عنوان صفحه
۴-۲- صفات فیزیولوژیک ……………………………………………………………………………………………………………………………
۴-۲-۱- شاخص کلروفیل ……………………………………………………………………………………………………………..
۴-۲-۲- شاخص‌های رشد …………………………………………………………………………………………………………….
۴-۲-۲-۱- شاخص سطح برگ …………………………………………………………………………………………………….
۴-۲-۲-۲- سرعت رشد محصول …………………………………………………………………………………………………..
۴-۲-۲-۳- سرعت فتوسنتز خالص …………………………………………………………………………………………………
۴-۲-۲-۴- سرعت رشد نسبی ………………………………………………………………………………………………………..
۴-۳- صفات مرفولوژیک …………………………………………………………………………………………………………………………….
۴-۳-۱- ارتفاع بوته ………………………………………………………………………………………………………………………
۴-۳-۲- ارتفاع پانیکول …………………….. …………………………………………………………………………………………
۴-۳-۳- قطر چوب بلال ………………………………………………………………………………………………………………..
۴-۴- تراکم و وزن خشک علف‌های هرز ……………………………………………………………………………………………………….
۴-۴-۱- تراکم علف‌های هرز ………………………………………………………………………………………………………….
۴-۴-۲- وزن خشک علف‌های هرز …………………………………………………………………………………………………
۴-۵- صفات فنولوژیک …………………………………………………………………………………………………………………………………
۴-۶- آزمون‌های بذر ………………………………………………………………………………………………………………………………………
۴-۶-۱- درصد جوانه‌زنی ………………………………………………………………………………………………………………….
۴-۶-۲- سرعت جوانه‌زنی …………………………………………………………………………………………………………………
۴-۶-۳- وزن خشک گیاهچه …………………………………………………………………………………………………………….
۴-۷- همبستگی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
منابع مورد بررسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
فصل اول
مقدمه
مقدمه
فقر و گرسنگی همراه با ازدیاد روز افزون جمعیت در بیشتر کشورهای جهان و همچنین محدودیت زمین‌های قابل کشت برای تامین مواد غذایی مردم جهان، سرنوشت آینده بشر را به صورت وحشتناکی ترسیم می‌کند. این واقعیت تلخ که آینده جهان را تهدید به نابودی می‌کند از مدتها پیش انسانها را برآن داشته است که با افزایش تولید محصولات کشاورزی و بهره‌برداری هرچه بیشتر از حداکثر امکانات موجود، درصدد تأمین کمبود مواد غذایی از طریق انتخاب بهترین گیاهان زراعی و یافتن ارقام پر محصول برآیند. بنابراین چاره‌ای جز تلاش در جهت افزایش تولیدات کشاورزی در کشور نیست و از آنجایی که سطح زیر کشت و زمین‌های زراعی موجود چندان قابل افزایش نمی‌باشد، باید برای تامین غذای مردم جهان تولید محصولات کشاورزی در واحد سطح افزایش یابد و تا آنجا که ممکن است از گیاهان پر سودتر با دوره رشد کوتاه‌تر استفاده شود (بهاروند، ۱۳۸۸).

گیاهان خانواده غلات از نظر تنوع و میزان تولید در تغذیه انسان بیشترین سهم را دارند. دانه‌های تولید شده از غلات، به خاطر ارزش غذایی زیادی که در تغذیه انسان و دام دارند، نزدیک به ۹۰ درصد کل تولید دانه را تشکیل می‌دهند (نور محمدی و همکاران، ۱۳۸۴). ذرت گیاهی یکساله از خانواده گندمیان است که در بین گیاهان زراعی درجات بالایی از اهلی شدن را سپری کرده است. اگرچه در مورد منشاء و تکامل اولیه ذرت اتفاق نظر ضعیفی وجود دارد، اما عموماً معتقد هستند که ذرت در حدود ۷۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال قبل در جنوب مکزیک اهلی شده است. ذرت گیاهی است پر سود و با دوره رشد نسبتاً کوتاه که میزان عملکرد دانه آن در واحد سطح نسبت به گیاهان مشابه به مراتب بیشتر بوده و می‌تواند قسمتی از نیاز غذایی جامعه بشری را جواب گو باشد (بهاروند، ۱۳۸۸). به دلیل استعداد زیاد، در تولید دانه، ذرت را پادشاه غلات نامیده‌اند (امام، ۱۳۸۳).
ذرت پس از گندم و برنج، مهمترین ماده غذائی دنیا را تشکیل می‌دهد و به دلیل ویژگی‌های بسیار زیاد خود مانند قدرت سازگاری با شرایط اقلیمی گوناگون، مقاومت مطلوب نسبت به خشکی و ورس، عملکرد زیاد در هکتار، توانایی قرار گرفتن در تناوب‌های مختلف با گیاهان، بسیار زود در تمام دنیا گسترش یافته است (نور محمدی و همکاران، ۱۳۸۴). ذرت از جمله گیاهانی است که عملکرد دانه آن در عرض‌های جغرافیایی بالاتر از خاستگاه خویش، بیشتر می‌باشد . این موضوع بیانگر توسعه‌ی اقتصادی و استفاده‌ی بیشتر از نهاده‌ها در تولید این محصول در عرض‌های جغرافیایی بالاتر است، هرچند طول دوره روشنایی بیشتر و فصل رشد طولانی‌تر هم در این امر مؤثر بوده‌اند (امام، ۱۳۸۳). با توجه به سهم ۶۵ تا ۷۰ درصدی ذرت در ترکیب جیره غذایی طیور کشور و روند رو به رشد تولید مرغ و تخم مرغ و افزایش مصرف سرانه آن‌ها و گسترش روز افزون جمعیت کشور و افزایش تقاضا و همچنین نیاز بخش صنعت و فرآورده‌های غذایی به ذرت، موجب گردیده است تا در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به افزایش تولید ذرت در کشور صورت گیرد (بهاروند، ۱۳۸۸).
با توجه به اینکه عمده زمین‌های زراعی کشور ایران در ردیف خاک‌های کم بازده قرار دارند، عملاً یکی از دلایل افت عملکرد، نبود شرایط بهینه بستر بذر می‌باشد. این امر با مدیریت صحیح علمی تا حدود زیادی قابل جبران است. ازجمله مهمترین تیمارهای افزایش دهنده قدرت جوانه‌زنی بذور می‌توان به پرایمینگ^[۱](پیش تیمار) اشاره داشت. به استناد پژوهش‌های صورت گرفته این روش از کارائی بالایی به ویژه در شرایط نامساعد محیط و بستر بذر برخوردار است. پرایمینگ بذر روشی است که به واسطه آن بذرها پیش از قرارگرفتن در بستر خود و مواجهه با شرایط اکولوژیکی محیط، به لحاظ فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی آمادگی جوانه‌زنی را به دست می‌آورند. این امر می‌تواند سبب بروز واکنش‌های زیستی و فیزیولوژیکی متعددی در بذر پیش تیمار شده و گیاه حاصل از آن گردد به‏طوری‏که این موارد را می‌توان در چگونگی جوانه‌زنی، استقرار اولیه گیاه، بهره‌برداری از نهاده‌های محیطی، زودرسی و افزایش عملکرد و کیفیت محصول مشاهده کرد. تسریع جوانه‌زنی در بذرهای پیش تیمار شده می‌تواند ناشی از افزایش فعالیت‌ آنزیم‌های تجزیه کننده مثل آلفا– ‏‏آمیلاز، افزایش سطح انرژی زیستی در قالب افزایش مقدار ATP، افزایش سنتز RNA و DNA، افزایش تعداد و در عین حال ارتقای عملکرد میتوکندری‌ها باشد (مسعودی و همکاران، ۱۳۸۷).
تغذیه معدنی یکی دیگر از مهمترین عوامل تعیین کننده عملکرد نهایی گیاهان زراعی می‌باشد. پیشرفت‌های علمی در تغذیه گیاهی، انقلابی در تولید محصولات زراعی به وجود آورده است به طوری که ۵۰ درصد عملکرد ذرت و سایر غلات بدون در نظر گرفتن بهبود در کیفیت و ارزش غذایی محصولات، به واسطه کاربرد کودهای تجاری شیمیایی است (فرامرزی و همکاران، ۱۳۸۴). مصرف کود تا هنگامی مقرون به صرفه است که میزان افزایش عملکرد، هزینه مصرف کود بیشتر را تأمین نماید. به عبارت بهتر استفاده از کود نیز مانند هر سرمایه‌گذاری دیگر بایستی بازده منطقی داشته باشد زیرا که قانون بازده نزولی در مورد کود نیز صادق است (شهسواری و صفاری، ۱۳۸۴).
امروزه به دلایل مختلف، مصرف کودهای آلی کاهش یافته و نیاز غذایی گیاهان، بیشتر از طریق کودهای شیمیایی تأمین می‌شود. برای مثال در آمریکا ۷۰ درصد نیتروژن مصرفی از طریق کودهای شیمیایی، ۶ درصد از طریق کودهای دامی و ۲۴ درصد از طریق پسماند‌های گیاهی تأمین می‌شود. استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی به خصوص کودهای نیتروژنی و عدم استفاده از کودهای آلی در طی سالیان اخیر، عامل کاهش چشمگیر میزان ماده آلی خاک‌های ایران بوده است (کاظمینی و همکاران، ۱۳۸۷). از سوی دیگر، کاربرد بیش از حد کودهای شیمیایی در کشاورزی باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی از جمله تخریب فیزیکی خاک و عدم توازن عناصر غذایی آن (کاظمینی و همکاران، ۱۳۸۷)، آلودگی آب‌های زیرزمینی و همچنین صرف هزینه زیاد (شهسواری و صفاری، ۱۳۸۴) شده است.
در دهه‌ های گذشته به دلیل کاربرد بی‌رویه کودهای شیمیایی، اثرات زیست محیطی متعددی از جمله انواع آلودگی‌های آبی و خاکی و مشکلاتی در ارتباط با سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده به وجود آمده است. سیاست کشاورزی پایدار و توسعه پایدار کشاورزی، متخصصان را بر آن داشت که هر چه بیشتر از موجودات زنده خاک در جهت تأمین نیازهای غذایی گیاهان کمک بگیرند و بدین سان بود که تولید کودهای زیستی^[۲] آغاز شد. نخستین کود زیستی در اواخر قرن نوزدهم مورد استفاده قرار گرفت و از آن تاریخ به بعد سایر کودهای زیستی ساخته شدند (آستارائی و کوچکی، ۱۳۷۵) و تلاش بر آن است تا از توانایی موجودات زنده خاک و مواد آلی به منظور دستیابی به حداکثر تولید به همراه حفظ کیفیت خاک و رعایت بهداشت و ایمنی محیط زیست استفاده گردد (معلم و عشقی‌زاده، ۱۳۸۶).
امروزه با توجه به ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، تولید و مصرف کودهای زیستی به عنوان مهمترین رویکرد در زمینه بیوتکنولوژی خاک به شمار می‌رود. کود زیستی، صرفاً به منظور تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه تولید می‌شود (Premsehkar and Rajashree, 2009) و به عنوان یک جایگزین مناسب برای بخشی از مصرف کودهای شیمیایی با هدف افزایش باروری خاک و تولید محصولات در کشاورزی پایدار محسوب می‌شود (Wu et al., 2005). کودهای زیستی در مقایسه با کودهای شیمیایی مزیت‌های قابل توجهی دارند از آن جمله این که در چرخه غذایی، مواد سمی و میکروبی تولید نمی‌کنند، قابلیت تکثیر خودبخودی دارند، باعث اصلاح خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک می‌شوند و از نظر اقتصادی، مقرون به صرفه و از دیدگاه زیست محیطی قابل پذیرش هستند (معلم و عشقی‌زاده، ۱۳۸۶؛ آستارائی و کوچکی، ۱۳۷۵).
اهداف تحقیق:
بررسی تأثیر کاربرد نیتروکسین همراه با پیش تیمار بذر جهت بالا بردن عملکرد ذرت.
بررسی تأثیر کاربرد نیتروکسین همراه با کود نیتروژنه جهت بالا بردن عملکرد ذرت.
بررسی تأثیر کاربرد نیتروکسین همراه با کود نیتروژنه جهت کاهش مصرف کود شیمیایی نیتروژنه.
بررسی تأثیر کاربرد کود نیتروژنه همراه با پیش تیمار بذر جهت بالا بردن عملکرد ذرت.
بررسی تأثیر کاربرد کود نیتروژنه همراه با پیش تیمار بذر و نیتروکسین جهت بالا بردن عملکرد ذرت.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- منشاء و تاریخچه ذرت
ذرت یکی از گیاهان با ارزش زراعی است که تنوع ، سازگاری بالا و ارزش غذای فراوانش آن را در ردیف مهمترین گیاهان زراعی جهان قرار داده است (نورمحمدی و همکاران، ۱۳۸۴). منشاء اولیه ذرت، آمریکایی مرکزی است. پیش از کشف قاره جدید ذرت اصلی‌ترین محصول زراعی جهت تأمین مواد غذایی در آمریکایی شمالی، مرکزی و جنوبی بود. پژوهش‌های باستان شناسی در کشور مکزیک مشخص نموده است که ذرت در حدود ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد در آنجا کشف شده است. با وجود این، والدن(Valden) سه مبدأ اولیه برای ذرت ذکر می کند که این سه مبدأ منطبق با سه تمدن بزرگ در آمریکایی جنوبی و مرکزی بوده‌اند (پرو ،مکزیک وگواتمالا). پس از کشف قاره آمریکا توسط کریستف کلمب، در سال ۱۴۹۳ ذرت وارد اسپانیا گردید و ازآنجا به ایتالیا، پرتغال و سایر کشورهای اروپایی گسترش یافت. پرتغالی‌ها در اوایل قرن شانزدهم میلادی ذرت را وارد اندونزی، آفریقا، هندوستان و چین نمودند. در ایران اولین بار در سال ۱۳۵۲، سطحی معادل ۴۰۰۰ هکتار به وسیله اداره کل مهندسی زراعی به منظور تامین خوراک دام و طیور کشت گردید (نورمحمدی و همکاران، ۱۳۸۴). ذرت نسبت به سایر غلات از تنوع ژنتیکی بیشتری برخوردار است. امروزه در نتیجه کوشش پژوهشگران به‌نژادی برای اصلاح ارقام ذرت و تولید هیبریدهای جدید، این گیاه در اکثر نقاط جهان کشت می‌شود. در نیمکره غربی، ذرت از عرض جغرافیایی ۵۸ درجه شمالی در کانادا تا ۴۰-۳۵ درجه عرض جغرافیایی جنوبی کشت می‌شود. همچنین در مناطقی پایین‌تر از سطح دریا تا ارتفاع ۴۰۰ متری قابل کشت است (Tollenaar and Dwyer, 1999).
۲-۲- سطح زیر کشت و تولید ذرت در دنیا
براساس اطلاعات سازمان خواروبار کشاورزی جهانی (فائو) در سال ۲۰۰۸، سطح زیر کشت ذرت بالغ بر ۶/۹۳ میلیون هکتار بوده است که ۸/۹ درصد از سطح زیر کشت جهان را تشکیل می‌دهد. از این نظر ذرت در بین غلات بعد از گندم و برنج در رتبه سوم قرار دارد. تولید ذرت در سال ۲۰۰۸ براساس آمار منتشر شده از فائو برابر با ۴/۷۹۸ میلیون تن بوده است. ایالات متحده آمریکا با تولید ۲۵۳۲۰۸۱۲۸ تن ذرت در سال ۲۰۰۸ در بین کشورهای تولید کننده این محصول، جایگاه ویژه‌ای داشته است. کشور چین با ۱۰۵۲۳۱۰۰۰ تن از تولید جهانی، در مقام دوم قرار گرفته و برزیل با سهم ۳۲۰۳۸۰۰۰ تن در تولید جهانی، رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. متوسط عملکرد ذرت در جهان در سال ۲۰۰۸ برابر با ۷۶۹۸ کیلوگرم در هکتار بوده است که بر همین اساس در بین کشورهای عمده تولید کننده ذرت، به ترتیب کشورهای ایتالیا، فرانسه و آمریکا رتبه‌های اول تا سوم را دارند.
۲-۳-‌ بررسی‌های آماری در ایران
بر اساس آمارنامه منتشره از سوی وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت ذرت در سال زراعی ۸۹-۸۸ معادل ۲۴۰۲۰۹ هکتار بوده است که از این میزان ۲۳۹۵۰۵ هکتار آن مربوط به کشت آبی و ۷۰۴ هکتار آن مربوط به کشت دیم می‌باشد. بیشترین سطح زیر کشت ذرت، مربوط به استان خوزستان برابر ۸۷۱۱۷ هکتار و کمترین آن مربوط به استان زنجان با ۲۰ هکتار است. بیشترین و کمترین عملکرد ذرت دانه‌ای آبی کشور به استانهای قزوین و اردبیل به ترتیب با ۵۲/۱۲۶۳۸ کیلوگرم و ۳۱/۵۳۷۷ کیلوگرم در هکتار تعلق داشته است. بیشترین و کمترین عملکرد ذرت دانه‌ای دیم کشور متعلق به استانهای مازندران و گیلان به ترتیب با ۳۸/۵۸۵۳ کیلوگرم و ۹۵/۲۳۷۴ کیلوگرم در هکتار می‌باشد (آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، ۱۳۸۹).
۲-۴-‌ گیاه شناسی ذرت
ذرت از خانواده گرامینه و از زیر خانواده Panicoide و از جنس Zea می‌باشد و دارای گونه‌های زیادی است. ذرت دارای سیستم ریشه‌ای افشان و کاملاً قوی و توسعه یافته است و عمق نفوذ آن به عمق و بافت خاک بستگی دارد. سیستم ریشه‌ای ذرت، از دو گروه ریشه‌های نابجایی که از قاعده محور زیر لپه منشاء می‌گیرند مجموعه‌ای را به نام ریشه‌های بذری به وجود می‌آورند. چند روز بعد از جوانه‌زدن، از اولین گره‌های زیر خاک، چند ریشه تاجی بوجود می‌آید که برخی، ضخیم شده و ریشه‌های نابجای هوایی را ایجاد می‌کنند که از نقش‌های آن‌ها می‌توان به جذب آب و مواد غذایی، مقاومت گیاه در شرایط غرقاب و جذب اکسیژن برای گیاه اشاره کرد. ساقه ذرت همانند سایر غلات، بندبند و بسته به رقم نیمه پر تا پر است. از نظر مورفولوژیکی، گیاه ذرت دارای ساقه استوانه‌ای با مقطع عرضی تقریباً بیضوی است. تعداد گره در ساقه بسته به نوع واریته بین ۸ تا ۳۰ عدد متغیر است. ارتفاع ساقه ذرت در رابطه با تراکم، رقم و میزان کود به کارگرفته شده از۶۰ تا ۶۰۰ سانتی متر متغیر است و به طور متوسط بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ سانتی متر می‌باشد. قطر ساقه حدود ۲ تا ۷ سانتی متر است. به خاطر ارتفاع نسبتاً بلند ذرت در بعضی از نقاط ازآن به عنوان بادگیر یا باد شکن استفاده می‌شود. در این میان، ارقام زودرس با تعداد برگ و گره کمتر، ارتفاع و وزن خشک اندام هوایی کمتر در مقابل خطر ورس ساقه، مصنویت نسبی دارند. تولید پنجه در ذرت از امور بسیار نادر است. برگ ذرت از نوع برگ‌های تسمه‌ای شکل خانواده غلات و محل انجام یکی از تکامل یافته‌ترین سیستم‌های فتوسنتزی در بین گیاهان است. برگ‌ها در ذرت به طور متناوب روی ساقه قرار دارند. پهنک برگ، کرکدار و دارای یک زبانک یا لیگول کوتاه است که میان پهنک و دمبرگ قرار گرفته است ولی گوشوارک در آن وجود ندارد. تعداد برگ در ذرت تا حدودی از خصوصیات واریته‌ای است (۴ تا ۸ عدد) و خیلی کم تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرد و نیز بین تعداد برگ روی ساقه اصلی و دوره رشد گیاه ذرت یک رابطه مثبت وجود دارد. ذرت از نظر مکانیسم گرده افشانی، گیاهی است یکپایه که گل‌های نر به صورت خوشه‌ای در قسمت انتهایی ساقه قرار دارند. هر سنبلچه دارای دوگل است و هر گل از سه پرچم تشکیل شده است. مجموعه گل‌های نر در انتهای ساقه ذرت را گل‌تاجی^[۳] می‌گویند. اما در گل ماده هر سنبلچه دارای دو گل است که فقط یک گل آن بارور می‌شود. گل بالا،گل ماده معروف به بلال است. عمل گرده افشانی در ذرت به صورت غیر مستقیم به وسیله باد انجام می‌گیرد. اصولاً گل نر، چند روز زودتر شروع به گرده افشانی می‌کند و بنابراین، در صورت وجود شرایط بسیار گرم و خشک و یا سرد و مرطوب در هنگام گرده افشانی، درصد گل‌های تلقیح یافته و در نتیجه عملکرد دانه به شدت کاهش پیدا می‌کند (نورمحمدی و همکاران، ۱۳۸۴). ذرت یک میوه تک دانه است که جدار میوه‌اش به سطح دانه چسبیده است که به آن گندمه می‌گویند (نورمحمدی، ۱۳۸۰). رنگ، شکل و اندازه دانه در ارقام مختلف، متفاوت بوده و به رنگ‌های سفید، زرد، قرمز، ارغوانی، سیاه و آبی تغییر می‌کند. اجزاء تشکیل دهنده دانه عبارتند از : پوسته بذر یا برون بر (پریکارپ) که بیرونی‌ترین لایه است. تستا یا پوسته واقعی دانه، لایه آلئورون که آندوسپرم را می‌پوشاند و شامل یک ردیف سلول است ( نورمحمدی ، ۱۳۸۴ ؛ امام، ۱۳۸۳).
۲-۵-‌ اهمیت محصول ذرت و موارد مصرف
ذرت به دلیل ویژگی‌های بسیار زیاد خود، به ویژه قدرت سازگاری با شرایط اقلیمی گوناگون بسیار زود در تمام دنیا گسترش یافت و از نظر سطح زیر کشت بعد از گندم و برنج مقام سوم را به خود اختصاص داد. تجربیات علمی و آزمایش‌های متعددی که در نقاط مختلف دنیا بر روی ذرت انجام گرفته، مشخص نمود که ذرت علاوه بر آنکه علوفه‌ای بسیار مطلوب برای دام می‌باشد، از نظر تأمین انرژی نیز بی همتا است به همین دلیل امروزه ذرت در تغذیه مرغ و تولید تخم مرغ به عنوان یک غذای پر انرژی دارای اهمیت بسیار زیاد شناخته شده است و بالاترین مقام و ارزش را در مقایسه باسایر غلات دارا می‌باشد (بهاروند، ۱۳۸۸؛ نورمحمدی و همکاران، ۱۳۸۴؛ امام، ۱۳۸۳).
نزدیک به ۲۰ تا ۲۵ درصد از تولیدات جهانی ذرت به صورت مستقیم در شکل های مختلف (آرد ذرت، شیرینی، کنسرو و فرنی ذرت) در تغذیه انسان و ۶۰ تا ۷۵ درصد به صورت‌های مختلف مثل دانه، خمیر، پودر و شکل‌های دیگر به مصرف دام وطیور می‌رسد . به علاوه حدود ۵ درصد تولید ذرت نیز جهت فرآورده‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از ساقه‌های ذرت در صنعت کاغذ سازی و مقوا سازی و از چوب بلال نیز در تهیه اسید استیک، قطران زغال سنگ و فورفورال که در صنایع رنگ و لاستیک سازی به کار می‌رود، استفاده می‌گردد. صنایع تخمیری یکی از استفاده‌ کنندگان غیر مستقیم ذرت می‌باشد به طوری که الکل اتیلیک، استالدئید، بوتیل الکل، استیل، متیل کرپنیول، متانول و تارفورال از محصولات مهم دیگر صنایع تخمیری هستند که ذرت در تهیه آنها نقش اساسی و عمده ای دارد. ذرت در صنایع داروسازی، چسب سازی،تهیه کاغذ و نئوپان، عایق‌بندی و لوله پلاستیک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از پروتئین ذرت ماده‌ای به نام زئین^[۴] می‌گیرند که در ساختن رنگ‌ها استفاده می‌شود (بهاروند، ۱۳۸۸).
۲-۶- اکولوژی ذرت
۲-۶-۱- پراکندگی جغرافیایی

۲۷- من هرگز آنقدراحساس خوشحالی نکرده ام که به اصطلاح ازخوشی به هوا بپرم؟
۲۸-من معتقدم اگربه دانشجویان اجازه داده شود تابه سخنرانی بحث انگیز ومتناقص گوش دهندباعث سردرگمی وانحراف بیشترآنهاخواهد شد.
۲۹-رهبران سیاسی بایددرباره جنبه های انسانی برنامه های خودآگاهی بیشتری داشته باشند.
۳۰- درطی سالها،من بعضی کارهای کاملاًبی ربط انجام داده ام.
۳۱- من به آسانی دچارترس می شوم.
۳۲- من ازصحبت کردن بادیگران چندان لذت نمی برم.
۳۳- من سعی می کنم همه افکارم رادرراستای واقعیتهاهدایت کرده وازپناه بردن به عالم رویاوتخیل خود داری نمایم.
۳۴-من معتقدم که اکثرمردم اساساًدارای قصدونیت خوب ودوستانه ای هستند.
۳۵- من مسئولیتهای اجتماعی ازقبیل رای دادن راخیلی جدی نمی گیرم.
۳۶- خلق وخوی من بیشتر وقتهاثابت بوده وزیادبالاوپایین نمی رود.
۳۷- من دوست دارم همیشه افرادزیادی دور وبرم باشند.
۳۸- من بعضی مواقع کاملاً درموسیقی که گوش می دهم ،غرق می شوم.
۳۹- اگرنیازباشد،من حاضرم ازافراددیگربرای رسیدن به مقاصدخودسوءاستفاده کنم.

۴۰- من اشیاءمتعلق به خودم راتمیزوپاکیزه نگه می دارم.
۴۱- من بعضی وقتهاکاملاًاحساس بی ارزشی می کنم.
۴۲- من گاهی نمی توانم آن طورکه بایدازخودقاطعیت نشان دهم.
۴۳- من به ندرت دچاراحساسات وعواطف قوی می گردم.
۴۴- من سعی می کنم باهمه افرادی که ملاقات می کنم،رفتاری مؤدب وبانزاکت داشته باشم.
۴۵- گاهگاهی من ان طورکه بایدصادق وقابل اعتمادنیستم.
۴۶- من وقتی باافراددیگرهستم به ندرت احساس خجالت می کنم.
۴۷- من وقتی کاری راانجام می دهم ان راباتمام علاقه وسرعت انجام می دهم.
۴۸- من فکرمی کنم یادگرفتن وتمرین سرگرمیها وکارهای ذوقی جدیدجالب است.
۴۹- درمواردی که لازم باشد،من می توانم ازدیگران ایرادگرفته وبه آنهاکنایه بزنم.
۵۰- من دارای اهداف روشن ومشخصی هستم وبرای دستیابی به آنها طبق برنامه منظمی عمل می کنم.
۵۱- مقاومت دربرابرخواستها وهوسهای آنی برای من آسان نیست.
۵۲- من ازگذراندن تعطیلات خوددر جاهای شلوغ وپرهیجان لذت نمی برم.
۵۳- من بحث واستدلال درباره مطالب فلسفی راکاری بی فایده وکسل کننده می دانم.
۵۴- من ترجیح می دهم که درموردخودم وموفقیتهایم حرفی نزنم.
۵۵- من قبل ازشروع به هرکاری مقدارزیادی وقت تلف می کنم.
۵۶- احساس می کنم قادرهستم بابسیاری ازمشکلات خودکناربیایم.
۵۷- من بعضی وقتها حالات شادی یانشاط بسیارشدیدی راتجربه (احساس)کرده ام.
۵۸-من معتقدم که قوانین وسیاستهای اجتماعی بایدتغییرکنندتانیازهای یک دنیای درحال تغییر وتحول رابه خوبی منعکس سازند.
۵۹- من ازلحاظ نگرشهای اجتماعی آدمی سختگیر وبی گذشت هستم.
۶۰- من قبل این که تصمیمی بگیرم درموردجوانب مختلف مسئله به دقت فکر می کنم.
۶۱- من به ندرت احساس ترس واضطراب می کنم.
۶۲- من به آدمی خونگرم وخوشرومعروف هستم.
۶۳- من زندگی تخیلی بسیارفعالی دارم.
۶۴- من عقیده دارم که اکثرمردم،اگربه آنهااجازه داده شود ،ازآدم سوءاستفاده خواهندکرد.
۶۵- من خودرادرباره حوادث جاری مطلع نگه داشته ومعمولاًتصمیمات عاقلانه ای اتخاذ می کنم.
۶۶- من به آدمی جوشی وعصبی معروف هستم.
۶۷- من معمولاًترجیح می دهم کارهارابه تنهایی انجام دهم.
۶۸- تماشای صحنه های (رقص)باله یارقصهای جدیدمراخسته وکسل می کند.
۶۹- من حتی اگربخواهم نمی توانم کسی راگول بزنم.
۷۰- من آدم بسیارمنظم وبابرنامه ای نیستم.
۷۱-من به ندرت افسرده ویاغمگین می شوم.
۷۲- من غالباًدرگروههایی که عضو بوده ام ،سمت رهبری رابرعهده داشته ام.
۷۳- احساس وعاطفه ای که اشیاءمختلف درمن ایجادمی کنندبرای من مهم است.
۷۴- بعضی افرادفکرمی کنندمن آدم فاقداحساسات وحسابگری هستم.

بررسی ادله و اقوال حکم به وجوب و حرمت نماز جمعه نزد فقهای شیعه
از آن‌جا که موضوع این رساله بررسی مبانی فقهی تخییری یا تعیینی بودن نماز جمعه در مذاهب خمسه است و از آن‌جا که هدف اصلی بررسی این موضوع، کشف و استنباط ادله فقهی وجوب تعیینی یا تخییری نماز جمعه می‌باشد، لذا منظور از مبانی در نگاه مستقیم بررسی فقهی نزد شیعه (کتاب، سنت، عقل و اجماع) و نزد اهل تسنن (کتاب، قیاس، مصالح مرسله، استحصانات و…) می‌باشد. هرچند مبانی اجتماعی و سیاسی موضوع تحقیق (وابستگی نظریه امکان وجوب نماز جمعه در زمان غیبت امام عصر(ع) نزد برخی فقهای شیعه بر مبنای ادله نقلی و عقلی ولایت فقیه استوار است) و نیز مبانی تاریخی (شرایط زمانی و مکانی اقامه نماز جمعه در اعصار پس از غیبت کبری تا عصر حاضر) نیز به‌عنوان مؤیدات در توسعه مفهوم‌شناسی مصادیق احکام مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ اما منظور اصلی از بررسی مبانی، پرداختن به ادله و احکام فقهی موضوع پژوهش بوده است.
بررسی ادله و اقوال حکم به وجوب و حرمت نماز جمعه نزد فقهای شیعه
در زمینه حکم تکلیفی نماز جمعه در عصر غیبت به طور کلی، پنج دیدگاه اصلی وجود دارد: «حرمت»‌، «وجوب‌ تعیینی»، «وجوب‌ تخییری»، «احتیاط واجب» و «احتیاط مستحب». اما غالب فقهای اسلامی آن را واجب می‌دانند این دسته از فقها برخی وجوب نماز جمعه را تعیینی و برخی نیز تخییری می‌دانند که در فصل سوم و چهارم اقوال و ادله آن ها بررسی خواهد شد. در این فصل ادله قائلین به حرمت و وجوب را تحلیل و واکاوی می‌کنیم:
بخش اول: دلایل عدم وجوب اقامه جمعه در دوران غیبت
بند اول: سیره متشرعه
اگر نماز جمعه واجب باشد، اقامه آن همه‌جا حتی در دورترین قریه‌ها واجب خواهد بود. در این صورت نماز جمعه مانند نمازهای یومیه که به جماعت اقامه می‌شوند باید اقامه می‌شد و مردم در اقامه آن سعی و تلاش می‌نمودند و در میان مسلمانان در همه زمان‌ها و مکان‌ها رواج کامل می‌یافت و وجوب آن از ضروریات اسلام به‌شمار می‌آمد؛ در حالی‌که چنین نبوده است. آقا جمال خوانساری در بیان این مطلب چنین می‌گوید:
هرگاه نماز جمعه واجب عینی باشد، یاد گرفتن آن نیز واجب خواهد بود؛ هرچند وجوب کفایی باشد؛ پس در هر دهی مثلاً بر جمعی واجب خواهد بود یادگرفتن آن تا هرگز فوت نشود جمعه از ایشان. پس هرگاه در دهی نباشد کسی که خطبه تواند خواند، پس اهل آن ده ترک واجبی چنین کرده خواهند بود.^[۶۹]
بند دوم: نماز جمعه منصب خاص امام یا نایب او
اگر نماز جمعه منصب خاص امام معصوم(ع) یا کسی که از امام اجازه و اذن دارد باشد، پس غیر از امام و نایب او کسی نمی‌تواند نماز جمعه را اقامه کند و نماز جمعه بر مکلفین وجوب نخواهد داشت.
۲ - ۱ - ۲ – ۱٫ سیره خلفا
حتی در زمان امویان و عباسیان نیز چنین بود و در تمام شهرها به این منوال بود که شخص خاصی از طرف خلیفه اقامه کند نه اینکه هر کسی به میل خود در هر دو فرسخی اقامه جمعه کند.حتی ما مشاهده می‌کنیم که اصحاب ائمه(ع) همین ذهنیت را نسبت به اقامه جمعه داشته‌اند که باید شخص خاصی که خلیفه مسلمین است آنرا برگزار کند. حال اگر احکام خداوند در نظر ائمه معصومین علیهم السلام اجرا نمی‌شد، یک بحث دیگر است.اگر قرار بود که نماز جمعه از مناصب خلیفه یا ائمه نباشد، ائمه علیهم السلام در همه جا تأکید و اصرار به این داشتند که همه مسلمانان باید آنرا اقامه کنند آن‌هم بدون توجه به اینکه چه کسی آنرا اقامه می‌کند. بلکه فقط تأکید بر این بود که تحت هر شرایطی نماز جمعه برپا داشته شود در حالی که چنین روایتی در دست نداریم.^[۷۰]
خلاصه آنکه اگر وجود امام معصوم(ع) و یا منصوب از جانب وی شرط اقامه جمعه نبود، از صدر اسلام مانند سایر نمازهای یومیه می‌شود و در هر شهر و بادیه‌ای مانند نمازهای جماعت یومیه برگزار می‌گردید در حالی که از سیره خلفا برمی آید که این منصب خاص است.
۲ - ۱ - ۲ – ۲٫ هم‌ردیف بودن نماز جمعه با نماز عیدین
همانطور که نماز عیدین از مناصب خاص امام معصوم است و خلفای جور آن را به زور غصب کرده‌اند نماز جمعه هم از مناصب خاص امام معصوم است. در روایتی از شیخ صدوق به نقل از عبدالله بن سنان به نقل از امام باقر(ع) می‌فرماید:
یاعبدالله ما من عید للمسلمین أضحی و لا فطر إلا و هو یجدد لال محمد فیه حزنا. قلت: و لم؟ قال لانهم یرون حقهم فی ید غیرهم؛^[۷۱]
ای عبدالله، هیچ عیدی برای مسلمانان نیست چون قربان و فطر؛ مگر این‌که برای آل محمد در آن عید غم و حزنی تجدید می‌شود. گفتم: چرا؟ فرمود: زیرا ایشان حق خود را در دست دیگران می‌بینند.

۲ - ۱ - ۲ – ۳٫ فرمایش امام سجاد «علیه‌السلام»
ایشان در دعایی که در روز عید قربان و جمعه فرمودند:
اللهم إن هذا المقام لخلفائک و اصفیائک و مواضع امنائک… حتی عاد صفوتک و خلفاؤک مغلوبین مقهورین مبتزّین یرون حکمک مبدلا… اللهم العن اعدائهم من الاولین و الاخرین و من رضی بفعالهم…^[۷۲]
پروردگارا، دولت و حکومت ویژه خلفا و برگزیدگان تو باشد و آنان که از سوی تو چنین فرمانی داشته‌اند و شایسته بودند که نماینده تو در جهان باشند تو چنین خواسته‌ای و مشیت علمای تو بهر چه بپیوندد و با مصلحت مطلق و خیر محض مقرون است. کسی نتواند تو را به انحراف متهم سازد و اراده مقدسه تو را هوس شمارد ولی بندگان پاکدامن و شایسته تو به سوی تو مقهور و مغلوب و مظلوم بازگشته‌اند. فرمان تو را دستخوش تعطیل و اهمال یافته‌اند و کتاب تو را متروک و سنت‌های پیامبر تو را پایمال دیده‌اند. پروردگارا بر دشمنان و آنان که به دشمنی این قوم رضا داده‌اند لعنت و نکبت فرو فرست و پیروان گمراه را از درگاه خودبران.
این دعا از واضح ترین دلایل است برای اینکه امامت جمعه از مناصب امام معصوم است؛ می‌دانیم که در صحت سند صحیفه سجادیه (زبور آل محمد)، شک و شبهه‌ای نیست.
۲ - ۱ - ۲ – ۴٫ روایات متفرقه
روایات متفرقه دیگری هم نقل شده که برخی از آن‌ها عبارتند از:
«لا یصلح الحکم و لا الحدود و لا الجمعه الا للإمام او من یقیمه الإمام»؛^[۷۳] یعنی صدور حکم و اجرای حدود و نماز جمعه را کسی نمی‌تواند انجام دهد مگر امام و یا کسی که ایشان خودشان تعیین نموده اند؛ «مروی عن کتاب الإشعیات مرسلاً: أن الجمعه و الحکومه للإمام المسلمین»؛^[۷۴] یعنی نماز جمعه و حکومت متعلق به امام مسلمین است. یا روایت دیگری از امام صادق که می‌فرماید: «ان الجمعه لنا و الجماعه لشیعتنا»^[۷۵] یعنی نماز جمعه از آن ماست و نماز جماعت متعلق به شیعیان است. و نیز روایتی که می‌گوید: «لنا الخمس و لنا الانفال و لنا الجمعه و لنا صفو المال»؛^[۷۶] یعنی
خمس متعلق به ماست، انفال متعلق به ماست، نماز جمعه و جمع آوری بیت المال از آن ماست. هم‌چنین حدیث از پیامبر^{«صلی الله علیه و آله و سلم»} که می‌فرماید: «اربع الی الولاه: الفی و الحدود و الجمعه و الصدقات»؛^[۷۷] یعنی
چهار چیز است که متعلق به ولاه امر است: نماز جمعه، اجرای حدود و…. یا حدیث نبوی دیگری که می‌فرماید: «إن الجمعه و الحکومه لإمام المسلمین»؛^[۷۸] و روایت دیگر: «لا جمعه الا فی مصر تقام فیه الحدود»؛^[۷۹] یعنی به عبارت دیگر نماز جمعه در جایی که عنوان مصر یا همان شهر به خود دارد صحیح است بنابراین دلالت بر این می‌کند که نماز جمعه باید در جایی اقامه شود که حکومت خاص در آن تشکیل شده باشد و مسلما در روستا حکومتی وجود ندارد.
۲ - ۱ - ۲ – ۵٫ سایر روایات
(روایاتی که حضور امام را برای اقامه جمعه لازم می‌شمارند)
روایتی که شیخ صدوق نقل می‌کند:
فلم صارت صلاه الجمعه اذا کانت مع الإمام رکعتین و اذا کانت بغیر إمام رکعتین و رکعتین؟ قیل لعلل شتی (منها) أن الناس یتخطون الی الجمعه من بعد فاحب الله عزوجل ان یخفف عنهم لموضع التعب الذی صاروا الیه (ومنها) أن الإمام یحسبهم للخطبه و هم منتظرون للصلاه و من انتظر الصلاه فهو فی الصلاه فی حکم التمام (و منها) ان الصلاه مع الإمام اتم واکمل لعلمه و فقهه و فضله و عدله؛^[۸۰]
از امام صادق^{«علیه‌السلام»} سؤال شد: برای چه نماز روز جمعه وقتی که با امام (جمعه) اقامه شوددو رکعت است اما وقتی امام جماعت نباشد چهار رکعت؟ فرمود: به دلیل آنکه مردم از راه های دور و نزدیک در نماز جمعه حاضر می‌شوند پس خداوند می‌خواهد که از خستگی مردم که بدان دچار گشته‌اند بکاهد و اینکه امام جمعه آنان را با خطبه‌های نماز جمعه منتظر نماز گذاشته و هر که منتظر نماز باشد مانند کسی است که به نماز ایستاده بنابراین نماز روز جمعه با امام جماعت کامل تر و بهتر است به دلیل آنکه امام جمعه دارای علم، فقاهت، فضایل اخلاقی و عدالت می‌باشد.
(و منها) ان الجمعه عید و صلاه العید رکعتان و لم تقصر لمکان الخطبتین (فان قال) و لم جعلت الخطبه (قبل) لان الجمعه مشهد عام فاراد ان یکون للامیر سبب الی موعظتهم و ترغیبهم فی الطاعه و ترهیبهم من المعصیه و فعلهم و توقیفهم علی ما ارادوا من مصلحه دینهم و دنیاهم و یخبرهم بما ورد عنهم من الافاق (الافات) من الاهوال (الحوال)ا لتی لهم فیها المضره و المنفعه (العلل و لا یکون الصائر فی الصلاه بل منفصلا)؛^[۸۱]
روز جمعه عید است و نماز عید به دلیل وجود خطبه‌ها دو رکعت می‌باشد و اگر گفته شود چرا خطبه خوانده می‌شود دلیلش آنست که نماز جمعه اجتماعی است همگانی. این اجتماع بهانه‌ای است که خلیفه مسلمانان مردم را نصیحت کند و به اطاعت امر خداوند و پرهیز از معاصی و گناهان دعوت نماید و برای آنان از کارهایی که به مصحلت دین و دنیای آنان است سخن گوید و آنان را از آنچه به نفع و یا ضرر آنان در دنیا و آخرت است آگاه کند.
روایت به نقل از زراره که از امام باقر ^{«علیه‌السلام»} سؤال کرد:
قال سالت عما فرض الله عز و جل من الصلاه فقال خمس صلوات (الی ان قال: من قول تعالی: ﴿حافظوا علی الصلوات والصلاه الوسطی﴾: و نزلت هذه الآیه یوم الجمعه و رسول الله فی سفره فقت فیها رسول الله و ترکها علی حالها فی السفر و احضر و اضاف للمقیم رکعتین و انما وضعت الرکعتان اللتان اضافهما التی یوم الجمعه للمقیم لمکان الخطبتین مع الامام فمن صلی یوم الجمعه فی غیر جماعه فلیصلیها اربع رکعات کصلاه الظهر فی سائر الایام؛^[۸۲]
زراره می‌گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم از آنچه که خداوند درباره نماز واجب گردانید فرمود: پنج نماز است تا به این آیه از قرآن رسید: ﴿همه نمازها و نماز وسطی را برپا کنید﴾ می‌گویند این آیه در روز جمعه نازل گردید و پیامبر اسلام آن را در حال سفر ترک نموده بودند و به جای ایراد خطبه‌ها دو رکعت دیگر به دو رکعت قبلی نماز ظهر اضافه نمودند. پس هر نماز جمعه را در روز جمعه بدون جماعت بخواند باید مانند سایر نمازهای ظهر آن را چهار رکعتی بخواند.
بند سوم: اجماع
دلیل دوم اجماع علمای امامیه می‌باشد. همانطور که شیخ طوسی در کتاب خلاف به آن‌اشاره کرده است^[۸۳] و در کتابهای بسیاری به این مسئله‌اشاره کرده‌اند.
خلاصه آن‌که نماز جمعه از مناصب خاص امام معصوم(ع) یا مأذون از ایشان است و در زمان غیبت ایشان ونبود فرد مأذون (نایب امام)، نماز جمعه واجب نیست.
بخش دوم: اقوال و ادله حرمت نماز جمعه در دوران غیبت
بند اول: اقوال قائلین به تحریم اقامه نماز جمعه در دوران غیبت
دسته‌ای از فقها، اقامه نماز جمعه را در زمان غیبت امام معصوم(ع) حرام و حضور امام معصوم(ع) را شرط اقامه‌ی نماز جمعه می‌دانند. در اینجا برخی از اسامی این دانشمندان را به همراه نظرات آنان ذکر می‌کنیم:
در قرن ششم ابن ادریس حلی نخستین فقیهی بود که بعد از حدود یک قرن فترت در اجتهاد شیعه بعد از شیخ طوسی در آرای شیخ‌اشکال و یا استدلال خلاف آن را عرضه کرد. یکی از ویژگی‌های او صدور فتاوای شاذ و نادر در بین شیعه است؛ مانند نجس بودن ولدالزنا اگرچه اظهار تشیع هم بکند یا این‌که قی کردن عمدی، مبطل روزه نیست و قضا و کفاره ندارد.
ابن ادریس نخستین کسی بود که باب اجتهاد را پس از یک قرن عصر تقلید گشود. پس از دوره شیخ طوسی، یکصد سال غالب دانشمندان از خود نظری در احکام اسلامی مطرح نمی‌کردند و این شاید به علت درک عظمت علمی شیخ طوسی و اعتماد به آرای وی بوده است. در این دوران چندان کتابی‌تالیف نشده است. پس از ابن ادریس که اولین کسی بود که نظرات خود را در مخالفت یا تردید در نظرات شیخ اعلام کرد، دانشمندان دیگری مانند محقق حلی و علامه با آنکه عظمت علمی شیخ طوسی را دریافته بودند با نظرات شیخ مخالفت می‌کردند.
از زمان ابن ادریس تا قرن یازدهم، عصر نهضت مجدد مجتهدان ادامه داشت؛ اما رفته رفته نشاط علمی آنان رو به ضعف نهاد و این امر موجب پیدایش مذهب اخباری شد.^[۸۴]
۲ - ۲ - ۱ – ۱٫ دیدگاه ابن ادریس حلی در کتاب السرائر
در باب نماز جمعه چنین می‌گوید: نماز جمعه فریضه‌ای است که با چند شرط منعقد می‌شود و اولین آنها حضور امام عادل است و یا کسی که امام ایشان را تعیین کرده است. و اینکه پنج نفر و یا بیشتر در آن جمع شوند که بشود آنرا اقامه کرد. ابن ادریس بعد از بیان اینکه بر چه کسانی نماز جمعه واجب است و از عهده چه کسانی ساقط است و نظرات و آراء مختلف را می‌آورد، می‌گوید نماز جمعه واجب نمی‌شود مگر با شروط خاص؛ مانند شروطی که به مکلف بستگی دارند؛ مثل مرد بودن، کمال عقل (که به اعتقاد او بلوغ، صغیر نبودن و سالم بودن از نظر عقلی، آزاد بودن، مصون بودن از مریضی، کوری، لنگی و پیری که توأم با ناتوانی باشد.^[۸۵] سپس در ادامه می‌گوید: «لا یصح الصلاه الا خلف معتقد الحق بأسره عدل فی دیانته و حدود العدل…» او در باب حدود عدل می‌گوید:
حدود عدل آن است که شخصی در واجبات خود کوتاهی نکند و مرتکب قبائح نشود و نماز را صحیح بخواند واگر به این صفات،صفات دیگر و فضائل بیشتری اضافه گردد که چه بهتر. بنابراین شرط صحیح برگزار شدن نماز جماعت دو چیز است و بس: عدالت؛ قرائت صحیح. اما فقیه بودن و موجه بودن امام جماعت صفاتی است که اگر در کسی باشد باید او را بر کسی که این صفات را ندارد اولویت داد.^[۸۶]
بعد از‌اشاره به دیدگاه ابن ادریس در باب جماعت، نظرات او را درباره اقامه نماز جمعه در دوران غیبت بیان می‌کنیم. او می‌گوید:

با توجه به جدید بودن تحقیق در مورد سنجش تاثیر ابعاد گردشگری با دوچرخه در ایران، پیشنهاد می­ شود، مطالعات مشابه دیگر به صورت تطبیقی با دیگر نقاط جهان و کشورهای پیشگام دیگری که دارای تشابه موردی هستند مانند کانادا,استرالیا,سوئد و ایتالیا انجام شود.
۵-۷-محدودیت ها و موانع پژوهش
نگارش یک اثر به صورت پایان نامه در سطح کارشناسی ارشد خود نیازمند چند عنصر اساسیت از جمله دلایل محکم و علاقه به موضوع، پشتوانه علمی و عملی نگارنده و از همه کلیدی تر منابع و راهنمایان دلسوز . نبود منابع علمی مناسب به زبان فارسی و منابع آماری که ابعاد مختلف گردشگری در ایران را بررسی کرده باشد از اولین و مهمترین مشکلات پیش روست . در این اثر بیشترین مشکلات و کاستی ها در زمینه منابع موجود چه به صورت کتاب، مقاله و مجله به زبان فارسی و در مورد گردشگری با دوچرخه در ایران و به صورت خاص درباره شهر اصفهان را می توان نام برد.
سازمان گردشگری و صنایع دستی به عنوان سازمان متولی امور گردشگری و سازمان مسکن و شهرسازی و شهرداری اصفهان به همراه سازمان حمل و نقل و پایانه ها تنها سازمان هایی هستند که اطلاعاتی به صورت خام در اختیار دارند که می توانند پس از تجزیه و تحلیل در این پژوهش مورد استفاده قرار گیرند اما به علت عدم همکاری و همچنین نبود بانک اطلاعاتی سازمان یافته روند کسب اطلاع از آنها بسیار سخت و وقت گیر است. در این میان کمیته گردشگری فدراسیون دوچرخه سواری ملقب به"سایکل توریسم” هم که صاحب بعضی اطلاعات آماری در این زمینه است هم حاضر به همکاری در این زمینه نگردید. راهنمایی های اساتید راهنما و مشاور در انجام این پژوهش بسیاری از کمبود های منابع اطلاعاتی را مرتفع ساخته و باعث افزایش دقت و دلگرمی نگرانده اثر گردیدند.
۵-۸-معرفی نمونه های جدید برای رونق گردشگری با دوچرخه در اصفهان

۵-۸-۱-دوچرخه های هیبریدی الکترو مکانیکی(pedelec)
این گونه از دوچرخه ها ترکیبی از انواع دوچرخه های متداول با دوچرخه های الکتریکی است که هم دارای پدال و هم دارای باتری کمکی می باشند.این دوچرخه طوری طراحی شده اند که با نیروی اولیه پا به حرکت در می ایند و در شیب های تند و در جایی که دوچرخه سوار احساس خستگی کرده و نیاز به کمک نیروی الکتریکی باتری دوچرخه دارد با فعال کردن این باتری و موتور الکتریکی کمکی هم سرعت بیشتری می گیرد و هم توان پیمودن مسافت بالاتری را دارند .نام این دوچرخه ها هم در زبان انگلیسی از تلفیق پدال و الکتریسیته ایجاد شده است.این نوع از دوچرخه های ترکیبی هم در میان دوچرخه های شهری،هم کوهستان و هم دوچرخه های جاده ای موجود می باشند و به لحاظ شکل ظاهری هم فقط محفظه نگهداری باتری آنها با در مقایسه با دوچرخه های معمولی اضافه گردیده است.
۵-۸-۲-دوچرخه های هیبریدی برقی(e-bikes)
این گونه از دوچرخه ها با بهره گرفتن از یک موتور الکتریکی و باتری های قابل شارژ از جنس نیکل کادمیوم با وزنی کم و قدرت بالا توان رسیدن به سرعت حداکثر ۴۰ کیلومتر بر ساعت را دارند. این دوچرخه نیاز اعت شارژ دارند تا بتوانند هر روزبه ۸ ساعت شارژ باتری نیاز دارند تا بتوانند هر روز مسافتی بین ۴۰ تا ۴۸ کیلومتر را با سرعت متوست ۲۵ تا ۳۰ کیلومتر بپیمایند. این دوچرخه دارای قوانین خاص خود هستند به طور مثال در کشور هلند برای استفاده از دوچرخه های برقی با قدرت موتور حداکثر تا ۲۵۰ وات/ساعت نیازی به داشتن گواهینامه رانندگی نیست و افراد در هر گروه سنی از سن ۱۵ سال به بالا می توانند از آن استفاده کنند.این نوع دوچرخه در کشور هلند طبق تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۰ حدود ۲۰% کل میزان فروش دوچرخه ها را در بازار به خود اختصاص داده است. استفاده از این نوع دوچرخه های الکتریکی به نظر یکی از راه های ترغیب افرادی است که تمایل چندانی به صرف انرژی و رکاب زدن به بهانه های خستگی و محدودیت های حرکتی و پوششی برای خانم ها است.این نوع دوچرخه برای افراد مسن تر هم قابل استفاده است و یکی از انواع دوچرخه قابل پیشهاد برای استفاده در شهر اصفهان برای شهروندان و حتی گردشگران داخلی و خارجی است که با بهره گرفتن از این نوع دوچرخه ها می توانند به راحتی تمامی مناطق شهر اصفهان را مورد بازدید قرار دهند.این اوع دوچرخه هیچ گونه آلودگی صوتی یا آلودگی هوایی ایجاد نمی کنند،کم مصرف،بهینه و با صرفه هستند،سبک وزن و کوچک و کم حجم هستند و به جای پارکی به اندازه دوچرخه های معمولی نیاز دارند .

شکل(۵-۲) انواع دوچرخه های هیبریدی برقی-مکانیکی
۵-۸-۳-دوچرخه های دو نفره(Tandem) یا چند نفره
دوچرخه های دو نفره که نزدیک به صد سال پیش اختراع شدند هم مصارف ورزشی دارند و هم مصارف گردشگری.با پیشرفت علوم مختلف و اختراع مواد کامپوزیتی سبک و مقاوم امروزه امکان دوچرخه های ۶ تا ۹ نفره هم به وجود آمده است که امکان انجام ورزش دوچرخه سواری و گردشگری با دوچرخه به صورت گروهی و خانوادگی را ایجاد نموده است.مزیت این گونه از دوچرخه ها بالا رفتن ضریب اطمینان دوچرخه سواری به صورت گروهی برای افرادیست که در دوچرخه سواری تجربه و توان کافی را ندارند.امکان برگزاری تورهای گردشگری دوچرخه سواری گروهی به نحوی که راهنمایان تورها می توانند فرمان دوچرخه را به دست گرفته و گردشگران را در حین رکاب زدن با دادن اطلاعات گردشگری به بازدید از مناطق مختلف گردشگری بپردازند.
۵-۸-۴-دوچرخه های توریستی مسقف چند نفره( cycle rickshaw)
این وسیله نقلیه سنتی و نسبتأ قدیمی که از سال های اولیه قرن در آسیای جنوب غربی اختراع گردیده است با نام های دیگری هم شناخته می شود که از این جمله تاکسی دوچرخه^[۱۱۶]و (pedicab) و همچنین دوچرخه های مسقف کابین دار ^[۱۱۷]هم شناخته می شود.این نام ها همگی به کاربری و هم شکل ظاهری این گونه از دوچرخه ها که معمولأ ۳ ودر بعضی از موارد هم ۴ چرخ دارند اشاره دارد.این وسیله با نیروی ماهیچه ای راننده و در بعضی از انواع آن با نیروی پای همه سر نشینان به حرکت در می آید و در اغلب موارد دارای کابین یا محفظه ای مسقف است که امکان استفاده از این وسیله در هنگام تابش شدید نور خورشید و یا بارندگی را ایجاد می کند.این نوع از دوچرخه در کشور های آسیایی بسیاری مانند نوعی از تاکسی یا وسایل نقلیه عمومی در خدمت سیستم حمل و نقل شهری است و برای گردشگران هم نوعی جاذبه گردشگری است.این وسیله نقلیه یک فرم ساده از سه چرخه یا چهار چرخه سبک است و قدرت مانور بالایی هم دارد و عرض ان برای عبور از مسیر های دوچرخه سواری هم کاملأ مناسب است.این نوع از دوچرخه ها توانایی حمل دو تا ۳ مسافر را دارند و می توان از آنها برای سفرهای خانوادگی و گردشگری در شهر اصفهان و یا جزیره کیش که دارای مسیر های دوچرخه سواری هستند به راحتی استفاده کرد.
شکل شماره (۵-۳) انواع تاکسی دوچرخه

۵-۸-۵-دوچرخه های تاشو(folding bikes)
نوع جدیدی از دوچرخه های کم جا و قابل حمل یا اصطلاحأ دوچرخه های تاشو در کشورهایی همچون هلند و بلژیک مورد استفاده قرار می گیرد که برای حمل به مکان های دور و نزدیک و استفاده در آنجا مورد استفاده قرار می گیرد و ایده ساخت این دوچرخه ها اولین بار در اواخر سال های دهه ۱۹۹۰ میلادی به ذهن دانشجویی در هلند خطور کرد که قصد داشت هر روز با بردن دوچرخه اش به داخل ایستگاه قطار شهری و قرار دادن آن در داخل واگن آن را در شهری دیگر استفاده کند ولی به علت منع کارکنان قطار و ازدحام جمعیت وی به فکر طراحی نوعی از دوچرخه تاشو برای افراد بالغ افتاد که علارغم سایز کوچک چرخ هایش توانایی های یک دوچرخه مخصوص افراد بزرگ سال را دارد.این نوع دوچرخه دارای زین و فرمان قابل تنظیم برای افراد با جسه های متفاوت را دارد و وزن تقریبی ان هم ۱۲ کیلوگرم است.این گونه دوچرخه ها دارای یک کیف مخصوص حمل هستند و بر روی آنها دستگیره ای تعبیه شده که به راحتی بدون کیف هم می توان آن را در حالت تا شده حمل کرد.امکان بردن این دوچرخه به داخل انواع وسایل نقلیه عمومی شهری همچون اتوبوس و مترو و حتی صندوق عقب تاکسی این امکان را برای گردشگران ایجاد می کند تا از این نوع دوچرخه در شهر ها یا محل هایی دور از محل زندگی خود استفاده کنند.وزن کم،نیاز به فضای کم،قدرت مانور بالا همچون دیگر دوچرخه های معمولی از مزیت های این نوع از دوچرخه هاست.
۵-۸-۶-دوچرخه های آبی
به تازگی به همت یکی از مخترعین خوش ذوق کشورمان نوع جدیدی از دوچرخه ها اختراع گردیده که نه برای استفاده متداول بر روی خشکی و زمین طراحی گردیده است بلکه برای استفاده بر روی آب در دریا و رودخانه ها قابل استفاده است این طرح و ایده، نمونه خارجی ندارد و برای نخستین بار ساخته شده است.
.به علت وجود رودخانه ها و کانال های آبی در سطح شهر اصفهان می توان از این دوچرخه در صورت به تولید انبوه رسیدن برای حرکت در رودخانه زاینده رود و مصارف گردشگری هم بهره برد.
شکل شماره(۵-۴) دوچرخه آبی
۵-۸-۷- پارکینگ های مکانیزه مخصوص ایستگاه کرایه دوچرخه
به علت محدودیت های زیادی همچون ساعات محدود امکان استفاده از دوچرخه های موجود در ایستگاه های دوچرخه سواری شهر اصفهان و نیاز به وجود عامل انسانی و لزوم ارائه اسناد و کارت های هویتی برای مرتفع کردن این نوع محدودیت ها که در عمل باعث می گردد که ایستگاه ها و دوچرخه های موجود فقط در ساعات خاصی از شبانه روز قابلیت استفاده داشته باشند برطرف می گردد.صدور کارت های اعتباری و عضویت هم ضمانت اجرایی بازگشت سالم دوچرخه و امکان اخذ جریمه دیرکرد یا خسارت به دوچرخه را فراهم می سازد.شکل زیر تصویر یک ایستگاه دوچرخه کاملا مکانیزه در شهر آلمان را نشان می دهد .جالب است که کلیه ایستگاههای دوچرخه به یکدیگر ارتباط داشته و بدون حضور نیروی انسانی اداره می شود.در ضمن ایستگاه مجهز به دستگاه کارت خوان و قفل خوان است و این عامل موجب افزایش استفاده از دوچرخه در سطح شهرها خواهد شد با بومی کردن فناوری ساخت چنین ایستگاه های مکانیزه می توان به استفاده از ایستگاه های دوچرخه رونق بخشید.

شکل شماره (۵-۵) پارکینگ ویژه دوچرخه
پیوست
Semnan University
Faculty of Tourism
Thesise Title:
A comparative study of CYCLE tourism in Iran and Netherlands and presenting practical solution
(Case study: Isfahan and Amsterdam)
Thesis submitted for the degree of Master of Science
in tourism management
Supervisor:
Dr. Ali Akbar Amin Beidokhti
Advisor:
Dr.Reza Mokhtari Malek Abadi
By:
Mehdi Rahimi
January 2013
بسمه تعالی
شماره پرسشنامه:………………
تاریخ: ………………….

ویژگیهای شخصی و اجتماعی هیچ تاثیری در میزان مجازات ها نداشته و فردی کردن مجازات واینکه مجازات مطابق شخصیت هر کس باشد در این دوره هیچ جایگاهی نداشته است و حتی مجازات شخصی هم نبود تا چه رسد به فردی چون آنچه در این دوره بر مجازات ها حاکم بود، انتقام و زورگویی بود چه بسیار قبیله ها در آتش چنین انتقام هایی نابود شدند.
دو- دوره دادگستری خصوصی
با گذشت زمان و رشد قدرت و اعتبار شهرها و احساس نیاز به امنیت کم کم اختیارات افراد در گرفتن انتقام به دلخواه خودشان تعدیل یافت و با گسترش و رشد تجارت و احساس نیاز به امنیت، مجازات و انتقام گیری تحت نظم و قاعده در آمد و آتش جنگهای که به قصد انتقام گیری رخ میداد رو به خاموشی نهاد و نظام مجازات قاعده منع شد که از این به بعد با عنوان دادگستری از آن یاد می کنیم .
مسئولیت جمعی جای خود را به مسئولیت شخصی داد و کم کم مجازات ها شخصی شدند و فقط فرد مجرم تحویل خانواده مجنی علیه داده می شد تا وی را مجازات نموده و یااز نیروی کار او استفاده نمایند.
با گسترش جوامع و پیدایش مراکز شهری پس از ظهور دین یهود و مسیح و پیروی از دستورات مشترک و مذهبی و رشد همبستگی ها کم کم حق تشخصی از دست روسای قبایل خارج شد و به نیروهای مذهبی منتقل شد و مفهوم انتقام جای خود رابه تعقیب مذهبی و اجتماعی داده که از طرف زیان دیده صورت می گرفت و به تدریج مفهوم مسئولیت جمعی دوره انتقام فردی جای خود را به مسئولیت فردی شخص مرتکب جرم داده و اندیشه اجرای عدالت کیفری را به وجود آورد . ( ولیدی ،۱۳۸۵ ، ۲۰۰)
هرچند شیوه اجرای مجازات ها دراین دوره تکامل یافته بوده و میزان وشدت آن نیز تعدیل شد اما همچنان مجازات باقصد انتقام از طرف مجنی علیه بر ضد جانی صورت می گرفت در این دوره مسئولیت جمعی به مسئولیت فردی تبدیل شد و نظام مجازات قصاص خسارت مالی دریافت می کرد و در واقع نوعی نظام سازش حاکم شده بود و کم کم زمینه های دخالت دولت ها در مجازات ها فراهم شد.
با بررسی این دوره در ارتباط با فردی کردن مجازات ها به این نتیجه می رسیم که این دوره از این نظر گامی به جلو بود و مجازات ها تا حدودی شخصی شده بودند و دیگر شامل خانواده و قبیله جانی نمی شد و نسبت به افراد در طبقات اجتماعی از نظر مجازات تفاوتی محدود قائل می شدند ولی از نظام فردی کردن مجازات ها خبر نبود و همچنان افراد در صورتی که جرائم مشابه انجام می دادند به سرنوشت مشترکی دچار می شدند و از فکر اصلاح و تربیت و شناسایی شخصیت مجرم خبری نبود هر چند این تفکر کم کم در آرا و نظریات رهبران کلیسا شکل می گرفت و اعتقاد به مدارا و اصلاح مجرم در بین کلیسا و حامیانش رشد می کرد .
سه -دوره دادگستری عمومی
تحولات حقوق جزا مانند سایر نهادهای اجتماعی همیشه در متن و زمینه شکل حیات جامعه و تحت تاثیر عوامل و پدیده های محرک آن صورت می گیرد به این ترتیب با پیدایش قدرتهای مرکزی،لزوم بازرسی رفتارافراد جامعه با قاطعیت و در سطحی گسترده و با ضوابط مشخص احساس گردید .
در واقع پیدایش دادگستری عمومی معلول عوامل زیر بنایی اجتماعی بود که وجودآن را ضروری می ساخت .در این دوره علاوه برمقررات عمومی که برای همه وضع می شودجرم جنبه اجتماعی و عمومی به خود می گیرد یعنی مجرم علاوه بر اینکه به خاطر عمل زشتش مجازات می شود به خاطر ضربه ای که به پیکر اجتماع می زند نیز مورد مواخذه قرار میگیرد .

مساله فردی کردن مجازات ها از میانه های این دوره کم کم در افکار اندیشمندان شکل می گیرد و رشد می نماید و در نهایت در اواخر قرن نوزدهم متولد شده و حیات خود را در متن حقوق کیفری جوامع مختلف ادامه می دهد ما دربررسی مساله فردی کردن مجازات ها این مساله را در سه دوره فرعی مورد مطالعه قرار میدهیم .
الف- دوره قدیم
این دوره که اصطلاحا به زمان بین شروع دادگستری عمومی تا اندکی قبل از انقلاب فرانسه اطلاق می شود بعضی از صاحبنظران آن را دوره جرائم عمومی یا عصر قدیم دوره دادگستری عمومی نامیده اند همزمان با از بین رفتن نظام های ملوک الطوایفی و تحول اجتماعی و پیدایش قدرتهای متمرکز و حکومت های مقتدر در اروپا بوده است . ( ولیدی ، ۱۳۸۵ ، ۲۰۶)
گسترش قدرت سلاطین و قدرت گرفتن حکومت های مرکزی و تصویب مقررات از طرف آنها و برقراری نظم موجب ایجاد اصطکاک بین آنها و محاکم مذهبی کلیسا شد چون در آن زمان قضات از طرف محاکم مذهبی منصوب می شدندو در اجرای مقررات حکومتی چندان رغبتی از خود نشان نمی دادند و رحم و عطوفت بیش از حد محاکم مذهبی در مورد مجرمین باعث ناامنی در جامعه شده بود و کم کم وقتی حاکمان، محاکم مذهبی را سد راه خود دیدند به مقابله با آنها پرداختند و این محاکم رو به ضعف نهادند و کم کم محاکم حکومتی قدرت گرفتند و قضات حکومتی اختیارات فراوانی یافتند و شکنجه برای گرفتن اعتراف از متهمین رایج شد. ( نوربها، ۱۳۸۳، ،۲)
و به شکل قانونی در آمد که از طرف قضات برای اخذ اقرار تجویز می شد مجازات های شدید برقرار شد و پیشرفتهایی که در زمینه برخورد با مجرمین توسط کلیسا صورت گرفته بود مجددا جای خود را به انتقام جویی و اعمال خودسرانه داد .
اما در این دوره انتقام جویی اجتماعی جایگزین انتقام جویی فردی شده بود و مسئولیت جمعی مجددا جای خود را بازیافت و اگر کسی متهم به خیانت به شاه می شد اعضای خانواده او بازداشت می شدند و مورد آزار قرار می گرفتندو تبعیض در اجرای مجازات ها نیز در این دوره رواج یافته بود. ( گلدوزیان۱۳۶۹، ،۶۴)
در یک بررسی کلی از این دوره درارتباط با فردی کردن مجازات ها به این نتیجه می رسیم که این دوره در ارتباط بافردی کردن مجازات ها چند گام به عقب بود چون فکر اصلاح مجرمین و شخصی کردن مجازات ها و رعایت عدالت که توسط محاکم مذهبی و کلیسا تا حدودی رواج یافته بود با افول قدرت این محاکم و برقراری دادگستری حکومتی مجددا جای خود را به بی عدالتی ، مسئولیت دسته جمعی کیفری ، تبعیض در اجرای مجازات ها و اعمال مجازات های سنگین داد و اجرای مجازات زندان که توسط محاکم مذهبی به قصد اصلاح مجرمین رواج یافته بود جز در موارد محدودی اهمیت خود را از دست داد و تبدیل به مجازات های چون داغ کردن مثله کردن، پاروزنی در کشتی ها که با خشونت هرچه تمام تر اجرا می شد داد.
ب- دوره میانه یا عصر اصلاحات
فکر بهتر ساختن مقررات کیفری و رعایت حقوق و امتیازات انسانی افراد از ابتدای تاریخ بشر طرفدارانی داشته است نهضت اصلاح طلبی مقررات و قوانین کیفری از قرن هیجدهم میلادی آغاز می شود از قدیم گفته اند تاریکترین زمان شب ، نزدیکترین زمان به طلوع خورشید است بعد از گذر از دوره تاریک دوره قدیم فکر اصلاح طلبی از همه جا سر برآورده و طوفانی از آن که انگلستان را در بر گرفته بود دیگر کشورهای اروپایی و مخصوصا فرانسه را که در این زمینه استعداد لازم را داشت دربر گرفت .
منتسکیو در سال ۱۷۴۸ در کتاب مشهور خود روح القوانین نسبت به اصول عقاید استبدادی که بیشتر ملهم از انتقام اجتماعی بود عکس العمل شدیدی نشان داد. ( نوربها، ۱۳۸۴، ۱۰۱)
هر چند باید یادآوری کرد که اندیشه های وی برای سالهای بعد از این دوران بود ما در اینجا برای برررسی سرنوشت فردی کردن مجازات به بیان نظریات روسو و بکاریا و تاثیر آنها بر سرنوشت مجازات و به تبع آن فردی کردن می پردازیم ظهور افکار بکاریا در ایتالیا با انتشار کتاب معروف جرائم و مجازات ها آغاز می شود و در عرض چند سال ، تمام اروپای آن زمان را فرا می گیرد او نظام حقوق جزای عصر خود را به شدت مورد انتقاد قرارداد و کلامش چنان مستدل و نافذ بود که دامنه تاثیرش تمام اروپا را فرا می گیرد کتاب او به ۲۲ زبان ترجمه شدو تاثیرات اساسی روی قوانین کشورهایی چون اتریش ، فرانسه ، انگلستان و امریکا و سایر کشورها گذاشت و این کشورها با پشتیبانی اندیشمندان خود به اصلاح قوانین و حمایت از افکار بکاریا برخواستند او ضمن انتقاد از نظام کیفری زمان خود به ارائه راه حل ها برای حل مشکلات پرداخت.
( صدارت، ۱۳۴۵، ۱۱۰)
او معتقد به اصل فایده مندی کیفر بود و معتقد بود که رنج حاصل از مجازات باید بیشتر از سودی باشد که مرتکب آن را به دست می آورد و معتقد به تناسب بین جرم و مجازات بود با کیفر های سنگین و خصوصا اعدام مخالف بود و کیفر زندان را ترجیح می دادو معتقد بود که مجازات به جای شدت باید از حتمیت برخوردار باشد و به اصل تساوی در اجرای مجازاتها اعتقاد داشت و با شکنجه برای اخذ اقرار از متهمین سخت مخالف بود و نظام تفتیشی زمان خود را سخت مورد انتقاد قرار میدهد و ادله بدست آمده از این طریق را باطل می دانست این افکار اثرات زیادی در قوانین کشورهای اروپایی خصوصا فرانسه داشت که می توان مواردی چون برقراری مجازات های ثابت ، حذف حق عفو پادشاه ، حذف مجازات اعدام در بسیاری از جرایم و محدودیت دادرسان دراعمال مجازات ها را نام برد این قوانین در قانون ۱۸۱۰ فرانسه به علت برخی مشکلات تعدیل شدند.
مدتی بعد از بکاریا ، بنتام نیز نظریات فلسفی و روانشناسی خود را در انگلستان منتشر کرد و رساله کیفرها وپاداشها را منتشر کرد و به نظریه فایده اجتماعی بکاریا تاثیر بسزایی بخشید و به بیان فلسفه و مبانی مجازات ها پرداخت و فعالیت های فراوانی برای جلوگیری از ارتکاب جرم انجام داد (قاسمی ،۱۳۷۴، ۱۴۳۲۴) و روسو نیز از کسانی بودکه همگام با این دو دانشمند در تبیین جرائم و مجازات ها به طوری که سازگاری به حال مجرم داشته باشد تلاش نمود و عقاید این دانشمندان باعث ظهور ، مکاتب حقوق کیفری در سالهای بعد شد از بررسی کلی که از ظهور اندیشمندان و افکار و عقاید آنها در ارتباط با مجازات و فردی کردن آنها در این دوره تاریخی انجام داده ایم به این نتیجه می رسیم که مجازات ها در این دوره نسبت به گذشته انسانی تر شده و جنبه شخصی پیدا کرده بودند و دیگر از نابسامانی های گذشته خبری نیست و قوانین اکثر کشورها در این راستا تغییر می یابند .
عقاید اندیشمندان این دوره خصوصا بکاریا زمینه های فردی کردن مجازاتهای را کم کم ایجاد می نماید هرچند برخی از عقاید وی همچون نظام مجازات های ثابت مانع ازان است که قضات بتوانند در صورت مشاهده موارد تخفیف ، مجازات را مطابق حال مجرم تعیین نمایند ولی در کل مخالفت با اعدام، رعایت قانونی بودن نظام مجازات ها و قوانین، اصلاح امور زندان ها همه جوانه های تولد اصل فردی کردن را نوید می دهند.
ج-دوره معاصر : (عصر تولد مکاتب کیفری)
بعد از عصر اصلاحات و تاثیراتی که عقاید بنتام و بکاریا در قوانین کشورهای اروپایی و از جمله قانون سال ۱۸۱۰ فر انسه گذاشت ، خیلی زود این عقاید و افکار مورد انتقاد و حمله دانشمندان بعد از خودشان قرار گرفت چون در مرحله عمل به مشکلات اساسی برخورد نمودند و کم کم زمینه های پیدایش افکار و مکاتب فکری جدید در مورد مبنا و اهداف مجازات پیدا شد که ما در اینجا ابتدا به بررسی مختصری از مکتب کلاسیک می پردازیم و بعد از آن سایر مکاتب را مورد بررسی قرار میدهیم .
الف-مکتب کلاسیک
بعضی از حقوقدانان کیفری مبدا پیدایش مکتب کلاسیک حقوق جزا را به زمان انتشار کتاب روح القوانین منتسکیو به سال ۱۷۴۸ میلادی نسبت می دهند زیرا منتسکیو در این کتاب مجازات های آن عهد را که از انتقام اجتماعی الهام می گرفت شدیدا مورد انتقام قرارداده و در مورد ارزش نسبی قوانین جزایی سخن گفته است . ( ولیدی ، ۱۳۸۵، ۲۴۳)
از دیگر شخصیتهای بزرگی که افکار آنها در واقع خمیر مایه مکتب کلاسیک حقوق جزا را تشکیل میدهند میتوان از ژان ژاک روسو صاحب کتاب نظریه قرارداد اجتماعی و بنتام انگلیسی ، صاحب رساله قانونگذاری مدنی و جزایی رانام برد.
به طور کلی می توان ازآثاری که مجموعه این افکار روی قوانین گذاشت قانون ۱۷۹۱ فرانسه و آیین دادرسی ۱۸۰۸ و قانون جزای سال ۱۸۱۰ را نام برد که در مجموع می توان از تحولاتی چون انهدام زندان های قدیمی،برقراری اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها، اصل تساوی مجازات ها،برقراری سیستم مجازات های ثابت برای جلوگیری ازخودسری های قضات،حذف حق عفو پادشاه ، محدودیت درمجازات اعدام، القای مجازات های شدید بدنی و … نام بردولی این اصلاحات درعمل ناکام ماند. ( گلدوزیان، ۱۳۶۹، ۲۲)
برقراری اصل تساوی درمجازات ها وسیستم مجازات های ثابت ونسبتا ملایم وعدم امکان اجرای مجازات ها دربرخی مواقع ازدلایل این ناکامی بود.
ولی بعد از آن وبه دنبال برقراری امپراطوری ناپلئون در فرانسه مجددا برخی مجازات ها شدت یافتند و برای آنها حداقل و حداکثر تعیین شد سیستم دادرسی مختلط رواج یافته ومجازات های ثابت القا شد ودرواقع نوعی نظام کیفری معتدل به وجود آمد.
از بررسی کلی افکار و اندیشه ها وقوانین این دوره بعد از سال ۱۸۱۰ به این نتیجه می رسیم که القای برخی قوانین به ویژه نظام مجازات های ثابت و دادن اختیارات کافی به قضات اجازه فردی کردن مجازات ها به صورت محدود را به قضات میدهد تا آنان بتوانند در صورت مشاهده موارد تخفیف،مجازات را حتی کمتر از حداقل تخفیف داده وآن رافردی کنند و بسیاری از مواقع که جلو اصلاح مجرم را می گرفت یا باعث افزایش جرایم درسطح جامعه می شد تقریبا رفع شده بود واین دوره نیز همراه با رشد زمینه های فردی کردن مجازات ها بود.
ب-مکتب عدالت مطلق
بعد از گذشت چند سال از انشتار قانون جزای سال ۱۸۱۰ مبانی فکری ، نظریه اصالت نفع طلبی بنتام که معتقد بود از راه اعمال مجازات و ایجاد ترس در عموم مردم باید از ارتکاب جرم جلوگیری کرد از طرف طرفداران مکتب عدالت مطلق مورد حمله قرار گرفت .
چون معتقدبودند که مبنای مجازات، نفع اجتماعی یا دفاع اجتماعی نیست بلکه از نظر اخلاقی و عدالت مجرم مسئوول است و مجازات وی ضروری است و مجازات رنج و تبعی است که مجرم به خاطر اختلالی که در نظم اخلاقی جامعه به وجود آورده باید تحمل کند .
کانت و دومستر باوجود اختلاف نظری که داشتند هردو معتقد بودند که مجازات واکنشی است که جامعه در مقابل خطای ارتکابی مجرم نشان میدهد اگر فایده ای هم بر آن مترتب نشود باز باید اجرا شود.
کانت، مثال جالبی دارد که به جزیره متروکه معروف است او می گویداگریک جامعه مدنی تصمیم بگیرد که باموافقت کلیه اعضای خود منحل شود به عنوان مثال مردمی که دریک جزیره سکونت دارند موافقت کنند که ازیکدیگر جدا شده ودر سراسرجهان پخش شوند باز باید آخرین قاتلی که در زندان نگهداری می شود قبل از انحلال جامعه اعدام کرد . ( صانعی ، ۱۳۷۶ ،۶۲)
مکتب عدالت مطلق تاثیر مستقیمی روی قوانین حقوق جزای فرانسه نداشت ولی با مخالفت شدیدش با نظریه اصالت نفع طلبی باعث ایجاد مکتب نئوکلاسیک شد.
از بررسی کلی که روی نظریات طرفداران این مکتب در ارتباط با فردی کردن مجازات ها انجام داده ایم به این نتیجه می رسیم که افکار، عقاید و آموزه های طرفداران این مکتب میانه ای با فردی کردن نداشته و چون اجرای مجازات ها فقط به قصد مکافات دهی و اجرای عدالت توجیه می شد و منکر سودمندی کیفر و اصلاح مجرمین و موافق هر نوع مجازاتی بودند در حالی که فردی کردن همراه با اصلاح حال مجرمین و مطابقت کیفر با وضعیت روحی و روانی مجرم است
پس با این بررسی ها ما هیچ گونه ارتباطی را بین آموزه های این مکتب و فردی کردن مجازات ها مشاهده ننمودیم درواقع می توانیم ادعا کنیم که زمینه های فکری فردی کردن مجازات در این دوره ملاحظه نمی شودو بر اجرای بی چون وچرای مجازات درصورتی که حتی هیچ سود اجتماعی وفردی هم برآن مترتب نشود تاکید می شود .
ج-مکتب نئوکلاسیک
نمایندگان اصلی این مکتب آقایان گیزو و روسی هستند این مکتب در واقع ترکیب و تلفیقی از دو نظریه اصالت نفع اجتماعی و نظریه عدالت مطلق است که در قرن نوزدهم موردتوجه جدی قرارگرفتند .
طرفداران این مکتب معتقدند که جامعه حق مجازات را به خاطر این که مجازات از نظر دفاع اجتماعی مفید است را دارد ولی معتقدند که مجازات نباید از حدی که عدالت ایجاب می کند بیشتر باشد یعنی مجازات هم باید مفیدو هم عادلانه باشد مجازات باید هم باعث پیشگیری جمعی از جرم شودو هم باعث پیشگیری فردی از جرم شود یعنی باید باعث اصلاح حال مجرم شودو با بازپروری و اصلاح مجرم باعث جلوگیری از ارتکاب جرم نیز شود و از طرف دیگر عدالت اقتضا می کند که مجازات هر کس با درجه و میزان مسئولیت کیفریش مطابقت داشته باشد و همه مجرمین در صورت ارتکاب جرائم مشابه نباید مثل هم مجازات شوند .
اندیشمندان مکتب نئوکلاسیک پیشنهاد می دادند که کسانی که به معنای واقعی عاقل نیستند و مجنون هم شناخته نمی شوند باید به دادگاه اجازه داد تا آنقدر مجازات راتخفیف دهد که با درجه عقل آنان متناسب گردد و این نظریه وفکر که بعدها بانام فردی کردن مجازات ، پذیرفته شد در مکتب نئوکلاسیک به مسئولیت نقصان یافته معروف شد. ( ولیدی ،۱۳۸۵، ۲۵۸)
فکر اصلاح مجرمین و تطبیق مجازات با مسئولیت اخلاقی مجرم پایه و ریشه اصلاحاتی درسالهای ۱۸۳۰-۱۸۸۰ در قوانین شد اصلاحاتی چون تخفیف مجازات ها، الغای مجازات مرگ مدنی ، کیفر زدایی ، اصلاح امور زندانها، لغو مجازات اعدام در جرائم سیاسی ولی متاسفانه برخی از مبانی فکری این مکتب به خاطر افزایش آمار جرائم و تکرار کنندگان جرم و به خاطر این طرز تفکرش که انسان را موجودی کاملا مختار می دانست باشکست روبرو گردید . ( کی نیا ،۱۳۶۵، ۱۲۸)
این دوره در ارتباط با فردی کردن مجازات ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همانطور که در بالا اشاره شد شالوده های فکری فردی کردن مجازات ها در این دوره ریخته شد توجه به اصلاح مجرمین ، بهبود وضعیت زندانها توجه به میزان مسئولیت اخلاقی مجرمین اموری بودند که از طرف بنیانگذاران این مکتب مورد توجه جدی قرارگرفت و باعث اصلاحات جدی در قوانین برخی کشورها خصوصا فرانسه شد.
فردی کردن مجازات که تعیین مجازات بر اساس و مطابق شخصیت واقعی مرتکب است مورد توجه بانیان این مکتب بود هر چند دران زمان تحت عنوان مسئولیت نقصان یافته مورد توجه جدی قرار گرفت و لی این افکار در سالهای بعد تحت عنوان فردی کردن مجازات ها متولد شد .
د-مکتب تحققی