۲-۳-۱- ازیاد خیار
اغلب ارقام خیار یک پایه بوده و گل­های نر و ماده جدا از هم روی یک بوته قرار دارند. گرده افشانی
گل­های خیار اغلب به وسیله زنبوران عسل صورت می­گیرد. ارقام جدید اصلاح شده خیار گلخانه­ای فقط دارای بوته­هایی با گل­های ماده هستند. امروزه در تولید خیار گلخانه­ای ارقام پارتنوکارپ استفاده می­ شود که بدون تلقیح بارور می­شوند. هنگام استفاده از این واریته­ها باید از کاشت خیارهای معمولی با گل­های نر در کنار گلخانه­ ها خودداری شود (Singh, 2006).
۲-۳-۲- شرایط محیطی رشد خیار
خیار محصول فصل گرم بوده نسبت به سرما حساس بوده حتی درجه حرارت­های نسبتاً پایین را نمی­تواند تحمل کند. چنان­چه دمای هوا در شب­ها پایین­تر از پنج درجه سانتی ­گراد باشد میوه­ ها به حد کافی تشکیل نشده یا اختلالات فیزیولوژیکی در آن­ها ظاهر می­گردد. دمای بالا برای جوانه­زنی، رشد رویشی و رشد زایشی لازم است. حداقل دما برای جوانه زدن بذر خیار ۱۲ درجه سانتی ­گراد و برای رشد و نمو دمای بالای ۱۰ درجه سانتی ­گراد لازم است. گل­ها ابتدا در دمای ۱۵ درجه سانتی ­گراد به بالا باز شده و عمل لقاح در دمای ۲۶ تا ۲۹ درجه سانتی ­گراد انجام می­گیرد. تغییرات شدید دمای شب و روز و میزان دمای کم در شب می ­تواند موجب کاهش طعم و مزه و سبب تلخی خیار، بد شکل شدن میوه­ ها و ریزش آن گردد. شب­های سرد و مرطوب در تابستان نیز موجب بروز سفیدک دروغی می­ شود. مطلوب­ترین درجه حرارت برای رشد و نمو خیار بین ۲۷ تا ۳۵ درجه سانتی ­گراد است. رطوبت بالا همراه درجه حرارت­های بالا برای میوه­دهی مناسب نبوده و آلودگی به سفیدک حقیقی را افزایش می­دهد (Singh, 2006).

۲-۳-۳- برداشت و نگهداری خیار
از مواردی که باید در انجام آن دقت بسیاری کرد تا آسیبی به گیاه وارد نشود چیدن خیار از بوته است که به دلایلی با اهمیت است. به محض این­که خیار به اندازه مطلوب رسید باید برداشت شود. در صورتی که شرایط گلخانه عادی باشد میوه­ ها خیلی زود رشد می­ کنند و به همین جهت حداقل دو تا سه بار برداشت در هفته ضروری است و هر چه فاصله برداشت طولانی­تر باشد تعداد خیارهای درشت که خارج از اندازه مطلوب بازار است بیشتر می­ شود و از طرف دیگر ماندن خیارهای رسیده روی بوته مانع رشد خیارهای کوچک می­ شود و محصول کاهش می­یابد. فاصله بین برداشت­ها باید طوری تنظیم شود که اگر یک خیار رسیده روی بوته نادیده بماند و برداشت نشود در برداشت بعدی هنوز قابل عرضه به بازار باشد. خیار گلخانه­ای را باید با چاقوی تیز یا قیچی، از دم گل برید، به طوری که حدود یک سانتی­متر از دم میوه روی خیار بماند. کندن خیار بوسیله کشیدن یا پیچاندن، کیفیت خیار را کاهش می­دهد و به بوته آسیب می­رساند. ضمناً خیار با دم گل مشتری بیشتری دارد. خیار گلخانه­ای باید با احتیاط و ظرافت کامل برداشت شود تا به میوه هیچ­گونه فشاری وارد نشود. بعد از برداشت باید خیار را به آرامی در کارتن یا صندوق گذاشته و از انداختن آن خودداری شود. هر گونه خراش یا ضربه هر چقدر هم که سطحی باشد به کیفیت خیار لطمه وارد می­ کند زیرا خراش و ضربه وارد شده در طول زمان توسعه پیدا کرده و ظاهر بازار پسند آن را خراب و نامرغوب می­سازد. کیفیت خیار گلخانه­ای و قیمت بالای آن تا حد زیادی به صافی و خوش­رنگی و شفافیت آن بستگی دارد. به همین جهت نباید آن را به طور درهم و چپ و راست در صندوق­های بزرگ بسته­بندی کرد زیرا در این صورت فشار وزن خیارها و فرو رفتن هر خیار در دل خیار دیگر باعث می­ شود که وقتی خیار به بازار می­رسد صافی و زیبایی اولیه خود را از دست بدهد و کاهش قیمت پیدا کند. توصیه می­ شود که خیار گلخانه­ای را در کارتن­های کوچک و با لفاف کاغذ بسته­بندی کنند و خیارها را تماما در یک جهت در کارتن قرار دهند. برای افزایش بازارپسندی خیار باید سعی شود که حتی­المقدور خیارهای ریز و درشت را از هم جدا کرده و خیارهای هم اندازه را در یک کارتن بسته­بندی نماید.
۲-۴- گوجه­ فرنگی
۲-۴-۱- ارقام گوجه­ فرنگی
گوجه­ فرنگی گیاهی علفی و یکساله است. گل­های آن دو جنسی و میوه گوجه­ فرنگی میوه حقیقی آن است. اگر گوجه­ فرنگی در هنگام نشاکاری، عمیق نشاکاری شود ریشه­ها از ساقه تولید و منشعب می­شوند. روی ساقه گوجه­ فرنگی کرک­های فراوان و غده­های غنی ترشحی مشاهده می­ شود که در جابجا شدن نبات غده­ها می­ترکد. برگ­ها مرکب بوده و به صورت متناوب روی هم قرار دارند. گوجه­ فرنگی دارای واریته­های متفاوتی است. عده­ای گوجه­ فرنگی را براساس زمان رسیدن تقسیم ­بندی می­ کنند که در این صورت به واریته­های زودرس، میان­رس و دیررس قابل تقسیم است. عده­ای دیگر براساس اندازه بوته روی گوجه­ فرنگی تقسیم ­بندی انجام می­ دهند که از این نظر واریته­های گوجه­ فرنگی به سه تیپ پا بلند، نیمه پا بلند و پا کوتاه تقسیم می­شوند (Singh, 2006).
۲-۶- تولید محصول گوجه­ فرنگی در گلخانه­های خاکی
۲-۴-۲- شرایط محیطی رشد گوجه­ فرنگی
این گیاه محصول فصل معتدل و گرم بوده و به سرما حساس است. درجه حرارت­های بالا و پایین و بادهای خشک، ریزش گل را تشدید کرده و میوه تولید نمی­ شود. درجه حرارت­های پایین و بالا در تشکیل میوه موثر است. گوجه­ فرنگی سرمای صفر درجه را تحمل نکرده و در دمای پایین­تر از صفر درجه سانتی ­گراد بوته­ های آن یخ می­زند. نور و دما بلافاصله پس از ظاهر شدن لپه­ها می ­تواند تأثیر زیادی در دوره زایشی داشته باشد. این گیاه در دمای پایین تا یک درجه سانتی ­گراد غالباً بدون خسارت بالا مقاومت نشان می­دهد. مقاوم کردن صحیح نشاءها باعث می­ شود که گیاهان در مراحل بعدی تا سرمای ۲- درجه سانتی ­گراد را در کوتاه مدت تحمل کنند (Singh, 2006). افزایش محصول، بهبود کیفیت و مقاومت در مقابل برخی از بیماری­ها در این محصول مستلزم مصرف متعادل کودهای شیمیایی و افزایش مواد آلی چه در خزانه و چه در مزارع گوجه­ فرنگی است.
۲-۴-۳- برداشت و نگهداری گوجه­ فرنگی
گوجه­ فرنگی­ها باید سفت و رنگ کامل باشد وقتی که آن­ها در تابستان­ها و با متوسط دمای روزانه تابستان در حدود ۷۵ درجه فارنهایت برسند دارای بهترین کیفیت هستند. زمانی­که دمای هوا بالا است (دمای هوا ۹۰ درجه فارنهایت یا بیشتر) فرایند نرم­شدگی تسریع می­یابد و تسریع رنگ عقب می­افتد، در نتیجه کیفیت محصول کاهش پیدا می­ کند. به خاطر این دلایل در طول آب و هوای گرم تابستانی گوجه­ فرنگی­ها را باید هر روز یا دو روز یک بار چید. گوجه­ فرنگی­ها باید در کاغذ در دمای ۶۰ تا ۶۵ درجه فارنهایت نگه­داری شوند. آن­ها بعد از چندین هفته به آرامی می­رسند.
۲-۵- توت­فرنگی
۲-۵-۱- ارقام توت­فرنگی
ارقام توت­فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته­هایی که در سال یک بار میوه می­ دهند و ارقام چهار فصله که در سال بیش از یک بار میوه می­ دهند، تقسیم می­گردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلت، اسیتا، کاتس کیل، فرستا، ارقام چهار فصله: این ارقام بسیار قوی­الرشد و خزنده بوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه می­ دهند. میوه­ ها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می­شوند. ارقام چهار فصله مانند: استرا، هومی جنتو می­باشد. از رقم کاماراسو چهار فصل در گلخانه­ ها بهره می­گیرند (بنائیان، ۱۳۸۹).
۲-۷- تولید محصول توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک
۲-۵-۲- ازدیاد توت­فرنگی
ازدیاد به طریق جنسی و غیر جنسی صورت می­گیرد (بنائیان، ۱۳۸۹):
الف)ازدیاد جنسی: ازدیاد توت­فرنگی به وسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتاً تولید ساقه رونده نمی­کنند و یا ارقامی که ساقه­های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده می­ شود.
ب) ازدیاد غیرجنسی: در ازدیاد غیرجنسی که تقسیم بوته خوانده می­ شود بوته­هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند. پس از خارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می­باشند، تقسیم کرده و سپس آن­ها را در محل اصلی نشا می­ کنند. در این روش باید از بوته­ های سالم پایه­ های مادری استفاده گردد. روش ازدیاد از طریق ساقه­های رونده بدین صورت می­باشند که پس از ریشه­دار شدن ساقه­های رونده در تابستان از بوته مادری جدًا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته­ های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می­ دهند.
در گلخانه­های توت­فرنگی از روش غیرجنسی یعنی استفاده از استولن یا نشاء بهره می­گیرند.
۲-۵-۳- شرایط محیط و خاک رشد توت­فرنگی
توت­فرنگی گیاهی است که در خاک­های مختلف تقریباً سازگار است. با این وجود خاک­های عمیق نرم با بافت شنی رسی (سبک) را ترجیح می­دهد. بهترین pH مناسب برای توت­فرنگی ۵/۵ تا ۵/۶ می­باشد. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد. عارضه کلروز یا زرد شدن برگ­ها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتاً گرم محصول­دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع ۴۰۰ تا ۸۰۰ متری از سطح دریا می ­تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می ­تواند تا ۵- درجه سانتی ­گراد را تحمل نماید، ولی با پوشش ویژه تا ۱۸-درجه سانتی ­گراد را متحمل است. از نظر نیاز سرمایی جز گیاهان کم نیاز به سرما تقسیم ­بندی می­ شود به طوری­که در ۲۰۰ تا ۴۰۰ ساعت دمای کمتر از هفت درجه سانتی ­گراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می­گردد. سطحی بودن ریشه­ها که معمولاً تا عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی­متری خاک توزیع می­گردد گیاه را حساس به کم آبی می­ کند. چنان­چه دما، رطوبت، خاک، نور در محیط گلخانه به خوبی کنترل شود می­توان نُه ماه از بوته­ها، توت­فرنگی برداشت کرد. جهت تولید محصول بهاره باید ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دمایی پایین­تری باشند تا گل­انگیزی و محصول­دهی آن­ها به خوبی انجام گیرد. در ارقام چهار فصل روز کوتاهی یا روز بلندی و همچنین پایین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و این گروه از توت­فرنگی­ها معمولاً در شرایط مختلف به راحتی گل می­ دهند (اقتداری و همکاران، ۱۳۸۴).
۲-۵-۴- برداشت و نگهداری توت­فرنگی
برداشت توت­فرنگی در ایران بیشتر با دست صورت می­گیرد که به همین علت تعداد کارگر در این قسمت زیاد می­باشد. با مکانیزه کردن برداشت در گلخانه می­توانیم از سختی کار در این مرحله از تولید بکاهیم. پس از برداشت آن­ها را باید دسته­بندی کرده و آماده برای بازار فروش کنیم. توت­فرنگی­های چیده شده با توجه به اندازه و وزن آن­ها به سه درجه تقسیم ­بندی شده و در بسته­های مخصوص قرار می­گیرند. با تزریق مواد غذایی مناسب به خاک از هر بوته به طور میانگین یک کیلو و ۴۰۰ گرم محصول توت برداشت می­ شود. در توت­فرنگی با در نظر گرفتن هزینه­ های بالای تولید و حساسیت زیاد محصول به شرایط نگهداری، به حداقل رساندن ضایعات پس از برداشت و افزایش کیفیت و مدت نگهداری و کاهش هزینه­ های آن از اهمیت خاصی برخوردار است. فاکتورهایی نظیر نور، دما، کوددهی، آبیاری، رطوبت، کنترل آفات و بیماری­ها و آلودگی هوا در زمان برداشت، تعیین کننده کیفیت توت­فرنگی در زمان تولید می­باشد و به طور غیر مستقیم در طول عمر توت­فرنگی­ها مؤثر هستند. گروه دیگر عوامل پس از برداشت نظیر دما و رطوبت نسبی محیط، میزان تولید اتیلن، آلودگی به میکروارگانیسم­ها، تنفس، میزان از دست دادن آب و روش برداشت، زخم یا آسیب­های وارد شده و نامناسب بودن شرایط حمل نیز دوام توت­فرنگی پس از جدا شدن از بوته مادری را تحت تأثیر قرار می­ دهند. بنابراین برداشت توت­فرنگی باید صبح یا عصر انجام شود، میوه کاملاً قرمز شده باشد و باید بلافاصله پس از برداشت محصول را خنک بسته­بندی نموده و به بازار مصرف ارسال کرد (بنائیان، ۱۳۸۹).
۲-۶- انرژی
انرژیِ نهاده­های تولید در کشاورزی را می­توان به دو گروه عمده تقسیم نمود: انرژی مستقیم و انرژی غیر مستقیم. انرژی مستقیم می ­تواند انرژی سوخت­های فسیلی (دیزل، بنزین، LPG، CNG، زغال سنگ و الکتریسیته نیروگاه حرارتی) یا سوخت­های زیستی باشد. در کشورهای در حال توسعه علاوه بر این­ها از کشش دام نیز استفاده می­ شود. سوخت دیزل به مقدار زیادی در انرژی مستقیم مصرف دارد (۸۰-۶۰ درصد). انرژی غیرمستقیم مربوط به انرژی مصرف شده در تولید تجهیزات و سایر مواد مصرفی در کشاورزی است. تقریبا یک سوم انرژی مصرفی در مزرعه شامل انرژی غیرمستقیم است. مصرف غیرمستقیم عمده انرژی برای کودها و به ویژه کود نیتروژن است. سایر اقلام مهم مصرف غیرمستقیم انرژی ماشین­های کشاورزی، آفت­کش­ها و آبیاری مزارع می­باشد. به منظور برآورد انرژی مصرفی در تولید نهاده­های کشاورزی ضروری است که ارزش گرمایی (آنتالپی) آن­ها به­علاوه انرژی لازم برای فرآوری و همچنین در اختیار کشاورز قرار دادن این نهاده­ها را لحاظ کرد (Kitani, 1999).
۲-۶-۱- شاخص­ های انرژی
شاخص ­ها به عنوان ابزاری هستند که امکان مطالعه و مقایسه سامانه­ها با یکدیگر را ارائه می­ دهند. در مکانیزاسیون کشاورزی سه شاخص مهم انرژی وجود دارد که امکان ارائه یک شناخت جامع از وضعیت انرژی در کشاورزی، شیوه ­های مختلف انجام مراحل گوناگون تولید محصول و مقایسه بازدهی انرژی در تولید محصولات مختلف با شیوه ­های متفاوت در مناطق گوناگون را با یکدیگر به محققین، مدیران و سایر دست­اندرکاران ارائه می­دهد. این شاخص ­ها عبارتند از:
۲-۶-۱-۱- نسبت انرژی (ER^[4])
نسبت بین کالری گرمائی محصولات خروجی و کل انرژی صرف شده در عوامل تولید بوده، فاقد واحد می­باشد و تأثیر واحد انرژی نهاده در دستیابی به اهداف مصرف کننده را نشان می­دهد. اهداف مصرف کننده می ­تواند غذا، زیست توده^[۵] و یا سوخت زیستی^[۶] تولیدی باشد (Kitani, 1999).

که در این رابطه، ER نسبت انرژی، E_ou انرژی خروجی و E_in انرژی ورودی می­باشد.
۲-۶-۱-۲- بازده خالص انرژی (^[۷]NEG)
بازده خالص انرژی یا انرژی خالص تولیدی تفاضل بین انرژی ناخالص تولید شده و کل انرژی مورد نیاز برای تولید است. در فرایند کشاورزی واحد NEG وابسته به واحد تولید است (مثلا مگاژول در هکتار).