۸ ـ تهیه تحقیقات تفصیلی توسعه طبیعی و اکوتوریسم و طراحی و اجرای مسیرهای گردشگری دراین زمینه و اجرا دست آوردهای د رکوتاه مدت
۹ ـ شناسایی مناطق حساس از نظر اکولوژیکی و طراحی و احداث مسیرهای ویژه و عبور برای گردشگران و بازدید کنندگان

۱۰ ـ حفظ و ذخیره سازی برخی از پهنه های گردشگری طبیعی با هدف توسعه پایدار
۱۱ ـ برگزاری برنامه های همگانی طبیعت گردی با هدف ترویج فرهنگ اکوتوریسم در سطح شهرستان
۱۲ ـ ایجاد سیاست های کمپینگ ، آلاچیق و ـ در کنار منابع طبیعی با قابلیت گردشگری پذیری بالا مثل قایقرانی ، ماهیگیری و …در کنار سراب ها و جنگل ها
۱۳ ـ احداث پناهگاه ، جان پناه و … در دل کوهستان برای ورزش کاران حرفه ای
۱۴ ـ تدارک برگزاری جشنواره های زمستانی در نقاط کوهستانی و سردسیر شهرستان ۰ ساخت مجسمه برفی ، یخی و برف بازی
۱۵ ـ توانمندسازی مناطق مستعد شکار ، صید و توسعه تسهیلات و خدمات موردنیاز فعالیتها
۱۶ ـ توسعه فعالیتهای گردشگری در حاشیه رودخانه ها و سراب ها به منظور معرفی مقاصد جدید گردشگری طبیعی بازارهای داخلی و خارجی
۱۷ ـ بارور نمودن پتانسیلهای حاشیه سراب ها و رودخانه ها شهرستان به اولویت گردشگری
۱۸ ـ احداث سد بر روی رودخانه جامیشان وت کنگر شاه
۵ ـ ۴ پیشنهادات :
۱ ـ احداث مثل های کوچک و متوسط و ارزان قیمت و اقتصادی در جوار مناطق کوهستانی در کلیه فصول
۲ ـ تاسیس سلف سرویسهای مجهز عرضه غذا به بازدید کنندگان آخر هفته در تابستان با قیمت مناسب بجای رستوارنهای گران قیمت
۳ ـ احداث تاسیسات کمپینگ و چادر در فصل تابستان در منطقه برای اقامت بازدید کنندگان در شب
۴ ـ ایجاد دفاتری در منطقه های گردشگری و گماردن افراد آموزش دیده جهت معرفی منطقه به افراد بازدید کننده
۵ ـ چاپ و انتشار نشریات و درج آگهی تبلیغاتی باداشتن اطلاعات لازم برای معرفی جاذبه های توریستی
۶ ـ چاپ وتوزیع بروشورها در فصول مختلف سا ل از نقاط دیدنی شهرستان
۷ ـ استفاده از نقشه های توریستی در مقیاسهای کوچک و بزرگ براس سهولت لازم کار بازدید کنندگان
۸ ـ برگز اری نمایشگاه در نقاط مناسب شهرهای استان وکشور برای جلب توریست
۹ ـ احداث درمانگاهها و مراکز بهداشتی مجهز و کامل برای دادن سرویس به گردشگران
۱۰ ـ تشویق و ترغیب مردم به ویژه جوانان به سیر و سفر و تشکیل تورهای تفریحی برای آنان با هزینه کمتر
۱۱ ـ تهیه شناسنامه سیاحتی برای معرفی جاذبه های طبیعی منطقه سنقر
۱۲ ـ مهیا کردن زمینه های لازم برای جلب سرمایه گذاری بخش خصوصی از جمله پرداخت وامهای بلند مدت با بهره کم
۱۳ ـ تجهیز منطقه های گردشگری موجود در شهرستان به وسایل حمل ونقل عمومی درون شهری بویژه در فصول تعطیلی مدارس برای جابه جایی مسافران
۱۴ ـ برقراری امنیت اجتماعی از طریق نیروی انتظامی با بهره گرفتن از نیروی مجرب
۱۵ ـ ترغیب مردم بومی به برخورد متناسب با توریسم از طریق رسانه های ارتباطی جمعی
۱۶ ـ آگاه ساختن عموم مردم به منافع حاصل از توریسم
۱۷ ـ ایجاد فروشگاه ها یا بازارچه های سنتی یا مدرن برای فروش انواع صنایع دستی محلی
۱۸ ـ احداث پیست اسکی برروی کوه دالاخانی با توجه به شیب مناسب برای اینکار .
۱۹ ـ احداث پناهگاه دردامنه کوههای معروف شهرستان برای استراحت کردن گردشگران
۲۰ ـ فراهم نمودن قایق برای قایق سواری در سد سلیمان شاه و دیگر ورزشهای روی آب
۲۱ ـ ایجاد بانک اطلاعاتی گردشگری در شهر و استفاده زا اینترنت جهت شناساندن جاذبه های طبیعی.
۵ ـ ۴ ـ ۱ طرحهای پیشنهادی بلند مدت :
۱ ـ ساخت هتل ها ، متل ها و رستورانهای کوچک و بزرگ در کنار سد سلیمان شاه و داخل خود شهر سنقر
۲ ـ احداث سد بر روی رودخانه جامیشان در دامنه ی روستای پیرمحمد
۳ ـ حفاظت توسعه و بهره برداری از قابلیت‌های زیست محیطی و منابع طبیعی در راستای توسعه ی پایدار (با تاکید براکوسیستم های ویژه شهرستان )
۴ ـ واگذاری تسهیلات ارزان قیمت دولتی به ساکنان محلی جهت ایجاد خدمات گردشگری در نقاط دارای قابلیت بالا
۵ ـ اجرای طرح مالی گردشگری تهیه شده برای روستاهای ، گلویچ ، ورمقان ، چرمله علیا .
۵ ـ ۴ ـ ۲ طرحهای پیشنهادی کوتاه مدت :
۱ ـ احداث هتل آپارتمان در کنار سراب گزنهله ، غار و دیگر جاذبه های طبیعی روستای ورمقان ، چرمله …
۲ ـ احداث با نسیونهای خانگی
۳ ـ احداث مجتمع های توریستی یلاقی
۴ ـ احداث هتل های کوچک
۵ ـ احداث فروشگاه در مکانهای سراب گزنهله ، سراب سیرجان ، آبشار پریشان و شابسند.
۵ ـ ۵ نتیجه گیری :
تحقیق حاضر به عنوان بررسی جاذبه های طبیعی سنقر در توسعه ی توریسم با تاکید بر اقلیم می باشد . شهرستان سنقر در استان کرمانشاه واقع در غرب کشور یکی از شهرهای معروف کرمانشاه از نظر جاذبه های طبیعی می باشد عوامل طبیعی و انسانی موثر در جذب گردشگر به این شهرستان مانند : ویژگیهای طبیعی مختلف چون دسترسی به کوههای مرتفع ، آب هوای سردسیر ییلاقی ، آبشارها ، غارها ، سرابها و … جاذبه های طبیعی خاص در این شهرستان جهت جذب توریست می باشند .
با توجه به غنی بودن امکانات و پتانسیل طبیعی و به ویژه اقلیمی در سنقر زیرساختهای توسعه ی فعالیتهای انسانی این بخش از اقتصاد که هماهنگ با آن باشد در سنقر ضعیف است.با سرمایه گذاری ، مدیریت صحیح برای بالا بردن موقعیت جاذبه های گردشگری ، که با ایجاد زیر ساختها و تاسیسات گردشگری وتسهیلات گردشگری در مکانهای مختلف دیدنی طبیعی شهر و شهرستان می توان با ایجاد هتلها ، متل ها و سویت های مختلف ، پیست های دوچرخه سواری کوهستان . ایجاد دهکده های شکار ، احداث پیست اسکی برروی کوه دالاخانی با توجه به میزان شیب آن و فراهم نمودن دیگر زمینی های ورزشی زمستانی . تورهای گردشگری کوهنوردی ، صخره نوردی ،.. اصلاح شبکه راه های ارتباطی شهرستان می توان زمینه های توسعه و میزان جذب گردشگران را افزایش داد و علاوه براینکه اشتغال زائی برای افراد در سطوح مختلف در شهرستان ایجاد می کند و همچنین درآمد زایی و باعث بالا رفتن وضعیت اقتصادی شهرستان سنقر می شود و وضعیت زندگی مردم این شهرستان از کیفیت بهتری برخوردار می شود و بهترین روش برای جلوگیری از مهاجرت قشر جوان این شهرستان می باشد .
جدول شماره (۲-۱ ) شاخص های هسته ای صنعت جهانگردی پایدار

۲۵/۱

۳۵

۱۷

۱۸

۲۳

۲۳

نفوذپذیری اندک خاک ذخیره‌ی آب را برای گیاه و در نتیجه کشت محصولات زراعی را به دلیل سلهبستن بسترهای دانه، مانداب خاک‌های سطحی و بیماری، شوری، علفهای هرز، مشکلات مواد غذایی و اکسیژن، با مشکلات زیادی مواجه میکند.

مراحل فیزیولوژیکی و بیلان آب:
مراحل فیزیولوژیکی رشد گیاه مستقیماً با آب قابل دسترس برای گیاهان کنترل میشود. تنش آبی، رشد گیاه و عمل فتوسنتز را کاهش داده و بسیاری از مراحل فیزیولوژیکی را از بین میبرد.
در مناطق کم آب، تطبیق گیاه با جنبه‌های فیزیولوژیکی تنش آبی باید مورد توجه قرار گیرد. در چنین مناطقی، یک بیلان آبی مطلوب میتواند به صورت زیر حاصل شود:
۱) ذخیره‌ی آب با محدود کردن تعرق
۲) افزایش بالاروی آب به منظور جبران آب از دسترفته
مکانیسم مورد نیاز برای ذخیره‌ی آب عبارتند از:
- بستن اولیه‌ی روزنه‌ها
- افزایش بازده فتوسنتیک
- کاهش تعرق سطح برگ
بالاروی آب به صورت زیر میتواند شدت یابد:
- سیستم مؤثر ریشه و نسبت بالاروی ریشه
- افزایش پتانسیل اسمزی گیاه
مکانیسم روزنه‌های هوایی:
مشاهده شده است که بسیاری از غلات و واریته‌‌ای از گیاهان بلند، روزنه‌های خود را برای یک مدت کوتاه در صبح زود باز میکنند بویژه واریته‌ی مقاوم در برابر خشکی مانند ذرت خوشه ای و ارزن درشت روزنه‌های خود را در صبح زود زمانی که تنش رطوبتی در حداکثر مقدار است سریعتر باز میکنند. از ‌‌این رو، مکانیسم تنظیم روزنه‌‌ای اتلاف آب برای یک تراز معین آستانه آب عملی نمیباشد. به علاوه افزودن پتاس بالاروی آب خاک را افزایش داده و به عنوان تنظیم کننده‌ی اسمزی سلولهای گیاهی عمل میکند و افزایش مقاومت روزنه‌‌ای، کمک میکنند تا اتلاف آب در طول دوره‌ی تنش رطوبتی کنترل شود.
- آب سلول و رشد گیاه:
کمبود آب به طور کلی رشد گیاه را کاهش میدهد. چنانچه ورم سلولهای زنده گیاهی کاهش پیدا کند، کمبود آب رشد گیاه را کم میکند. کشیدگی سلول با فشار آماس سلول مرتبط است. بیشترین کاهش رشد در ارتباط با کاهش آماس و توسعه دیواره‌ی سلولی میباشد.
پتانسیل کلی آب برگ به مجموع پتانسیل فشار آماس و اسمزی گفته میشود و برای نشان دادن وضعیت آب گیاه بکار میرود. فشار آماس سلولهای محافظ، باز شدن روزنه‌ها را تنظیم کرده و از ‌‌این رو تبادل گاز بین برگ و اتمسفر صورت میگیرد. اعمال انجام شده به طور قابل توجهی بر توزیع فتوسنتتیک اثر میگذارد. تغییرات فشار آماس به طور کلی با تغییرات پتانسیل آب در ارتباط است. پتانسیل آب برگ (^[۵۶]LWP) به اندازه‌ی وضعیت انرژی آب گیاه گفته میشود و شاخص خوبی برای پدیده فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه میباشد.
افزایش راندمان فتوسنتز:
رابطه‌ی بین کمبود آب و فتوسنتز از اهمیت عمده برخوردار است. کمبود آب، آبرسانی به گیاهان را از خاک کاهش میدهد. در مقدار معین آب خاک کنترل روزنه‌ها بر روی تعرق بیشتر از فتوسنتز میباشد. با مقدار کم آب موجود در خاک، فتوسنتز بسیار بیشتر از تبخیر کاهش مییابد. کمبود آب بر ر وی متابولیسم فتوسنتتیک کمتر از رشد طولی است.
فتوسنتز هنگام افت فشار آماس گیاه کاهش مییابد زیرا، هنگامی که سلولهای محافظ بی باد میشوند انسداد روزنه‌ها مسیر انتشار دی اکسید کربن به برگ‌ها را کاهش میدهد. با کاهش فتوسنتز، شدت تولید جرم خشک نیز کاهش مییابد. جذب بیشتر دی اکسید کربن برای دهانه‌های روزنه‌‌ای مورد نظر یکی از امکانات موجود برای غلبه بر محدودیت‌های فتوسنتزی به منظور افزایش مقاومت در برابر اتلاف آب در اثر تعرق میباشد.
مشاهده شده که فتوسنتز به راحتی از برگ‌های گونه‌ی C₄ مانند ذرت، نیشکر، ذرت خوشه‌‌ای، ارزن و گیاهان پهن برگ مانند تاج خروس) , (Amaranthus آپتریپلکس (Aptriplex) که با بهره گرفتن از مسیر C₄، Co₂ بیشتری را تثبیت میکنند، جا به جا میشود. گونه‌های C₄، راندمان مصرف آب را به دلیل سازگاری آناتومیک و حساسیت کمتر به دوران خشکسالی، افزایش میدهند.
به طور مشابه، برخی از گیاهان آبدار مانند آناناس و گونه‌های آگاو، متابولیسم اسیدی کراسولاسهای (CAM) دارند که آنها را قادر میسازد که مقدار زیادی Co₂ را به عنوان اسید آلی، هنگام شب تثبیت کرده و در طول روز که روزنه‌ها بستهاند آن را به کربوهیدرات تبدیل کند. از‌‌این رو کاهش اتلاف آب قابل توجه خواهد بود.‌‌این ویژگی راندمان آب مصرفی بالا در گیاهانی مانند گونه‌های C4 و گیاهان CAM را موجب میشود که ‌‌این گیاهان برای مناطق مستعد خشکسالی مطلوب می باشند.
تعرق:
تعرق به فرار آب از گیاه به شکل بخار گفته میشود. تلفات تعرق گیاه به رطوبت موجود در خاک، و شرایط متئورولوژیکی رشد گیاه بستگی دارد. بیشتر آبی که توسط گیاه گرفته میشود به صورت تعرق از دست میرود. آب از دست رفته توسط گیاه از طریق تعرق، اضافه‌ی آبی است که در گیاه به مصرف رشد آن میرسد. شدت تعرق با توجه به مقدار آب برگ‌-ها در محدوده‌ی وسیعی تغییر میکند. به طور معمول، ۲۰۰ تا ۸۰۰ لیتر آب نیاز است تا یک کیلوگرم جرم خشک را روی زمین تولید کند.
هنگام تنش آبی، مساحت سطح برگ تعرق کننده و پیچش برگ‌ها، اتلاف تعرق را تا ۵۰ درصد میتواند کاهش دهد. علاوه بر شدت کم تعرق کوتیکولی،_ از طریق کوتیکول ضخیم گونه‌های خاص، دفع لیپیدها از سطح برگ در گیاهانی مانند نخود چینی، سطح مومی، تولید کرکهای اپیدرمال و خارها، شدت تعرق را به طور قابل توجهی میتواند کاهش دهد.
دی هیدرات جزئی سلولهای مزوفیلی باعث کاهش نفوذپذیری پروتوپلاسم شده و هدایت آبی دیواره‌های سلول را کاهش میدهد. انسداد روزنه‌ها حساسترین شاخص کمبود آب است.
اثر کمبود آب خاک بر تعرق گیاه از گیاهی به گیاه دیگر بسیار متغیر است. زمانی که سلولها تحت تنش آبی قرار دارند، حرکت سلول محافظ به فاکتورهای دیگر نظیر نور، دی اکسید کربن، و باد بسیار حساس است. به طور کلی تعرق هنگام افزایش تنش آبی کاهش مییابد.
محصولات زراعی نظیر نارگیل، نخل خرما، نخل پالمیرا، دارای کوتیکول ضخیم روی سطح اپیدرمی کاسبرگ‌ها و روزنههای فرو رفته در گل ولای کمی هستند که به کاهش تعرق در زمان خشکی کمک میکند. به علاوه تحت شرایط خشکسالی شدید، کاسبرگ‌ها به سمت پایین خمیده میشوند تا سطح تبخیر و تعریق کاهش یافته و همچنین روزنه‌ها مسدود میشود.
نسبت تعرق:
زمانی که شدت بهینه‌ی اشعه‌های خورشید برای عمل فتوسنتز بیشتر باشد، افزایش تعرق ادامه مییابد اما جذب به طور کلی ثابت میماند.
جدول ۱- ۲۶- نسبت تعرق برای گیاهان مختلف

با استناد به بند ب ماده ۸ پروتکل الحاقی اول سال ۱۹۷۷ منظور از کشتی­شکستگان و آسیب­دیدگان دریاها، نظامیان و غیرنظامیانی هستند که در دریاها و سایر آبراه­ها دچار سانحه می­شوند و یا کشتی حامل آن­ها دچار سانحه می­ شود و از شرکت در عملیات خصمانه خودداری می­نمایند. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۹۲)
احکام مربوط به زخمی­ها و بیماران در مضمون ماده ۸ نخستین پروتکل سال ۱۹۷۷ در بند الف این ماده آمده است: زخمی­ها و بیماران به اشخاص نظامی و غیرنظامی اطلاق می­ شود که به بیماری، شوکه شدن، آشفتگی و یا ناتوانی بدنی و عقلی دچار شده و به کمک و رسیدگی پزشکی نیاز دارند. این دو کلمه شامل حال نوزادان و شیرخواران و سایر افرادی می­ شود که به کمک و رسیدگی فوری نیاز دارند. مانند افراد معلول و عقب­مانده و زنان باردار که امکان ندارد در عملیات جنگی شرکت نمایند. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۹۱) ماده ۸ پروتکل الحاقی اول روشن می­سازد که از این پس مقررات مربوط به مجروحان و بیماران صرفاً نسبت به رزمندگان قابل اعمال نیست بلکه به غیرنظامیانی که در معرض صدمه یا بیماری مستلزم کمک و همکاری هستند نیز تأمین و تسری می­یابد. علاوه بر این زنان در حال زایمان و زنان حامله و همچنین نوزادان و افراد ناتوان و علیل مورد حمایت قرار دارند. از این رو نیاز به کمک پزشکی، معیار اساسی در اعمال واژه «مجروح» و «بیمار»
می­باشد.(فلک، ۱۳۸۷، ص ۳۱۰) در عمل همیشه تفکیک میان مناطق یا نواحی بیمارستانی و مناطق یا نواحی امن ممکن نیست، چون نظیر افراد مجروح به یک منطقه امن یا کودکان به یک منطقه بیمارستانی برده شده ­اند. این مسئله مشکلی ایجاد نمی­کند به شرط آن که اشخاص مورد حمایت در مخاصمات شرکت نکرده یا اینک شرکت ندارند یا اینکه بخاطر ضعف، خطری از جانب آن­ها متوجه دشمن نباشد که در این صورت آن­ها بدون قید و شرط مستحق حمایت و کمک هستند. پروتکل الحاقی اول هیچ تفکیکی میان وضعیت حقوقی مجروحان و بیماران غیرنظامی و رزمندگان مجروح و بیمار قائل نمی­ شود. (فلک، ۱۳۸۷، ص ۳۰۱)
وظیفه جمع­آوری رزمندگان مجروح و بیمار در ماده ۱۰ پروتکل الحاقی اول تحت عنوانی کلی­تر یعنی «حمایت» از مجروحین، بیماران و کشتی­شکستگان تدوین شده است که به معنای «به دفاع از ایشان برخاستن، و کمک کردن و حمایت از ایشان» است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۵۷۶) تنها احترام به مجروحان کافی نیست باید از آن­ها مراقبت کرد احترام و حمایت در برابر همه آسیب­ها چرا که سرباز خارج از نبرد برای مبارزه با جراحت­ها یا بیماری­هایش تنها مانده است. او در معرض مرگ است. نکته مثبتی که وجود دارد تضمین مراقبت­هایی است که شرایط آن­ها اقتضا می­ کند. این اصل اساسی از سال ۱۸۴۶ بدون تغییر باقی مانده است.(ساندز و همکاران، ۱۹۸۶، ص ۱۴۹)^[۹۶]

وظیفه ­ای که در اینجا به عهده افراد غیرنظامی نهاده شده محدود به محترم شمردن مجروحین، بیماران و
کشتی­شکستگان است و وظیفه حمایتی بر عهده ندارند. معهذا، بالاتر از همه این تعهد به عهده ایشان است که از اعمال هر گونه خشونت نسبت به مجروحین، یا سوء استفاده از شرایط ایشان اجتناب ورزند. غیرنظامیان تعهدی در راستای یاری دادن به اشخاص بر عهده ندارند ، لیکن امکان تحمیل چنین تعهدی از سوی قانونگذاران داخلی محتمل است، همچنانکه در برخی از کشورها طبق قانون کمک به افرادی که در معرض خطر هستند الزامی است و ضمانت اجرای آن نیز تحمیل رنج مجازات است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۵۸۸)
اصول ارائه شده در بند ۱ ماده ۱۱ پروتکل الحاقی اول به­ طور کلی کاملاً پذیرفته شده است و در موارد غیر از مخاصمات مسلحانه در حقوق بشر نیز وجود دارد. با این وجود اینکه کسی توسط پروتکل حمایت بشود یا نشود متفاوت است. سیستم کنترل و مجازات پروتکل دقیق­تر از سیستم حقوق بشر است. (ساندز و همکاران، ۱۹۸۶، ص ۱۵۶)
در موارد ضروری نیز چنانچه باعث بهتر شدن وضعیت سلامتی شخص باشد، این اعمال موجه است. «جز در مواردی که این اعمال بر اساس شرایط پیش ­بینی شده در بند ۱ موجه باشد».(ساندز و همکاران، ۱۹۸۶، ص ۱۵۹)
تعهد و الزام به انجام کلیه اقدامات ممکن در جهت جلوگیری از غارت مجروحین، بیماران و کشتی­شکستگان و ممنوعیت بدرفتاری با ایشان در درگیری­های مسلحانه غیربین­المللی در پروتکل دوم مقرر گردیده است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۵۸۷)
برداشت موسع از ماده ۸ پروتکل اول این است که حمله به واحد­های پزشکی بدون توجه به ماهیت نظامی یا غیرنظامی آن­ها ممنوع است. کنوانسیون اول در مواد ۲۰ و ۲۱، کنوانسیون دوم در ماده ۲۸ و کنوانسیون چهارم در ماده ۲۱ بر این مسأله تأکید نموده ­اند. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۵۴)
رعایت حقوق بنیادین بنابر مواد ۴ و ۶ پروتکل دوم الحاقی ۱۹۷۷ در مخاصمات غیربین­المللی نیز الزامی است. (دلخوش، ۱۳۸۷) در تدوین پروتکل دوم دسته­ای از دولت­ها ابداً مایل نبودند که شورشیان بتوانند به لحاظ حقوقی هم­پایه مقامات حکومتی به حساب بیایند. این شد که ترجیح دادند هر نوع خطاب صریح به «طرف­های متخاصم» را از متن پروتکل قلم بگیرند؛ با این حال نبود چنین عبارتی در پروتکل دوم نباید به­معنای معافیت شورشیان از اجرای آن تعبیر شود. خود مقررات پروتکل دلیلی است بر تعهد طرف شورشی به رعایت آن. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۱۱۸)
در حال که مقررات لاهه «کشتن یا مجروح کردن خائنانه دشمن» را منع نموده است،‌پروتکل الحاقی اول با بیان اینکه «کشتن و یا مجروح کردن و یا دستگیری خائنانه دشمن ممنوع است» مسئله را بازتر می­ کند. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۵۰) اجماع بر این است که تنها شدیداً مجروح کردن و کشتن با توسل به سوء استفاده از اعتماد دشمن جنایت جنگی محسوب می­ شود، هر چند که کسی که با چنین خدعه­ای و با تهدید به جرح و قتل زندانی می­گیرد، در هر حال عملی غیرقانونی انجام می­دهد. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۵۱)
۲-۳-۲- پروتکل­های الحاقی ۱۹۷۷ و رسیدگی به سلامت غیرنظامیان
پروتکل اول لزوم تفکیک فرد از جمعیت غیرنظامی را برای تمامی اعضای نیروهای مسلح، اعم از اعضا منظم یا نامنظم، الزامی ساخته است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۵۶۲) این پروتکل در ماده ۴۸ به نحو بارزی نحوه و میزان حمایت از افراد عادی را گسترش داده، تأکید کرد هرکس رزمنده بودن او به اثبات نرسد در زمره افراد عادی خواهد بود. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۵۳)
پروتکل دوم الحاقی هیچ تعریفی از غیرنظامی یا جمعیت غیرنظامی ارائه نمی­دهد اگرچه این واژه در مقررات مختلف به­کار گرفته شده است. معاهدات بعدی قابل اعمال بر درگیری­های مسلحانه غیربین­المللی نیز واژه غیرنظامی و جمعیت غیرنظامی را بدون ارائه تعریف به­کاربرده است. (هنکرتز، ۲۰۰۵)
تعریف افراد غیرنظامی در درگیری­های مسلحانه غیربین­المللی از آن جهت که در آن درگیری­ها یک طرف، نیروی مسلح یک کشور می­باشد، تفاوتی با تعریف آنان در درگیری­های بین ­المللی ندارد اما از این جهت که طرف دیگر درگیری، با عنایت به مقررات پروتکل دوم الحاقی، قوای مسلح مخالف یا دیگر گروه ­های سازمان یافته مسلح (غیردولتی) است، با تعریف آنان در درگیری­های بین ­المللی متفاوت و حتی در مورد رزمنده یا غیرنظامی بودن آنان محل تردید و ابهام است. اما در مجموع چنین به نظر می­رسد که اگر آن افراد در یک درگیری مسلحانه غیربین­المللی مشارکت فعال و مستقیم داشته باشند، در اساس رزمنده محسوب می­شوند. (ضیایی بیگدلی، ۱۳۹۲، ص ۱۰۳ و ۱۰۴)
حمایت کلی از جمعیت غیرنظامی در برابر خطرات ناشی از عملیات نظامی در پروتکل دوم، منحصر است به بند ۲ ماده ۱۳ پروتکل^[۹۷]. ماده ۱۳ پروتکل دوم^[۹۸] که به مسئله حمایت از غیرنظامیان پرداخته است دو خلاء بزرگ دارد؛ الف- فقدان حمایت خاص از غیرنظامیان در برابر حملات نامشخص و نامتناسب؛ ب- فقدان حمایت خاص در خصوص استفاده از آن­ها به عنوان سپر انسانی. (شفیعی بافتی و هنجنی، ۱۳۹۲، ص ۱۰۱) در حوزه درگیری­های مسلحانه غیربین­المللی، پروتکل الحاقی دوم صریحاً به موضوع استفاده از سپر انسانی
نمی­پردازد، اما چنین اقدامی به واسطه این الزام که «جمعیت و افراد غیرنظامی در قبال خطرات ناشی از عملیات نظامی از حمایت کلی برخوردارند» ممنوع شده است.^[۹۹] (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۴۹۹) در بند اول ماده ۵۷ پروتکل اول و ماده ۱۳ پروتکل دوم در هدایت عملیات نظامی باید این مراقبت دایمی به عمل آید تا جمعیت و افراد غیرنظامی محفوظ مانده و هدف حملات نظامی قرار نگیرند. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۸۰) حال آن­که ماده ۵۱ پروتکل اول به­ طور مفصل چگونگی حمایت کلی از جمعیت غیرنظامی را در برابر خطرات ناشی از عملیات نظامی بیان می­کندو انواع حمله­های کورکورانه را ممنوع می­ کند. در مخاصمات مسلحانه داخلی نیز باید ممنوعیت­ها و محدودیت­های مقرر در پروتکل اول را رعایت کرد و پروتکل دوم باید با نظر به پروتکل اول تفسیر شود. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۱۵۵)
به شیوه پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون­های چهارگانه ژنو، پروتکل دوم الحاقی نیز جمعیت غیرنظامی را تحت حمایتی کلی قرار می­دهد و برای خود جمعیت همان موجودیتی را در نظر می­گیرد که برای تک تک افراد غیرنظامی تشکیل دهنده آن. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۱۵۴)
بند ۳ ماده ۵۱ پروتکل اول مقرر می­دارد: غیرنظامیان از حمایت بهره­مند خواهند شد مگر زمانی که آن­ها در مخاصمات مشارکت مستقیم داشته باشند. همچنین حرف الف بند ۳ ماده ۸۵ پروتکل اول به این موضوع پرداخته است منتهی جهت تلقی نقض فاحش، لازم دانسته است که اعمال شمرده شده، منجر به مرگ یا صدمه شدید به جسم و سلامتی شوند، و این امر در نظر شعبه بدوی دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق در قضیه بلاسکیچ تایید شده است. (عسکری و هنکرتز، ۱۳۹۰، ص ۱۳۵)
در کنفرانس دیپلماتیکی که منجر به تصویب پروتکل های الحاقی شد، کشور مکزیک اظهار داشت که مواد ۵۱ و ۵۲ از پروتکل الحاقی اول، آنچنان اهمیت اساسی دارند که «هیچ نوع قید تحفظی در مورد آنها قابل اعمال نیست، زیرا که هر نوع قید تحفظی با هدف و مقصود پروتکل الحاقی اول مغایرت داشته و بر مبنای آن خدشه وارد می آورد».(هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۶۳)
یکی دیگر از زمینه ­های ابهام که در مقررات درگیری­های مسلحانه بین ­المللی و غیربین­المللی تأثیر می­ گذارد نبود تعریف دقیق از واژه «مشارکت مستقیم در مخاصمات» است. هنگامی که یک غیرنظامی علیه اهداف انسانی یا مادی دشمن دست به سلاح یا سایر ابزارها برای ارتکاب اقدامات خشن می­برد، از دست دادن حمایت در مقابل حمله آشکار و بدون بحث است. اما رویه­هایی نیز وجود دارد که راهنمایی اندکی در مورد تفسیر عبارت «مشارکت مستقیم» به دست می­دهد. برای نمونه این گفته که باید ارزیابی مورد به مورد به عمل آید یا صرفاً تکرار قاعده کلی مبنی بر اینکه شرکت مستقیم در مخاصمات باعث از بین رفتن حمایت غیرنظامیان در مقابل حمله می­ شود. (هنکرتز، ۲۰۰۵)
با این وجود بند ۱ ماده ۴ پروتکل دوم موکداً از فرمان دادن به اینکه به هیچ جنبنده­ای رحم نشود، نهی می­ کند. مطابق این ماده «ممنوع است که فرمان داده شود هیچ­کس نباید زنده بماند». (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۵۳)
در پروتکل اول افرادی که درحال فرود با چترنجات هستند نیز «افراد خارج از صحنه نبرد» تلقی می­شوند.
می­توان این­گونه افراد را با اشخاص «کشتی­شکسته» مقایسه کرد. افراد کشتی­شکسته می­توانند به ساحل شنا کنند، توسط نیروهای خودی جمع‌ آوری شوند و دوباره نبرد را آغاز کنند. افرادی که از سر اضطرار با چتر نجات فرود می‌آیند نیز «کشتی­شکستگان هوایی» تلقی شده ­اند. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۲۸۰)
بر طبق (ماده ۴۴(۳)) پروتکل الحاقی اول در شرایط درگیری مسلحانه که «به دلیل ماهیت درگیری­ها، رزمنده مسلح نمی­تواند … در موقع حمله یا در جریان عملیات نظامی برای آماده سازی حمله، خود را از جمعیت غیرنظامی تفکیک نمایند» در شرایط زیر وی همچنان از وضعیت رزمنده برخوردار خواهد بود، مشروط بدان که سلاح خود را در شرایط زیر علناً حمل نماید: الف- در جریان هر عملیات نظامی و ب- در موقعی که پیش از آغاز حمله­ای که وی قصد شرکت در آن را دارد و در صف نظامی قرار گرفته، در معرض دید طرف مقابل باشد. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۵۶۵)
گرایش اصلی پروتکل دوم الحاقی این است که قواعد اصلی پروتکل اول در رابطه با حمایت از جمعیت غیرنظامی در مقابل تاًثیرات جنگ را به درگیری­های مسلحانه غیربین­المللی هم تسری بدهد. (کمیته بین ­المللی صلیب سرخ ۱۳۹۰، ص ۶۶)
در ماده ۵۱ پروتکل نخست الحاقی چنین منعکس شده است «حمله­ای که در آن گمان از بین رفتن توده عظیمی از مردم، مجروح ساختن افراد عادی و ویرانی متعلقات افراد عادی یا مجموعه ­ای از آن وجود دارد و یا ضربه ناشی از آن بر امتیاز نظامی پیش ­بینی شده سبقت گیرد باید لغو شود». (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، صص ۴۵۴ و ۴۵۵)
بند ۲ ماده ۵۱ پروتکل اول ژنو هدف حمله قرار دادن جمعیت غیرنظامی و انجام اعمالی را که هدف نخستین آن­ها گسترش ترس در بین این جمعیت باشد ممنوع می­ کند. (شافع، ۱۳۸۰)
در پروتکل دوم ممنوعیت مجازات­های دسته­جمعی، ممنوعیت اقدامات تروریستی، ممنوعیت غارت، ممنوعیت تهدید به ارتکاب هر یک از اعمال فوق قید شده در ماده ۱۳ نیز حمله مستقیم به افراد و جمعیت­های غیرنظامی ممنوع است و همچنین هدف حمله قرار دادن جمعیت غیرنظامی و اعمال خشونت­باری را که هدف عمده آن گسترش ترس و وحشت در میان جمعیت غیرنظامی باشد، ممنوع می­ کند. (دهقانی­پوده، ۱۳۸۷)
پروتکل اول ماده ۵۱ (۴)(ب) سلاح­هایی را که قادر نیستند هدف نظامی خاصی را مشخص کنند، ممنوع کرده است. ماده ۵۱ (۴)(ج) سلاحی را که طبق مفاد پروتکل اثرات آن محدود نباشد، ممنوع کرده است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۷۹)
برخلاف پروتکل الحاقی اول که باذکر عنوان «حمایت از زنان» ماده ۷۶ را اختصاص به بیان حمایت­های ویژه از زنان داده است، در پروتکل دوم ماده­ای مختص زنان گنجانده نشده است. در نتیجه براساس اصل کلی بند ۱ ماده ۴ پروتکل دوم می­توان گفت که زنان نیز همانند همه افرادی که در منازعات شرکت ندارند، استحقاق رفتار انسانی را داشته و باید به شخصیت آن­ها احترام گذارد. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۱۲۹)
پروتکل ۲ بند ۲ ماده ۱۳: نه جمعیت غیرنظامی و نه افراد نظامی نباید هدف حمله واقع شوند. اعمال و تهدیدات خشونت­آمیزی که منظور اصلی از آن اشاعه ترس و وحشت بین غیرنظامیان است، ممنوع است. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۵۵)
لزوم رفتار انسانی نسبت به غیرنظامیان و افراد خارج از نبرد که در ماده ۳ مشترک کنوانسیون­های ژنو و همچنین در مقررات ویژه کنوانسیون­های چهارگانه مقرر شده است به منزله ضمانتی اساسی در هر دو پروتکل الحاقی اول و دوم به رسمیت شناخته شده است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۴۵۶) برخی متون از رفتار انسانی به رعایت «کرامت» انسانی اشخاص یا منع «بدرفتاری» در این زمینه تعبیر کرده ­اند. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۴۵۷)
منع مجازات بدنی توسط پروتکل­های الحاقی یک و دو به عنوان ضمانتی اساسی برای غیرنظامیان و افراد خارج از صحنه نبرد نیز به رسمیت شناخته شده است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۴۷۴)
پروتکل­های الحاقی اول و دوم موضوع منع گروگان­گیری را به عنوان یکی از ضمانت­های اساسی برای غیرنظامیان و افراد خارج از صحنه نبرد مورد شناسایی قرار داده­اند.^[۱۰۰] (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۴۹۴)
در پروتکل دوم ماده­ای مخصوص راجع به حمایت از زنان وجود ندارد اما در بند ۲ ماده ۴ پروتکل دوم اعمالی ممنوع اعلام شده که بیشترین قربانی آن زنان هستند. و همینطور ماده ۵ در خصوص نگهداری زنان بازداشت شده جدا از مردان (دلخوش، ۱۳۸۷) در مخاصمات غیربین­المللی (ماده چهارم پروتکل دوم)، استخدام کودکان کمتر از پانزده سال در گروه ­های مسلح ممنوع می­باشد. این ممنوعیت شامل مشارکت مستقیم و غیرمستقیم در جنگ می­باشد. اما در مخاصمات بین ­المللی^[۱۰۱] این ممنوعیت تنها در مشارکت مستقیم کودکان وجود دارد. (دلخوش، ۱۳۸۷)
ماده ۷۷ پروتکل اول با عنوان «حمایت از کودکان» برای منع استخدام و مشارکت کودکان زیر ۱۵ سال در نبردها، تنها به این عبارت بسنده کرده است: «طرف­های مخاصمه همه گونه اقدامات ممکن را به عمل خواهند آورد، به­خصوص با اجتناب از استخدام در نیروهای مسلح، تا کودکان کمتر از ۱۵ سال به­ طور مستقیم در منازعات شرکت نکنند». بدین سان بر خلاف پروتکل دوم، ممنوعیت مذکور در پروتکل اول شرکت غیرمستقیم در نبردها را دربر نمی­گیرد. با وجود آن­که پروتکل دوم هرگونه استخدام کودکان زیر ۱۵ سال در نیروهای نظامی و هر نوع مشارکت آنان را در نبردها به­ طور کامل ممنوع می­ کند. در واقع تعهد مندرج در ماده ۴ پروتکل دوم تعهدی مطلق و ماهیتاً از نوع تعهد به نتیجه به­نظر می­رسد و نه تعهد به وسیله (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، صص ۱۲۴ و ۱۲۵)
کودکان یتیم و کودکانی که در نتیجه جنگ یا به هر دلیل دیگر از خانواده­های خود جدا شده ­اند نباید به حال خود رها شوند. این کودکان با رضایت دولت حامی می­توانند در طول مدت جنگ به یک کشور بی­طرف فرستاده شوند. به منظور اجتناب از انتنقال دائمی آن­ها به یک کشور خارجی (به منظور سوء استفاده)، که آثار آن به نفع کودک نیست، پروتکل اول الحاقی تنها در صورتی اجازه انتقال را می­دهد که موقتی بوده و به دلایل الزامی مرتبط با سلامت، درمان پزشکی، یا (جز در سرزمین اشغالی) امنیت کودکان ضروری باشد. همه تدابیر باید اتخاذ شوند تا بازگشت آن­ها را به کشورشان به محض آن­که شرایط ایجاب نماید امکان­ پذیر کند. بنابراین فرزندخواندگی آن کودکان اصولاً مجاز نیست. (فلک، ۱۳۸۷، ص ۲۸۹)
تلافی جویی در راستای نابودی اهداف ضروری جهت بقاء جمعیت غیرنظامی^[۱۰۲] به طور قطعی ممنوع شده است. (فلک، ۱۳۸۷، ص ۲۷۶)
ماده ۵۴(۲) تعرض به آنچه را برای بقاء غیرنظامیان طرف مخاصمه ضروری است، ممنوع می­دارد، به هر انگیزه­ای که می­خواهد باشد اعم از اینکه از بین بردن آنان با تحمیل گرسنگی مدنظر باشد و یا وادار ساختن آنان به تخلیه زمین و یا هر انگیزه و هدف دیگری. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۰۶)
در پروتکل دوم به طور کلی، اموالی که برای حیات و بقاء غیرنظامیان کشور ضروری است اموال غیرنظامی بوده و نبایستی به آن­ها حمله شود. این معنا در پروتکل دوم الحاقی مصرح است و یکی از زیرمجموعه­های قاعده منع گرسنگی دادن به غیرنظامیان در جنگ به شمار می­رود. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۰۷)
ممنوعیت تعرض به آنچه که برای حیات و بقاء غیرنظامیان ضرورت دارد، مشمول دو مورد استثناء می­باشد: استثناء نخست این است که آنچه برای حیات و بقاء غیرنظامیان ضرورت دارد در خدمت یک عملیات و هدف نظامی باشد. در پروتکل اول چنین استثنائی بدین­گونه توضیح داده شده که مثلاً اموال ضروری حیات و بقاء غیرنظامیان درواقع برای رزمندگان مصرف شده یا در خدمت یک هدف غایی نظامی باشد. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۰۹)
استثناء دوم مربوط می­ شود به آنچه که به «سیاست زمین سوخته» شهرت دارد که برای دفاع از قلمرو ملی در برابر تهاجم صورت می­گیرد. در پروتکل اول چنین استثنائی ملحوظ شده است و «ضرورت غیرقابل اجتناب نظامی» چنین استثنائی را مجاز می­دارد. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، صص ۳۰۹ و ۳۱۰)
بند ۲ ماده ۱۸ پروتکل الحاقی دوم که کمک رسانی به سکنه غیرنظامی را موکول به رضایت دولت مربوط کرده باید با ماده ۱۴ همین پروتکل تلفیق کرد و خواند که ایجاد قحطی در بین افراد غیرنظامی را به عنوان یک روش جنگی منع می­ کند. (ممتاز و رنجبریان، ۱۳۸۷، ص ۱۴۲)
به موجب ماده ۱۴ پروتکل دوم به قحطی کشاندن جمعیت غیرنظامی ممنوع است. (کمیته بین ­المللی صلیب سرخ ۱۳۹۰، ص ۶۶) بند ۱ ماده ۱۴ پروتکل اول ۱۹۷۷ ، گرسنه نگه داشتن غیرنظامیان به عنوان یک روش جنگی را ممنوع دانسته است. (گروه نویسندگان، ۱۳۸۶، ص ۴۵۹) مفهوم و معنای معمول و متداول «گرسنگی دادن و گرسنگی کشیدن» چیزی ورای تحمل و یا تحمیل بی­غذایی و بی­آبی تا حد مرگ است و چیزهای دیگری را که برای حیات و بقاء ضروری است نیز دربرمی­گیرد. از جمله: دارو و در برخی موارد پتو. ذکر این نکته مهم است که در پروتکل­های الحاقی غذا و دارو جزء ضروریات حیات و بقاء قید شده، ولی در پروتکل الحاقی اول به پوشاک، وسایل خواب و تسلیحات برای سرپناه نیز به عنوان چنین ضروریاتی اشاره گردیده است. (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۳۱۰)
پروتکل الحاقی دوم مقرر می­دارد که حد تأمین نیازهای اولیه «همانی است که برای غیرنظامیان محلی قابل تأمین است». (هنکرتز و دوسوالدبک، ۱۳۸۷، ص ۶۱۹)

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در پایان بیستمین اجلاس سالیانه شورا در دسامبر سال ۲۰۱۱ میلادی ، نسبت به تصویب بیانیه ای تحت عنوان «بیانیه ریاض» اقدام نمودند که بر اساس آن مقرر گردید همه کشورهای عضو شورا تلاش خود را بر ایجاد یک کل واحد به منظور مقابله با چالش های موجود در منطقه خلیج (فارس) از طریق همکاری های مشترک متمرکز نمایند . این همکاری ها شامل بخش های مختلف دفاعی – امنیتی ، اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی بوده و بخش مهم آن به همکاری های نظامی و امنیتی بین کشورهای عضو شورا به منظور دفع خطرات امنیتی می پردازد .
بر اساس بیانیه مذکور ، کمیسیونی از کشورهای عضو شورا با حضور سه نماینده از هر کشور تشکیل تا نسبت به تهیه طرح های لازم و برنامه ریزی جهت نیل به اهداف بیانیه ریاض اقدام گردد و در واقع بیانیه مذکور بعنوان مبنایی برای همکاری های چندجانبه اعضاء شورا بویژه در بخش دفاعی – امنیتی قرار گرفت که مهمترین مفاد آن در زمینه همکاری های نظامی بشرح ذیل بوده است :

• • افزایش ظرفیت طرحریزی نظامی ، فرماندهی و آموزش در نیروهای نظامی شورای همکاری خلیج فارس

• • آمادگی جهت مقابله با خطرات موشکی و سلاح های کشتار جمعی

• • تمرکز بر سایر مناطق عملیاتی کلیدی

• • توسعه تلاش های امنیتی داخلی

• • افزایش ثبات از طریق اجرای اقدامات اقتصادی ، آموزشی و اجتماعی

• • توسعه امنیت زیرساخت ها و انرژی ( پدافند غیرعامل )

• • ایجاد زمینه های لازم جهت افزایش همکاری های موثر با قدرت های خارج از منطقه خلیج فارس (۲۰۱۲، CSIS)

با عنایت به موارد مذکور مشخص می گردد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس درصدد توسعه مناسبات سیاسی ، اقتصادی و بویژه نظامی خود بر مبنای موارد فوق می باشند و بررسی این موارد می تواند بنوعی شمه ای از نیات این کشورها و میزان همکاری های نظامی و امنیتی آنها را تبیین نماید ، لذا در این فصل تلاش می گردد با بررسی مختصر مفاد مذکور و برخی مولفه های دیگر از جمله بررسی در خصوص نیروی سپر جزیره ، رزمایش های مشترک بین کشورهای عضو شورا و نیز بررسی طرح سامانه دفاع موشکی یکپارچه شورای همکاری خلیج فارس ، نسبت به رمزگشایی میزان واقعی همکاری های نظامی کشورهای عضو شورا که می تواند تاثیر مستقیم بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد ، اقدام گردد .
۱-۱ مبانی همکاری های نظامی اعضاء شورای همکاری خلیج فارس
۱-۱-۱ افزایش ظرفیت طرحریزی نظامی ، فرماندهی و آموزش در نیروهای نظامی شورای همکاری خلیج فارس
از ابتدای تشکیل شورای همکاری خلیج فارس کاملاً مشخص بود که هر یک از کشورهای عضو که اکثر آنها نیز تازه استقلال یافته محسوب می گردیدند ، بدنبال ایجاد یک نیروی واحد و یکپارچه جهت اجرای ماموریت های کلیدی به منظور نیل به هدف اصلی شورا که همانا دستیابی به امنیت منطقه ای بوده است ، می باشند و تشکیل نیروی سپر جزیره در سال های ابتدایی شکل گیری شورای همکاری خلیج فارس نیز بخوبی مبین این موضوع بوده ولیکن بدلیل وجود اختلافات داخلی فراوان با منشاءهای مختلف سرزمینی ، اقتصادی ، هویتی ، رقابتی و … ، عملاً نیروی سپر جزیره نتوانست این ایده کشورهای عضو را تامین نماید .
«بیانیه ریاض» به مانند روح جدیدی بود که در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به منظور حرکت به سمت همکاری و یکپارچگی در زمینه های مختلف بویژه همکاری های امنیتی و نظامی دمیده شد و حتی این امید در سران کشورهای مذکور ایجاد شد تا شاید بتوانند سازمانی همانند ناتو در شورای همکاری خلیج فارس تشکیل دهند و در کنار آن هر کشور ارتش منسجم خود را نیز حفظ نماید . بدین منظور این کشورها نسبت به اجرای اقدامات مقدماتی بشرح ذیل اقدام نموده اند :
سازماندهی^[۳۰] و ایجاد زمینه های تعامل و همکاری^[۳۱]
نیروهای نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر دارای ساختار و سازمان فرماندهی متفاوت ، انواع تجهیزات و مهمات مختلف و توانمندی های گوناگونی می باشند که یکپارچه نمودن آنها با توجه به تفاوت های مذکور به سادگی امکان پذیر نمی باشد . یکی از راه های یکپارچه سازی نیروهای مسلح کشورهای مذکور که مورد استفاده ناتو نیز بوده است ، ایجاد ستادهای طرحریزی توسط کشورهای عضو شورا می باشد که اقدامات لازم جهت تغییر تدریجی سازمان نظامی کشورها را برنامه ریزی و اجرا نموده وگزارش های نوبه ای را به کمیته وزرای دفاع کشورهای عضو شورا و یا نمایندگان آنها ارائه نماید . به منظور نیل به این هدف ، بر اساس بیانیه ریاض مقرر گردید اقدامات مشروحه ذیل صورت پذیرد :

• • ایجاد طرح آموزش نیروهای مسلح کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس

• • ایجاد کمیته و ستاد استاندارد سازی و ایجاد زمینه های تعامل و همکاری

• • ایجاد کمیته و ستاد برآورد نیازمندی تکنولوژی و آمادی نیروهای مسلح کشورهای عضو شورا

• • ایجاد کارگروه کنترل تسلیحات کشتار جمعی

۱-۱-۱-۲ سازماندهی سامانه های کنترل ، فرماندهی ، ارتباطات ، رایانه^[۳۲] ، اطلاعات و مدیریت رزم
شورای همکاری خلیج فارس دارای سامانه مشترک C4I و مدیریت رزم در برخی بخش ها از جمله پدافند هوایی می باشد ولیکن خواستار توسعه این سامانه در سایر بخش ها نیز می باشد تا بدین ترتیب نسبت به توسعه سامانه های اطلاعاتی و شناسایی و بررسی اقدام نمایند . در این بخش از بیانیه ریاض بطور مستقیم به تهدیدات موشکی ایران اشاره شده و ابراز گردیده کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بایستی بتوانند در مواقع لزوم نسبت به ارائه پاسخ مناسب به سامانه های موشکی ایران اقدام نمایند . در این زمینه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواستار اجرای طرح های مشروحه ذیل گردیده اند :

• • ایجاد یک سامانه یکپارچه کنترل و اعلام خطر موشک های هوا به هوا و سطح به هوا

• • ایجاد سامانه یکپارچه نظارت و مراقبت دریایی

• • ایجاد مرکز اطلاعات مشترک

• • ایجاد گروه برآورد و ارزیابی شبکه شورای همکاری خلیج فارس

ایجاد زمینه های آموزش و تمرین مشترک
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر دارای برخی تسهیلات و تجهیزات آموزشی در سطح بین المللی می باشند و همکاری هایی نیز در زمینه آموزشی و برگزاری رزمایش های مشترک انجام می دهند ولیکن در حال حاضر برخی نقاط ضعف در امر آموزش نیروهای مسلح کشورهای عضو شورا وجود دارد که از آن جمله می توان به عدم شبیه سازی رزم واقعی در ابعاد حقیقی و یا ضعف آموزش فرماندهی در برخی کشورهای عضو اشاره نمود . لذا این شورا در نظر دارد نسبت به اجرای اقدامات مشروحه ذیل جهت افزایش همکاری های آموزشی اقدام نماید :

• • تشکیل کمیسیون ویژه به منظور بررسی تسهیلات آموزشی کشورهای عضو شورا و ایجادزمینه های لازم جهت افزایش همکاری های آموزشی و استفاده حداکثری از تسهیلات موجود

• • تمرکز بر آموز ش های مبتنی بر اخذ آمادگی و مقابله با تهدیدات احتمالی علیه کشورهای عضو شورا

۱-۱-۲ آمادگی جهت مقابله با خطرات موشکی و سلاح های کشتار جمعی
در بیانیه ریاض تاکید گردیده است که هیچ تهدید و خطر نظامی جدی تر از سامانه های موشکی برد بلند ایران و تلا ش این کشور برای دستیابی به سلاح هسته ای نبوده و بایستی در برابر این اقدامات ایران نسبت به اجرای مفاد مشروحه ذیل اقدام گردد .
۱-۱-۲-۱ موارد مورد نیاز جهت توسعه طرحریزی ها و مذاکرات
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس معتقدند بایستی در برابر تهدیدات ایران نسبت به پیگیری
سیاست ها و راهبردهای ذیل اقدام گردد :
- توسعه دیپلماسی عمومی مبنی بر گسترش تحریم ها علیه ایران و تشویق و تهدید ایران جهت کنار گذاشتن سیاست های خود
- توسعه رویکرد یکپارچگی سامانه های پدافند موشکی با مساعدت ایالات متحده امریکا
- برآورد موازنه قدرت موشکی و هسته ای ایران و اسرائیل و خطر افزایش مسابقه تسلیحاتی در منطقه و پتانسیل استفاده از این تسلیحات علیه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس
- همکاری جمعی با آمریکا به منظور اجرایی نمودن پیشنهاد هیلاری کلینتون مبنی بر «بازدارندگی توسعه یافته« جهت مقابله با ایران در صورت اقدام بیشتر ایران جهت دستیابی به سلاح هسته ای

ج) آمیختگی خودخواهانه:دراینجا یکی از زوجین به منظور حفظ خود خواهانه مرضی با عضو دیگر همراه میشود،نه به خاطر مراقبت یا نگرانی واقعی نسبت به وی.
د)دخالت دلسوزانه: این امر به درک واقعی نیازهایی که فرد با آنها دست به گریبان است، مبتنی است و به پاسخهایی میانجامد که این نیازها را برآورده میسازد.
ه) شبکه: این اصطلاح در الگوی فرایند به کار رفته است. هرچند الگوی مک مستر حاوی دو طبقه است که مفهوم مشابهی را توصیف میکند: در آمیختگی بیش ازحد و درآمیختی هم زیستی.درمفهوم دوم تنها در روابط به شدت مختل دیده میشود.
کنترل عاطفی: این بعد مربوط به فرآیندی است که زوجین بر آن اساس شورش را میگذراند. بعد کنترل رفتار همچنین دربرگیرندۀ میزان تأثیر و نفوذی است که زوجین بر یکدیگر دارند. زوجین برای بقاء و سازگاری نیاز به شیوههایی جهت کنترل یکدیگر دارند. مدل مک مستر چهار شیوه کنترل رفتار را در روابط زناشویی شناسایی میکند:

خشک: در چنین روابطی، نقشها و وظایف روزمره زوجین قابل پیش‌بینی و مشخص است.این قبیل زوجین به دلیل خشک ونامنعطف بودن، قدرت سازگاری با تغییرات را ندارند و چه بسا حتی قدرت برونسازی تغییراتی که رابطه زناشویی درهرمرحله از رشد فرد با آن مواجه است، نیزنداشته باشند. فضای کیفری چنین روابط زناشویی، زوجین را به طرف رفتارهای مخرب وپرخاشگرانه پنهان سوق میدهد و مبارزه برای کسب قدرت در رابطه زناشویی شدت میگیرد. همچنین احتمال دارد که زوجین خشم خود را در محیطهای برون از رابطه زناشویی بروز دهند.همان طور که گفته شد، قابلیت پیشبینی درچنین روابط زناشویی بالاست اما قابلیت سازندگی درآن‌ها پایین است.
انعطافپذیر: رفتار زوجینی که از این شیوه ها بهره میبرند، هم قابل پیشبینی و هم سازنده است. آنها میتوانند به شکل مناسبی خود را با شرایط جدید انطباق دهند. شیوه آموزشی و حمایتگرایانه زوجین، مشوق آن‌ها در فعالیت و انطباق با مقررات رابطه زناشویی است.
بیقید: این شیوه تا حدی قابل پیشبینی است اما قدرت سازگاری کمی دارد. بیحالی در این روابط زناشویی جایگزین سازماندهی و عمل شده است. زوجین به وظایف خویش به خوبی عمل نمیکنند و اغلب در ارتباط با یکدیگر و تشخیص نقشها دچار مشکل هستند. ضعف سازماندهی در این روابط زناشویی باعث احساس عدم امنیت در طرفین میشود و آنها رفتارهای نامهربانهای را نشان میدهند (باگاروزی،۱۳۸۷).
۲-۱-۷-۶. دیدگاه فرایند کارکرد رابطه زناشویی
این مدل نیز کیفیت زندگی زناشویی را در طول شش بعد بررسی میکند، که همه آن‌ها به جز یک بعد شبیه به طبقات مدل فوق است. این ابعاد عبارتند از:
۱ـ انجام وظیفه،
۲ـ ایفای نقش،
۳ـ ارتباط (ابراز عاطفی)،
۴ـ دخالت عاطفی،
۵ـ کنترل،
۶ـ ارزشها و هنجارها.
بر اساس این مدل،چند مشکل شایع روابط زناشویی مطرح میشود که عبارتند از: مشکلات انجام وظیفه^[۱۰۰]، مشکلات ارتباط، مشکلات نقش، مشکلات کنترل رفتار، مشکلات ساختاری شامل مشکلات مرزبندی و کنش ضعیف نظامهای فرعی و مشکلات نظامهای خارجی^[۱۰۱] (الیس، ۲۰۰۴).
۲-۲. موضع‌گیری نظری درخصوص مهارت‌های هیجانی
۲-۲-۱. تعریف مهارت‌های هیجانی
مهارت‌های هیجانی شامل طبقه وسیعی از مهارت‌ها می‌باشند از قبیل: توانایی در شناسایی هیجانات، ابراز هیجانات،همدلیکردن ومدیریت هیجانات چالش‌برانگیز.به عبارت دیگر مهارت‌های هیجانی شامل روش‌های اکتسابی هرفرد برای شناسایی کردن،سازمان‌دهی کردن وابراز هیجاناتش وهمچنین نحوه پاسخ‌گویی او به هیجانات دیگران می‌باشد (کردوا، جی و وارن،۲۰۰۵).
۲-۲-۲. تعریف هیجان
واژه‌ای که تحت عنوان هیجان به آن اشاره می‌شود اصطلاحی است که روانشناسان و فلاسفه بیش از یک قرن درباره معنای دقیق آن به بحث و جدل پرداخته‌اند. درفرهنگ لغات انگلیسی اکسفورد، معنای لغوی هیجان چنین ذکر شده است « هرتحریک یا اغتشاش در ذهن، احساس عاطفه، هر حالت ذهنی قدرتمند یا تهییج شده».
لغت هیجان را برای اشاره به یک احساس، افکار، حالت‌های روانی و بیولوژیکی مختص آن و دامنه‌ای از تمایلات شخص برای عمل کردن براساس آن به کار می‌برند (مارشال ریو،۱۳۸۵).
۲-۲-۳.ابعاد هیجان
هیجان‌ها نوعاً واکنش‌های موقتی، انطباقی وبیولوژیک هستند که معمولاً (ولی نه ضرورتاً) توسط محرک‌ بیرونی به سرعت ایجاد می‌شوند.
جایگاه اصلی تجلی هیجان چهره می‌باشد. چهره یا صورت می‌تواند شماری از هیجانات را نشان دهد. حالات چهره‌ای برای هیجان تاحدودی ذاتی‌اند. حالات چهره ممکن است هیجانات را بیان کند اما هدف واقعی آنها ممکن است ارتباط با دیگران باشد.ما می‌توانیم چهره خود را به خوبی کنترل کنیم.طوری که خیلی کم احساس واقعی به چهره نفوذ کندوحائزاهمیت است که بدانیم صدا وصوت نافذتر ازچهره است و کمترکنترل می‌شود.برای آگاهی ازاحساس واقعی افرادگوش دادن به صدای آنها ممکن است بهتر از تماشای چهره آنان باشد.مردان به صدا توجه می‌کننددرحالی که زنان به چهره‌ها نگاه می‌کنند(بردباری، ۱۳۸۴).
تعدادی از نظریه‌پردازان چندین هیجان مشابه را در مجموعه واحدی جای می‌دهند اما جملگی آنان بر این مطلب اتفاق نظر دارند که عنوان برخی از مهمترین هیجانها عبارتند از:
خشم:
بسیاری از روش‌های کنترل اجتماعی بزرگسالان و خردسالان به اجتماعی کردن چگونگی واکنش خشم به موقعیت‌های مختلف مربوط است. نظریه روانکاوی اصطلاحات مختلفی را در این زمینه به کار می‌برد که دربرگیرنده اشکال مختلف خشم است. مثلاً سادیسم، پرخاشگری، غریزه مرگ، تغییر تنفر، دشمنی و امسال آن. روان‌شناسان آکادمیک ضمن اظهارنظر در مورد هیجان عموماً اصطلاحات خشم و ترس را پایه‌ای برای تحلیل‌های خود قرار داده‌اند چنان‌که الگوی این هیجان‌ها الگوی اصلی همه هیجان‌هاست.
شادی:
نتیجه تحقیقات این است که خشم و شادی دارای نکات مشترک بیشتری هستند تا هیجان، خشم، ترس یا خشم واندوه.درهنگام خوشحالی جریان خون درسطح بدن افزایش می‌یابد و درحالت غم واندوه ونگرانی کاهش می‌یابد (پلاچیک، ۱۳۸۵). خلاصه مطلب این‌که درهنگام شادی حالت‌هایی نظیر لذت،آسودگی، خرسندی، سعادت،شوق،تفریح، احساس غرور، لذت جسمانی، وجد، خشنودی و حالت‌هایی از این قبیل… به انسان دست می‌دهد (گلمن، ۱۳۸۳).
اندوه :
آثار ناشی ازکمبود ومحرومیت را به طور کاملاً طبیعی می‌توان مشاهده کرد. اشکال مهم و پایدار این آثار را مالیخولیا و یا روان‌پریشی ملال‌انگیز و تظاهرات طبیعی آنان را به نام حزن یا اندوه نامیده‌اند اندوه با عشق و شادی تضادی ذاتی دارد. داروین در این مورد می‌گوید «تمامی حالات یک فرد خوشحال درست متضاد آن حالاتی است که یک فرد غمگین از خود بروز می‌دهد» (پلاچیک، ۱۳۸۵). درهنگام اندوه حالت‌هایی نظیر غصه، تأثر، عبوسی، مالیخولیا، دلسوزی به حال خود،احساس تنهایی و حالت‌هایی از این قبیل…به انسان دست می‌دهد (همان منبع).
نفرت:
الگوی دفع یا نفرت در اساس یک نوع واکنش رهایی است که موجود زنده به وسیله آن ماده یا شئی را که خورده است دفع کند. داروین در تعریف نفرت می‌گوید: نفرت در ساده‌ترین معنی عبارت است از حالتی که ذائقه را آزار می‌دهد و چون نفرت موجب رنجش می‌شود همراه با حرکاتی مانند تحقیر، اهانت، خوار شمردن، اکراه، بی‌رغبتی، بیزاری و… است (همان منبع).
تعجب:
احساس تعجب بیشتر با ترس و سایر هیجان‌ها همراه است. احساس تعجب به ترس تبدیل می‌شود و با علائمی نظیر شگفتی، حیرت، بهت و از این قبیل همراه است (همان منبع).
۲-۲-۴.تاثیر مهارت‌های هیجانی بر وضعیت روانشناختی
پژوهشگران مختلف ابراز داشته اند که مهارت‌های هیجانی بر سلامت حافظه و نیروی عقل، ادراک، معنا بخشی تجربه ها، داوری صحیح، تصمیم گیری مناسب و رشد روانی- اجتماعی فرد تاثیری چشمگیر می‌گذارد و افرادی که از مهارت‌های هیجانی بالایی‌ برخوردارند، قدرت بیشتری برای سازگاری با مسایل جدید روزانه دارند. هم چنین مهارت‌های هیجانی بالا با برون گرایی، انعطاف پذیری، دلپذیر و با توان بودن، هماهنگ کردن احساسات مختلف، شناسایی این احساسات و تاثیر آن‌ها بر مغز و رفتار همبستگی دارد (بردبار، ۱۳۸۴).
در مقابل، مهارت‌های هیجانی پایین با رفتارهای مساله ساز درونی ، سطوح پایین همدلی، ناتوانی در تنظیم خلق و خو، افسرده خویی، اعتیاد به الکل و مواد مخدر، انحرافات جنسی، دزدی و پرخاشگری همراه است (همان منبع).
با ارزیابی مهارت‌های هیجانی می‌توان میزان موفقیت های فرد را در زندگی فردی و اجتماعی پیش بینی کرد. در بررسی ها روشن شده است که عوامل کامیابی افراد برجسته، ناشی از احساسات مثبت است که آنان در خود ایجاد می کنند و برعکس افراد ناموفق کسانی اند که احساسات منفی را در خود پرورش می‌دهند.این عوامل احساسی مثبت عبارتند از احساس عزت نفس، دوست داشتن و عزیز داشتن خویش، خویشتن پذیری، خوش مشربی، ماجراجویی، بردباری و… ازجمله احساسات منفی می توان از بدبینی، ترس از شکست، اضطراب ، احساس ناتوانی، احساس حقارت ، ترس ازتنبیه ، احساس عدم امنیت ، فرار از پذیرش مسئولیت، احساس گناه و… نام برد (گنجی، ۱۳۸۱).
دکتر “جیم نیومن” در کتاب خود به نام “ترمزهای خودرا رها کنید"، احساسات منفی را به نوعی ترمز در زندگی و احساسات مثبت را به نوعی گاز در زندگی تشبیه می کند که سرعت کامیابی را افزایش می دهد. بعضی شرکت ها برای استخدام کارکنان خود علاوه بر آزمون عمومی، آزمون خوش بینی و بدبینی هم اجرا می‌کنند. تحقیقات نشان داده است کسانی که در آزمون اخیر نمره خیلی خوش بین را به دست آورده اند بسیار موفق هستند، زیرا افراد خوش بین وقتی شکست می خورند، شکست را به عواملی نسبت می دهند که آنها را می‌شود تغییر داد و نا امید نمی شوند (هیلگارد، ۱۳۸۵).
۲-۲-۵. تقویت مهارت‌های هیجانی
مهارت‌های هیجانی به عنوان یک عامل سازمان دهنده برای تفکر و برنامه ریزی مربیان تعلیم وتربیت به اثبات رسیده است و به کوشش های پراکنده ای که به عنوان پیشگیری اولیه محسوب می شود، انسجام بخشیده و آن‌ها را در یک دیدگاه متحد ارائه می‌دهد، مثل برنامه هایی که بنیان مدرسه ای دارند و در پیشگیری از جنایت، پیشبرد سلامت روان ، سلامت عمومی و حتی پیشگیری از بیکاری استفاده می شوند (بردبار، ۱۳۸۴).
یادگیری مهارت‌های هیجانی در منزل و با تعامل کودک- والد شروع می شود، بنابراین فرصت‌های یادگیری مهارت‌های هیجانی همیشه مساوی نیست چرا که ممکن است والدین محدودیت های روانی داشته و در نتیجه قادر به هدایت یک جریان یادگیری شناختی- هیجانی نباشند. هم چنین امکان دارد برخی از یادگیری‌ها در مدرسه صورت گیرد، مثلا در ارتباطات غیر رسمی معلم و کودک. جای دیگری که مهارت‌های هیجانی آموزش داده می‌شوند برنامه استاندارد می باشد.
طبق نظر کارول دو فالکو (۱۹۹۷)، جوانان محتاج مهارت هایی هستند که معمولا در بطن یک برنامه آموزشی مدرسه به حساب نیامده است و این مهارت‌ها عبارتند از کنترل تکانه، کنترل استرس، حس همدلی، حل مساله و مساله گشایی. برای اینکه دانش آموزان را به مرحله آموزشی بالاتری برسانیم باید ببینیم در کجا و در چه حالتی هستند و به آن‌ها منابع و مهارت‌هایی ارائه دهیم تا بتوانند با عوامل فشار زا مقابله کرده و کنار بیایند و سپس بتوانند به یادگیری موثرتر بپردازند. بدون این مهارت‌های اجتماعی و هیجانی، عوامل فشار زا مانع از رسیدن دانش آموزان به ظرفیت بالقوه تحصیلی خود می‌شوند. دوفالکو از برنامه‌‌‌‌‌ها‌یی که مهارت های اجتماعی را به عنوان قسمتی از برنامه های جامع و مداوم آموزش می‌دهد حمایت کرده و می گوید: بهتر است این قابلیت ها از دیدگاه پیشگیری اجرا شوند یعنی برنامه‌هایی که برای همه دانش آموزان انجام می‌شود نه فقط دانش آموزان مشکل دار. این برنامه ها باید مانند سایر مهارتهای تحصیلی آموزش داده شوند که عبارت است ازارائه مطلب ، الگو، تمرین ، کاربرد و پاداش (بردبار، ۱۳۸۴).
۲-۲-۶. نظریه های مهارت‌های هیجانی
۲-۲-۶-۱. نظریه مایروسالووی(۱۹۹۰)
مدل مهارت‌های هیجانی مایر و سالووی یک رویکرد مبتنی بر توانایی است.زمانی که آن‌ها برای نخستین باراین مفهوم را به کار بردند،مقصود آن‌ها این بود که توجه روشن تری نسبت به رابطه بین هیجان وشناخت (استدلال) ایجاد کنند در این مدل، مهارت‌های هیجانی به عنوان توانایی درک وتظاهر هیجانی، فهم وبکار گیری هیجان‌ها واداره هیجانها جهت تقویت رشد شخصی تعریف می شود.اما اخیرا سالووی و مایر درتجدید نظر درمورد تعریف اولیه خود مهارت‌های هیجانی را براساس کفایتهای اختصاصی آن شامل :

1. 1. توانایی درک و ابراز هیجان به شکل صحیح

1. 1. تسهیل هیجانی تفکر

1. 1. فهم و تحلیل اطلاعات هیجانی و به کار گیری آگاهی هیجانی

1. 1. توانایی تنظیم هیجانی جهت ارتقا رشد هیجانی و عقلانی و سلامت ، تعریف نمودند .

با تعریف اخیر از مفهوم مهارت‌های هیجانی، آن‌ها تحلیل خود از توانایی های مرتبط با هیجان را به چهار حوزه از مهارت ها تقسیم کرده اند و آنها را رشته نامیده اند.
دریک نتیجه گیری کلی می توان گفت که مایر و سالووی مهارت‌های هیجانی را به عنوان توانایی و استدلال درباره هیجان‌ها تعریف می کنند. درنظرآنها ،مهارت‌های هیجانی نقش مهمی دربسیاری ازحوزه های زندگی بازی می کنند، اماسایر مهارت‌ها وکفایت‌ها نیز مهم هستند .