احساس علاقه وجود نداشته است. فروشگاه های شبانه‌روزی^[۳۳]، بازاریابی تلفنی^[۳۴]، ارسال پستی مستقیم^[۳۵]، دستگاه های فروش اتوماتیک^[۳۶]، کارت اعتباری^[۳۷]، کالاهای خرده‌فروشی پیشرفته^[۳۸]، چیدمان‌های فروشگاه با طراحی علمی و محیط‌های با حال و هوای کنترل شده، زیرساختی را فراهم می‌کنند که زمینه‌ساز و تسهیل کننده‌ی رفتار خرید ناگهانی در سطحی بی‌سابقه باشد. علیرغم اهمیت خرید ناگهانی برای بازار و مصرف‌کنندگان، و علاقه‌ی مداوم محققان به آن، یافته‌های منتشر شده هنوز چند معمای مداوم را در باره‌ی آن حل نکرده‌اند. اساسی‌ترین این موارد مربوط به ماهیت و تعریف خود خرید ناگهانی است. بحث زیر به این موضوع و سئوالات اساسی دیگر می‌پردازد(روک, ۲۰۰۰)

ازنظر تاریخی، «خرید ناگهانی» به‌عنوان یک خرید «برنامه‌ریزی‌نشده» تعریف شده است و به‌عنوان هر خریدی که در لیست خرید، خرید کنندگان نباشد، دانسته شده است. تا حد زیادی این جهت‌گیری امروزه نیز خصوصاً در مطالعات تجاری وجود دارد. علیرغم این مسئله، برابر دانستن خرید ناگهانی با خرید برنامه‌ریزی نشده، پیامدهای مفهومی و تجربی شدیدی را بدنبال دارد. تقریباً ۴۰ سال پیش، نسبیت^[۳۹]در سال ۱۹۵۹ متوجه شد که زنان خانه‌دار در حین خرید لیست خرید خود را به‌طور سازنده‌ای کم و زیاد می‌کنند که به سختی می‌توان آن را ناگهانی دانست. با این حال از آنجا که خریدهای مربوطه در لیست خرید آن‌ها نیستند، به‌عنوان خرید ناگهانی در نظر گرفته می‌شوند که این موجب اغراق در برآورد میزان خرید ناگهانی می‌شود و سطح برنامه‌ریزی درون‌ فروشگاهی خرید خریداران را ندیده می‌گیرد (همان منبع).
متعاقباً، تحقیقات دانشگاهی خرید ناگهانی به مدت ۱۵ سال به انزوا^[۴۰]فرو رفت. در دهه ۱۹۸۰، روک پیشنهاد کرد که مفهوم خرید ناگهانی را می‌توان با در نظر گرفتن محتوای رفتاری آن به‌صورت صریح‌تر بهبود بخشید. به جای اینکه خرید ناگهانی را تنها یک رفتار خرید «برنامه‌ریزی‌نشده» بداند، تعریفی را ارائه کرد که کیفیت‌های شناختی، عاطفی، خلقی و جنبشی آن را بیان می‌کند (روک, ۱۹۸۷):
خرید ناگهانی زمانی بروز می‌کند که یک مصرف‌کننده یک تمایل ناگهانی و غالباً قوی و پایدار برای خرید فوری یک چیز احساس می‌کند. انگیزه‌ی ناگهانی برای خرید ازنظر لذتی پیچیده است و ممکن است تعارض عاطفی را تحریک نماید. همچنین، خرید ناگهانی ممکن است بدون توجه کافی به عواقب آن صورت گیرد.
۲-۲-۱-۴. ناگهانی بودن خرید و سایر اولویت‌های تحقیقاتی
سایر جنبه‌های خرید ناگهانی عمدتاً کمتر مورد بررسی قرار گرفته‌اند و نیازمند تحقیقات متمرکز بر کشف هستند. تحقیقات روانی از دیرباز تکانه‌ای بودن را یکی از صفات شخصیتی به شمار آورده است و بر این اساس، خرید ناگهانی نیز ممکن است به‌عنوان یک جنبه از شخصیت مصرف‌کنندگان محسوب شود (روک و فیشر^[۴۱], ۱۹۹۵).
یک معیار نُه-موردی را برای خرید ناگهانی پیشنهاد و مورد آزمایش قرار دادند و در نهایت نشان دادند که این صفت چه تأثیری بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان در موقعیت‌های خرید مختلف دارد. محققان با بهره گرفتن از یک معیار صفت کاری می‌توانند رفتار مصرفی بخش‌هایی را که ازنظر خرید ناگهانی باهم تفاوت دارند، بررسی کنند. بر اساس تحقیقات مبتنی بر صفات شاید بتوان در باره‌ی مفید بودن طبقه‌بندی کالاها به‌عنوان کالاهای «ناگهانی» نیز که از دیرباز مورد بحث بوده است، اطلاعاتی به دست آورد. با درک بهتر جنبه‌های صفتی آن باید بتوان اطلاعات بیشتری در باره‌ی روابط بین انواع مختلف خرید ناگهانی و معیارهای تصمیم مصرف‌کنندگان در خریدهای ناگهانی اتفاقی، سرمشقی و اجباری اطلاعاتی حاصل کرد.
اکثر تحقیقات در زمینه‌ی خرید ناگهانی در آمریکا صورت گرفته است. این سئوالاتی را در باره‌ی تعمیم‌پذیری نظریه و یافته‌های موجود مطرح می‌کند. تحلیل‌های اقتصادی پشتیبان این نظر است که دنیا به سمت یک زیرساخت خرید ناگهانی مشابه آمریکا حرکت می‌کند. این نشان می‌دهد که افزایش درآمد، اعتبار مصرف‌کنندگان، ارتباطات و ابتکارات فروشگاهی سبب تبدیل بازارها به محل‌هایی برای خرید ناگهانی خواهد شد. تلفیق عوامل فرهنگی در تحلیل‌ها نشان می‌دهد که باید در تعمیم نتایج حاصل ازآمریکا محتاط بود. بسیاری از مصرف‌کنندگان آمریکا خودمختاری اقتصادی قابل توجهی دارند و در سنین پایین به آزادی شخصی دست می‌یابند. عموماً آن‌ها در هجده سالگی برای کار یا دانشگاه از خانه خارج می‌شوند و با آنکه در برخی از موارد زندگی در خانواده‌ی گسترده مشاهده می‌شود، ولی حالت معمول آن به این صورت نیست. همچنین، مهاجرت منطقه‌ای فرزندان بزرگسالان متأهل و مجرد شایع است. لذا هزینه کردن فامیلی و هنجار وروش‌های خرید بر اثر فاصله تضعیف می‌شود و مصرف‌کنندگان هر کدام آزادی بیشتری برای عمل بر اساس تفنن دارند (روک, ۲۰۰۰).
نتایج تحقیقات بازاریابی اخیر نشان داده که خرید ناگهانی مانند خرید برنامه‌ریزی نشده است. با این وجود در ادبیات موجود شاخ و برگ زیادی برای آن تشریح شده است. بر این اساس خرید ناگهانی برنامه‌ریزی نشده است درحالیکه خرید ناگهانی چیزی بیش از خرید برنامه‌ریزی نشده است، که شامل تجربه برای انگیزه‌ای جهت خرید است. این انگیزه به‌صورت اتفاقی و شدید احساس می‌شود و اغلب غیر قابل مقاومت است. روک در سال ۱۹۸۷ خرید ناگهانی را چنین تعریف می‌کند که وقتی «یک خریدار نوعی تجربه اتفاقی، انگیزه‌ای اغلب قدرتمند و پایدار برای خرید فوری چیزی را داشته باشد». بیتی و فرل این تعریف را کمی توسعه دادهاند: خرید ناگهانی نوعی خرید اتفاقی و فوری که بدون هیچ‌گونه علاقه قبلی به خرید و بدون تمایلی برای خرید نوعی کالای خاص یا برنامه‌ای برای خرید صورت می‌گیرند. رفتار واقعی زمانی بعد از تجربه یک انگیزه برای خرید رخ می‌دهد و اغلب خودبخودی و بدون عکس العملهای متعدد است. این نوع از خرید شامل خرید مواردی که یکباره به ذهن خطور می‌کند نمی‌باشد، چراکه این گزینه ها مربوط به ذخیره خانه است (بیتی و فرل^[۴۲], ۱۹۹۸).
وین برگ و گاتوالد^[۴۳] در سال ۱۹۸۲ بیان می‌کنند که «این امکان وجود دارد تا تصمیم و رفتار به‌صورت جداگانه انجام گیرد». بنابراین، احساس انگیزش برای خرید ناگهانی حالتی از تمایل است که تحت شرایط خاصی ایجاد می‌شود. آشکار است که در چنین مواقعی یک فعالیت ناگهانی اتفاق می‌افتد. بر اساس ادبیات موجود، این حالت ناخودآگاه و اتفاقی است. خرید تفنی آخرین متغیر وابسته در مدل ما است. که شامل خرید واقعی کالا یا انجام و اجرای انگیزه است. صراحتاً، بیش از انگیزه‌هایی که تجربه شده‌اند، تمایل به بکارگرفتن در خرید ناگهانی افزایش می‌یابد (همان منبع).
۲-۲-۱-۵. خرید ناگهانی و مفهوم بازاریابی
چگونه خرید ناگهانی میتواند تبدیل به یک مفهوم مفید برای تصمیمات بازاریابی باشد؟
۱- مفهوم باید به دقت تعریف شود. وقتی که ارزش مفهوم به مقدار زیادی به مطالعات عملی در مورد بسط و ماهیت رفتار وابسته است، به نظر میرسد پذیرفتن تعریف استفاده شده در این مطالعات خوشایند باشد چون که با بینش‌های مرتبط مدیریتی همسو است.
۲- تعدادی از مطالعات روششناختی بایستی ابزار اندازه‌گیری صحیحی را بوجود آورند که قصد خرید واقعی خریدار همان مقداری باشد که اندازه‌گیری شده است و بایستی به‌صورت تجربی تأثیرات راهنماییهای مصاحبه‌گر روی مصاحبهشونده و هدایت او به سوی خرید بدون برنامه مورد توجه قرارگیرد.
۳- سرانجام همانطور که میزان خرید ناگهانی در مورد گروه های محصول محاسبه میشود بایستی در مورد برندها نیز این مطالعات انجام گردد. به‌عنوان‌مثال اگر خریدناگهانی برای برندها در داخل فروشگاه اندازه گیری شود، شرکت سازنده کالا و صاحب امتیاز آن برند خاص میتواند از میزان خرید ناگهانی برای برندش به‌عنوان معیاری برای ارزیابی اثربخش بودن تبلیغات خود و همچنین میزان اثربخش بودن استراتژی ترفیعات داخل فروشگاه استفاده کند. همچنین میزان خرید ناگهانی داخل فروشگاهی میتواند به‌عنوان معیاری برای ارزیابی اثربخش بودن ترفیعات داخل فروشگاه استفاده شود (پیرون, ۱۹۹۱).
به هر حال چنین به نظر می‌رسد که خریداران به‌طور فزاینده‌ای در بین راه خانه و مغازه در حال برنامه ریزی برای خریدشان هستند، با یک قصد کلی برای خرید وارد فروشگاه میشوند اما در هنگام خرید، به تصمیم واقعی خرید میرسند. خرید ناگهانی برنامهریزیشده به ویژه با رشد خود خدمتی^[۴۴] که به خریداران اجازه میدهد تا در درون فروشگاه بگردند، به کالاها دسترسی داشته و آن‌ها را باهم مقایسه کنند و در نهایت به تصمیم خرید برسند، که این امر در مغازهها ممکن است به دلیل حضور فروشنده مغازه اتفاق نیفتد.اما شاید مهمترین عامل در خرید ناگهانی رشد و توسعه فروشگاه‌ها باشد که به‌عنوان جانشینی برای لیست خرید خریداران است. بدین معنی که خریدار انتظار دارد تا هر آن چه را که میخواهد با پشتیبانی قابل ملاحظه اطلاعاتی که در مورد محصولات در فروشگاه موجود است در جایی از فروشگاه پیدا کند. در حقیقت فروشگاه‌ها در حال تبدیل شدن به یک کاتالوگ غول پیکرند تا خریداران را به انتخابشان رهنمون سازند (همان منبع).
۲-۲-۱-۶. عوامل تسهیلکننده خرید ناگهانی
۱- قیمت کم کالا^[۴۵]
۲- داشتن نیاز غیرضروری به کالا^[۴۶]: خریدار میتواند خرید کالا را به تعویق بیندازد. کالا هدف اصلی خریدار برای انجام خرید نیست.
۳- توزیع انبوه کالا^[۴۷]
۴- خودخدمتی^[۴۸]
۵- تبلیغات گسترده برای کالا^[۴۹]
جلوه فروشگاه^[۵۰]: چینش و موقعیت قفسهها، ترفیعات ویژه فروش داخلی فروشگاه و بسته‌بندی متمایز کالاها
۷- عمر کوتاه کالا^[۵۱]
۸- اندازه کوچک یا وزن کم کالا با قابلیت حمل آسان آن برای خریدار^[۵۲]
۹- قابلیت نگهداری و ذخیره آسان کالا^[۵۳]: توانایی و قابلیت نگهداری و ذخیره آسان برای آن قلم کالا. برای مثال خریدار به‌صورت ناگهانی تصمیم میگیرد بستنی یک کیلویی بخرد اما به خاطر میآورد که در یخچالش جایی برای نگهداری آن ندارد.
در حالت کلی خرید ناگهانی با سهولت و آسانی خرید پیوند خورده است. بازاریابان تلاش قابل ملاحظهای را انجام دادهاند تا عمل خرید را برای مصرف‌کنندگان به‌صورت یک فرایند سهل و آسان درآورند. به‌عنوان‌مثال بوجود آوردن فروشگاههایی با امکان خرید بهصورت خود خدمتی، مراکز خرید دارای محل‌هایی برای پارک خودرو، مراکز خرید شبانهروزی (۲۴ ساعته) و تعداد دیگری از این قبل نوآوریها، با این هدف به وجود آمدند که عمل خرید را برای خریداران به امری سهلالوصول تبدیل کنند.
خرید ناگهانی در حال توسعه و گسترش است. شاید به این خاطر که خریداران روش های خلاقانهای که بازاریان برای آن‌ها جهت سهولت در امر خریدشان در نظر گرفتهاند قبول کرده و خود را با آن‌ها سازگار ساختهاند (روک و فیشر, ۱۹۹۵).
۲-۲-۱-۷. ویژگی‌های فرهنگی
تفاوت های فرهنگی جزء مسلم فرهنگ ها هستند. از این رو، بخشی از حوزه روانشناسی اجتماعی و روانشناسی بین فرهنگی به بررسی ماهیت این تفاوت ها و قالب های گوناگون می پردازند. در برسیهای« ابعاد مختلف فرهنگی» بعد فرد گرایی-جمع‌گراییکاملابر ادبیات پژوهشی و نظری سیطره دارد( کیمو همکاران، ۱۹۹۴). بر این اساس، بزرگ ترین و عمیق ترین شکافی که مرزهای بین فرهنگی را در گستره ای جهانی از هم جدا می کند و جغرافیای فرهنگی جهان را به حوزه های متمایز و دوگانه بسیار گسترده ای تقسیم می کند، بعد «جمع‌گرایی – فردگرایی» است. در این راستا کشورهای آمریکای شمالی و اروپای شمالی و غربی با فرهنگ فردیت گرا و کشورهای خاورمیانه و آسیایی ( آسیای مرکزی و شرقی) با فرهنگ جمع‌گرایانه، مشخص میشوند(هافستد،۱۹۹۱). فرد در فرهنگ فردیت گرا، دارای یک مسئولیت پذیری و تعهد در قبال مجزا و مستقل شدن، خودمختاری، ثمربخشی و خودکنترلی می باشد. در این نوع فرهنگ جدا از افراد بسیاری از موسسات اجتماعی مثل نظام های آموزشی، قانونی و … به شکل گیری این ایده ها کمک می‌کنند و در جهت تعیین و حمایت از حقوق هر شخص تلاش می‌کنند. مجموعه بزرگی از موسسات و بسیاری از سیاست گزاری های دموکراتیک، آشکارا جهت تامین حقوق و ترجیحات خوددوستدارانه منطقی افراد طراحی شده اند( همان منبع ). در فرهنگ فردگرا، ایده عاملیت ، مجزا بود و بی همتایی فرد در دامنه وسیعی از موقعیت های اجتماعی بازنمایی و بازتولید می شود(هین و دیگران، ۱۹۹۹ ). در مقابلِ استقلال گرایی فرهنگ فردیت گرا، در فرهنگ های جمع‌گرا، یک باور مشترک در وابستگی خود با دیگران وجود دارد. در فضای این نوع فرهنگ، خود، مجزا و خودمختار به نظر نمی رسد و خودِ وابسته اساسا” در جریان روابط، نقش ها و وظایف اجتماعی است که احساس معنا  می کند. افرادی که در این فرهنگ پرورش می یابند، تمایل به یک احساس تعلق به دیگران بویژه دیگرانِ نزدیک در گروه دارند.با توجه به مطالب فوق، درادامه این فصل به تبیین  ابعاد فردگرایی- جمع‌گرایی در ارتباط با جوامع، خانواده، مدرسه،دولت وعقایدپرداخته می‌شود.   فرد گرایی وجمعگرایی در جوامع      بعد فردگرایی و قطب مقابل آن یعنی جمع‌گرایی بعد از بعد فاصله قدرت ، دومین بعد فرهنگ ملی در یک جامعه در نظر گرفته می شود. فردگرایی به جوامعی اطلاق می شود که روابط بین افراد بسیار سست می باشد واز هر فرد انتظار می رود صرفاً به فکر خود و خانواده اش باشد. در مقابل، جمع‌گرایی جمع‌گرایی در جوامعی رواج دارد که افراد از بدو تولد در گروه‌ هایی قوی ومتحد جای می ‌گیرند و در تمامی طول عمرشان از آن‌ها در ازای وفاداری که به گروهدارند، حمایت می‌ شوددر جوامع جمع‌گرا تعریف خود اساسا به معنی عضویت گروهی است نه بر حسب اینکه من چه کسی هستم(هافستد،۲۰۰۱).
۲-۲-۱-۸. ویژگی‌های فردی
بعد از یک دهه زمانیکه محققین توجه خود را به فرایندهای روانشناختی و درونی افراد در حین خرید معطوف کرده‌اند جنبه شخصیتی و عاطفی خرید ناگهانی مورد توجه قرار گرفت. وین‌برگ و گوت‌والد در سال ۱۹۸۲ خرید ناگهانی را یک نوع رفتار چند بعدی معرفی کرده‌اند آن‌ها بر این باور بودند که خرید ناگهانی نتیجه ویژگی‌های فردی و شخصیتی تصمیم‌گیری باعث خریدهای ناگهانی است.همچنین موارد زیر را به مفاهیم ارائه شده از خرید ناگهانی افزودند: تعارض روانشناختی، عدم توجه به نتیجه و رفتارهای ناگهانی همسو و مطابق با این رویکرد خرید ناگهانی را به‌صورت زیر تعدیل کردند رفتار پیچیده و در عین حال آنی بر خرید که در آن سرعت فرایند تصمیم‌گیری، ملاحظات عمیق تمامی اطلاعات و انتخابی را در نظر نمی‌گیرد. با ترکیب برداشت‌های محققین قبل می‌توان خرید ناگهانی را این طور بیان کرد خرید غیر برنامه‌ریزی‌شده و آنی که نتیجه اسرار ناگهانی است. یا به بیان دیگر تصمیم‌گیری سریع در پاسخ به محرکی که مؤید ملاحظه اندک شناختی و بی‌توجهی به نتایج است.
برای پیش بینی رفتار، باید چگونگی تأثیر متقابل محیط و ویژگی‌های فردی بررسی شود. ویژگی‌های فردی (همچون مشغول شدن مشتری با کالا، برونگرایی، فقدان کنترل، نوگرایی، انگیزه لذت بردن از خرید) می‌تواند بر تمایلات و خرید بدون قصد قبلی تأثیر گذارد (کیسن و لی, ۲۰۰۲).
پذیرش یک نوآوری در جامعه به مواردی وابسته است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: طبیعت خاص نوآوری و ویژگی‌های انتخاب‌کنندگان، در زیر به بررسی این که سه نوع آگاهی مصرف‌کننده نسبت به محصولات جدید وجود دارد: ۱- آگاهی ذهنی ۲- آگاهی عینی ۳- آگاهی تجربی
آگاهی ذهنی اطلاعاتی است که مصرف‌کننده در مورد یک شرکت و محصولاتش باور دارد. آگاهی عینی اطلاعاتی است که معمولاً مصرف‌کننده در مورد یک شرکت و محصولاتش دارا است. آگاهی تجربی شامل اطلاعاتی است که مصرف‌کننده از طریق تعاملات واقعی در مورد شرکت و محصولاتش به دست آورده است.
محققان پذیرش و گسترش نوآوری در کالاها را تجزیه و تحلیل کرده‌اند، طبق تعریف راجرز در سال ۱۹۷۶، گسترش نوآوری در کالاها فرآیندی است که در آن اعضای یک جامعه اطلاعات مربوط به نوآوری در محصولات را به یکدیگر منتقل می‌کنند. سیستم اجتماعی نقش مهمی در تعاملات بین افراد و واکنش آن‌ها نسبت به خرید کالاهای جدید دارد. امروزه محققان تلاش می‌کنند به چگونگی تأثیر افراد بر یکدیگر پی ببرند. رهبران افکار عمومی کسانی هستند که سعی می‌کنند دیگر مصرف‌کنندگان را تحت تأثیر قرار دهند و مصرف خودشان را الگوی سایر افراد قرار دهند (هارمانجی اوقلو و همکاران, ۲۰۰۹)
۲-۲-۱-۹. عوامل محیطی
ازآنجاکه مصرف‌کنندگان تمایل به خرید کالاهای تجملی دارند، بنابراین محیط‌های فروشگاهی باید توجه زیادی به این امر داشته باشند. پوسترل^[۵۴] در سال ۲۰۰۳ یادآوری نمود که میدان‌های خرید تلاش دارند تا با القاء زیبا شناختی، مشتریان را جلب نمایند. میدان‌های خرید یک محیط فانتزی هستند که سرگرمیهای مختلفی همچون موسیقی، تئاتر و سرگرمیهای بصری را در اختیار مصرف‌کنندگان می‌گذارند. بنابراین محیط فروشگاه به نوعی طراحی می‌شود که مشتری محیط لذت‌بخشی را در آن تجربه کند. برخی از محققان اشاره کرده‌اند که خرید می‌تواند تجربه لذت‌بخشی را برای مشتری فراهم آورد. همان طور که قبلاً اشاره شد، خرید بدون قصد قبلی درواقع نوعی مصرف یا خرید غیرضروری است که هدف اصلی و اولیه آن دستیابی به لذت و رضایتمندی از خرید است. بنابراین تأثیر محیط فروشگاه بر قصد خرید به دقت بررسی می‌شود. دونوان و همکاران^[۵۵] در سال ۱۹۹۴ دریافتند که محیط‌های لذت بخش، مشتریان را تشویق می‌کند تا مدت بیشتری را در مرکز خرید بمانند و بدون داشتن برنامه‌ریزی قبلی، اقدام به خرید نمایند. همچنین بیان کرده‌اند که محیط فروشگاهی به‌عنوان محرکی برای خرید ناگهانی محسوب می‌شود.
نسبیت در سال ۱۹۵۹ خرید ناگهانی را یک نوع خرید هوشمندانه معرفی کرد که بواسطه آن خریدار از تبلیغات داخل فروشگاهی تأثیر می‌پذیرد. اِسترن در سال ۱۹۶۲ استدلالش بر این بود که برخی از خریدهای ناگهانی می‌تواند منطقی باشد. رفتار خرید ناگهانی را بایستی یک مقوله جدا از رفتارهای خرید اجباری^[۵۶] دانست. دساربو و ادواردز^[۵۷] در سال ۱۹۹۶ با تعریف خرید اجباری به‌عنوان شکل غیر عادی هزینه این نوع خرید را از خرید ناگهانی متمایز کرده‌اند که به‌عنوان یک بحث ملال آور برای خریدران معرفی شده است.
آن‌ها بیان کرده‌اند که خریدهای ناگهانی باید از خریدهای اجباری جدا در نظر گرفته شود با توجه به اینکه خریدهای ناگهانی نتیجه انگیزشهای بیرونی است (مثل تبلیغات درون فروشگاهی) و خریدهای اجباری نتیجه انگیزشهای داخلی است (مثل گرایش). ازآنجاکه انگیزه‌های خرید ناگهانی نتیجه‌های علاقه‌های هوسی مثل هیجان و تفننن است و نمی‌تواند مضر باشد از این رو خرید اجباری همان خریدها و هزینه های مازادی است که غالباً نتایج ناخوشایندی به همراه دارد. آندرهیل^[۵۸] در سال ۱۹۹۹ بیان نمود در صورتی که مصرف‌کننده فقط موقع نیاز به کالا خرید کند اقتصاد بازار با شکست مواجه می‌شود. نتیجه این مطالعه نشان داد که تصمیمات اتخاذ شده نسبت به خرید داخل فروشگاهی یا همان نقطه خرید از جمله رفتارهای معمول و مورد انتظار مصرف‌کننده بشمار می‌رود. و همچنین توصیه‌های مکرری بر ایجاد فضاهای داخل فروشگاهی دارد که باعث انگیزش و تشویق خریدهای ناگهانی می‌شود (وود^[۵۹], ۲۰۰۵).
افزایش فرصت لمس کردن برای مصرف‌کنندگان در ویترین و چیدمان فروشگاه ممکن است خرید ناگهانی را افزایش دهد. مدیران باید ارتباط بین تماس و خرید ناگهانی را مدنظر قرار دهند. بطور کلی نشان داده شده است تماس، خرید ناگهانی را افزایش می‌دهد. به همین سبب، چیدمان و بسته‌بندی کالاها که باعث می‌شود مشتریان کالاها را لمس کنند، موجب افزایش خرید ناگهانی نیز شود. افرادی که تمایل بیشتری به خرید ناگهانی دارند با لذت، ارضا می‌شوند. بعلاوه، افراد تحریک‌پذیر بیشتر تمایل به برداشتن و لمس کردن کالاهای مبتنی بر لذت دارند(جوان و چیلدرز^[۶۰], ۲۰۰۶)
برنامه مصرف‌کننده گاهی اتفاقی بوده و توسط شرایط محیطی تغییر می‌کند. نه تنها ویژگی‌های شخصیتی بلکه شرایط محیطی نیز از طریق افزایش احتمال لمس کالاها توسط مشتریان، ممکن است بر خرید ناگهانی تأثیر‌‌‌‌گذار باشند. خصوصیات موقعیتی ممکن است سبب جلب توجه مصرف‌کننده شود. همانطور که آندرهیل در سال ۱۹۹۹ بیان کرده است، بسیاری از مصرف‌کنندگان در داخل فروشگاه تحت تأثیر قرارگرفته و تصمیم‌گیری می‌نمایند. جنبه‌های خاص محیط داخل فروشگاه مانند موزیک، چیدمان و علایم ممکن است بر فرایند تصمیم‌گیری وی در جهت خرید ناگهانی مؤثر باشند. مثلاً اگر چیدمان کالاها به نحوی باشد که براحتی بتوان آن‌ها را لمس نمود، احتمال خرید آن‌ها به‌صورت ناگهانی بیشتر خواهد بود (همان منبع).
هیجان در میان ویژگی‌های مصرف‌کننده در مطالعات مربوط به کالاهای جدید می‌توان به تازگی، تنوع و شگفت‌انگیز بودن اشاره کرد.
خرید ناگهانی احتمالاً مورد ارضاء ارزش‌های لذتی در فرد شده و تمایلات ایجاد خوشی و هیجان را در او ایجاد می‌کند علاوه بر آن چنین نیازهایی از طریق تعاملات اجتماعی در تجارب خرید پرورش می‌یابند برای مثال یافته‌های هاسمن^[۶۱] در سال ۲۰۰۰ نشان می‌دهد تجربه خرید ممکن است موجب تقویت روحیه در فرد و ایجاد انرژی شود که این موارد وجود رابطه بین هیجان و انگیزشهای خرید ناگهانی و رفتار خرید ناگهانی نشان می‌دهد بنابراین هیجان در مصرف‌کنندگان به‌طور مثبت با تمایل به خرید ناگهانی و رفتار خرید ناگهانی مرتبط است (هارمانجی اوقلو و همکاران, ۲۰۰۹).
۲-۲-۱-۱۰. متغیرهای محیط فروشگاه
متغیرهای محیطی در فروشگاه شامل مواردی چون نور و موسیقی باعث افزایش فروش می‌شود. این اجزاء، جزء فاکتورهای محیطی و فاکتورهای طراحی محسوب می‌شوند. فاکتور محیطی شامل موسیقی و نور می‌شود که آن‌ها در برگیرنده شرایط حاکم در فروشگاه می‌باشند و می‌توانند بر ضمیر نیمه خودآگاه ‌مشتریان تأثیر گذارند. فاکتورهای طراحی شامل موارد بصری همچون دکوراسیون، محرک‌های رنگی است که نسبت به آگاهی مشتری معتقدتر است. علاوه بر فاکتورهای ذکر شده، تبلیغات (حراج، جوایز) نیز محرک دیگری است که بخشی از محرک محیطی تلقی می‌شود. این فاکتورها جزء محرک‌های محیطی محسوب می‌شوند زیرا در خارج از فروشگاه مشتریان نمی‌توانند تحت تأثیر آن قرار گیرند. بنابراین چگونگی جذابیت بخشیدن به فروشگاه و تحریک‌پذیری آن، باید مورد بررسی قرار بگیرد و نیز تلاشهای فردی منحصر به هر فاکتور و تأثیرات آن نیز باید مطالعه شود (همان منبع).
۲-۲-۱-۱۱. وضعیت روحی ـ روانی^[۶۲]
درک این نکته که وضعیت روحی ـ روانی چگونه بر رفتار مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارد، بسیار مهم است زیرا تجارب مصرف‌کنندگان تنوعی از وضعیت‌های روحی مربوط به زمان تصمیم‌گیری است. افراد می‌توانند فعالیتی را بر اساس نوع احساس‌شان انجام دهند بدون اینکه کمترین توجهی به شناخت آن داشته باشند. وضعیت‌های روحی مختلف می‌توانند تأثیر موقعیتی داشته باشند از آنجائی که وضعیت‌های روحی زودگذر هستند و به‌وسیله مسائل کوچک یا دیدن چیزی در هر وضعیت خریدی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تعداد زیادی از محققین توجه خاصی به وضعیت روحی خریداران ناگهانی داشته‌اند. در کل، خرید ناگهانی با وضعیت روحی مثبت و مطلوب شناخته شده است (گاردنر^[۶۳], ۱۹۸۵).
لذت بدین معنی است که فرد از موقعیتی که در آن است احساس شادمانی و مسرت می‌کند. برانگیختگی یعنی موقعیتی که فرد را برانگیخته، هیجان‌زده و فعال می‌کند. برتری یعنی فرد احساس می‌کند می‌تواند آزادانه در آن موقعیت عمل کند و یا اینکه احساس نماید که در کنترل آن موقعیت است. محرابیان و راسل در سال۱۹۷۴ نشان دادند که تمام واکنش‌های محیطی را می‌توان به‌عنوان ایجاد کننده‌ی رفتار یا اجتناب از رفتار نام نهاد. آن‌ها با بهره گرفتن از موارد زیر، واکنش ها را طبقه‌بندی نمودند: ۱) تمایل به ماندن (مراجعه) یا خلاص شدن (اجتناب و دوری) از محیط. ۲) تمایل به نگاه کردن به محیط اطراف و کشف محیط (مراجعه) و یا دوری از محیط. ۳) تمایل به ایجاد ارتباط با دیگران (مراجعه) یا نادیده گرفتن تلاشهایی که دیگران جهت ایجاد رابطه انجام می‌دهند (اجتناب). ۴) تقویت و افزایش یا اجتناب و ممانعت از عملکرد و رضایت از عملکرد وظیفه. این رفتارها را می‌توان در یک محیط خرده‌فروشی مشاهده کرد. ایجاد شرکت‌های تعاونی، ارتباط با پرسنل فروش، خرید مستمر، صرف هزینه و زمان همگی جزء بخشی از رفتارهای رویه‌ای هستند که می‌توانند منجر به خرید ناگهانی شوند. دونوان و روی سی تر^[۶۴] در سال ۱۹۸۲ از مدل محرابیان و راسل برای پیش‌بینی رفتار مشتریان در سازمانهای خرده‌فروش استفاده کردند. آن‌ها شرایط موقعیتی حاکم بر فروشگاه را به‌عنوان محرک واکنش‌های احساسی خریداران در مقابل شرایط محیطی، ارگانیسم و روش خرید یا رفتارهای دوری و اجتناب از خرید را به‌عنوان واکنش تعریف کردند. مدل آن‌ها بیان می‌کند که وضعیت احساسی افراد بر روی رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد. فروشگاهی که دارای محیط لذت بخشی است می‌تواند در خریدار حس مثبت به وجود آورد و در عمل باعث رفتارهای مثبت خرید شود(محرابیان و راسل^[۶۵], ۱۹۷۴).
۲-۲-۱-۱۲. محیط فروشگاه و تأثیر آن بر وضعیت روحی- روانی
این ایده که بیان می‌دارد حس مثبت، تأثیر مهمی بر خرید ناگهانی می‌گذارد، توسط محققان پیشین، مورد تأیید و حمایت قرارگرفته است. محرابیان و راسل در سال ۱۹۷۴، سه وضعیت حسی را تحت عنوان لذت، برانگیختگی و برتری نام بردند که رفتارهایی همچون، مراجعه یا اجتناب از فروشگاه را به وجود می‌آورد. لذت حاصله از جو و محیط فروشگاه می‌تواند بر رفتارهای داخل فروشگاه همچون صرف زمان بیشتر در فروشگاه، مقدار هزینه صرف شده، تمایل به بازدید مجدد، تأثیر گذارد. رفتارهای رویه‌ای شامل تمامی رفتارهای مثبتی می‌شود که در محیط به وجود می‌آید. به‌عنوان‌مثال تمایل برای باقی ماندن در فروشگاه جزء این رفتارها است. اگر چه این موضوع که محیط فروشگاهی و تأثیر حاصل از وضعیت روحی- روانی بر خرید ناگهانی تأثیر می‌گذارد، توسط اکثریت پذیرفته شده است، ولی در زمینه چگونگی ارتباط متقابل میان محرک محیطی و وضعیت روحی- روانی، شواهد تجربی چندانی وجود ندارد. از این‌رو با بررسی مدل تحلیلی تحقیق در زمینه رفتار خرید ناگهانی، می‌توان به شواهدی دست یافت که نشان می‌دهد چگونه وضعیت روحی- روانی، ویژگی‌های فردی و محیط فروشگاه می‌تواند با تأثیر خرید ناگهانی، ارتباط متقابل داشته باشد (جاهالی, ۲۰۰۸).
۲-۲-۲. پیشینه تجربی تحقیق
۲-۲-۲-۱. مطالعات داخلی
با جستجو و بررسی سایت مرکزی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران^[۶۶]و پایگاه اطلاعات علمی^[۶۷] و همچنین جستجوی عمومی در میان وب سایتهای اینترنتی تحقیقاتی در این زمینه یافت شد که به شرح زیر می‌باشند.
تحقیقی در سال ۱۳۸۷ توسط منافی و نجفی پیراسته با عنوان خرید ناگهانی صورت گرفته است می رسد. این تحقیق نه فاکتور مؤثر را که بر خرید ناگهانی تأثیر دارد مورد بررسی قرار می دهند. این نه عامل عبارت‌اند از قیمت پایین, نیاز نهایی برای محصول, توزیع انبوه, عدم وابستگی به کالای دیگر در هنگام مصرف, تبلیغات فراوان, ظاهر برجسته فروشگاه, عمر کوتاه محصول, اندازه کوچک و آسانی ذخیره سازی.در این پژوهش به این نتیجه رسیده شده است که محصولاتی که گرانتر هستند تلاش و زمان بیشتری را برای خرید از خریدار گرفته و درنتیجه خریدهای ناگهانی این نوع کالاها کمتر است. همچنین از نتایج این مقاله میتوان به این مورد نیز اشاره نمود که کسانی که مدت زمان بیشتری در فروشگاه به جستو می پردازند خریدهای ناگهانی بیشتری نیز انجام می دهند.
در ادامه بررسی منابع داخلی نوبت به تحقیق دیگری در این زمینه در سال ۱۳۸۹ توسط حیدرزاده و صدیق تحت عنوان خرید ناگهانی در اینترنت انجام گردیده است.

دانشگاه علوم انتظامی
دانشکده فرماندهی و ستاد
پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد مدیریت انتظامی
موضوع
بررسی تأثیر اقدامات کنترلی پلیس انتظامی قزوین در جذب گردشگران
استاد راهنما
دکتر رضا محمدی نیا
استاد مشاور
دکترمحمد پوراسدی

دانشجو
بهرام منصوری ارگنه
بهار ۱۳۹۳

تقدیمها
الهی تو نزدیکترین و یکتاترین منی،
تقدیم به تو که هر وقت یادت، نامت، حس بودنت از دلم گذشت کارها ساده شد.
تقدیم با بوسه بر دستان پدرم و مادرم؛
که همیشه دعای خیرشان خیر و برکت زندگیم
و حیات بخش وجودم هست.
وتقدیم به همسر مهربانم وفرزندم امیررضا:
که در تمام طول تحصیل، همراه و همگام من بوده و با قلبی آکنده از عشق و معرفت؛ محیطی سرشار از سلامت، امنیت، آرامش و آسایش برایم فراهم آورده است.

سپاس نامه

سپاسگزاری می نمایم از:
استاد راهنمای ارجمندم
سرتیپ ۲ پاسدار دکتر رضا محمّدی نیا
که همواره از راهنمایی های ارزنده شان بهره بسیار برده ام.
استاد مشاور گرانقدرم
جناب آقای دکتر محمد پوراسدی
و هیأت داوران و همه اساتیدی که آموخته های خویش را مرهون زحمات ایشان می دانم.

چکیده

اقتصاددانان از صنعت گردشگری بعنوان یک صنعت مولد سرمایه و اشتغالزا نام می برند و توجه خاصی به این صنعت دارند لذا معتقدند توسعه صحیح گردشگری به لحاظ اقتصادی موجب افزایش ارز آوری می شود. در این میان امنیت گردشگری از اهمیت ویژهای برخوردار است. به همین منظور تأثیر اقدامات کنترلی پلیس انتظامی قزوین در جذب گردشگران در سال ۱۳۹۱مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از پیش طراحی شده بدست آمد. برای سنجش پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی پرسشنامه بدو ورود ۹۵ /۰ و پایایی پرسشنامه بعد از ورود ۹۷ /۰ بدست آمده است .در این تحقیق پنج عامل اقدامات حفاظتی و امنیتی پلیس، رفتار و منش پلیس، گشت پلیس در مکان های گردشگری، پایگاه های پلیس در مکان های گردشگری و اقدامات ترافیکی و روان سازی ترافیک مورد بررسی قرار گرفت. از کل ۳۶۰ گردشگر مورد بررسی در این تحقیق، ۸/۱۲ درصد گردشگر خارجی و ۲/۸۷ درصد گردشگر داخلی بودند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که احداث پایگاه های پلیس در مکان های گردشگری در حدود ۶۵ درصد مؤثر بوده است. گشت پلیس در مکان های گردشگری به میزان ۸/۷۷ درصد در جذب گردشگران مؤثر بود. رفتار و منش پلیس در جذب گردشگران به میزان ۷/۶۳ درصد و مؤثر بود. اقدامات حفاظتی و امنیتی پلیس به میزان ۱/۵۵ درصد در جذب گردشگران مؤثر و مؤثر بود. میزان اقدامات ترافیکی و روان سازی ترافیک در محورهای تردد گردشگران در جذب گردشگران به اندازه ۵/۷۶ درصد مؤثر بوده است. اختلاف میانگین اثر پنج عامل مورد بررسی در جذب گردشگران قابل توجه نبود و اثر آنها یکسان بود. با توجه به نتایج بدست آمده، وجود پایگاه های احداث شده پلیس، گشت پلیس در مکان های گردشگری، اقدامات حفاظتی و امنیتی و رفتار و منش پلیس در جذب گردشگران مؤثر بود. لذا احداث پایگاه های پلیس در اماکن تاریخی و گردشگری به منطور افزایش جذب گردشگران توصیه میگردد. همچنین اتخاذ راهکارهای بهبود رفتار و برخورد پلیس با گردشگران باعث افزایش جذب گردشگران خواهد شد.
کلید واژگان: اقدامات کنترلی، گردشگری، امنیت، جذب گردشگران، قزوین.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
سپاس نامه ‌د
چکیده ‌ه
فصل اول: کلیات ۳
۱-۱) مقدمه ۳
۱-۲) طرح مسأله ۵
۱-۳) اهمیت و ضرورت تحقیق ۷
۱-۴) اهداف تحقیق ۷
۱-۴-۱)هدف اصلی ۷
۱-۴-۲)اهداف فرعی ۸

ﺑﻴﻦ مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در شرکت‌های با عدم محدودیت مالی چه رابطه‌ای وجود دارد؟

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی:
ﺑﻴﻦ مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در قلمرو تحقیق رابطه معکوس وجود دارد.
فرضیات فرعی:
ﺑﻴﻦ مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در شرکت‌های با محدودیت مالی رابطه وجود دارد.
ﺑﻴﻦ مدیریت سرمایه در گردش و عملکرد شرکت در شرکت‌های با عدم محدودیت مالی رابطه وجود دارد.

روش پژوهش

روش تحقیق از جهت هدف: با توجه به اینکه در این تحقیق از مدل‌ها، روش‌ها و نظریه‌های موجود در راستای حل مسئله یا بهبود وضعیت هستیم، بنابراین تحقیق فوق از جهت هدف، کاربردی است.

روش تحقیق از جهت روش استنتاج و گردآوری داده‌ها: با عنایت به اینکه از جامعه آماری (شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران) نمونه علمی انتخاب شده است، بنابراین از جهت روش استنتاج استقرایی است.
روش تحقیق از جهت طرح تحقیق: نهایتاً با عنایت به اینکه داده‌های اصلی تحقیق در کار میدانی بر مبنای عملکرد گذشته و داده‌های تاریخی مندرج در صورت‌های مالی به دست خواهد آمد، بنابراین تحقیق فوق از جهت طرح تحقیق، پس رویدادی است.

قلمرو پژوهش

هر پژوهش باید دامنه مشخص و تعریف‌شده‌ای داشته باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل احاطه کافی بر کار خود داشته باشد و بتواند پیامدهای حاصل از نمونه را به جامعه آماری تعمیم دهد. قلمرو این پژوهش ازلحاظ موضوعی، زمانی و مکانی به شرح زیر می‌باشد:

قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی پژوهش ارزیابی رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش، عملکرد شرکت و محدودیت مالی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.

قلمرو مکانی

حیطه مکانی اجرای تحقیق و به تعبیری افراد جامعه آماری موردمطالعه در این تحقیق عبارت از شرکت‌های منتخب پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با ویژگی‌هایی چون ختم سال مالی به ۲۹اسفندماه، عدم تعلق به مجموعه شرکت‌های واسطه‌گری مالی یا سرمایه‌گذاری، نداشتن بیش از سه ماه توقف معاملاتی و در اختیار بودن صورت‌های مالی در بازه زمانی موردمطالعه، به عضویت بورس درآمدن پیش از بازه زمانی موردمطالعه و عدم خروج از بورس طی این بازه زمانی است که در فصل سوم این گزارش تحقیقی به‌عنوان جامعه آماری تعریف‌شده است.

قلمرو زمانی

قلمرو زمانی تحقیق حاضر بر مبنای بازه زمانی داده‌های موردمطالعه عبارت از بازه زمانی ۵ ساله مربوط به سال‌های عملکردی مالی ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۲ بوده است.

تعریف واژه‌ها و اصطلاحات تحقیق

محدودیت‌های مالی: محدودیت، عبارت است از هر عاملی که کارایی سیستم را در ارتباط باهدف یا مقصود از پیش تعیین‌شده محدود می‌کند. کامل‌ترین تعریف در مورد محدودیت مالی، این است که شرکت‌ها زمانی در محدودیت تأمین مالی هستند که بین مصارف داخلی و مصارف خارجی وجوه تخصیص داده‌شده با یک شکاف روبه‌رو باشند. سطوح محدودیت‌های مالی در شرکت‌های مختلف متفاوت است.
سرمایه در گردش: سرمایه در گردش عبارت از مجموعه امکانات لازم جهت به‌کارگیری و بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری ثابت انجام‌شده جهت تولید و حفظ تداوم و استمرار فعالیت می‌باشد. ازنظر حسابداری سرمایه در گردش خالص عبارت است از دارائی‌های جاری منهای بدهی‌های جاری
محدودیت‌های مالی داخلی: محدودیت‌هایی هستند که در ارتباط با منابع داخل واحد تجاری مطرح بوده و می‌توان تحت عنوان نظریه نمایندگی مطرح کرد (چان و همکاران، ۲۰۱۳).
محدودیت‌های مالی خارجی: محدودیت‌هایی هستند که در ارتباط با منابع مالی خارج از واحد تجاری بوده و از طریق انتشار اوراق قرضه و … حاصل می‌شوند. این محدودیت را می‌توان بر طبق نظریه عدم تقارن اطلاعاتی مطرح کرد (چانگ و همکاران، ۲۰۰۷).

ساختار تحقیق

گزارش تحقیق حاضر طی ۵ فصل به ترتیب زیر ارائه‌شده است.
فصل اول: در این کلیات تحقیق ارائه مشتمل بر تشریح و بیان موضوع، اهداف و سؤالات تحقیق، روش کلی تحقیق، قلمرو تحقیق، تعاریف عملیاتی واژه‌ها مورداشاره قرار گرفت.
فصل دوم: در این فصل ادبیات و پیشینه موردبررسی قرارگرفته است. در این فصل پس از ارائه مبانی نظری موضوع تحقیق، تحقیقات مختلفی که در رابطه با ابعاد مختلف موضوع پژوهش انجام‌گرفته، بررسی می‌شود.
فصل سوم: در این فصل به شرح جزییات اجرایی روش تحقیق اختصاص‌یافته است. در این فصل به ترتیب روش کلی تحقیق، جامعه آماری، نمونه آماری، ابزار و روش‌های گردآوری و تحلیل داده‌ها موردبحث قرارگرفته است.
فصل چهارم به توصیف نمونه آماری، توصیف یافته‌ها، تحلیل پیش‌فرض‌ها و نهایتاً تجزیه‌وتحلیل روابط بین متغیرها در راستای فراهم آوردن یافته‌های موردنیاز در استنتاج نسبت به فرضیات تحقیق تشریح شده‌اند.
فصل پنجم: در این فصل به ترتیب مبتنی بر یافته‌های تحقیق، خلاصه یافته‌ها، نتیجه‌گیری، پیشنهادها و نهایتاً محدودیت‌های تحقیق تشریح گردیده‌اند.
علاوه بر فصول اصلی تحقیق مبتنی بر ساختار فوق‌الذکر، در انتهای این گزارش، پیوست‌ها، منابع و مأخذ مورداستفاده در این تحقیق جهت تدوین ادبیات تحقیق آورده شده است.
فصل دوم:
ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه

در شرایط کنونی یکی از مسائل اساسی مدیریت مالی، اداره انواع دارایی‌ها و بدهی‌های جاری است. بیشتر افرادی که دست‌اندرکار صنایع هستند پی به این موضوع برده‌اند، ولی در مرحله چاره‌جویی بیشتر به دنبال راه‌ حل ‌های برون‌سازمانی و مقطعی برای حل آن هستند. به‌عبارت‌دیگر آن‌ها چاره را درگرو اعطای وام و تسهیلات ارزان و کافی به شرکت‌ها می‌دانند. (عبدالرحمان و محمدناصر،۲۰۰۷، ص ۴)^[۷].
درواقع علت اصلی کمبود نقدینگی، فاصله و شکاف بین جریان‌های ورودی و خروجی نقدی شرکت است. شرکت‌ها به‌طورکلی در تمام طول سال با این کمبود مواجه نیستند، بلکه تنها در دوره‌های معینی از سال با این موضوع روبرو هستند و این در شرکت‌های مختلف باهم یکسان و مشابه نیست. لذا تنها منبع تأمین کمبود نقدینگی تسهیلات بانکی نیست و راهکارهای دیگری هم وجود دارد. حل این مشکل ازیک‌طرف نیازمند بهینه کردن مدیریت سرمایه در گردش شرکت‌ها است‌ و‌‌ از‌ طرف‌ دیگر ‌نیازمند ‌رفع ‌نواقص‌ بازار پولی است. (دلف و مارک،۲۰۰۵، ص ۷۶۵)^[۸]
در این فصل، مبانی نظری شامل مفاهیم و نظریات تئوری و تجربی در ادبیات موضوعی در خصوص مدیریت سرمایه در گردش، عملکرد شرکت و محدودیت مالی پرداخته ‌شده است. درنهایت نیز فصل با ارائه پژوهش‌های انجام‌شده در داخل و خارج کشور خاتمه یافته است.

سرمایه در گردش

تعریف و ماهیت سرمایه در گردش

سرمایه در گردش یک شرکت مجموعه مبالغی است که در دارایی‌های جاری سرمایه‌گذاری می‌شود. اگر بدهی‌های جاری از دارایی‌های جاری کسر گردد مقدار خالص آن به دست می‌آید. مدیریت سرمایه در گردش عبارت است از تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف آن به‌نحوی‌که ثروت سهامداران افزایش یابد. (تروئل و سولانو، ۲۰۰۶، ص ۷)^[۹]
به دارایی‌های جاری مصارف سرمایه در گردش گفته می‌شود که عبارت است از: موجودی نقدی، اوراق بهادار قابل معامله، حساب‌های‌ پرداختنی و موجودی ‌کالا مدیریت باید مواظب میزان هرکدام از این اقلام باشد تا بتواند جوابگوی عدم ‌هماهنگی زمانی بین پرداخت‌ها و دریافت‌های شرکت باشد. (عبدالرحمان و محمدناصر، ۲۰۰۷، ص ۲)^[۱۰]
شرکت‌ها سرمایه در گردش را به‌منظور حمایت و پشتیبانی از فعالیت‌ها و عملیات اصلی شرکت نگهداری می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر آن حاصل عملیات شرکت می‌باشد؛ زیرا شرکت همیشه نیازمند است که مقداری نقدینگی برای خرید مواد اولیه مصرف کند. (قالیباف،۱۳۸۷، ص ۷۹)
سرمایه در گردش به‌عنوان معیاری برای اندازه‌گیری توان نقدینگی شرکت به کار می‌رود. هر چه قدر مقدار آن بالا باشد، توان نقدینگی شرکت بالاست. به‌طور خلاصه، سرمایه‌گذاری است که امکان تداوم فعالیت شرکت را در کوتاه‌مدت فراهم می‌کند تا از فعالیت اصلی و سرمایه‌گذاری بلندمدت خود پشتیبانی کرده و به اهداف بلندمدت خود برسد. (لوانیزولازاریدیز،۲۰۰۴، ص ۱۲)^[۱۱]

مدیریت سرمایه در گردش

مدیریت سرمایه در گردش عبارت است از مدیریت منابع و مصارف کوتاه‌مدت شرکت. دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری معمولاً از محل فروش‌های کنونی و پیش‌بینی‌شده تأمین می‌شوند. این منابع و مصارف (کوتاه‌مدت) از اجزای اصلی تشکیل‌دهنده آن هستند. به‌علاوه مدیران مالی میزان ورود سرمایه‌گذاری در هر یک از این اقلام و رسانیدن آن‌ها به سطح مطلوب و موردنظر را تعیین می‌کنند و درعین‌حال، مقدار وجه موردنیاز برای تهیه و تأمین ‌مالی دارایی‌های جاری و منابع تأمین‌کننده این وجوه را مشخص می‌سازند. (تروئل و سولانو، ۲۰۰۶، ص ۶)^[۱۲]
تصمیمات مربوط به تأمین مالی بلند‌مدت لازم برای پشتیبانی مالی از دارایی‌های جاری واحد انتفاعی را در بر‌می‌گیرد؛ و آن بخش از دارایی‌های جاری است که بر بدهی‌های جاری فزونی دارد و از طریق استقراض بلند‌مدت و حقوق صاحبان سهام پشتیبانی مالی شده است. هر واحد انتفاعی که نسبت جاری بیش از یک دارد، سرمایه در گردش مثبت دارد. برای سطح معینی از بدهی‌های جاری، هر چه آن در واحد انتفاعی بیشتر باشد نسبت جاری بالاتری خواهد داشت. قراردادهای وام‌های بلند‌مدت شامل مواردی ناظر بر نگهداری مبلغ معینی از آن می‌باشد. (جهانخانی و همکاران،۱۳۸۶، ص ۵)
به‌طورکلی مدیریت سرمایه در گردش بیشتر به مدیریت دارایی‌های جاری اشاره دارد که درگیر دو فرایند است:
۱- پیش‌بینی وجه نقد موردنیاز

مسجد جامعه کبیر، مسجد امیر چخماق، مسجد ملا اسماعیل، مسجد هرستان، مسجد بند آباد، مسجد جامع بهاباد، مسجد جامع عقدا، مسجد جامع فیروز آباد، مسجد آمنه گل، مسجد جامع ابرقو، مسجد جامع شاه ولی، مسجد جامع فهرج، مسجد امام حسن، مسجد بزرگ پشت باغ، مسجد جامع خرانق و … (پاپی، ۱۳۹۲).
۲-۲-۱۰ مقبره ها و امامزاده ها
امام زاده ابوجعفر، بقعه سید خلیل، بقعه دوازده امام، بقعه شاه سید رضا، بقعه شیخ احمد فهادان، بقعه شیخ داد،امام زاده سید محمد، زیارتگاه خدیجه خاتون(خجه خاتون)، بقعه شیخ داوود، بقعه سید پنهون، بقعه شاه خلیل تفت، مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش، امام زاده عبداله… بن موسی بین جعفر(ع)، آرامگاه پیر چراغ میبد، آرامگاه شهدای فهرج، امام زاده زیدین موسی الکاظم،امام زاده سید میر حسین، امام زاده شازده فاضل یزد، امام زاده شاهزاده علی، امام زاده عبدالله، امام زاده کشته خانه، بقعه زندیان، بقعه سادات قل هو الله، بقعه ستی فاطمه یزد.
در استان یزد خانقاه های زیادی وجود دارد که اهم آنها عبارتند از:
خانقاه شیخ تقی الدین دادا، خانقاه سرریک،خانقاه کوشک نو، خانقاه قطریان، خانقاه شیخ محمد، خانقاه مجو مرد، خانقاه میبد، خانقاه تفت، خانقاه قهستان، خانقاه ابرقو، خانقاه بیداخوید، خانقاه شمسیه، خانقاه بندآباد، خانقاه عقدا، خانقاه شیخ علی بینمان.
در استان یزد تعداد کثیری از مردم این منطقه از دین زرتشت تبعیت می کنند به همین خاطر مکان های مختلفی در نقاط استان وجود دارد که نشانگر این مدعاست.این مکان های مذهبی و تاریخی عبارتند از: آتشکده یزد که قدمت آن به ۱۵۰۰ سال می رسد. از دیگر زیارتگاهها ی مهم زرتشتیان استان یزد:
پیر سبز و چکچکو، درب کهن، درب مهرنوش، درب مهر دستوران، پیدانگاه، سروچم، پیر شاه و ورهرام ایزد، پیر مهرایزد، پیر نارستانه، پیربانو، پیرنارکی، گاهنبار خانه، گاهنبارخانه موبدان، زیارتگاه بونوپرس، پیر هریشت، چکچکو(پیر سوز) که در داخل استان پراکنده اند(پاپی، ۱۳۹۲).
۲-۲-۱۱ جاذبه های طبیعی استان یزد
درحیطه کویری یزد با اینکه چشم انداز قابل مقایسه ای نسبت به مناطق دیگر کشور ندارد؛ اما نبایستی این استان را خالی از جاذبه های طبیعی دانست.عمده ترین جاذبه های طبیعی استان بشرح ذیل می باشد.
۲-۲-۱۲ دره ها و مناطق ییلاقی
زیبایی دامنه های شیرکوه برای هر سیاح و گردشگر داخلی و خارجی دیدنی و جالب توجه است.بنابر اسناد موجود این دامنه ها از پوشش گیاهی مطلوبی بهره می گیرند که علت این پوشش گیاهی ذوب شدن برف است که به صورت آب فراوان در اتفاعات به این دامنه ها سرازیر می شود.

در این منطقه دره های بسیار زیبایی از قبیل منشاد، بنادک السادات(بنافت)،طزرجان و ده بالا، دره های سانیچ و بردستان وجود دارد که شرایط مطلوب آب هوایی این منطقه ییلاق سنتی مردم بومی را در فصل تابستان به وجود آورده است. یکی از دره های معروف یزد که در کتب تاریخی از آن بنام هدش یاد شده است دره ده بالا می باشد .دره ده بالا یکی از مناطق ییلاقی استان یزد است که دارای باغها و مزارع سبز و پر طراوت و درختان میوه و چشمه سارهای زیادی بوده و به همین خاطر از مناطق خوش آب و هوا در این استان محسوب می شود. این دره در مسیر تفت یه میانکوه قرار گرفته است.
استان یزد علاوه بر دره های زیبایی که به آنها اشاره شد، از مناطق ییلاقی جذابی نیز بهره می جوید که می توان به منطقه های باقی آباد،طزرجان، بنادک السادات،منشاد، فخر آباد، ثانی آباد بنادک دیزره هخوید، شواز و بیداخوید و نصرآباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاه آباد، شریف آباد، صادق آباد و سانیج اشاره نمود. این مناطق هر کدام دارای جذابیت خاصی هستند که به ترتیب در میانکوه، ندوشن،دهشیر و تفت و با طی کردن بیت و دو کیلومتر راه دوباره به تفت از این مناطق می توان دیدن کرد.
تفریحگاههای آبی و طبیعی استان یزد(چشمه سارها،ارتفاعات و قله ها، غارها، شکارگاه ها و حیات وحش) استان یزد با توجه به سیمای کویری آن از تفریحگاههای آبی بی بهره نیست، بطوریکه می توان به دو چشمه مهم و زیبای “تامهر” و “غربالبیز” اشاره نمود. این چشمه ها به ترتیب در شش کیلومتری جنوب شهرستان تفت و در ناحیه ای خوش آب و هنوا در نزدیکی شهرستان مهریز و در ۴۰ کیلومتری یزد واقع شده اند.
۲-۲-۱۳ ارتفاعات و قله های استان
ارتفاعات شیرکوه با ارتفاع حدود ۴۰۰۰ متر محلی مناسب برای جذب علاقه مندان به ورزش کوهنوردی است. سایر کوه های استان که مورد استفاده کوهنوردان قرار میگیرد شامل: برف خانه، طزرجان و چک چک می شود(پاپی، ۱۳۹۲).
۲-۲-۱۴ غارهای استان
امروزه در جهان غارها به عنوان مکان بسیار جذاب و مورد استفاده شناخته شده اند و جمع کثیری از گردشگران و غارنوردان را به خود جلب می نمایند که استان یزد نیز به نوبه خود و به مانند استان های دیگر از این جاذبه های طبیعی سهیم است. لذا اهم غارهای استان عبارتند از: غار چک و علا در ابرکوه،غار ابرکوه در ابرکوه،غار هامانه در هامانه خرانق ها، غار اسلامیه فراشاه،غار باد معصوم در اسلامیه،غار نباتی در ندوشن،غار اشکفت در عقدا، غار چهار تافی در یزد و غار ایوب در دهج را می توان نام برد(پاپی، ۱۳۹۲).
۲-۲-۱۵ مناطق حفاظت شده استان
شامل سه منطقه بنام کالمند و بهادران و کوه بافق آریز می باشد. این مناطق یا توجه به تنوع گیاهی خاصی که در کویر وجود دارد،توانسته اند سیمای قابل ملاحظه و حائز اهمیتی را به نمایش بگذارند که این سیمای قابل توجه، می تواند در امر گردشگری و جهانگردی جلب نظر باشد.
با اینکه هر منطقه ای دارای قابلیت ها و خصیصه های مختص به خود می باشد، لذا مناطق کویری نیز از این قابلیت ها و ویژگی ها به دور نیست،خصوصا برخی از کویر های ایران که در توع خود بی نبدیل و بی نظیر هستند و از مهمترین و زیباترین مناطق دنیا بشمار می آیند به نحوی که در یک منظر می توان خصوصیات بارزی را در دل این کویر های دریافت."سون هدین” جهانگرد سوئدی یکی از معدود افرادی بود که در بطن کویر های ایران به تحقیق و تفحص پرداخت و از دیدنی های خود گزارشی جامع را تهیه نمود. این فرد ماه ها و سالها بر پشت شتر با توجه به اسنادی که در دست است؛ در راه های صعب العبور و کوره راه های مناطق کویری ایران به جمع آوری اطلاعات پرداخت. جاذبه های این بخش از استان از طریق دو محور مورد توجه است که این دو محور عبارتند از:
محور یزد به بافق و دوم مسیر یزد،خرانق،بیاضه تا خور بیابانک است.
در ضمن مناطق کویری استان یزد را به نواحی ذیل می توان تقسیم کرد:
کویر اردکان(سیاه کوه): این کویر مهمترین کویر منظقه محسوب می شود و به شکل یک لعل اسب با جهت شمال غربی،جنوب شرقی در شمال اردکان واقع شده است.
کویر ابرقو: این کویر از مشهورترین حوزه های کویری در سطح ایران بشمار می آید و به شکل دایره بین دو رشته کوه قرار گرفته و با کویر داغستان فاصله چندانی ندارد.
کویر در انجیر: سومین کویر مهم در سطح استان بشمار می رود و با ۱۵۰۰ کیلومتر مساحت در شرق استان واقع گردیده است. سایر مناطق کویری استان عبارتند از:
کویر هرات و مروست، کویر بهشت آباد، بین انار و رفسنجان، کویر بهادران در جنوب شرقی مهریز،کویر های ساغند، حاجی آباد و زرین آباد.
در استان یزد علاوه بر جاذبه های طبیعی فوق الذکر؛دارای روستاهایی است که این روستاها بسیار جذاب و دارای ویژگی های خاص خود هستند، برخی از این روستا ها عبارتند از:
روستای اشکذر:در شمال غربی یزد
منطقه تاریخی زارچ: در شمال غربی یزد
فضای روستایی بهاباد: یکی از بخش های شهرستان بافق است که از دو واژه به و آباد به معنی آبادی بهتر یا بهترین آبادی تشکیل شده است.
قطرم:در ۵۰ کیلومتری شمال راه اصلی و راه آهن زرند بافق قرار دارد. آب و هوای این روستا معتدل خشک است.
فراشاه: این روستا در ۸ کیلومتری تفت و کنار راه تفت- دهشیر قرار دارد.
محمد آباد: این روستا در ۷ کیلومتری جنوب یزد و کنار راه یزد- کرمان قرار دارد.
فهرج: در ۳ کیلومتری جنوب شرقی یزد و کنار راه اصلی یزد – بافق واقع شده است.
مزرعه شریف: در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی مهریز و یک کیلومتری غرب جاده ی یزد – کرمان واقع شده است.
مدوار: این روستا در ۴۰ کیلومتری جنوب یزد و ۱۰ کیلومتری غرب راه یزد دهشیر واقع است.
منشاد: در ۴۷ کیلومتری جنوب تفت و ۱۳ کیلومتری جنوب راه مهریز تفت واقع است.
مهرپادین: این روستا از مراکز بهش شهرستان مهریز است و از قدیمی تریت نقاط استان محسوب می شود.
در بید: روستای در بید در ۳۹ کیلومتری شمال شرقی یزد واقع شده است.
بندر آباد: این روستا در ۳۷ کیلومتری شمال غرب یزد و ۷ کیلومتری جاده یزد نائین قارا دارد.
عزآباد(دیز آباد): از روستا های قدیمی استان به حساب می آید و در ۳۸ کیلومتری شمال غرب یزد و ۸ کیلومتری غرب جاده نائین واقع شده است.
ابراهیم آباد: این روستا در ۳۷ کیلومتری شمال غربی یزد و ۳ کیلومتری غرب جاده یزد- نائین قرار دارد.
سایر روستاهای مهم این استان:
خرانق، عقدا، زین آباد، رکن آباد، مهرجود، میمونه، فیروز آباد،که هر کدام دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند و برای هر گردشگری می تواند حائز اهمیت و در دایره توجه قرار گیرند(پاپی، ۱۳۹۲).
(تصویر شماره ۲-۱) سازمان نقشه برداری کشور- یزد
۲-۳صنعت هتلداری
گسترش صنعت هتلداری در نتیجه رشد مسافرت ها بوده است، چرا که مسافران از همان دوران اولیه، نیاز به جایی برای استراحت و غذایی برای خوردن در بین راه داشته اند. از این رو صنعت هتلداری یکی از قدیمی ترین فعالیت های تجاری انسان بوده است.تاریخ اولین مهمان خانه های بین راه به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بر میگردد. ابتدایی ترین مهمان خانه های بین راه، عبارت بودند از خانه های شخصی دارای یک اتاق پذیرایی و یا راهروی بزرگ که مسافران وسایل خواب خود را آنجا پهن می کردند و می خوابیدند.بسیاری از صاحبان مهمان خانه های قدیم، اتاق را تمیز نمی کردند و گاهی مسافران مجبور بودند باهم در یک اتاق یا حتی بر روی یک تخت بخوابند.از لحاظ غذایی هم مهمان خانه داران تنها غذاهای ساده ای از قبیل پنیر، سبزی، چند نوع کیک و در صورت موجود بودن، گوشت ارائه می کردند.قسمت مهم دیگر مهمان خانه اصطبل برای نگهداری چهارپایان صورت می گرفت. این وضعیت با پیشرفت های بشری بهبود یافت تا صنعت گردشگری به جایگاه و سطح کیفی قرن اخیر رسید. امروزه هتل ها، بسیار تجملی و پیشرفته شده اند و دارای امکانات بسیاری برای مسافران خود هستند.حال باید توجه داشت که صنعت هتلداری نوین نیازمند مدیریت نوین است. بیشتر مردم صنعت هتلداری را فقط منحصر به هتل ها و رستوران ها می دانند در صورتی که مفهوم این کلمه فراتر از این است . با توجه به تعریفی که فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد ارائه می دهد، صنعت هتلداری و پذیرایی از گردشگران عبارتست از : پذیرش و فراهم آوردن اسباب لذت مهمان ها و یا گردشگران در محیطی آزاد.

۲-۴-بخش سوم: فرهنگ و هویت فرهنگی
آنچه مسلم است شناخت هویت و زوایای آن اولین اقدام در این تحقیق بوده است؛ اما در این بخش ضروریست به­ منظور تبیین موضوع تحقیق ضمن بیان مفهوم فرهنگ و هویت فرهنگی، هویت فرهنگی ایرانیان و مؤلفه­ های آن (زبان، ادبیات، میراث فرهنگی(سنت، غذا و ذائقه غذایی، لباس و… )، فولکلور، دیانت و…) تشریح و سپس دینمداری در هویت ایرانی، تاریخ و حافظۀ فرهنگی(میراث معنوی، میراث مادی)، و جغرافیای فرهنگی مطرح شود.
۲-۴-۱- مفهوم فرهنگ و هویت فرهنگی
واژه فرهنگ در آن گروه از زبان­ها، که ریشه لاتینی دارند (مانند زبان فرانسوی)، از واژه لاتینی Cultura گرفته شده که معنای اصلی آن کشت، کاشتن و کشاورزی است. اما این واژه در فرهنگ فارسیِ به معنای علم و ادب و معرفت و آموزش و پرورش است (لویی دولو، ۱۳۸۱: ۸). رالف لینتون،^[۴۵] انسان­شناس آمریکایی در کتاب زمینه فرهنگی و شخصیت می­گوید، «… فرهنگ یعنی آنچه انسان را از حیوان متمایز ساخته و به او قدرت دخل و تصرف در طبیعت را داده است»(به نقل از نراقی، ۱۳۷۹: ۲۳۳-۲۳۲). یونان باستان امکان پیدایش مفهومی از فرهنگ را فراهم آورد. واژه کولتور و سپس واژه کولتوس^[۴۶] به معنای کیش نیایش و ستایش خدایان نیز مطرح شد؛ که بدین­سان مذهب و فرهنگ به یکدیگر نزدیک می­شوند و از لحاظ لغوی به هم می­پیوندند(لویی دولو، همان: ۱۷-۲۴).
در بحث نزدیکی مذهب به فرهنگ دکتر شریعتی نیز فرهنگ را روبنا و نمودی از زیربنا و بود واقعی جامعه و تاریخ جامعه خود می­داند و معتقد است: «فرهنگ عبارت است از مجموعه تجلیات معنوی، هنری، تاریخی، ادبی، مذهبی و احساس یک قوم در طول تاریخ…» موقعی که من مذهب خودم، ادبیات خود.، احساس‌ها، رنج‌ها و دردها و نیازهای خود را در فرهنگ خود احساس می‌کنم در واقع خودم را احساس می‌کنم(شریعتی، ۱۳۶۰، ۲۰۴). پاره­ای از کشورها، همچنین شمار زیادی از فیلسوفان و اندیشمندان، اعم از دیندار و بی­دین، بر نقش فرهنگی مذهب، یا دست کم اخلاق در نشو و نمای انسان را منکر نیستند.
دسته­ای از اندیشمندان فرهنگ را امری فردی تلقی نموده و معتقدند: فرهنگ جز یک امر فردی، ذهنی، یک نیاز و جست­و­جویی در جهت خواست انسان برای تلاش در رسیدن به دانایی‌ها برای تفاهم با خویش و دیگران، نمی­تواند باشد(لویی دولو، همان: ۱۴). از دیدگاه ژان­پل­سارتر فیلسوف امانیزم، فرهنگ بازتاب من است: «انسان در آن باز­می­تابد، خود را در آن می­شناسد: تنها این آیینه عتیق، چهره­اش را به او می­نمایاند. » (همان ۱۳۱­).

در سال‌های آخر قرن بیستم مفهوم فرهنگ، دیگر تنها شیوه گفتار و رفتار کاملاً فکری و ادبی نبود و ارزش‌های دیگری را نیز فرا می­گرفت. (لویی دولو، همان: ۱۷-۲۴). امروز فرهنگ غرب، فراتر از تفاوت‌های ملی در جست­وجوی هویت خویش ؛ در برابر فرهنگ­های بزرگ دیگر بشریت است. مفهوم فرهنگ پیشین را زیر سؤال می­برند.
با توجه به اینکه ارتباطات فردی و اجتماعی در هر عصر در حال تغییر است؛ تحول در نیازهای انسان دلیل بر ثابت نبودن فرهنگ است؛ چنانکه ‌هومنز، فرهنگ را به مثابه جریانی متداوم، اما نه همگن، تلقی می­ کند. او معتقد است: «فرهنگ هر جامعه­ای ترکیبی چند­گانه از عناصر مختلف است که دائم در حال تغییر است. گروه ­های اجتماعی مختلف بسته به استراتژی­ های هویتی خود عناصری از فرهنگ گروه ­های مختلف کسب می­ کنند»( به نقل از کوثری، ۱۳۸۳: ۱۴۰).­ بر این اساس، فرهنگ، در طرز رفتار، کار، نقش و روابط اجتماعی افراد منعکس می­ شود در عین حال فنون یک جامعه، اکولوژی، تولید و مصرف نیز در تغییرات اجتماعی اهمیت دارد و آنچه مهم است رابطه متقابل بین تظاهرات مادی و جنبه­ های غیر­مادی یک جامعه است.
پیوند میان هویت و فرهنگ چنان عمیق است که اغلب هویت را پدیده­ای فرهنگی می­دانند و برای فرهنگ، شأن مستقلی در هویت قائل می­شوند. از این­رو در ترکیب هویت فرهنگی باید به مقولۀ پیچیدۀ فرهنگ توجه بیشتری کرد. در یک تعریفِ لغت­نامه­ای، فرهنگ هر آن چیزی است که کسب می­کنیم، می­آموزیم، می­توانیم انتقال دهیم و در یک کلام مجموعۀ حیات اجتماعی است که از سازمان­های نهادی تا حیات روانی را در برمی‌گیرد(بیرو، ۱۳۷۰: ۷۷).
در دیدگاه انسان­شناسان هویت فرهنگی از مؤلفه ­هایی چون ملت، قلمرو جغرافیای سیاسی، زبان و دین تشکیل شده است (روح­الامینی، ۱۳۷۹: ۲۸). آنتادیوپ انسان­شناس سنگالی بر این باور است که هویت فرهنگی یک جامعه به سه عامل تاریخی، زبانی و روان­شناختی بستگی دارد که با از بین رفتن هر کدام از آن‌ها، هویت فرهنگی ناقص می­ شود (آنتادیوپ، ۱۳۶۱: ۵). اما از سوی دیگر کنفرانس جهانی در باره سیاست­های فرهنگی که در سال ۱۹۸۲ در مکزیکوسیتی توسط یونسکو برگزار شد، هویت فرهنگی را هستۀ مرکزی شخصیت فردی و جمعی قلمداد می­ کند که به مثابه اصولی حیاتی زیربنای بیشتر تصمیم­های معتبر، رفتار، اعمال و فرایندهایی است که یک جامع را در دستیابی به توسعه توانا می­سازد؛ در عین اینکه ویژگی­های خویش را نیز حفظ می­ کند(سلیمی، ۱۳۷۹: ۳۰). در این معنا هویت نیز در کنار توسعه معرفی می­ شود.
هویت فرهنگی سبب شناخته شدن و متمایز کردن فرد و جامعه از دیگر افراد و جوامع می­ شود. به نوعی می­توان گفت که هویت فرهنگی حاکی از تداوم بین گذشته و حال است و نفس این تداوم، خود برشناخت گذشته دلالت می­ کند (هنوی، ۱۳۷۳: ۴۷۲ و ۴۷۴). محیط فرهنگی نقش برجسته­ای در تکوین، حفظ، تغییر و تحول هویت دارد. اگر چه ساختارهای عینی از خلال تکوین اجتماعیِ برآمده؛ میان فرد (طبیعت ثانوی) و اجتماع (عرصه) رابطه ایجاد می­ کند(توسلی، ۱۳۸۳). به طوری که نظریه دوگانگی ساخت^[۴۷] نیز، بیانگر این مطلب است: که ساخت­های اجتماعی نتیجۀ کنش انسانی هستند، بر کنش انسانی نیز تأثیر گذارند؛ بر این اساس ساخت­های اجتماعی بر پایه قواعد، عمل کنش­گر را محدود می­ کنند و بر مبنای منابع، امکان عمل او را در جریان تولید و بازتولید کنش اجتماعی فراهم می­آوردند(گیدنز، ۱۹۸۴: ۲۶-۲۵). چنین فرایندی بر هویت نیز اثرگذار است چه اینکه آن را در میان طیفی از شبکۀ معنایی ذهنِ‌برآمده از محیط فرهنگی و نیز ساختارهای اجتماعی قرار می­دهد… و هر آن ممکن است تغییری ولو نامحسوس را تجربه کند؛ تغییری که نه تنها از خود (شبکه معنایی) بلکه از دیگری (محیط فرهنگیِ مؤثر بر شبکۀ معنایی و نیز ساختار اجتماعی) ناشی می­ شود(همان).
در نهایت می­توان این‌گونه عنوان نمود که هویت فرهنگی یک ملت حاصل خودآگاهی نسبت به انباشتی تاریخی از تجربه ­های فرهنگی آن ملت است که در طول زمان شکل گرفته است. طبعاً این مبنا در مورد کشوری چون ایران از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که پیشینه تاریخی- تمدنی آن به هزاران سال می‌رسد که مجموعه ­ای بی نظیر از انباشت­های گوناگون تجربی را در خود اندوخته است.
۲-۴-۲-هویت فرهنگی ایرانیان
نگارنده معتقد است هویت فرهنگی ایرانیان پیوسته در رابطه­ای دیالکتیکی میان خود و دیگری بوده که مالاً آن را در میان مثلث منابع هویتی ایرانی، اسلامی و غربی قرار داده است؛ هویت ایرانی در واقع از منابع سه‌گانه ایرانی، اسلامی و غربی در هم تنیده شده و تجلیات فرهنگی متنوعی را در فرهنگ مادی و معنوی ایرانیان پدید آورده است، اما این منابع هویتی اثربخشی متوازن و یکسانی را نداشته است. مع­الوصف ایرانیت ایرانیان طول تاریخی گسترده­تری را به خود اختصاص داده است؛ اسلامیت و تشیع در حافظه تاریخی ایرانیان جزء رسوبات فعال شده و عملاً به هسته سخت هویت مبدل گشته و از سوی دیگر معاصریت متأثر از موج منبع غربی نیز جزء لایه سطحی هویت بوده و به حافظه تاریخی و رسوبات سخت فرهنگی ایرانیان نپیوسته است. هویت فرهنگی یک ملت حاصل خودآگاهی نسبت به انباشتی تاریخی از تجربه ­های فرهنگی آن ملت است که در طول زمان شکل گرفته است. طبعاً این مبنا در مورد کشوری چون ایران از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که پیشینۀ تاریخی – تمدنی آن به هزاران سال می­رسد که مجموعه ­ای بی­نظیر از انباشت­های گوناگون تجربی را در خود انداخته است.
در کنار تاریخ­مندی هویت فرهنگی، جست­وجوی منابع هویتی مورد توجه متفکران معاصر ایرانی بوده است؛ چنانکه عبدالکریم سروش(۱۳۷۷: ۱۵۴)، هویت ایرانیان را حاصل سه فرهنگ ملی، دینی و غربی قلمداد می­نماید و ضمن بیان این مطلب تلویحاً نقش و نمود هر یک را نیز تبیین می­ کند:
«ما اینک در زندگی جاری خویش هم بهره­ای از فرهنگ ملی – باستانی خود داریم هم در فرهنگ دینی غوطه­وریم و هم امواج فرهنگ غربی بر سر و روی فرهنگ دینی و ملی ما خورده و می­خورد و حیات فردی و اجتماعی ما نشان از آن دارد»(همان).
همین رویکرد را شایگان (۱۳۸۰) نیز مطرح می­سازد اما در مورد نقش هویت اسلامی با صراحتی که سروش بدان اشاره داشت، برخورد نمی­کند. وی بر این باور است که هویت ملی ایرانیان را می­توان در سه ضلع تبیین کرد؛ هویت قبل از اسلام که به صورت تاریخی هنوز در ذهن­شان زنده است، هویت اسلامی و هویت جدید که از طریق تحولات عظیم مدرنیته بدان تعلق گرفته است. با نگاهی عمیق­تر می‌توان این سه منبع را با توجه به مؤلفه­ های هویتی آن مورد توجه قرار داد. هویت در ایران، میان سه منبع: ایران (هویت سرزمینی و تاریخی)، اسلام (هویت معنوی، اعتقادی و جهان بینی وسیع) لیبرالیسم غرب (منبعی فلسفی با کاربردهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی) قرار گرفته است.
در این وضعیت هر کدام که محور قرار گیرند نوع تلقی متفاوت خواهد شد. منافع خود یا منافع امت اسلام، مسئولیت در برابر خود یا مسئولیت در برابر مستضعفان جهان و از این قبیل… (سریع­القلم، ۱۳۸۳ الف).
۲-۴-۳-مؤلفه­ های هویت فرهنگی ایرانیان
با توجه به اینکه هویت ایرانی تلفیقی از هویتی ایرانی، اسلامی و مدرن است؛ مؤلفه­ های هویتی ایرانیان را با توجه به رویکردهای مختلفی تبیین کرده ­اند. در میان محققان ایرانی ‌هادی‌ خانیکی استاد ارتباطات (۱۳۸۳) معتقد است وقتی مفهوم هویت وارد حوزه علوم اجتماعی می­ شود در میان سه ضلع زبان، دین و سرزمین قرار می­گیرد. در رویکردی دیگر عبدالرحمان عالم (۱۳۷۶: ۱۵۷ ) دانشمند علوم سیاسی آن را در سه عامل اساسی زبان مشترک، بستگی­های جغرافیایی و بستگی­های مشترک اقتصادی خلاصه کرده است. اسمیت^[۴۸] (۱۹۹۱: ۱۴) استاد قوم­گرایی و ملی‌گرایی دانشکده اقتصادی لندن نقش ممتازی را به جغرافیا و تاریخ فرهنگی داده و معتقد است این دو مقولۀ هویت از دو حیث اهمیت می­یابد؛ قلمرو تاریخی و حافظۀ­ تاریخی که می­توان قلمرو تاریخی را در حوزه جغرافیای فرهنگی و حافظه تاریخی را در نظام اجتماعی و حافظه و تاریخ فرهنگی مد نظر قرار داد. نظام اجتماعی و زندگی روزمره نیز در ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر قرار گرفته و باید در مؤلفه­ های هویتی مورد توجه قرار گیرند.
در یک نگاه کلی می­توان مؤلفه‌های هویت ایرانیان را در ضلع هویت ایرانی شامل: میراث فرهنگی، زبان، تاریخ و حافظۀ فرهنگی، جغرافیای فرهنگی و نظام اجتماعی دانست و در بعد اسلامی نیز دین و دینمداری و در بعد غربی نیز تجدد گرای و سبک زندگی و… را از مؤلفه­ های مهم و اساسی در شکل گیری، حفظ و تحول هویت فرهنگی ایرانیان دانست؛ لذا برای دریافت درکی بیشتر و شناخت عمیق­تر، در تقسیم ­بندی مؤلفه‌های هویت به دوران پیشامدرن و مدرن؛ در ذیل به تبیین هر یک از آن­ها خواهم پرداخت.
۲-۴-۳-۱-مؤلفه­ های پیشامدرن یا سنتی
همان طور که پیش از این نیز اشاره شد؛ در هر دوره از تاریخ شاخص­ های مطرح شده در بعد فرهنگ متفاوت بوده است؛ و بر این اساس در حوزه مسائل فرهنگی تلقی هر یک از اندیشمندان در مؤلفه‌های فرهنگی متغیر بوده؛
۲-۴-۳-۱-۱- میراث فرهنگی
با توجه به اینکه یکی از منابع هویت ایران(هویت سرزمینی و تاریخی)است؛ بخش عظیمی از هویت ما در بستر میراث فرهنگی تاریخ و سرزمین مادری­مان شکل می­گیرد. لذا به بررسی برخی از مؤلفه­ های میراث فرهنگی و ادبی ایران شامل سنت، فولکلور(اسطوره­ها، تاریخ، ادبیات، و موسیقی)، نوع پوشش و ذائقه غذایی، هویت عامیانه یا بومی ‌می­پردازیم.
۲-۴-۳-۱-۱- ۱- سنت
سنت یک جریان پویا و حرکت­­زا است که از نااستواری، بی­ریشه بودن و به زبان عامیانه بی­بوته بودن، جلوگیری می­ کند(رجایی، ۱۳۸۲: ۱۴۳). به تعبیر ادموند برگ^[۴۹]، متفکر سرشناس انگلیسی و بنیادگذار اندیشه محافظه ­کاری جدید، سنت نه تنها محصول «مشارکت همه جانبه افرادی است که زنده­اند، بلکه مشارکت آن‌هایی است که زنده­اند با آنان که مرده­اند و حتی با کسانی که قرار است در آینده زاده شوند.»^[۵۰] در واقع سنت یک میراث ابدی است به صورت زمانی از گذشتگان به ما رسیده، ما با آن زندگی می­کنیم و به آیندگان منتقل می‌نماییم. همچنین از لحاظ مکانی در میان نسل­های مختلف همه­گیر است و تمام ابعاد زندگی یک حوزه تمدنی را در بر می­گیرد(یه نقل از رجایی، همان: ۱۳۸). آنچه همه ایرانیان را صرف­نظر از تعلقات دینی، زبانی، فرقه­ ای و منطقه­ای به هم مربوط و در آن‌ها همدلی ایجاد می­ کند، سنت است. منظور از سنت الگوهای گفتاری، رفتاری و کرداری است که در زندگی روزمره ایرانیان جاری است. به طوری که سنت در معماری، نقاشی و قالی­بافی اثر می­ گذارد، در تعارفات روزمره و حتی روندهای فکری و تولید اندیشه­ای منعکس است، و به طور کلی زندگی را از گهواره تا گور جهت می­ دهند و معنادار می­سازد( رجایی، همان: ۱۳۶-۱۳۹).
رجایی معتقد است: «اولین جنبه از میراث سنت در ایران، اعتدال است؛ این اعتدال نه تنها در پوشاک، اعیاد، سوگواری و حتی تغذیه؛ بلکه در محاوره روزمره ایرانیان نیز قابل مشاهده است. جنبه دوم از میراث سنت در ایران جوانمردی است. در ایران نه فقط مراد از فضیلت؛ جوانمردی، تواضع و مردم­داری است؛ بلکه اصولاً این نحوه نگرش به جوانمردی نشانه آدمیت است. آنچه از سنت میراث در میان ایرانیان بوده است؛ اعتدال، معرفت و جوانمردی است»(همان: ۱۴۰). که در این تحقیق به اعتدال در تغذیه و نوع پوشش توجه شده است.
۲-۴-۳-۱-۱- ۲- فولکلور( شاهنامه، ضرب‌المثل، ترانه‌ها و… )
این واژه نخستین بار در سال ۱۸۴۶ میلادی بوسیلۀ آمبروز مرتن^[۵۱] عنوان مقاله‌ای قرار گرفت که موضوع بحث آن درباره دانش عامیانه و آداب و رسوم سنتی بود. از آن پس در زبان محاوره زبان انگلیسی راه یافت و شناسنامه فرهنگی پیدا کرد. طبیبی (۱۰۹:۱۳۷۳) در تبارشناسی فولکلور چنین می نویسد « فولکلور^[۵۲]، مرکب از دو کلمه است؛ Folk، به معنی مردم، گروه، قوم و خویش،‌ ملت، عوام و توده مردم و lore، به معنی دانش، ‌معرفت و دانستن است. بنابراین واژه فولکلور را می‌توان به “فرهنگ و دانش عامه” یا “اشعار و افسانه‌ها و آداب و رسوم و باورهای مردم” ترجمه کرد. فولکلور به آداب و سنن، حکایات و داستان­ها و باورهای مردمی یک ملت، اطلاق می­ شود. در واقع این واژه معرف دانشی است که هدف آن مطالعه­ ابعاد سنتی یعنی شیوه­ زندگی، آداب و رسوم، عادات، باورها، اسطوره­ها، ضرب­المثل­ها، اعمال و رفتار اجتماعی توده مردم (عوام) و اموری از نوع جشن­ها، رقص­ها، آوازها، افسانه­ها و قصه­ها، اعتقادات و خرافات و حتی زبان و گویش­ها و لهجه‌هایی است که موجبات استمرار و بقای آن را فراهم می‌آورند».
فولکلور اصطلاحی است که در علم مردم‌شناسی مطرح است و به مطالعه دقیق‌تر، «فولکلور به مجموعه‌ای از دانستنی‌ها، باورها و رفتارهای مراسمی اطلاق می‌شود که در بین توده مردم، بدون در نظر گرفتن فایده‌های علمی و منطقی آن، سینه به سینه و نسل به نسل به صورت تجربه‌های زندگی به ارث رسیده باشد و یا به علمی گفته می‌شود که در آداب و رسوم، سنت‌ها، ادب و فرهنگ عامه بحث می‌کند. در واقع، مجموعه آداب و رسوم، عقاید، عادات، افسانه‌ها، حکایت‌ها، مثل‌ها، ترانه‌ها و اشعار عامیانه و رفتارهایی چون شیوه‌های غذا خوردن،‌لباس دوختن و پوشیدن، آداب و رسوم کفن و دفن، مراسم عروسی و… در شمار فولکلور هستند.»(رنجبر، ۱۳۸۰: ۱۱۱). اما رواج این اصطلاح در زبان فارسی ابتدا به وسیله صادق هدایت در سال ۱۳۰۶ در کتابی به نام فواید گیاه‌خواری بوده است. پس از آن در مقاله‌ای توسط رشید یاسمی در مجله تعلیم و تربیت سال ۱۳۱۵ هجری شمسی چاپ شد.
براین اساس از نظر نگارنده بخش مهمی از فرهنگ عامه یا فولکلور ایرانیان شامل: ترانه‌ها، مثل‌ها، چیستان‌ها، لالایی‌ها، دوبیتی‌ها، افسانه‌ها بوده است. ترانه در ایران کهن جای ویژه‌ای داشته و هر زمان که رویدادهای مهم تاریخی روی داده است، مردم به وسیله همین ترانه‌ها، احساسات درونی خود را بازگو کرده‌اند و عشق و نفرت خود را نشان داده‌اند. ترانه‌ها، همچون دیگر مقوله‌های ذهنی جامعه، نه تنها نمونه‌ای هستند از زبان، طرز بیان مردم و ذوق و اندیشه‌ی آنان که وابسته به معیشت و شیوه تولید است؛ بلکه نشانگر واقعیت‌های زندگی و نیازها و آرزوهای مردمانی است که در ایران پهناور با زبان‌ها و گویش‌های گوناگون رواج دارد.
لالایی که آواز مادران و دایگان برای خواباندن کودک شیرخواره است، به نوعی فولکلور قلمداد می‌شود؛ کلمات ساده و بی‌پیرایه‌ای که بیان کننده عادی‌ترین موضوع­های خودمانی و ذوقی زندگی است و وقتی بر زبان مادری جاری می‌شود با جوهری از عشق و احساس همراه می‌گردد و نخستین ارتباط کلامی را با کودک ایجاد می‌کند. این لالایی‌ها نسل به نسل بین افراد، سینه به سینه منتقل شده‌اند.
۲-۴-۳-۱-۱- ۳- لباس
نحوه لباس پوشیدن ایرانیان، به ویژه توسط زنان ایرانی، همیشه محجوب و معتدل بوده است؛ نه مستوری و نه عریانی، بلکه محجوبی. دانشور ایرانی تاریخ، یحیی ذکاء در مقدمه خویش بر کتاب نگار زن چنین می‌نویسد: «زنان و مردان پارسی چون از دیده شدن پوست و تن برهنه‌شان بسیار شرم داشتند، و بر خلاف یونانیان آن زمان، نمایش تن برهنه و بی پوشاک را کاری بر خلاف شرم و آزرم و بس زشت و ناروا می‌دانستند، کوشش داشتند جامه­ای بپوشند که بلند و فراخ و پرچین باشد تا گذشته از پوشیده بودن همه تن و بدن، برجستگی­های طبیعی اندام­ها نیز پیدا و نمایان نباشد» (به نقل از رجایی، ۱۳۸۲: ۱۴۵-۱۴۶).
۲-۴-۳-۱-۱-۴ - غذا و ذائقه غذایی
دو جنبه از سنت در ایران تغذیه و البسه است. توجه به انواع غذاهای ایرانی نشان می­دهد که از نظر ترکیب مواد تشکیل دهنده آن، اعتدال است. خورش­های ایرانی مواد گیاهی، حبوبات با مواد گوشتی به طور معتدل در هم می­آمیزد. غذاهای ایرانی نه به تند و تیزی غذاها در کشورهای همسایه شرق ایران در شبه قاره هند است و نه به چربی غذا در کشورهای عربی در منطقه غرب و جنوب ایران (همان: ۱۴۵).
۲-۴-۳-۱-۱-۵- هویت عامیانه یا بومی
جشن­ها و رقص­ها و موسیقی و همچنین فرهنگ عامیانه از نشانه­ های ملیت­خواهی فرهنگی می­باشد موسیقی شاخص مهمی در هویت سازی فرهنگی محسوب می‌شود. گستردگی آن در همه‌ی جوامع و تنوع آن نشانگر اهمیت آن است (محمدی، ۱۳۷۹: ۱۵۰). هویت بومی، بعدی از هویت افراد نسبت به عناصر و اجزاء فرهنگی بو می‌شناخت و آگاهی داشته و احساس تعلق و وابستگی کرده و در فعالیت­های فرهنگی بومی حاضر به شرکت بوده و دارای نگرش مثبت و موثر نسبت به عناصر فرهنگی هستند و برای تداوم و بقای فرهنگ بومی تلاش خواهند نمود(ساعی، ۱۳۹۰: ۶۲).
۲-۴-۳-۱-۱-۶-زبان
زبان به عنوان نماد هویت، شامل مجموعه ­ای از شئون علمی، آموزشی، دینی، تاریخی است. در این معنا برنامه­ ریزیِ پیکرۀ زبان نیز بدون توجه به این شئون عملاً امکان­ پذیر نبوده و به سرگرمی و بازی شبیه است تا آنجا که غایت و انگیزۀ برنامه­ ریزی زبانی، کسب هویت قلمداد شده است(داوری، ۱۳۸۶ الف).
زبان را می­توان وسیلۀ ارتباط بین انسان‌ها تلقی کرد؛ ارتباطی که در سطح خرُد، همۀ کنش­های روزمره و ارتباطات مستقیم و غیر مستقیم انسان‌ها را شامل می­ شود و در سطح کلان ناقل حکمت و علم، فکر و اندیشۀ میراث فرهنگی و تمدن بشری است که بین ملت‌ها و نسل‌های مختلف برقرار می­ شود(گرانپایه، ۱۳۷۷: ۱۱۰).
خلاقیت و تنوع نامحدود زبان از عوامل مهمی است که باعث شده این مؤلفه در حوزۀ هویت فرهنگی قرار گیرد؛ چه اینکه هویت نیز یکی از سیال­ترین و خلاق‌ترین مفاهیم فرهنگی است، از این لحاظ زبان برای حفاظت از هویت افراد و گروه‌ها در جوامع، اهمیت بنیادین پیدا می­ کند. زبان عامل استراتژیکی برای پیشرفت به سوی توسعۀ پایدار و ارتباط موزون بین زمینه ­های عمومی و محلی است که در بیشتر رویکردهای نظری به مقولۀ هویت فرهنگی، جزء نخستین مؤلفه­ ها به شمار می­رود (اسلامی‌ندوشن، ۱۳۷۰).
بعد سیاسی زبان را می توان مجموعه ­ای از سازوکارها و نگرش­های آشکار و پنهان، رسمی و غیررسمی در زبان پنداشت (داوری، ۱۳۸۶ ب) اهمیت این موضوع در اصل ۱۵ قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته است؛ «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران، فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتاب­های درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان­های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه­های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است»(قانون اساسی ج اسلامی ایران).
۲-۴-۳-۱-۲- شاخص­ های بعد زبانی و ادبی هویت ایران:
ادبیات علمی، فلسفی، سیاسی و… به همراه شخصیت­های مربوط به آن‌ها، آثار منظوم ادبی، داستانی و شخصیت­های مهم آن، ادبیات عامیانه، زبان رایج، موسیقی ملی از شاخص­ های بعد زبان و ادبیات ایران هستند که به اختصار بدان می­پردازیم.
۲-۴-۳-۱-۲-۱- ادبیات- شعر و داستان و افسانه