منظور از عزت نفس، احساس و تصوری است که فرد به مرور زمان نسبت به خویشتن در ذهنمی پروراند. به عبارت ساده تر، عزت نفس یعنی ارزیابی فرد از خودش، حال این برداشت و ارزیابی می تواند مثبت و خوشایند باشد، یا منفی و ناخوشایند. (شجری، ۱۳۹۲)
عزت نفس^۱ درکی است که فرد از خود دارد، اما این درک با قضاوت‌های ارزشی همراه است و دربرگیرنده میزانی از حرمت خویش و خویشتن پذیری است.(همان منبع) بنابراین حس ذهنی و دیرپائی از میزان پذیرش خود به شمار می رود. عزت نفس از عوامل درونی و بیرونی متأثر است. عوامل درونی، عواملی هستند که از درون نشأت می‌گیرد یا خود شخص آن را ایجاد می کند. مانند: نظرها، باورها و اعمال یا رفتار. عوامل بیرونی همان عوامل محیطی هستند. پیام‌هایی که کلامی و غیر کلامی انتقال پیدا می‌کنند و تجربه‌هایی که بانی و موجب آن والدین، آموزگاران، اشخاص مهم در زندگی، سازمان دهندگان و فرهنگ هستند(براندن^[۳]، ۱۳۸۶)

افراد با عزت نفس بالا، برون گرا، سازگار، با وجدان، دارای ثبات عاطفی و آماده تجربه کردن هستند و تمایل دارند ویژگی‌های اجتماعی مطلوبی را به خود نسبت دهند. افرادی با عزت نفس پائین، اعتماد به نفس برای درگیر شدن در انواع رفتارهای اجتماعی را ندارند و بنابراین درون گراتر هستند. (شجری،۱۳۹۲). در مجموع عزت نفس رابطه قوی با سازه‌های انگیزشی مثل خوش بینی، سلطه و رقابت دارد، یعنی احساس کردن خود به عنوان یک عامل شایسته و دارای توانمندی موفقیت.
استفاده از منابع انسانی با عزت نفس بالا به معنی بهره وری بالاتر برای کارفرمایان است. برای کارمندان، عزت نفس بالا افراد را سریع تر به ارتقاء و توسعه شغلی در شرکت‌ها یا هنگام تقاضا دادن برای مشاغل بهتر در سازمان‌های دیگر، می رساند. عزت نفس منابع انسانی، یکی از مؤلفه‌های مهم جنبه روان شناختی به ویژه پیرامون مؤلفه‌های نگرشی می باشد. (همان منبع).
عزت نفس میزان پذیرش خود که از عواملی از قبیل نظرها، باورها، اعمال و رفتار، عوامل محیطی و غیره متأثر می باشد که در این راستا افراد دارای عزت نفس بالا سازگار، با وجدان و دارای ویژگی‌های مطلوب اجتماعی می باشند. لیکن افراد با عزت نفس پائین درون گرا و از ویژگی‌های مطلوب اجتماعی برخوردار نمی باشند.
۲-۲-تعاریف عزت نفساز دیدگاه روانشناسان وجامعه شناسان:
روانشناسان ونیز جامعه شناسان تعاریف عملیاتی و به اصطلاح کاربردی زیادی را مطرح نموده اند که به برخی از آنها در ذیل اشاره می شود.
۱ـ عزت نفس تصورات، نگرش‌ها، ارزیابی‌هایی که شخص به طور مدام درباره خود انجام می دهد، قضاوت شخصی و خودارزشمندی که شخص درباره خودش دارد. ( کوپر اسمیت، ۱۹۶۷ )
۲-عزت نفس قضاوتی است فردی از شایستگی که ویژه عام شخصیتی است نه یک نگرش لحظه ای یا اختصاصی برای موقعیت‌های خاص(پروین، جان،۱۳۹۲)
۳-احساس خود ارزشمندی مبتنی بر ارزیابی خویشتنو احساس کارآمدی مبتنی بر مشاهده آثار کارهای فرد. این تعریف پرکاربردترین تعریف در مورد عزت نفس است.(رونبرگ، ۱۹۶۵)
۴- عزت نفس یعنی احساس ارزشمند بودن که از طریق مجموعه افکار،عواطف، احساس‌ها و تجربه‌ها بدست می آید به نحوی که فرد خود را توانمند، باکیفیت و موفق می داند.(بازگیر، ۱۳۸۸)
عزت نفس به برآورد کلی شخصیتی از کفایت‌ها یا ارزش‌هایش مربوط می شود،عزت نفس در حقیقت اجزای برآورده شده از خودپنداره فرد است.خودپندراه نیز عبارت است از یک ارزیابی عام که بسیاری از ارزیابی‌های ویژه فردی در خصوص کفایت‌ها و ارزش‌هایش را ارئه می کند، کفایت‌ها و ارزش‌هایی که هرشخص می تواند به عنوان کودک، نوجوان و یا در هر موقعیت سنی و در هر شغل و موقعیتی در ذهن خود به همراه داشته باشد.به تعبیری دیگر قضاوتی است که افراد صرفنظر از اوضاع و احوال نسبت به خود دارند،و مبین درجه اطمینان یک فرد به ظرفیت موفقیت و به ارزش اجتماعی و شخصی خویشتن است که شامل ابعاد،حیطه‌هاو یامؤلفه‌های کلی یا عمومی، خانودگی، اجتماعی و تحصیلی می باشد و هریک از این مؤلفه‌ها و یا ظرفیت‌ها بر اساس پرسشنامه کوپر اسمیت احصاء شده و خود این مؤلفه‌ها شامل مفاهیمی است که در ذیل هریک، آورده شده است
مدل مفهومی عزت نفس کوپر اسمیت
عزت نفس کلی
موجب عدم گرایش نوجوانان به بزهکاری می‌شود
عزت نفس تحصیلی
عزت نفس اجتماعی
عزت نفس خانوادگی
پسر
الف- عزت نفس کلی:
ارزیابی و قضاوت فرد نسبت به کلیه ارزش‌های خود اطلاق می شود، که این جنبه از عزت نفس، سایر جنبه‌های فوق را در خود دارد و در واقع به ابعاد مختلف عزت نفس نوعی وحدت و یکپارچگی می بخشد. اگر فرد برای حیطه‌هایی که احساس خوبی در مورد آن‌ها دارد ارزش قائل شود، عزت نفس کلی اش مثبت خواهد بود و اگر آن حیطه‌ها بی ارزش شود، منجر به احساس منفی در مورد خود خواهد شد. (اسلامی نسب، ۱۳۷۴) خصوصیاتی که در این بعد از عزت نفس برای افراد مد نظر می باشد عبارتند از:
- تشویش خاطر ندارند.
- بدون داشتن مشکل زیاد، تصمیم می گیرند.
- جسارت گفتن حرف و سخن خود را دارند.
- به خودشان اطمینان دارند.
- به تنهایی توان انجام دادن کار خودشان را دارند و گلیمشان را از آب بیرون می کشند.
- از زندگی شان تقریباً راضی هستند.
- خودشان را خوب درک می کنند.
- ثبات در تصمیم گیری و پایبندی به آن تصمیم را دارند.
- نمی توانند خیلی چیزها را تغییر دهند.
- به سرعت نمی توانند به شرایط تازه، عادت و وفق گیرند.
- به راحتی تسلیم دیگران نمی شوند.
- نمی توانند خود را آن طور که هستند نشان و بروز دهند.
- در زندگی شان هیچ چیز قرو قاطی نیست و همه چیز جای خود را دارد.
- نسبت به خود مثبت اندیش هستند.
- از لحاظ تیب ظاهری خود را خوش استیل تر از دیگران می دانند.
- از موجودیت خود رضایت دارند.
- مورد اعتماد اطرافیان هستند.
- غالباً اهل خیالبافی نیستند، واقع بین هستند.
- خرسند از سن و سال خویش هستند.
- همیشه می دانند چه کار باید بکنند و نیازی به تذکر دیگران ندارند.
- از کارهایی که انجام می دهند رضایت خاطر دارند.
- نسبت به جنسیت خود رضایت دارند.
- انسان های از خود متشکر هستند.
- نسبت به مسائل اطراف خود آگاه بوده و به آنها اهمیت می دهند.
- در انجام وظایف محوله اغلب موفق هستند.
- با سرزنش های اطرافیان سرخورده نمی شوند.(سایت پرسمان دانش جوان www.porseman. org)