۴-۲۲٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ حمل و نقل …………………..۷۶
۴-۲۳٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص صنعت و معدن در استان کرمان…………………………۷۷
۴-۲۴٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ صنعت و معدن………………..۷۸
۴-۲۵٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص مصرف فراورده های نفتی وگازو امکانات و تجهیزات مربوط به آنها در استان کرمان……………………………………………………………………………………۷۹
۴-۲۶٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مصرف فراورده های نفتی وگازو امکانات و تجهیزات مربوط به آنها…………………………………………………………………….۸۰
۴-۲۷٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص های فرهنگ و هنر در استان کرمان……………………۸۲
۴-۲۸٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ های فرهنگ و هنر……….. ۸۳
۴-۲۹٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص امور قضایی در استان کرمان…………………………..۸۴
۴-۳۰٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ امور قضایی…………………..۸۵
۴-۳۱٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص برخورداری از ارتباطات و امکانات مخابراتی در استان کرمان…………………………………………………………………………………………………………….۸۷
۴-۳۲٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ برخورداری ازارتباطات و امکانات مخابراتی……………………………………………………………………………………………………. ۸۸
۴-۳۳٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص کشاورزی و دامپروری در استان کرمان……………..۹۰
۴-۳۴ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ کشاورزی و دامپروری………۹۱
۴-۳۵٫ جدول متغیرهای مربوط به شاخص مسکن در استان کرمان…………………………………..۹۳
۴-۳۶٫ جدول رتبه ­بندی شهرستان­های استان کرمان از نظر شاخص­ مسکن…………………………..۹۴
۵-۱٫ جدول تعیین سطح توسعه یافتگی و رتبه بندی شهرستان های استان کرمان از نظر شاخصهای توسعه یافتگی مورد استفاده در این تحقیق در سال ۱۳۹۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۹۹
۵- ۲ .جدول رتبه بندی شهرستان های استان کرمان از نظر شاخصهای توسعه یافتگی مورد استفاده در این تحقیق بدون تاثیر تسهیلات بانکی در سال ۱۳۹۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۱
۵- ۳ . جدول مقایسه رتبه بندی شهرستان های استان کرمان از نظر شاخصهای توسعه یافتگی مورد استفاده در این تحقیق با تاکید بر تسهیلات بانکی در سال ۱۳۹۰ ……………………………………..۱۰۲
منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………….۱۰۶

فصل اول: کلیات تحقیق

۱-۱ .مقدمه
در دنیای کنونی که ما در آن مشغول به زندگی هستیم دستیابی به رشد و توسعه پایدار یکی از مباحث عمده و حائز اهمیت برای کشورها بویژه کشورهای در حال توسعه به شمار می رود. کشورهای در حال توسعه جهت جبران عقب ماندگیها، فرار از فقر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و. . . و برای رسیدن به توسعه ای معتدل و همه جانبه که بتواند به بهبود وضع زندگی همه مردم آنها منجر گردد، نیازمند شناخت صحیح از دنیا و امکانات پیرامون خود و برنامه ریزیهای مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقه ای هستند.هر چند اقدامات توسعه ای و سمت وسوی این تحولات در گذر زمان شاهد تغییرات بنیادی بوده است و شکستها و موفقیتهایی را به همراه داشته است، اما با گذشت نیم قرن هنوز به اهداف خود که اصلی ترین آنها مقابله با فقر و بهبود شرایط زندگی محرومان می باشد، نائل نگردیده است. شکاف رو به تزاید فقیر و غنی در سطح ملی، فراملی و منطقه ای و بحرانهای زیست محیطی در نیم قرن اخیر همه شواهدی هستند از عدم موفقیت کامل اهداف و راهبردهای توسعه (عمادی، ۱۳۷۶)

معمولا تا بحال اکثر برنامه ریزیها در کشورهای در حال توسعه توسط دولت و بصورت متمرکز صورت گرفته و به نیازها و پتانسیلهای مناطق توجه کمتری شده است. تجربه نشان داده است که در این کشورها نه تنها تخصیص بهینه منابع صورت نمی پذیرد، بلکه عمدتا منابع تخصیص یافته ارتباط چندانی با نیازها و پتانسیلها نداشته و شکاف و دوگانگی بین مناطق مرتبا افزایش یافته است. به نظر می رسد که در ایران نیز مانند اکثر کشورهای در حال توسعه، فرایند رشد و توسعه به دلایل مختلف جمله فقدان برنامه ریزیهای بهینه بر اساس آمایش سرزمین و توانایی های منطقه ای، عدم تعادل وتناسب در جذب سرمایه های دولتی و خصوصی در شهرستانها و مناطق مختلف، عدم گردش و جابه جایی مناسب سرمایه در اقتصاد اکثر شهرستانها و … روندی ناموزون و نامتعادل را طی کرده است و مناطقی وجود دارند که از رشد و توسعه کمتری نسبت به سایر مناطق برخوردار هستند. با وجود این عدم تعادل و توازن ها، لزوم برنامه ریزی منطقه ای امری واجب بشمار می آید. گزینه ای که امروزه تقریبأ در اکثر کشورها بخصوص کشورهای توسعه یافته به آن اهمیت زیادی داده می شود. از آنجایی که یکی از جوانب و اهداف مهم برنامه ریزی توسعه کمک به مناطق کمتر توسعه یافته و اقشار فقیرتر جامعه و انتقال و توزیع عادلانه امکانات و درآمدها با توجه به مزیتهای نسبی مناطق و عقب ماندگیهای آنها می باشد، ضروری است که به ارزیابی و اندازه گیری میزان برخورداری و سطح توسعه یافتگی و نقاط قوت و ضعف مناطق مختلف و بررسی شرایط بهبودی یا عدم بهبودی آنها پرداخته شود.
توسعه فرآیندی چند بعدی است و برای بررسی همه جانبه آن و برای آنکه بتوان تصویر درستی از وضعیت مناطق ارائه نمود، باید شاخصهای متعدد و گوناگونی را در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و… در نظر گرفت. مطمئنا هرچه این ابعاد وسیعتر باشد، نتایج ارائه شده دقیقتر و به واقعیت نزدیکتر خواهد بود. در این زمینه به تکنیکها وروشهایی نیازاست تا بتوان با بهره گرفتن از شاخصهای تعریف شده و منتخب، به رتبه بندی و بررسی وضعیت مناطق و براساس آن به تحلیل و برنامه ریزی توسعه آنهاپرداخت.
تکنیکها و روش های متفاوتی برای رتبه بندی مناطق بر اساس شاخصهای توسعه وجود دارد که می توان به برخی از آنها از جمله گاتمن، تاکسونومی عددی، استاندارد سازی شاخصها، ،Topsis اشاره کرد .همچنین می توان از روش های کمی نظیر ناموزون موریس، تحلیل عاملی و . . . یاد کرد. درمیان این روشها روش تاکسونومی عددی یکی از متدهای رتبه بندی بشمار می رود.
تحقیق حاضر از نوع کاربردی می باشد و به تعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه بندی شهرستانهای استان کرمان با تاکید بر تسهیلات بانکی با بهره گرفتن از روش تاکسونومی عددی و بصورت توصیفی و تحلیلی پرداخته است. پژوهش حاضر در مقطع زمانی نیمه اول سال ۱۳۹۲ بر اساس آمار مندرج در سالنامه آماری سال ۱۳۹۰ انجام و بصورت نسبتا جامع بیانگر وضعیت برخورداری و توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمان می باشد. از اینرو آمار و اطلاعات مورد استفاده تمامأ مربوط به سال ۱۳۹۰ بوده و برای تهیه شاخصها از جدیدترین آمار موجود استفاده شده است.
۱-۲٫ شرح و بیان مساله­ی پژوهشی
توسعه به عنوان یک پدیده گسترده با موضوعات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و غیره از دید متفکرین جهان پنهان نبوده و در دوره‌های مختلف تاریخی بحث از توسعه و تحول یک بحث جدی و طبقه‌بندی شده بوده است، اما بطور اخص، بحث توسعه به قرن ۲۰ اختصاص دارد. برخی شروع این بحث را بعد از جنگ جهانی دوم می‌دانند، اما گروهی دیگر بحث راجع به توسعه به عنوان یک حرکت آگاهانه، نهادینه و اندیشیده شده، به منظور ترقی را، به انقلاب کبیر روسیه در سال ۱۹۱۷ نسبت می‌دهند، در طی سالهای بعد از انقلاب کبیر، شوروی سعی کرد در طی نیم قرن با یک برنامه‌ریزی متمرکز حرکت به سمت توسعه را آغاز کند و توانست خود را در زمره کشورهای توسعه یافته قرار دهد.
عده‌ای معتقدند سرآغاز مباحث توسعه، آگاهی و توجه به شکاف بین کشورهای توسعه ‌یافته و توسعه‌ نیافته است. جنگ جهانی دوم و ویرانی‌ها و تبعات وسیع ناشی از آن ، دو واکنش متفاوت را در کشورها به همراه داشت؛ برخی کشورها همچون آلمان سعی کردند دست به بازسازی زده و در جهت رشد و ترقی حرکت کنند و در مقابل برخی کشورها روند معکوس را طی نمودند. از این رو بعد از جنگ جهانی با دو دسته کشور مواجه هستیم: کشورهای توسعه یافته و کشورهای توسعه نیافته یا عقب‌مانده. در این میان دسته‌ای دیگر از کشورها نیز وجود دارند که بین این دو گروه قرار دارند و کشورهای درحال توسعه نامیده می‌شوند. توسعه و توسعه‌یافتگی از جمله دغدغه‌های مهم اندیشمندان و نظریه‌پردازان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است، به گونه‌ای که هر یک از آنها سعی می‌کنند با بیان دیدگاه ها و نظریات خود، از منظری خاص این موضوع را مورد بررسی قرار دهند. دولت‌ها نیز سعی می‌کنند تا با بهره گرفتن از این نظریات و بالا بردن شاخص‌های توسعه‌یافتگی، خود را در زمره کشورهای توسعه یافته جهان قرار دهند. این مسئله، خاص دولت یا جامعه‌ای ویژه نمی‌باشد امری جهانی است و هدف اصلی اکثر برنامه ریزان کشورهای مختلف رسیدن به توسعه پایدار است. یکی از مسائل مهمی که برنامه ریزان هر کشور با آن مواجه هستند توسعه زیاد شهرهای اصلی در مقابل توسعه کم شهرهای کوچک و نواحی یا روستاها می باشد در حالیکه شهرهای کوچکتر می توانند یکی از نمونه های سکونت گاهی در زمینه تحقیق و توسعه پایدار باشند. حال با توجه به مطالب فوق سوالات زیر به عنوان سوالات اصلی مطرح است که تحقیق به دنبال پاسخ به آنها است .
۱- آیا با توجه به شاخص های توسعه می توان رتبه بندی و سطح بندی شهرستانهای استان را انجام داد ؟
۲- آیا تسهیلات بانکی بر درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمان تاثیر می گذارد ؟

۱-۳٫ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
همانگونه که همگان اذعان دارند اکثر برنامه ریزی ها در کشورهای در حال توسعه توسط دولت و به صورت متمرکز و با گزینه هایی مانند توزیع یا تقسم بندی (مثلا اعتبار) صورت گرفته و به نیازها و پتانسیلهای یا نقاط ضعف و قدرت مناطق توجه کمتری شده است. تجربه نشان داده است که در این کشورها گرچه ممکن است توزیع بصورت عادلانه باشد اما تخصیص بهینه منابع صورت نمی پذیرد، بلکه عمدتا منابع تخصیص یافته ارتباط چندانی با نیازها و پتانسیلها نداشته وشکاف و دوگانگی بین مناطق مرتبا افزایش یافته است و نهایتا این عدم تعادل مشکلات عدیده وغیر قابل جبرانی را در مناطق کمتر برخوردار بوجود خواهد آورد. بنابراین از آنجایی که یکی از جوانب و ضرورتهای مهم برنامه ریزی برای توسعه، کمک به مناطق کمتر توسعه یافته و اقشار فقیرتر جامعه و توزیع عادلانه امکانات و درآمدها با توجه به مزیتهای نسبی و مطلق مناطق وعقب ماندگیهای آنها می باشد، ضروری است که به ارزیابی و اندازه گیری میزان برخورداری و سطح توسعه یافتگی و نقاط قوت و ضعف مناطق مختلف و بررسی شرایط بهبودی یا عدم بهبودی آنها پرداخته شود. از طرفی هر طرح توسعه منطقه ای در عین حال که از خطوط کلی و برنامه ریزی ملی تبعیت می کند تابع امکانات و شرایط جغرافیایی منطقه نیز خواهد بود. لذا بدون بررسی وضعیت نواحی و مناطق مختلف یک کشور از جهات مختلف، یعنی اشکالات و امکانات )نقاط ضعف و قوت(، امکان اجرای موفق و موثر هیچ طرح و برنامه ای میسرنخواهد بود. به همین خاطر هر منطقه باید از جهات مختلف بررسی شود تا واقعاً معلوم گردد که چه مشکلات و تنگناهایی در منطقه وجود دارد و امکانات بالقوه منطقه از نظر توسعه کدام است. در این راستا انتخاب شاخص های مناسب جهت رتبه بندی مناطق بر اساس تقسیمات سیاسی و لزوم توجه به توزیع اعتبارات عمرانی بر اساس شاخص های مدقن و همچنین استفاده از روش ها و مدلهای متنوع کمی و کیفی در این مهم، بسیاری از مشکلات پیش آمده را مرتفع خواهد نمود .مضاف بر این ها این پروژه می تواند با بدست آوردن درجه توسعه نیافتگی و رتبه توسعه یافتگی هرشهرستان در بخش های مورد نظر، و همچنین شناسایی بخش های توسعه نیافته هر شهرستان نسبت به شهرستان های دیگر استان، راه گشای مناسبی برای توسعه و بهبود بخش های مختلف هر شهرستان، و درمجموع توسعه شهرستان ها و استان باشد. لذا با توجه به اینکه از نظر محقق تعیین نوع ارتباط توسعه یافتگی در استان با پرداخت تسهیلات کار جدیدی است (ضرورت کار)لذا اهمیت و ضرورت انجام این تحقیق را به مراتب بیشتر و جدی تر نمایان می سازد. بنابراین موارد زیر را می توان به عنوان بخشی از موضوع ضرورتها و اهمیت این پژوهش عنوان کرد.
- سنجش توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمان
- مشخص کردن میزان اختلاف توسعه یافتگی شهرستانهای استان
- مشخص کردن شهرستانهای محروم از نظر شاخصهای توسعه یافتگی
- تعیین تاثیر تسهیلات بانکی در برخورداری یا عدم برخورداری شهرستانهای استان از امکاناتی که به عنوان شاخص توسعه یافتگی لحاظ می شوند
- متوجه ساختن مسئولان در جهت توجه بیشتر به شهرستانهای محروم استان و توزیع امکانات بیشتر و بهتر بین آنها
۱-۴٫ اهداف تحقیق:
همانطوری که روند توسعه ­یافتگی در کشورهای مختلف جهان دارای مراتب و سطوح گوناگون است، در داخل یک کشور نیز روند توسعه ­یافتگی در بین استان ها و وبه تبع آن در شهرستانهای هر استان یکسان نمی باشد. توسعه ­یافتگی استان های کشور با توجه به توزیع ناهمگن منابع و همچنین عوامل مختلف اجتماعی اقتصادی و اقلیمی مناطق ممکن است دارای روندی متناسب نباشد.و همچنین در داخل یک استان سطح توسعه ­یافتگی شهرستان های آن استان نیز ممکن است متفاوت باشد.یا به عبارت دیگر به علت امکانات بالقوه منطقه ای، توسعه یافتگی شهرستان های یک استان ممکن است در بخش های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدمات و… با یکدیگر متجانس نباشد و این امر ضرورت مطالعه در این بخش ها را اجتناب ناپذیر می سازد.
بررسی وشناخت وضعیت شهرستان ها، قابلیت ها و تنگناهای آن در برنامه ریزی ناحیه ای از اهمیت بسزایی برخوردار است. امروزه آگاهی از نقاط ضعف و قوت نواحی نوعی ضرورت، جهت ارائه طرح ها و برنامه ها برای هدف گذاری مطلوب محسوب می شود. به طوری که استفاده از شاخص های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و غیره می تواند معیاری مناسب هم برای تعیین جایگاه آن نواحی و همچنین عاملی در جهت رفع مشکلات و نارسایی های مبتلا به خود برای نیل به اهدافی همچون رفاه اقتصادی و سلامت اجتماعی به منظور رسیدن به توسعه مطلوب و پایدار باشد. اما بایستی اذعان کرد که استفاده از این شاخص ها منوط به در دسترس بودن اطلاعاتی جامع و کامل از نواحی است. در دسترس بودن اطلاعاتی خام و بدون پردازش، هرگز برنامه ریزان را در رسیدن به اهداف خود یاری نخواهد کرد. بنابراین دسترسی به اطلاعات آماری در زمینه شاخص های مختلف در نواحی گوناگون و پردازش آنها با بهره گرفتن از مدل های آماری مهمترین گام جهت نیل به اهداف مورد نظر می باشد.
درافکار صاحب نظران توسعه، تعابیر مختلفی از واژه توسعه وجود دارد که از آن جمله می توان به افزایش تولید، افزایش بازدهی، ارتقای سطح کمی و کیفی زندگی،رفع فقر و محرومیت، ارتقای سطح خدمات بهداشتی و درمانی، برطرف کردن مشکلات بیکاری و تورم، تامین نیازهای اقتصادی- اجتماعی، برخورداری از آموزش و فرهنگ و مشارکت فعال در عرصه های مختلف اجتماعی و غیره اشاره کرد. با توجه به مواردی که عنوان شد و همچنین دامنه گسترده این موارد پس می توان نتیجه گرفت که توسعه فرایندی پیچیده و چند بعدی است که مستلزم تغییر در ساختار اجتماعی، طرز تلقی مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر و برقراری عدالت اجتماعی و پایداری محیط می باشد. ( توداور، مایکل ، ۱۳۷۸، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، سازمان برنامه و بودجه ، ص ۲۵).
درکشور ما نیز همچون اکثر کشورهای در حال توسعه در زمینه اقتصادی و اجتماعی آن یک یا دو منطقه ونهایتا چند منطقه دارای مسئو لیت اصلی در زمینه ایجاد درآمد و تولید ملی و برخوردار از خدمات عمومی و بالتبع شکوفایی اقتصادی، اجتماعی بوده که گاها به قیمت عقب نگه داشتن مناطق دیگر تمام شده است. برای این امر دلایلی چون استعداد آن مناطق و نواحی و پتانسیلهای بالای اقتصادی آن در زمینه استحکامات زیر بنایی و توان تولیدی مطرح می شود. ولی حتی با در نظر گرفتن این مسئله نیز نمی توان تدوین و اجرای برنامه ریزی های نامطلوب و متمرکز را که باعث تبدیل کشور به چند قطب معدود و برخوردار و اکثریت عظیم محروم که در جامعه گشته است را نادیده گرفت. چنین وضعیتی در اکثر مناطق و استان های مختلف کشورمان صادق بوده است
در کشور ما مبحث توسعه و زیر ساختهای آن در نواحی مختلف در اثر برنامه ریزیهای نامطلوب ملی و متمرکز گذشته تفاوت شدیدی را در روند توسعه به وجود آورده است. بیش از دو دهه است که در ایران سیاست گذاران، برنامه ریزان و صاحب نظران، روش های مختلف برنامه ریزی از قبیل منطقه ای، فضایی و آمایش سرزمین را مورد توجه قرار داده اند تا با استفاده عملی از روش های مذکور ضمن تاکید بر تواناییها و منابع محیطی نواحی جغرافیایی، توسعه ای جامع و فرا گیر مبتنی بر تعادل منطقه ای درزمینه های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از طریق تدوین استراتژی های مطلوب و درون زا در عرصه ملی برقرار سازند
اهداف کلی برنامه ریزی منطقه ای و همچنین توسعه اقتصادی برقراری عدالت اجتماعی و توزیع رفاه و ثروت در بین افراد جامعه می باشد.که لازمه آن مطالعات دقیق و واقع بینانه است. برای دستیابی به اهداف فوق در هر جامعه ای نیاز به تهیه و تدوین ودر نهایت اجرای برنامه های متنوع ومتعدد است. زیرا یکی از مهمترین خصایص یک اقتصاد پویا، فعال و سالم، توزیع مناسب و عادلانه امکانات و ثمرات توسعه در میان اکثریت جمعیت یک ناحیه، منطقه یا کشور است. از این رو برنامه ریزان از طریق تهیه برنامه های محرومیت زدایی سعی در کاهش شکاف ها و نابرابری ها دارند. لذا با توجه به مطالب فوق الذکر اهداف اصلی این تحقیق عباتند ار :
۱- تعیین جایگاه و رتبه شهرستان های استان به تفکیک شاخص های استخراجی
۲- شناخت شاخص ها و عوامل عمده تأثیر گذار در توسعه یافتگی شهرستان ها

۱-۵ .نتایج مورد استفاده پس از انجام تحقیق