۲۰۰۹).
بانکداری الکترونیک امروزه موجبات رضایت و وفاداری مشتران را فراهم آورده است چرا که بدان وسیله انتظارات کاربران را فراهم می سازد بروکال،۲۰۰۹ ، آزکورا و همکاران،۲۰۰۱)^[۸۳]
اولین کانال جایگزین برای شعبه بانک سنتی، بانکداری الکترونیک است چرا که از مزایایی نظیر امکانات ، دسترسی جهانی ، در دسترس بودن، صرفه جویی در هزینه و زمان، شفاف سازی اطلاعات ، انتخاب و مقایسه، بومی سازی و نوآوری مالی برخوردار می باشد.)دلگادو و نیتو،۲۰۰۲، مونوز-لیوا،۲۰۰۸)^[۸۴].
اگر چه این سیستم دارای اشکالاتی دارد که مهم ترین آنها مربوط به اعتماد و امنیت می باشد.. اما اعتماد همراه با رضایت یکی از عوامل کلیدی در ایجاد رابطه بلند مدت محسوب می شود(گارسیا وهمکاران،۲۰۰۸، لام و همکاران،۲۰۰۴) .(^[۸۵]
در طی سالهای گذشته تحقیقات نشان داده است ارائه دهندگان خدمات جدید (مثل موبایل بانکینگ) با آشنا سازی مشتریان خود از محاسن آن خدمت نظیر کاربری آسان ، مفید و معتبر بودن آن خدمت، در جهت استفاده آنان از خدمت مورد نظر ترغیب نمایند(بیگن و بلسا،۲۰۰۳، گارسیا و همکاران،۲۰۰۸)^[۸۶].
در خصوص بحث انتظار عملکردی می توان گفت که بانکها باید خدمت اعلام مانده حساب را بیشتر ترویج دهند تا بتوانند مشتریان را با بهره گرفتن از بانکداری الکترونیک آشنا کنند با این امید که زمانی که مشتریان شروع به استفاده از بانکداری الکترونیک با این هدف می کنند که ممکن است شروع به استفاده از بانکداری الکترونیک برای خدمات دیگر نیز بکنند. اگر مشتریان احساس کنند که بانکداری الکترونیک استفاده ای ندارد یا شکایت هایی از طریق بانکداری الکترونیک دریافت کننده بانکها باید یک ساز و کار سریع و موثر بررسی شکایت از طریق بانکداری الکترونیک ایجاد کنند تا نظر مشتریان در این خصوص تغییر یابد.
شکایت و نارضایتی مشتری مبنی بر عدم استفاده از بانکداری الکترونیک ممکن است به این دلیل باشد که بررسی شکایات رسیده از طریق بانکداری الکترونیک کارآمد نبوده و سرعت آنچه که در بانکداری متداول و سنتی دارد را ندارد. بنابراین، برای تشویق مشتریان برای حل شکایت هایشان از طریق بانکداری الکترونیک بانکها باید یک ساز و کار سریع بررسی شکایت از طریق این کانال به وجود آورند تا نظر مشتریان در این رابطه عوض شود.
مدیران برای درک بیشتر مشتریان از میزان توانایی شان در استفاده از آن خدمت جدید (مثل موبایل بانکیبگ) ، می بایست دوره های آموزشی را برای کاربران خود تدارک ببینند تا آنها با آن خدمت بهتر آشنا شوند ( لین ، ۲۰۱۰) .
در مجموع ارائه خدمات در فضای مجازی با هدف کاهش و نهایتاً حذف ضرورت حضور فیزیکی مشتریان در شعب بانک و ارائه خدمات در هر زمان (۷ روز در هفته و ۲۴ساعت در شبانه روز )عمدتاً با اهداف زیر پیش بینی و عملیاتی گردد:
بهبود و ارتقاء بهداشت روانی جامعه از طریق استفاده از زمان صرفه جویی شده برای رسیدگی به خانواده علائق و…
امکان بهره برداری مناسب از زمان صرفه جویی شده در فعالیتهای مولد اعم از تولیدی،خدماتی،علمی آموزشی و تربیتی که ارزیابی هزینه فایده آن از طریق ارزشیابی ارزش حاصل از هزینه فرصت از دست رفته در خدمات بانکی سنتی قابل ارزیابی است.
کاهش و حذف ضرورت حضور فیزیکی مشتری موجب کاهش هزینه فرصت از دست رفته برای مشتری و به تبع آن کاهش قیمت تمام شده خدمات می گردد.
عدم ضرورت حضور فیزیکی مشتری در شعب ،با کاهش دادن چشمگیر سفرهای کوتاه درون شهری که با هدف دریافت خدمات بانکی صورت می گیرد، و با کاستن از میزان ترافیک درون شهری باعث بهبود وضعیت محیط زیست گردیده و بانکداری الکترونیک را به عنوان یک صنعت سبز مطرح می سازد.
استفاده از خدمات در بستر مجازی و امکان بایگانی و مدیریت اسناد و مدارک اداری به صورت دیجیتال موجب حذف بسیاری از فرم ها و مکاتبات بوروکراتیک و نهایتا انجام عملیات اداری بدون کاغذ گردیده و اثر مستقیم خود را به صورت صرفه جویی در هزینه ها و مهمتر از آن پیشگیری از آسیبهای زیست محیطی ناشی از قطع درختان برای تولید کاغذ آشکار می کند.
ارائه خدمات در بستر مجازی ،ضرورت سرمایه گذاری بانک ها برای احداث ساختمان و تاسیسات،تجهیزات و امکانات رفاهی اداری،استخدام پرسنل گیشه ای و بسیاری از هزینه های جاری را کاهش میدهد( نیکخواه ، ۱۳۸۷) .
۴-۹-۵-۲عوامل موثر بر رضایت مشتریان در بانکداری بر خط
الف) کاربری آسان : از مهم ترین عواملی است که موجب رضایت کاربران می شود
ب) سرعت تراکنش : همواره به عنوان یک عامل مهم در ایجاد رضایت کاربران در سیستم های اطلاعاتی مطرح بوده است.
چوانگ و لیائو در سال ۲۰۰۲ در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که در جوامع پیشرفته، کاربران شدیداً به سرعت تحویل خدمت شان حساس هستند –بنابراین سرعت تراکنش که تاثیر مثبتی در جلب رضایت مشتریان دارد بسیار اساسی می باشد.
ج) طراحی صفحه وب سایت : قابلیت استفاده و طراحی صفحه وب سایت در فعل و انفعالات کامپیوتری که توسط انسان انجام می پذیرد بسیار مهم هستند، زیرا آنها روی رضایت کاربران و انجام امور کاربران کامپیوتر تاثیر می گذارند ).پالمر:۲۰۰۲)^[۸۷]
قابلیت استفاده به این مفهوم است که، زمانی که کاربر با سیستم کار می کند قادر به ایجاد ارتباط دو طرفه بوده و در طی انجام عملیات با مشکل روبرو نشوند. (بن بونان فیچ، ۲۰۰۱)^[۸۸] .

برنجیان ع‌ر. تعیین نیازها و عوامل انگیزش در کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. ۱۳۷۶.
بووی انجلا، ام ،۱۳۶۹، مدیریت نظامهای حقوق و دستمزد، ترجمه محمد صائبی ، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی ، چاپ اول
تونکه نژاد، ماندنی، مقایسه دو سبک رهبری خدمتگذار و تحولگرا، ۱۳۸۶
جنیدی ن. در ترجمه: مقاله‌هایی درباره مبانی رفتار سازمان و انگیزش. هرزبرگ ف (مؤلف). چاپ اول. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی. ۱۳۷۰.
جهانی ج. بررسی عوامل مؤثر در رضایت شغلی دبیران مرد مدارس متوسطه شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران. ۱۳۶۸.
جهانیان ر. بررسی رضایت شغلی دبیران بر مبنای نظریه هرزبرگ در مدارس راهنمایی پسران شهرستان دامغان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده علوم تربیتی انشگاه تربیت معلم تهران. ۱۳۷۴.
حسینی‌نسب د. مراکز توسعه کارآیی اعضای هیأت علمی در دانشگاه‌ها. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. ۱۳۷۳.
خداپناهی، کریم(۱۳۸۹)” انگیزش و هیجان"، انتشارات سمت، چاپ اول
دسلر،ک،۱۳۷۱ ،مبانی مدیریت ، ترجمه داود مدنی ، جلد دوم ، چاپ آرین ، چاپ دوم
رابینز،استیفن،جاج،تیموتی،رفتار سازمانی ،ترجمه:مهدی زارع،نثر نص،چاپ دوم ۱۳۸۹
رابینز،الف،۱۳۷۷، تهران ،رفتار سازمانی ، ترجمه دکتر علی پارسائیان و دکتر سید محمد اعرابی ،انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی ، چاپ اول
رضاییان، علی ، مبانی سازمان و مدیریت انتشارات سمت،۱۳۸۲
رضاییان،علی ، مدیریت رفتار سازمانی، انتشارات سمت،۱۳۸۱
ریو، مارشال(۱۳۸۵)،"انگیزش و هیجان” انتشارات ویرایش، چاپ چهارم
ساعتچی،محمود(۱۳۸۴)،روانشناسی کاربردی برای مدیران –تهران موسسهنشر-انتشاراتفهیم

شفیعی ح. بررسی عوامل عمده ایجاد‌کننده انگیزه در اعضای هیأت علمی دانشگاه امام حسین(ع). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی. ۱۳۷۵.
شمسی ش. بررسی و تعیین انگیزه‌های شغلی پرستاران. سمینار سراسری مدیریت خدمات بهداشتی- درمانی و رفتار سازمانی. تهران. آذر ۱۳۷۲.
صاحب‌الزمانی م. بررسی میزان رضایت شغلی اعضای هیأت علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. ۱۳۷۶.
عبادی ع. بررسی نظرات پرستاران در مورد عوامل مؤثر در ایجاد انگیزش شغلی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. ۱۳۷۴.
عسکریان م. بررسی انگیزه دانشجویان مراکز تربیت معلم تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت معلم تهران. ۱۳۷۰.
علاقبند ع. مقدمات مدیریت آموزشی. تهران: امیر کبیر. ۱۳۷۱.
علوی،امین الله،روانشناسی مدیریت و سازمان،تهران ،مرکز آموزش مدیریت دولتی،چاپ دوم
علوی ا. در ترجمه: مدیریت اثربخش. لاکت ج (مؤلف). تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی. ۱۳۷۳.
علوی،الف ،۱۳۶۹، ارزشیابی عملکرد کارکنان ، مجله مدیریت دولتی ، شماره ۱۰
قانعی ح. میزان رضایت شغلی پزشکان استان کردستان از حرفه پزشکی. مجله دانشگاه علوم پزشکی  کردستان ۱۳۷۶؛ ۲(۶): ۹-۱۵.
قره خانی ، حسن ، احسانی محمد ، کوزه چیان هاشم (۱۳۸۷) بررسی انگیزش شغلی دبیران تربیت بدنی بر اساس نظریه هرز برگ ، شماره ۳۶، تابستان ۱۳۸۷
کمالیان ، سعید، رهبری کاریزماتیک ۱۳۸۵
کاشانیان م. تأثیر روحیه در کار. مقاله‌هایی درباره مبانی رفتار سازمانی و انگیزش. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی. ۱۳۷۰.
کاشانیان م. تأثیر روحیه در کار. مقاله‌هایی درباره مبانی رفتار سازمانی و انگیزش. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی. ۱۳۷۰.
گریفین ،م، ۱۳۷۵،رفتار سازمانی ، ترجمه دکتر سیدمهدی الوانی و دکتر غلامرضامعمارزاده ، انتشارات مروارید چاپ دوم
گل زاده ،الناز ،بررسی عوامل موثر بر انگیزش شغلی کارکنان در سازمانها مقاله ،۱۳۸۰
محمودی حسین،ابراهیمیان ، عباسعلی ، سلیمانی محسن (۱۳۸۶) بررسی عوامل انگیزش شغلی پرستاران بخشهای ویژه مجله علوم رفتاری ، شماره ۲ ، زمستان ۱۳۸۶
میرسپاسی،ن ،۱۳۷۵، تهران ،مدیریت منابع انسانی و روابط کار، انتشارات شروین ، ، چاپ پانزدهم
نوبخت‌حقیقی ع. عوامل مؤثر در حضور ناکافی پزشکان در مراکز پزشکی دانشگاه شهید بهشتی. مجله دانشکده پزشکی ۱۳۶۸؛ ۱۳(۱و۲): ۶۱-۹.
منابع انگلیسی
Alvani SM. General Management. Tehran: Ney Publishing; 1985:179-180.
Appleton K, House A, Dowell A. A survey of job satisfaction, sources of stress and psychological symptoms among general practitioners in Leeds. Br J Gen Pract 1998; 48(428): 1059-63.
Benjamin DP, Chambers S, Reiterman G. A focus on American Indian College persistence. Journal of American Indian Education . 1993. Available from: http://jaie.asu.edu/v32/V32S2foc.htm
Bessell I, Dicks B, Wysocki A., Kepner K. Undestanding motivation: an effective tool for managers. Univercity of Florida Institute of Food and Agricultural Sciences. 2002.
Burbeck R, Coomber S, Robinson SM, Todd C. Occupational stress in consultants in accident and emergency medicine: a national survey of levels of stress at work. Emerg Med J 2002; 19(3): 234-8.
Davis K, Newstrom J. Human behavior at work: organizational behavior. 8th ed. New York: McGrow Hill Co.1980.
Faraji A, Porreza A, Hoseini M, Arab M, Akbari F. Effect of Job Characteristics Model on job satisfaction. School of Public Health & Institute of Public Health Researches. 2010; 6(2):31-8.
Gaminiyan V. Ways to increase motivation at work. Journal of Community Work. 1999;58:33-35.
Gawel JE. Herzberg’s theory of motivation and Maslow’s hierarchy of needs. Washington: ERIC Clearinghouse on Assessment and Evaluation. 1997. . Available from: http://chiron.valdosta.edu/whuitt/files/herzberg.html
Haghighi MA. Management of Organizational Behavior. Tehran: Terme publishing; 2001:72-73.
Huxley J, Trujillo S. A study of attitudes towards work: possible implications for delegating responsibility. Can J Occup Ther. 1983 Jun; 50(3): p 77-79.
Khalesi N, Amiresmaeili M, Ghaderi A. Evaluation of Kerman Educational Hospital professions’s motivational  rate based on motivation potential score in 2005. Journal of Health Management. 2005;8(20):42-46. (Persian)
Khowaja AK, Qureshi R, Andrades M, Fatmi Z, Khowaja NK. Comparison job satisfaction and stress among male and female doctors in teaching. . Available from: http://www.ayubmed.edu.pk/JAMC/PAST/16-1/Alikkhawajaaku.htm
Koelbel PW, Fuller SG, Misener TR. An explanatory model of nurse practitioner job satisfaction. J Am Acad Nurse Pract 1991; 3(1): 17-24.
KONTZ,C,1986, “ESSENTIAL OF MANAGEMENT", MCGRAW HILL-1
Kramer P, Hinojosa J. Frames of refrence for pediatric occupational therapy. 3rd edition, Philadelphia: Lipincott Williams and Wilkins; 2010: p 31-48.
Majidi M. The survey of motivation status of jobs exists in the central office of Jihad Sazandegi Ministry [M.A. Thesis] Tehran: University of Tehran; 1998:165-177. (Persian)
Moghimi M. Organization and management;Research approach. Tehran: Terme Publishing; 2007:69-82.