۱۷۴/۰

۹۲۶/۲۰

۰۰۰/۰

ECM(-1)

۷۵۴/۰-

۰۵۹/۰

۰۴۹/۲۰-

۰۰۰/۰

منبع: یافته‌های تحقیق
۵-۲-۷- آزمون پایداری ضرایب
آماره‌های پسماند تجمعی و مجذور پسماند تجمعی برای آزمون ثبات ساختاری در نمودارهای (۵-۱) و (۵-۲) ارائه شده است. چون هردو نمودار در حدفاصل فاصله‌ی اطمینان قرار می‌گیرند، فرضیه‌ی صفر مبنی بر پایداری ضرایب را نمی‌توان رد کرد.

نمودار (۵-۱): آزمون پسماند تجمعی
منبع: یافته‌های تحقیق

نمودار(۵-۲): آزمون مجذور پسماند تجمعی
منبع: یافته‌های تحقیق
۵-۳- تجزیه و تحلیل یافته‌ها
رشد صنعتی و اقتصادی کشورها در سال های پس از جنگ جهانی دوم منجر به افزایش تقاضای انرژی شده است. این در حالیست که در سال های اخیر افزایش تولید و مصرف انرژی در جهان همراه با کاهش شدت انرژی بوده که نشان دهنده عملکرد بهتر مصرف کننده­ها و کارایی بیشتر آنها در قبال انرژی دریافت شده می­باشد. به عبارتی اگرچه مصرف انرژی در جهان در حال افزایش بوده است اما به دلیل ارزش افزوده بالاتر فعالیت های صنعتی و اقتصادی در جهان، شدت انرژی کاهش پیدا کرده است.
از طرفی، درکنار افزایش تولید و مصرف انرژی­های اولیه در ایران، شدت انرژی ، از سال ۱۹۸۰ تا کنون رشد قابل توجهی دارد و عدم هماهنگی این روند با برآیند عملکرد جهان ، اذهان اقتصادی را به تعمق وادار می کند تا علت این موضوع شناسایی گردد . این در حالیست که در سال ۲۰۰۶ شدت انرژی جهان ۸۸۷۴ و شدت انرژی ایران ۱۴۱۲۰ بی تی یو بر دلار بوده است که نشان می دهد شدت انرژی در ایران نزدیک به۶۰ درصد بالاتر از میانگین جهانی می باشد. شدت انرژی در ایران هم گام با خاورمیانه افزایش یافته است.
در این قسمت با بهره گرفتن از نتایج به دست آمده و ادبیات موضوع، یافته‌های تحقیق مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. با توجه به مباحثی که در بخش ادبیات موضوع اشاره شد، جهانی­شدن که به گسترش فعالیت‌های تجاری اشاره دارد، شدت انرژی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این رو در این پژوهش، رابطه‌ی جهانی­شدن، کارایی انرژی، قیمت حامل­های انرژی و رشد اقتصادی با شدت انرژی با بهره گرفتن از مدل به کار رفته در مطالعه‌ی برنستین و همکاران مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجایی که مدل به صورت لگاریتمی تصریح شده است، ضرایب بدست آمده کشش بلندمدت شدت انرژی را نسبت به هر یک از عوامل تأثیرگذار بر آن نشان می‌دهند.
نتایج بدست آمده از روش ARDL برای برآورد و استخراج رابطه‌ی بلندمدت بین متغیرهای مدل را می‌توان به شرح ذیل تجزیه و تحلیل کرد:

• نتایج حاصل از تخمین، نشان دهنده‌ی رابطه‌ی مثبت و معنی‌دار بین شاخص جهانی­شدن و شدت انرژی است. بنابراین می‌توان گفت که گسترش جهانی­شدن موجب افزایش شدت انرژی می­ شود که این امر به عنوان یکی از پیامدهای منفی جهانی­شدن است. کشش کوتاه‌مدت این متغیر برابر با ۰۷۷/۰ و کشش بلندمدت آن برابر با ۰۶۵/۰ است. همان طور که مشخص است، اثر جهانی شدن بر شدت انرژی به مرور زمان کاهش می‌یابد. با توجه به این بحث می­توان گفت که کشور ایران در مسیر جهانی­شدن قرار دارد و در این میان، گسترش فعالیت‌های تجاری بیشتر مدنظر قرار می­گیرد. لذا در کنار آثار مثبت جهانی­شدن یکی از آثار منفی کوتاه مدت این پدیده افزایش شدت انرژی است. زیرا که ایران نیز همانند سایر کشورهای در حال توسعه در مرحله رشد فیزیکی قرار دارد و با توجه به ارزش افزوده پایین تر این مراحل رشد نسبت به مراحل جدید، بالا بودن سطح مصرف انرژی در این مناطق با پایین بودن سطح ارزش آفرینی آنها همراه شده و به شکل مضاعف در افزایش شدت انرژی آنها تاثیرگذار خواهد بود . علاوه بر این، یکی از دلایل محتمل افزایش شدت انرژی در خاورمیانه می تواند انتقال صنایع انرژی بر از کشورهای توسعه یافته به کشورهای دارای ذخایر غنی انرژی در این منطقه باشد.

در کنار مطالب ذکر شده بایستی به صادرات حامل های انرژی از خاورمیانه به کشورهای توسعه یافته اشاره نمود که به دلیل خام فروشی دارای ارزش افزوده پایین بوده و علاوه بر اینکه در بخش مصرف انرژی لحاظ می شوند ارزش افزوده بالایی ندارند . مورد اخیر در کشورهایی که فروش مواد اولیه بخش عمده ای از درآمد آنها را تشکیل می دهد جایگاه ویژه ای دارد.

• تاثیر کارایی انرژی بر شدت انرژی هم در بلندمدت و هم در کوتاه‌مدت منفی و معنی‌دار است. با توجه به ضریب بدست آمده در رابطه‌ی بلندمدت، یک درصد افزایش در شاخص کارایی انرژی، شدت انرژی را به میزان ۰۲/۱ درصد افزایش می‌دهد. از آنجایی که کشش کوتاه‌مدت شاخص کارایی انرژی نسبت به شدت انرژی برابر ۰۱/۱ می‌باشد، بنابراین می‌توان گفت که تأثیر افزایش کارایی انرژی بر شدت انرژی در بلندمدت بیشتر از کوتاه‌مدت است و به مرور زمان این اثرگذاری افزایش می­یابد. همان طور که در مبانی نظری اشاره شد، کارایی انرژی می‌تواند با افزایش تولید ناخالص داخلی یا کاهش مصرف انرژی موجب کاهش شدت انرژی شود که این به معنی افزایش بهره­وری انرژی است. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، می‌توان اظهار داشت که افزایش کارایی از طریق افزایش تولید ناخالص داخلی منجر به افزایش شدت انرژی می‌شود.

• قیمت حامل­های انرژی یکی دیگر از متغیرهای این تحقیق است. این متغیر در تخمین‌های صورت گرفته دارای ضریب منفی و معنی‌دار است. به عبارتی با افزایش قیمت حامل­های انرژی، شدت انرژی کاهش می‌یابد. مقدار ضریب بلندمدت این متغیر برابر با ۰۰۷/۰- است. به عبارت دیگر، یک درصد افزایش در قیمت حامل­های انرژی، شدت انرژی را به میزان ۰۰۷/۰ درصد کاهش می‌دهد. علت این امر را چنین می‌توان بیان کرد که افزایش قیمت حامل­های انرژی باعث کاهش مصرف انرژی می­ شود و از این طریق شدت انرژی را کاهش می­دهد. لازم به ذکر است که تغییرات قیمت حامل­های انرژی، شاخص شدت انرژی را از دو طریق تحت تأثیر قرار می­دهد. نخست از طریق تغییرات تقاضای انرژی و دیگری تأثیر حاصل از افزایش یا کاهش قیمت حامل­های انرژی بر تولید ناخالص داخلی. از آنجایی که انرژی علاوه بر نهاده­هایی مانند کار و سرمایه از عوامل مهم تولید در اقتصاد محسوب می شود. و همچنین با توجه به اینکه بین عوامل تولید(شامل کار ، سرمایه و انرژی) و میزان تولید رابطه ای مستقیم وجود دارد. لذا رابطه منفی میان مصرف انرژی و قیمت انواع حامل­های انرژی برقراراست. بنابراین با افزایش قیمت حامل­های انرژی، مصرف انرژی کاهش می­یابد. کاهش مصرف انرژی نیز می ­تواند منجربه کاهش تولید گردد. به این ترتیب افزایش قیمت حامل­های انرژی می ­تواند باعث کاهش شدت انرژی ­شود.

• اثر رشداقتصادی بر شدت انرژی پیچیدگی خاصی دارد به این دلیل که در کوتاه­مدت رابطه مثبت و بی ­معنی بین آن­ها وجود دارد، در بلند مدت با لحاظ وقفه زمانی رابطه منفی و معناداری بین شدت انرژی و رشد اقتصادی وجود دارد. معمولارشد اقتصادی در کوتاه­مدت نمی­تواند منجر به بهبود بهره­وری و تکنولوژی گردد. لذا تاثیر رشد اقتصادی بر شدت انرژی در کوتاه­مدت محسوس نخواهد بود. اما رشد اقتصادی در بلندمدت می ­تواند منجربه بهبود بهره­وری و تکنولوژیکی گردد و لذا تاثیر رشد اقتصادی بر شدت انرژی معنادار خواهد بود.

۵-۴- نتایج آزمون فرضیه‌ها
در این قسمت بر اساس یافته‌های تجربی تحقیق، فرضیه ­های تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد.

• با توجه به نتایج به دست آمده از تخمین مدل تحقیق، فرضیه‌ی اول تحقیق مبنی بر اینکه جهانی­شدن تأثیر مثبتی بر روی شدت انرژی دارد را نمی‌توان رد کرد. به عبارتی ضریب مثبت و معنی‌دار شاخص جهانی­شدن موجب عدم رد این فرضیه شده است.

• فرضیه‌ی دوم بیانگر رابطه‌ی منفی کارایی انرژی با شدت انرژی بود که بر اساس نتایج حاصل، قابل رد کردن نیست. بدین مفهوم که افزایش شاخص کارایی انرژی موجب کاهش شدت انرژی می‌شود.

• فرضیه‌ی سوم که بیانگر اثر منفی قیمت حامل­های انرژی بر شدت انرژی است، مورد آزمون قرار گرفت. ضریب منفی و معنی‌دار این متغیر مؤید عدم رد فرضیه‌ی سوم است.

• فرضیه‌ی چهارم و آخرین فرضیه که بیانگر اثر منفی رشد اقتصادی بر شدت انرژی است، مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به ضریب منفی و معنی‌دار این متغیر در بلندمدت ، فرضیه قابل رد کردن نیست.

۵-۵- جمع‌بندی

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مستقل پژوهش
متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارتند از: شبکه ارتباطی، سرمایه اجتماعی، نوع گروه مرجع، میزان مصرف رسانهای و پایگاه اقتصادی- اجتماعی.
تعریف مفهومی و عملیاتی شبکه ارتباطی
شبکه ارتباطی، سطح کنش متقابل اعضای شبکه با دانشجو را نشان میدهد. به عبارتی تعداد افرادی که فرد با آنها در ارتباط میباشد( صالحی هیکویی، ۱۳۸۴: ۴۴).
در این پژوهش، شبکه ارتباطی به ارتباطات رسمی و غیر رسمی زندگی فرد مانند ارتباط با پدر و مادر، خواهر و برادر، فامیل، دوستان، معلمان و اساتید دانشگاه، روحانیون و علمای دینی، هنرمندان و ورزشکاران میپردازد و در سطح سنجش ترتیبی اندازه گیری شده است.
تعریف مفهومی و عملیاتی سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی عبارت است از ارزش آن جنبه از ساختار اجتماعی که به عنوان منابعی در اختیار اعضاء قرار میگیرد تا بتوانند به اهداف و منافع خود دست پیدا کنند( الوانی، ۱۳۸۱: ۵).
در این پژوهش سرمایه اجتماعی از مؤلفه های اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی تشکیل شده است. منظور اعتماد اجتماعی در این پژوهش اعتماد بینفردی مانند اعتماد به افراد خانواده، اعتماد به دوستان و فامیل، اعتماد نهادی مانند اعتماد به نهادهای اجتماعی و اعتماد تعمیم یافته مانند اعتماد به روحانیون، هنرمندان و ورزشکاران میباشد.
منظور از مشارکت اجتماعی عضویت افراد در گروه ها و نهادهایی مانند گروه های ورزشی، مهمانیهای خانوادگی، کانونهای فرهنگی، مهمانیهای دوستانه دانشجویی، تشکلهای سیاسی و سازمانهای خیریه میباشد.
تعریف مفهومی و عملیاتی میزان مصرف رسانهای
مصرف رسانهای عبارت است از وضعیتی که فرد یا گروه، به مدتی خاص، در معرض رسانه های جمعی مانند تلویزیون، رادیو، ماهواره، اینترنت، نشریات و مجلات قرار میگیرد و از آنها برحسب نیازمندی و علاقه مندی خود استفاده میکند.
در این پژوهش میزان مصرف رسانهای به دو دسته تلویزیون داخلی و تلویزیون خارجی تقسیم شدند. و در قالب طیف ۵ گزینه ای سنجیده شدهاند.
تعریف مفهومی و عملیاتی نوع گروه مرجع
در جریان تصمیمگیریها، کنشها و حتی شکلگیری نگرش انسانها در جامعه، عواملی چند نقش آفرینند که از جمله مهمترین آنها افراد یا گروههایی هستند که مبنا و معیار قضاوت و ارزیابی کنشگران اجتماعی قرار میگیرند. گروه های مرجع دو نقش هویتدهی و قضاوتی را ایفا میکنند؛ اولاً هنجارها، رویه ها، ارزشها و باورهایی را به دیگران القاء میکنند و به اصطلاح کارکرد هنجاری دارند، ثانیاً استانداردها و معیارهایی در اختیار کنشگران قرار میدهند که آنها کنش و نگرش خود را با آن محک میزنند و اصطلاحاً کارکرد مقایسهای و تطبیقی ایفا میکنند( سروستانی و هاشمی، ۱۳۸۱: ۱۵۰).
منظور از گروه مرجع در این پژوهش، به گروهی اطلاق میگردد که فرد در مقایسه های خویش به
آن مراجعه میکند و رفتار، منش و کردار آن را چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی ملاک خود قرار میدهد. به منظور بررسی نقش و تأثیرگذاری مذهبی گروه های مرجع، براساس تحلیل عاملی انجام شده، آن را به دو دسته درون گروهی و برون گروهی تقسیم نمودیم.
گروه های مرجع درونگروهی شامل: والدین و دیگر اعضای خانواده( خواهر، برادر و همسر). گروه های مرجع برونگروهی شامل: هنرمندان( بازیگران، موسیقیدانان و نقاشان)، احزاب و گروه های سیاسی، روحانیون و گروه های دینی و قهرمانان ورزشی. برای سنجش این متغیر از پاسخگویان خواسته شد که مشخص کنند تا چه اندازه هریک از گروه های ذکر شده بر روی نگرش دینی آنها تأثیرگذار هستند. برای سنجش این متغیر از طیف ۶ گزینه ای استفاده شد.

تعریف مفهومی و عملیاتی پایگاه اقتصادی- اجتماعی والدین
پایگاه اقتصادی- اجتماعی یکی از مهمترین و کاربردیترین متغیرهای مستقل در تحلیل رفتارها، عقاید افراد و موقعیت آنها در سلسله مراتب اجتماعی است( چاوشی، ۱۳۷۴: ۳).
پایگاه مجموعه حقوق و تکالیفی است که بیانگر موقعیت یک فرد در رابطه با دیگران است، اعم از اینکه این روابط افقی یا عمودی، مبتنی بر تساوی و یا سلسله مراتب و یا مرتبط با منافع اعتبار اجتماعی و افتخار باشد( محسنی، ۱۳۸۳: ۲۱۵).
از آنجا که اکثر پاسخگویان این تحقیق مجرد بودند، بنابراین پایگاه آنان براساس وضعیت رئیس خانواده آنها ( پدریا مادر) ساخته شده است. شاخص پایگاه اقتصادی – اجتماعی از میزان درآمد سرپرست خانوار، شغل سرپرست خانوار و میزان تحصیلات پدر و مادر به دست آمده است. تحصیلات پدر و مادر شامل میزان سالهای تحصیل رسمی است که از بیسواد تا دکترا در ۸ طبقه تقسیم شده است. درآمد رئیس خانواده در ۶ طبقه تقسیم شده است همچنین شغل سرپرست خانوار بر اساس مدل کاظمیپور در سال ۱۳۷۴ و نیز الگوی مشابه آنکه توسط رجبزاده استفاده شده، مورد سنجش قرار گرفت. بر اساس یک سؤال باز از پاسخگو خواسته شد که عنوان دقیق شغل سرپرست خانوارگفته شود. و بعد بر اساس مدل منزلت شغلی کاظمیپور مشاغل در ۷ طبقه دسته بندی شده و به هر شغل یک نمره منزلت شغلی داده شد(گروه اول: مشاغل بالای ۹۰ امتیاز) مانند پزشک، استاد دانشگاه، استاندار، قاضی و خلبان)، گروه دوم: مشاغل ۸۰- ۹۰ امتیاز) مانند مدیرکل، کارخانه داربزرگ، نماینده مجلس، فرماندار، شهردار، وکیل، افسر، تاجربازار و جواهر فروش)، گروه سوم : مشاغل ۷۰- ۸۰ امتیاز )مانند مهندس، روزنامهنگار، هنرمند، دبیر و هتلدار)، گروه چهارم :مشاغل ۶۰ - ۷۰
امتیاز) مانند تکنسین، معلم دبستان، کتاب فروش، سرکارگر و مقاطعه کار)، گروه پنجم: مشاغل ۵۰- ۶۰ امتیاز )مانند مکانیک، درجهدار، تراشکار، کارمند دارای تحصیلات کارشناسی و خواربار فروش)، گروه ششم : مشاغل ۴۰ - ۵۰ امتیاز) مانند راننده، ماشیننویس، بنا، کفاش و کارگر کارخانه و گروه هفتم : مشاغل کمتر از ۴۰ ( مانند چوپان، واکسی، رفتگر، عمله و پیشخدمت اداره) را شامل میشود. پس از تقسیم، متناسب با نوع مشاغلی که در هر رده قرار گرفت، به سایر مشاغلی که به لحاظ فعالیت و سطح مشابه بودند، نمرهای در همان حدود اختصاص داده شد(( کاظمیپور، ۱۳۷۴: ۲۵۴-۳۰۰).
به منظور دستیابی به نمره پایگاه اقتصادی- اجتماعی والدین، پس از بدست آوردن نمره z هریک از گویه های مذکور، نمرات بدست آمده با یکدیگر جمع و نمره مورد نظر بدست آمد.
فنون مورد استفاده در تجزیه و تحلیل اطلاعات
تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرمافزار آماری SPSS نسخه ۱۶ و ترسیم مدل تحقیق با بهره گرفتن از برنامه Amos نسخه ۲۲ انجام شده است. در این پژوهش اطلاعات گردآوری شده در سه سطح توصیفی، تبیینی و تحلیل چند متغیری با تکنیکهای مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. در توصیف داده ها از جداول یک بعدی و شاخصهای پراکندگی و مرکزی به تناسب مقیاس متغیرها استفاده شده است. در سطح دوم نیز براساس فرضیه ها و متغیرهای تشکیلدهنده آنها با بهره گرفتن از آمار استنباطی به ویژه جداول همبستگی و آزمونهای آماری، اطلاعات تبیین میشوند. در سطح بالاتر از تحلیل مسیر استفاده شده است.
فصل چهارم: یافته های پژوهش
مقدمه
در این فصل ابتدا به توصیفی از نمونه مورد بررسی بر اساس متغیرهای زمینهای( جنس، سن، وضعیت تأهل، رشته تحصیلی) میپردازیم. بدین ترتیب که با بهره گرفتن از جداول و نمودارهای توصیفی به ارائه برخی از نتایج توصیفی همراه با آمارههای لازم خواهیم پرداخت. توصیف متغیر وابسته (جهتگیریهای دینی) و متغیرهای مستقل(سرمایه اجتماعی، نوع گروه مرجع، میزان مصرف رسانهای، شبکه ارتباطی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی) در مرحله بعدی است. بعد از آن روابط متغیرهای مستقل و وابسته مورد بررسی و آزمون قرار میگیرند.
توصیف داده ها
در این بخش به توصیف جامعه نمونه و تحلیل یکمتغیری پرداخته شده است. در مورد هریک از داده های مورد بررسی، تعدادی از شاخصهای آماری با توجه به مقیاس داده؛ مانند کوچکترین^[۵۱] مقدار، بیشترین مقدار^[۵۲]، نما^[۵۳]، میانه^[۵۴]، میانگین^[۵۵] و انحراف معیار^[۵۶] بیان شده است و در برخی موارد از نمودارها برای بیان دقیقتر توزیع فراوانی مربوطه نیز استفاده شده است.
توصیف پاسخگویان
جدول ‏۴-۱: توصیف پاسخگویان در متغیرهای جمعیتشناختی

سعید آورد قول سعدی به جای که ترتیب، ملک است و تدبیر رای (همان، ۲۱۶)
سخن های سعدی مثال است و پند به کار آیدت گر شوی کاربند
دریغ است از این روی بر تافتن کز این روی دولت توان یافتن(همان، ۲۱۴)
نصیحت کسی سودمند آیدش که گفتار سعدی پسند آیدش(همان، ۱۶۱)
پند سعدی که کلید در گنج سعد است نتواند که به جای آورد، الا مسعود(همان، ۶۹۵)
۳-۴-۳- جهانگیری کلام سعدی
آن چه سعدی را از دیگر شاعران متمایز می کند، شهرت و آوازه ی فوق العاده ی شیخ در همان عصر حیات خود اوست. چیزی که برای بسیاری از شعرا و نویسندگان دیگر، غالباً بعد از مرگ و به تدریج رخ داده است.

برای مثال می توان به مکاتبه ی ابن الفوطی با سعدی و درخواست نمونه هایی از اشعار عربی او، یا به اظهار ارادت سیف الدّین فرغانی شاعر مقیم روم و حتّی روایت معروف ابن بطوطه از شنیدن غزلی از شیخ از زبان ملاحان چینی اشاره نمود. امّا سعدی خود بهتر از هر کس به معروف بودن کلام خود پی برده، و این گونه از جهانگیری سخن خودیاد می کند.
شنیده ام که مقالات سعدی از شیراز همی برند به عالم، چو نامه ی ختنی
(سعدی،۱۳۸۴ ، ۵۴۴)
رسید ناله ی سعدی به هر که در آفاق هم آتشی زده ای تا نفیر می آید(همان، ۴۲۶)
همه عالم سخنم رفت و به گوشت نرسید آری آنجا که توباشی سخن ما نرود(همان، ۴۱۸)
آفرین بر زبان شیرینت کاین همه شور در جهان انداخت(همان، ۳۳۶)
هفت کشور نمی کنند امروز بی مقالات سعدی انجمنی (همان، ۵۴۴)
مرا که سحر سخن در همه جهان رفته است ز سحر چشم تو بیچاره مانده ام مسحور
(همان، ۶۲۹)
کس ننالید در این عهد چو من در غم دوست که به آفاق نفس می رود از شیرازم (همان، ۴۶۷)
و سرانجام از شناخت بهتر خود در آینده سخن گفته است. او اعتقاد دارد که ارزش سخنش در آینده شناخته خواهد شد.
این حکایت که می کند سعدی بس بخواهند در جهان گفتن (همان، ۴۹۱)
امروز قول سعدی شیرین نمی نماید چون داستان شیرین، فردا سمر بباشد (همان، ۶۹۳)
هر کس به زمان خویشتن بود من سعدی آخر الزّمانم (همان، ۴۷۵)
۳-۴-۴- شیرین سخنی سعدی
شیخ شیراز، در بیان تلخی و خوشی های روزگار از شیرین سخنی خود یاد می کند و خواننده را متوجّه این نکته می نماید که مردم روزگارش به این مهم پی برده اند. زمانی سخن خود را با زیبایی معشوق، برابر می داند و می گوید:
حسن تو نادر است در این عهد و شعرمن من چشم برتو و همگان گوش بر منند(همان، ۴۱۲)
سعدی شیرین زبان این همه شور از کجا شاهد ما آیتی است وین همه تفسیراو(همان، ۴۹۸)
او زیبایی کلام خود را در تمام اشعارش، از غزل های عاشقانه و عارفانه تا نصایح پندآموز و حتّی حکایات گلستان بیان می نماید. ابیات زیر نشان می دهد که این نکته در نظر سعدی ارزش خاصّی داشته است.
همراه توست خاطر سعدی به حکم آنک خلق خوشت چه گفته ی سعدی است دلفریب
(همان، ۶۱۰ )
هنر بیار و زبان آوری مکن سعدی چه حاجت است بگوید شکرکه شیرینم(همان، ۴۷۷)
زخلق گوی سعادت توبرده ای امروز به خوب رویی وسعدی به خوب گفتاری(همان،۵۲۹)
نگفتند حرفی زبان آوران که سعدی نگوید مثالی بر آن(همان ، ۲۲۶ )
زبان در کش ار عقل داری و هوش چو سعدی سخن گوی ور نه خموش(همان ، ۲۷۲ )
سعدیا، خوشتر از حدیث تو نیست تحفه ی روزگار اهل شناخت
آفرین بر زبان شیرینت کاین همه شور در جهان انداخت(همان ، ۳۳۶ )
من دگر شعر نخواهم که نویسم که مگس زحمتم می دهد از بس که سخن شیرین است
(همان ، ۳۵۷ )
شکرین حدیث سعدی بر او چه قدر دارد که چنو هزار طوطی مگس است پیش قندش
(همان،۴۳۹ )
سعدی شیرین سخن در راه عشق از لبش بوسی گدایی می کند(همان ، ۴۱۱ )
سعدیا! دیگر قلم پولاد گیر کاین سخن آتش به نی در می زند(همان ، ۴۰۷)
در این معنی سخن باید که جز سعدی نیاراید که هر چه ازجان برون آید، نشنید لاجرم بردل
(همان، ۴۸۸)
قیامت می کنی سعدی بدین شیرین سخن گفتن مسلّم نیست طوطی را در ایّامت شکرخایی
(سعدی،۱۳۸۴، ۵۰۵)
سعدی آتش زبانم در غمت سوزان چه شمع با همه آتش زبانی، در تو گیراییم نیست
(همان ، ۳۶۹ )
لاف مزن سعدیا! شعر تو خود سحر گیر سحر نخواهد خرید غمزه ی جادوی دوست
(همان ، ۳۶۳ )
وز لفظ من این حدیث شیرین گر می نرسد به گوش خسرو(همان ، ۵۶۸ )
هر که به گوش قبول دفتر سعدی شنید دفتر وعظش به گوش همچو دف تر شود
(همان ، ۴۲۰ )
هم بود شوری دراین سر بی خلاف که این همه شیرین زبانی می کند(همان،۴۱۱)
تو شیرین زبانی ز سعدی بگیر ترشروی را گو به تلخی بمیر (همان ، ۲۳۸ )

تأثیر نداشته است

<= 3

۳۱

.۰۸

.۵۰

.۰۰۰

تأثیر داشته است

> 3

۳۵۳

.۹۲

کل

۳۸۴

۱.۰۰

۴-۳-۵ آزمون فرض پنجم” بین هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح با احساس امنیت شهروندان رابطه وجود دارد.
در آمار برای بررسی برای تشخیص تأثیر یا عدم تأثیر یک متغییر در پدیده ای معین از آزمون دوجملهای استفاده می شود. برای بررسی فرضیه ابتدا به تعریف متغیرها می پردازیم.

با توجه به محتوای سوالات پرسش نامه، ۴ سوال هستند که مستقیما به تأثیر هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان، مربوط می شوند. گزینه های این۴سوال را با هم ادغام کرده ایم. این عمل با جمع بندی سوالات و سپس تبدیل آنان به طیف لیکرت صورت گرفته است. سپس ارتباط گویه های حاصله از این جمع بندی را بعنوان متغیر نشان دهنده تأثیر هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و..) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه را آزمون کرده ایم.
در این آزمون با توجه به نسبتی که P=50% در نظر گرفته شده است گزینه های ۱و۲و۳ را به عنوان اینکه هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و… ) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر نداشته است وگزینه های ۴ و۵را به عنوان اینکه هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها ( مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و… ) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر داشته است، در نظر گرفته است.
ساختار آزمون:
هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها ( مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و… ) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر نداشته است
. هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها ( مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و… ) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان کرمانشاه تأثیر داشته است
و با توجه به سطح معنی داری بدست آمده(sig=0.00) که کمتر از ۰.۰۵ و با توجه به نسبت بدسته آمده که ۸۷ درصد معادل ۳۳۳ نفر از ۳۸۴ نفر افراد شرکت کنندگان در طرح اذعان داشته اند که هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان شهر کرمانشاه تأثیر زیادی داشته است. و این بیانگر تأثیر گذاری زیاد هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها (مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و…) در اجرای بهینه طرح بر احساس امنیت شهروندان شهر کرمانشاه می باشد.

جدول ۴-۲۰ آزمون فرض پنجم” بین هماهنگی و تعامل پلیس و سایر نهادها و سازمانها ( مقامات سیاسی، دستگاه قضایی و… ) در اجرای بهینه طرح با احساس امنیت شهروندان رابطه وجود دارد. “

متغیر گروهبندی

تعداد

میزان احتمال مشاهده شده

میزان احتمال مورد انتظار

سطح معنی داری

تأثیر نداشته است

<= 3

۵۱

۵-۱.رساله توضیح المشربین وتنقیح المذهبین
ملامحمّدطاهرقمی رساله ای درنقد تصوف به نام ‌ردّ صوفیه می‌نگارد، نقدی ازطرف مجلسی اول بررساله رد صوفیه نوشته می‌شود و ملامحمّدطاهر قمی براین نقد محمّدتقی مجلسی ردی می‌نویسد، شخصی این سه رساله راجمع آوری کرده و محاکماتی میان آرا آنها انجام داده که نتیجه این سه رساله ویک محاکمه کتاب توضیح المشربین و تنقیح المذهبین شده است.بنا به گفته تاریخ نگارمعاصر رسول جعفریان، نویسنده این کتاب کسی نیست جز میرلوحی سبزواری.

درحال حاضر اثر مستقلی به نام توضیح المشربین وتنقیح المذهبین وجود نداشته وفقط دوخلاصه ازاین اثرموجود است که درادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
۵-۲.اصول فصول توضیح
اولین خلاصه ازتوضیح المشربین وتنقیح المذهبین که موجود است، کتاب اصول الفصول التوضیح می‌باشد.این اثردر بیست وسه باب نوشته شده که طبق نسخه مرکزاحیا میراث اسلامی^[۴۴۲]فصل اولِ هربابِ آن با عبارت، «ماتن دراصل رساله^[۴۴۳]گوید» شروع می‌شود، که منظور از ماتن؛ ملامحمّدطاهر قمی‌است.فصل دوم آن نیز با عبارت، «محشی می‌فرماید» ادامه‌پیداکرده، که بنابرصحت انتساب، منظورملامحمّدتقی ‌مجلسی‌است.فصل سوم آن نیز باعبارت«ماتن درجواب محشی می‌گوید» که ملا محمّدطاهرقمی باشد، ادامه پیدا می‌کند.اصول الفصول التوضیحدرسه نسخه موجود است.^[۴۴۴]
۵-۳.رساله سلوه‌الشیعه و قوه‌الشریعه
دومین‌خلاصه ازکتاب توضیح المشربین وتنقیح المذهبین که موجود می‌باشد، رساله سلوه الشیعه و‌قوه الشریعه‌است.^[۴۴۵] این رساله بنا به گفته آقابزرگ، درسال۱۰۶۰تألیف شده است.^[۴۴۶]
درکتاب نصیحه الکلام وفضیحه اللئام به مطلبی اشاره شده که درتقریب اینکه سلوه الشیعه ازمیرلوحی باشدکمک زیادی می‌کند.عصّام می‌گوید: «اتفاقاً در این وقت کتابی موافق مدعا در دست یکی از محبان شاه اولیا دید ومعلوم گردید که سیدی از حامیان دین سید المرسلین که مؤلف آن کتاب و صاحب تصانیف بسیار است قبل از تألیف آن کتاب، رساله‌ای که آن را سلوه الشیعه و قوه الشریعه نام کرده، مقرون قلم خجسته رقم گردانیده و درآن ازروی تقیه ذکر نام و نسب ننموده و به لقب که مطهر است وانتساب والده که مقدادیه است، خود را ستوده».^[۴۴۷]صاحب نصیحه الکرام اضافه کرده ومی‌گوید: «اگرکسی خواهدکه برحقیقتِ حال ملای مذکور[ملامحمّدتقی مجلسی]وقوف یابد، بایدکه کتاب فضایح المبتدعه که یکی ازفضلای نامدار امت نوشته، یا به کتاب توضیح المشربین و تنقیح المذهبین که صاحب تسلیه الشیعه وتقویه الشریعه [ ] رجوع نماید».^[۴۴۸]ازعبارت قبل واین عبارت صاحب نصیحه که می‌گوید: «صاحب‌تسلیه‌الشیعه درآن کتاب و دررساله أعلام المحبین نقل نموده…»^[۴۴۹] معلوم می‌شود که «توضیح المشربین وتنقیح المذهبین» و« تسلیه الشیعه وقوه الشریعه» وهمچنین «سلوه‌الشیعه وقوه الشریعه» و« اعلام المحبین»، ازیک نویسنده بوده که میرلوحی است. سلوه‌الشیعه‌وقوه‌الشریعه درمیراث اسلامی ایران دفتردوم به کوشش شیخ احمد عابدی به چاپ رسیده است.
میرلوحی در این اثرصرفا به گزارشی از مخالفان تصوف دربین علمای سنی وشیعه پرداخته و درانتها نیز به بحث غنا اشاره کرده وچند فتوا ازعلما درحرمت غنامطرح کرده است.میرلوحی همچون دیگرناقدین این طایفه، سراغ حلاجیه رفته ومی‌گوید: حلاجیه چندفرقه بوده که خسیس ترین آنها را زراقیه می‌نامند.وی در توضیح خصوصیات این فرقه را می‌گوید: خوانندگی واصول گرفتن وچرخیدن ومانند بدمستان نعره زدن واظهار بیهوشی کردن پیشه آنهاست.میرلوحی دراین اثر به سراغ علمای صاحب نام این طایفه رفته ونقدهای آنهارامطرح کرده.ازکسانی که میرلوحی مطالبی ازآنها نقل می‌کند، ملای روم، صاحب کشاف وازکتاب فضائح المبتدعه است.درادامه به بعضی ازاقوال اشاره می‌کنیم.
۶.بهره‌گیری میرلوحی ازکلام بزرگان در نقد تصوف
همانطورکه اشاره شد میرلوحی علاوه برانتقادش به مجلسی اول وبحث غنا وچند حدیث در رد افعال صوفیه، ازکلام بزرگانی ازشیعه وسنی استفاده کرده است.بزرگانی مثل؛ ملای روم وحلاج که صوفی بودند و دیگرانی که دراین طریقه نبوده، مثل زمخشری.ازعلمای شیعه نیز مثل؛ شیخ مفید وفیض کاشانی درنقد تصوف بهره برده وصرفا نقل قول کرده وهیچگونه تحلیلی نسبت به این اقوال ندارد.خالی بودن تألیفات ضد تصوفی میرلوحی از مباحث علمی ونقد عالمانه، نشان از آن دارد که میرلوحی نه به این مباحث آشنا بوده ونه در نزد استادی که آشنای به معارف تصوفی واهل فن باشد، حاضر شده، لذا انتظارچنین امری که میرلوحی و محمّدطاهرقمی به تحلیل مباحث صوفیه بپردازند ونقد عالمانه داشته باشند، انتظاربی‌جایی است.
در ادامه جملاتی که میرلوحی ازکلام بزرگان اهل سنت در ردّ تصوف استفاده کرده، اشاره می‌کنیم.
۶-۱. بزرگان سنی
۶-۱-۱.ملای روم
میرلوحی درابتدا به سراغ ملای روم رفته و وی را ازپیران بزرگ طایفه صوفیه می‌داند، و وی را در ردیف علمای اهل سنت ذکر کرده ونظمی از وی درنقد این طایفه آورده که می‌گوید:
اگرازپــوست کس درویـــش بــودی رئیـــس پـوست پوشان میش بودی
اگــرمــرد خــداآن مـردچـــرخیست یقین دان که آسـیامعروف کرخیست
اگرکـــف بردهن عرش است ومـعراج یقـــین میـــدان شـترمنصورحـلاج ^[۴۵۰]
۶-۱-۲.نسفی
میرلوحی درادامه، کلامی ازعزیز الدین نسفی که از اکابر مشایخ این طایفه است نقل کرده که وی در کتاب تصفیه القلوب می‌گوید: «ای درویش اگربه نظرتحقیق درحال پیران ومریدان روزگاربنگری به یقین بدانی که شیاطین عصرند.در دکان های مکر وتلبیس نشسته ونام ملوک وسلاطین فقر برخود بسته، اشقیا لباس اتقیا پوشیده و درتسخیر انعام پی افساد و لجام کوشیده مردودان به رنگ مقبولان برآمده و هریک به طریقی ازدرِحیلت گری وابله فریبی درآمده.غولان راه دین، خود را درچشم کورباطنانِ ظاهربین به صورت ارباب یقین نموده ودل‌های سفها رابه ذکرجلی وجامه عسلی به صدگونه دغلی ربوده، شعار ایشان فتنه وفساد، و دثار ایشان زندقه والحاد، دین ایشان بدعت وبی نمازی وآیین ایشان چرخ و رقص وبازی، همه درامردی مطاع مغلمان وبعدازدمیدن لحیه مطیع مغلمان، افتخار ایشان به آشنایی ظلمه، مباهات ایشان به تحصیل خرقه ولقمه، کارایشان شکم پرستی وهرزه گفتن».^[۴۵۱]
۶-۱-۳.حلاج
میرلوحی درطعن حلاج از احتجاج طبرسی نقل می‌کندکه وی ادعای مقامی داشته که خدا برای او قرار نداده بود.^[۴۵۲]
۶-۱-۴.زمخشری
میرلوحی ازصاحب کشاف که در سلوه الشیعه برای نقد تصوف استفاده کرده است.میرلوحی می‌گوید: زمخشری درتفسیرآیه« قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‏ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ»^[۴۵۳] صوفیان وسنیانی که به آنها اعتقاد دارند، توبیخ کرده ومی‌گوید: «هرکه دعوی محبت خدا کند و مخالفت سنت وطریقه رسول خدانماید، پس وی کذاب است وکتاب الله تکذیب اوکرده است، یعنی حکم بر دروغش کرده وهرگاه ببینی که کسی ذکرمحبت خدا می‌کند و دستک می‌زند با ذکرمحبت الهی رقص می‌کند و نعره می‌زند و بی هوش می‌افتد پس شک مکن دراینکه او نمی‌داند که چه چیز است محبت خدا ودستک زدن و…نیست، مگر بواسطه آنکه تصورکرده است درنفس زشت ناخوش خود صورت زیبای عاشق سازنده را وآن راخدا نام کرده، بعد ازآن دست زده وطرب کرده ونعره برآورده و بیهوش شده وبواسطه تصورکردن آن صورت دربسیاری مواقع تنبان آن تصورکننده پر از منی شده».^[۴۵۴] میرلوحی همچنین متذکر می‌شودکه زمخشری دراین کتاب و کتاب ربیع الابرار ودیگر مصنفاتش این رفتارصوفیه رانقد کرده است.
۶-۱-۵. شیخ روزبهان فارسی
میرلوحی شیخ روزبهان فارسی را یکی دیگرازبزرگان صوفیه می‌شمارد که طایفه مبتدعه وگروه زراقیه را طعن کرده است.میرلوحی آورده که شیخ درتفسیرآیه«سمّاعون للکذب اکالون السحت»^[۴۵۵] می‌گوید: «خدا دراین آیه اهل سالوس را وصف کرده.کسانی که دراین زمان در زوایا نشسته وتظاهر به زهد وتقشّف^[۴۵۶]می‌کنند.طهرالله وجه الارض منهم و وقانا من صحبتهم وسوءافعالهم فأنهم مرقوا من الدین واکلوا الدنیا بالدین».^[۴۵۷]
۶-۲.بزرگان شیعه
میرلوحی درادامه به بزرگانی ازشیعه که درنقد تصوف صاحب تألیف بوده اشاره و درابتدا ازصاحب فضایح المبتدعه سخن به میان آورده است.
۶-۲-۱.صاحب فضایح المبتدعه
میرلوحی صاحب فضایح المبتدعه رایکی ازعلمای شیعه وفضلای عصرمعرفی می‌کندکه وی در نقدتصوف می‌گوید: «فقیرمکرر ‌‌دیده‌ام‌ که‌ جمعی از فاسقان ‌و فریبندگان به ‌خوانندگی کردن و ‌خوانندگی شنیدن ودست به هم گرفتن واصول گرفتن وطرب کردن ونعره زدن وچرخیدن واظهار بیهوشی نمودن مشغول بوده اند. و‌بعضی ازعوام کالانعام به خاطر آن رفتارها، شیفته وفریفته آنهاشده».^[۴۵۸] صاحب فضایح مبتدعه این جماعت را ازگروه تسلیمیه و واصلیه شمرده وآنهارا جبری مذهب وبلکه ملحد می‌شمارد.
میرلوحی تاثیراین انتقادها و ارشادها را قلیل دانسته ومی‌گوید: دراین وقت قلیلی ازاین طایفه به سبب آنکه دیدند اکثرعوام برزشتی حال وقبح اعمال ایشان مطلع گردیدند، بنابراین رغبت ازایشان گردانیدند. به ناچارترک بعضی ازاین امورنمودند و وصف های ملحدانه را نیز تغییردادند.^[۴۵۹]
۶-۲-۲.شیخ مفید
شیخ مفیداز دیگرکسانی است که میرلوحی دراستمداد واستناداتش درنقدتصوف کمک گرفته است. وی می‌گوید: ازجمله قدمای علمای شیعه و اکابر فضلای امامیه که این جماعت راطعن زده‌اند شیخ مفید(قدس‌‎الله‌سره)است.که در کتاب الردعلی اصحاب الحلاج چندفصل درمذمت وی نوشته.میرلوحی در ادامه ازکتاب شیخ مفید اینطورگزارش می‌دهدکه اول کسانی که به خوانندگی کردن وخواننگی شنیدن مشغول شدند اولاد قابیل بودند.^[۴۶۰]
ناقدین تصوف، ازجمله میرلوحی نحوه ظهور وگسترش خوانندگی وامثال آن را به این نحوبیان می‌کندکه «معاویه به بیماری حبس بول مبتلا شده و به خاطر غلبه درد بعضی مواقع بلندمی‌شد وچرخ می‌زده وگاهی نیز می‌افتاده وبیهوش می‌شده.بنی امیه وپیروان اوبرای اظهار دوستی‌و موافقت وبی‌تابی بواسطه گرفتاری معاویه، برمی‌خواستند و الله الله می‌گفته وبه زمین می‌انداخته.وقتی که درد کمتر می‌شدشروع به شادی و خوانندگی ونواختن دف وطرب ورقص مشغول می‌شدند.واین عمل راسنت نام نهاده ورواج پیدا کرده و وقتی که حلاجیه روی کارآمدند صلاح کارخود را درآن دیدندکه این اعمال را ادامه دهند».^[۴۶۱]
اینچنین نگاهی به مباحث اختلافی نمی‌تواند به راه صواب رسید، وهمانطور که دربحث خانقاه به آن اشاره ای داشتیم، بدون توجه به فلسفه های این اعمال، نمی‌توان ناقدی منصف بود.مخالفین این دوره صرفا ازنگاه خود، به نقد پرداخته وهیچ گونه مطلبی مبنی برردّ استدلال صوفیان دراین زمینه‌ها متذکر نشده، که نقدغیرعالمانه محسوب می‌شود.
۶-۲-۳.فیض کاشانی
میرلوحی سبزواری درنقدتصوف وقتی که به فیض کاشانی می‌رسد، وی را یکی ازعلمای عصر دانسته که به تصوف شهرت تمام دارد.^[۴۶۲]میرلوحی دررساله مختصر سلوه الشیعه ازکلمات الطریقه فیض در نقدبعضی ازصوفیانِ مغشوش استفاده کرده.فیض کاشانی(۱۰۹۱ق) درکلمات الطریقه نسبت به تصوفِ بازاری طعن‌های فراوانی دارد، ونسبت به گروهی که اهل ذکرنامیده می‌شوند می‌گوید: « گروهی از اینهاکه نامیده می‌شوند به اهل ذکر وتصوف، وادعای بیزاری ازتصنع وتکلف دارند.خرقه می‌پوشند وحلقه می‌نشینند و ذکر اختراع کرده وخوانندگی می‌کنند.باشعرها تهلیل می‌گویند در حالی که از علم و معرفت شناختی ندارند، ومانند خر عرعرکرده ورقص می‌کنند.درفتنه ها فرورفته و به بدعت ها تمسک کرده اند…».^[۴۶۳]همچنین عبارت دیگری ازملامحسن فیض که درکلمات الطریقه در ردّ بعض صوفیه آورده که گفته: «بعضی ازمردم گمان می‌کنندکه بعضی ازصوفیان به حدی رسیده اندکه هرکاری را ادعا کنند می‌توانند انجام دهند.وهمینطور دعاهای آنها درملکوت شنیده ودرجبروت مستجاب می‌شود.اینها را شیخ و درویش می‌نامند.و از این رو مردم به تشویش وافراط وتفریط گرفتارشده اند.حکایاتی از اینها نقل شده که مردم رابه شک انداخته …».^[۴۶۴]
۶-۲-۳-۱.فیض ونسبت های ناروای مخالفان
میرلوحی درتسلیه‌الشیعه وسلوه‌الشیعه واعلام‌المحبین جریان محمّدمقیم مشهدی راکه یک مجموعه از افتراها به ملامحسن وارد کرده، متذکرشده وبه نظرمی‌آید تا اینجا نیز میرلوحی نتوانسته نسبت به ملامحسن قضاوت صحیحی داشته باشد.ازهمین جهت این داستان را اینطورنقل می‌کندکه کسی ازخراسان از فیض می‌خواهدکه این افعالی که این فرد به اونسبت می‌دهد آیاصحت دارد یانه؟
نامه ای که به فیض کاشانی نوشته شده به این عبارت است: «عرضه داشت بنده کمترین محمّد مقیم مشهدی به عرض می‌رساندکه صلاحیت آثار مولانا محمّد مشهدی صوفی مشهور به مقری تا از دارالسلطنه اصفهان به مشهد مقدس مراجعت نموده ومحافل ومجالس اظهار می‌کندکه درباب ذکر جلی کردن ودر اثنای تکلم به کلمه طیبه اشعارعاشقانه خواندن و وجد نمودن و رقصیدن وحیوانی نخوردن وچله داشتن وغیرذلک ازاموری که متصوفه به رسم عبادت به جا می‌آورند، ازعالی جناب معلی القاب [آخوندی] (دام ظله العالی) مرخص ومأذون شده. بلکه می کند که درمجلس رفیع ایشان نیز گاهی امثال اینها واقع می‌شود، استدعا چنان است که ازحقیقت ماجرا شیعیان اینجا را اطلاع بخشید که آیا آنچه صلاحیت آثارمزبور بخدام کرام ایشان اسناد می‌کند وقوع دارد یا نه؟ اگرچنانچه واقعی بوده باشد همگان پیروی آن را لازم شمرند واگرخلاف واقع مذکور ساخته باشد دست ازاین قسم حرکات بکشند، امره اعلی».^[۴۶۵]
اما آنچه ملامحمّدمحسن فیض درجواب این مشهدی می‌نویسد و در واقع جوابی برای امثال ملا محمّدطاهرقمی ومیرلوحی سبزواری بوده تا نسبت به وی ملایم تر باشند.وی در جواب می‌گوید: «بسم الله الرحمن الرحیم سبحانک، هذا بهتانٌ عظیم، حاشاکه بنده تجویزکندرسم تعبّدی راکه قرآن وحدیث درآن وارد نشده باشد وتعبّد رسمی راکه ازائمه معصومین(صلوات‌الله‌علیهم) خبری در مشروعیت آن نرسیده بلکه نص قرآن به خلاف آن نازل باشد، قال الله تعالی ادعواربکم تضرّعاً وخیفهً انه لایحب المعتدین، یعنی بخوانید پروردگارخودرا ازروی زاری وپنهانی به درستی که خدای سبحانه وتعالی دوست نمی‌دارد آنانی راکه ازحدّ اعتدال بیرون می‌روند، وجای دیگر می‌فرماید ادعوا ربکم تضرّعاً وخیفهً ودون الجهرمن القول، یعنی بخوانید پروردگارخودرا ازروی زاری وترس وپست تر ازبلندگفتن ودرحدیث نیز وارداست که حضرت پیغمبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)اصحاب رامنع فرمود ازفریاد برآوردن به تکبیر وتهلیل منعی بلیغ، وفرمود بدرستی که ندا نمی‌کنید شما کسی راکه دور باشد ونشنود، وسایر امور مذکوره نیزیامنع ازآن بخصوص وارداست یا اذن درآن واردنیست.یعظکم الله ان تعودوا لمثله ابداً ان کنتم مؤمنین. کتبه محمّد بن مرتضی المدعو بمحسن».^[۴۶۶]
با توجه به این سخن مرحوم فیض، باز به مذاق میرلوحی ومولامعین الدین عصّام (شاگرد ملامحمدطاهرقمی) خوش نیامده وصاحب نصیحه الکرام مرحوم فیض را به باد الفاظ ناپسند گرفته ومی‌گوید: «اگرچه این چندکلمه که برزبان وبیان وقلم وبنان حضرت آخوند^[۴۶۷] …حق است.اما دراین مقام هم در ذکرکلام حضرت ملک علام، غلطی کرده زیراکه حضرت حق (سبحانه‌وتعالی) فرموده است که «واذکر ربک فی نفسک تضرعا وخیفه» نه آنچنان که حضرت آخوند نوشته است، وچون حضرت آخوندصوفی است می‌باید از او اینطور غلط ها سرزند تا برمردمان ظاهرشود که دعوای کشف وکرامات نمودن صوفیان باطل است، بلکه مردمان بدانند که چنانچه درقرآن حضرت آخوند غلط کرده، احتمال دارد که در واجب عینی دانستن نمازجمعه نیز غلط کرده باشد».
باهمه این انتقاداتی که توسط ناقدین فیض کاشانی درنقد تصوف وفلسفه نقل شد، امّا درنهایت، این روشنگری‌ها نتوانست دیدگاه مخالفین تصوف را نسبت به فیض معتدل کند.که این نشان ازصنفی بودن انتقادات دارد.

7. 7. میرلوحی و ملامحمّدتقی مجلسی

ازآن جا که میرلوحی، مجلسی اول رادرسلک این طایفه می‌دانست و وی را در ردیف مدافعان صوفیه قرار داده بود، به همین علت میرلوحی با وی وارد مناظره شده است.میرلوحی تنها مناظره غیر مستقیمی که داشته با ملامحمّدتقی مجلسی بوده است.میرلوحی در رساله‌های توضیح المشربین و تنقیح المذهبین ، سلوه‌الشیعه، تسلیه‌الشیعه و أعلام‌المحبین صرفا به ردّ وی پرداخته و بدون اینکه هیچ دلیلی بر سخنانش بیان کند، علامه را با ادبیاتی غیرعالمانه وبه دور از اخلاق نقد، به نقادی از وی پرداخته است.
برخورد میرلوحی نسبت به ملامحمّدتقی مجلسی، درتوضیح المشربین نمود پیدا کرده است.برای شناخت عمیق نحوه برخورد میرلوحی بامجلسی اول فقط به دو مورد از توضیحات میرلوحی که درحاشیه نسخه اصول‌الفصول‌التوضیح کتابخانه عمومی‌حضرت آیه الله‌گلپایگانی موجود بوده اشاره می‌کنیم.
۱.ملامحمّدتقی مجلسی درفصل دوم ازباب اول اصول‌الفصول‌التوضیح به نقل حکایتی ازجنید اشاره دارد که درمقام دفاع از اینگونه رفتارها، می‌گوید: بواسطه ملاحظه جلال الهی، ازوی کلمات وافعالی صادرمی‌شده، این افعال حمل بر صحت باید شود.میرلوحی درمقابل مجلسی می‌گوید: برفرض صحت این افسانه بی‌سند، وثبوت اسلام وایمان جنید، مگرحضرت آخوند ندانسته اندکه قول وفعل معصوم سند بوده، نه قول وفعل غیر معصوم.میرلوحی نسبت به کلمه [می‌شود] که در دفاع از جنید گفته بود موضع‌گیری تندی دارد ومی‌گوید: «لاادری أن المیم والیاء الزائدتین أکان من علامات کرامات صاحب هذا الکلام[مجلسی اول]أومن عدم شعوره وقله وثوقه فی محبه الله».^[۴۶۸]
۲.ملامحمّدتقی مجلسی درفصل دوم ازباب دوم ابرازتعجب کرده که محمّدطاهرطریقه محققان و موحدان را طریقه حلاجیه نامیده است، با وجود اینکه تمام علمای صوفیه مذمت حلاج کرده‌اند وهمه متفق هستندکه این، طریقه اهل‌بیت رسول خداست، لکن چون درغایت صعوبت بوده همه کس را تکلیف به این راه نکرده‌اند.مجلسی اول درادامه می‌گوید: «کسانی تحمل این مشقت ها نموده وبه سعادت ابدی رسیدند، مثل؛ رشید هجری، کمیل بن‌زیاد، قنبر، سلمان، وجابرجعفی وامثال اینها که علمای ظاهر به خاطر عدم ادراک احوال اینها حکم به ضعف وجرح ایشان کرده اند».^[۴۶۹]میرلوحی دراین مقام باطعنه به مجلسی اول جواب داده ومی‌گوید: حضرت آخوند به علم فقه وحدیث شهرت دارد وحال آنکه ایندو علم به دانستن علم رجال وتتبع احوال راویان حدیث، متوقف بوده، و ارباب انصاف بایدکتب رجال را مطالعه نمایند.با این جواب میرلوحی درتوضیح المشربین روشن شده که میرلوحی درمقام نقض سخنان مجلسی اول بوده، اما با هرطریقی ازطرق مناظره که میسّر شود.
۸.میرلوحی واحادیث ضدتصوف
میرلوحی دررساله سلوه‌الشیعه وقوه‌الشریعه به سه حدیث استناد کرده که درادامه به آنها اشاره می‌کنیم ودرانتها به تحلیل مختصر، بسنده خواهیم کرد.