• فرمول‏بندی کنترل مدل پیش‏بین تعمیم‏یافته صنعتی چندمتغیره

پیاده‏سازی روش IGPC مبتنی بر این اصل است که اکثر فرآیندهای صنعتی هر چند با درجه بالا را می‏توان با یک فرایند درجه اول با تاخیر مدل کرد.
یک فرایند صنعتی چند متغیره را می‏توان به صورت زیر مدل کرد:
نمایش تابع تبدیل معروف‏ترین مدل نمایش برای فرآیندهای چند متغیره است، به این دلیل که ماتریس­های توابع تبدیل می­توانند به آسانی از روش تحلیل فرکانسی یا اعمال ضربه و پله به سیستم همانند روش Reaction Curve محاسبه شوند. برای بسیاری فرآیندهای صنعتی، هر ستون از ماتریس تابع تبدیل تبدیل سیستم می ­تواند با اعمال پله متناظر با ورودی و اندازه گیری بهره استاتیک، ثابت زمانی و زمان تأخیر برای هر یک از خروجی‏ها محاسبه شود. اگر این فرایند برای تمام ورودی­ ها تکرار شود، ماتریس تابع تبدیل به دست خواهد آمد.

ماتریس تابع تبدیل ورودی-خروجی مدل CARIMA چند متغیره می ­تواند توسط ماتریس گویای زیر با ابعاد تعریف شود:
(۵-۱)
با توجه به ماتریس گویای فوق ()، مسئله شامل یافتن دو ماتریس چند جمله­ای و است تا رابطه )۵-۱( برقرار شود. ساده­ترین راه برای انجام این کار تبدیل ماتریس به یک ماتریس قطری با عناصر برابر با کوچکترین مضرب مشترک مخرج توابع تبدیل های متناظر با هر سطر ماتریس است. سپس ماتریس برابر خواهد بود با . به این نوع توصیف مدل Left Matrix Fraction گفته می­ شود.
این نوع توصیف را برای ماتریس تابع تبدیل فوق محاسبه می­کنیم، داریم
.
برای سادگی در محاسبات فرض می کنیم فرایند مورد نظر یک فرایند دو ورودی دو خروجی باشد، برای فرایند های با ابعاد بالاتر این روابط به سادگی قابل تعمیم می­باشند.
برای یک فرایند دو ورودی دو خروجی ماتریس تابع تبدیل به صورت زیر می‏باشد:
(۵-۲)
توصیف Left Matrix Fraction برای ماتریس تابع تبدیل فوق به صورت زیر است:
که در آن ماتریس­های قطری می­باشند. از مدل CARIMA برای توصیف سیستم فوق استفاده می­کنیم
(۵-۳)
که نویز سفید فرایند با میانگین صفر می­باشد و زمان مرده فرایند در ماتریس منعکس می­ شود.
ساختار زمان مرده سیستم­های چند متغیره توسط ماتریسی با عنوان ماتریس Interactor مشخص می­ شود که ساختار تاخیر را برای سیستم­های چند متغیره نمایش می­دهد [۵۳]. این ماتریس همواره وجود دارد اگر ماتریس تابع تبدیل سیستمT(z) مناسب اکید باشد و برای تمام مقادیر z دترمینان ماتریس تابع تبدیل مخالف صفر باشد. ماتریس Interactor به صورت ماتریس چندجمله­ای به صورت زیر تعریف می­ شود:
که k یک عدد صحیح و K یک ماتریس غیر منفرد^[۴۲] است. این ماتریس می ­تواند دارای فرم باشد که در آن D(z) دارای فرم قطری و یک ماتریس پایین مثلثی است که عناصر روی قطر اصلی آن برابر واحد و عناصر زیر قطر صفر یا قابل تقسیم بر z هستند. Interactor ماتریس می ­تواند برای طراحی پیش­جبران­کننده با در نظر گرفتن سیگنال کنترل به صورت ، استفاده شود [۵۴]. سپس بردار خروجی می ­تواند به صورت زیر نوشته شود:
بنابراین این سیستم می ­تواند به صورت یک فرایند با یک زمان مرده d تعریف شود. توجه داشته باشید که پیش­جبران­کننده­ها شامل اضافه کردن زمان مرده به فرایند است. روش کنترل مدل پیش‏بین همانطور که در [۵۵] اشاره شده است نیازی به استفاده از این نوع جبران­کننده­ها ندارد بنابراین اثرات ناخواسته ناشی از اضافه کردن زمان مرده به ورودی­ ها و خروجی­ها در این روش دیده نمی‏شود.در این مقاله نشان داده می­ شود که برای حل مسئله بهینه­سازی در روش کنترل مدل پیش‏بین تعمیم‏یافته، اگر شرایطی برای انتخاب افق­های کنترل و پیش‏بینی در کنترل مدل پیش‏بین در نظر گرفته شود تنها اطلاعات اولیه­ای از ماتریس Interactor برای کنترل چندمتغیره مورد نیاز خواهد بود.
در اکثر فرآیندها ماتریس Interactor دارای فرم قطری می‏باشد. در این قسمت دو حالت مختلف توصیف می­ شود، در حالت اول برای همه خروجی­های فرایند یک تک تاخیر و در حالت دوم برای هر یک از خروجی­های فرایند تاخیر جداگانه در نظر گرفته می­ شود (). این دو حالت را در زیر به صورت کامل شرح می دهیم.

• فرض کنید زمان مرده کمینه و بیشینه برای فرایند فوق به صورت زیر تعریف شود:

.
در این حالت فرض می­کنیم اختلاف زیادی بین و وجود نداشته باشد در این صورت برای همه خروجی­های فرایند زمان مرده را در نظر می­گیریم. خروجی فرایند با تحریک تا زمان تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت و خروجی­های قبل از این زمان را پاسخ آزاد فرایند می­نامیم. حد پایین افق کنترل، می تواند برابر با تعریف شود. قابل ذکر است که دلیلی برای در نظر گرفتن کوچکتر از این مقدار وجود ندارد و بزرگتر در نظر گرفتن آن از این مقدار موجب می‏شود که خروجی های پیش‏بینی شده در زمان‏های اولیه، که از اهمیت بالایی برخوردار هستند در تابع هدف در نظر گرفته نشوند. اگر اختلاف زیادی بین دینامیک متغیرهای فرایند وجود نداشته باشد حد بالای افق کنترل می‏تواند به صورت بیان شود.
بنابراین با در نظر گرفتن
(۵-۴)
و ضرب طرفین (۵-۳) در و جایگذاری ماتریس­های و داریم
(۵-۵)
اگر مقادیر ، و معلوم باشند بهترین مقدار خروجی پیش‏بینی شده فرایند، به صورت زیر بیان می شود:
(۵-۶)
تابع هزینه را به صورت زیر تعریف می‏کنیم:
(۵-۷)
که در آن و می‏باشد، که N افق کنترل می­باشد. این تابع هدف تابعی از ، ، ، ، ، …، ، ، و مرجع ورودی خواهد بود. کمینه کردن این تایع هدف به ازای سیگنال‏های کنترل ، ، … و رابطه زیر را نتیجه خواهد داد:
(۵-۸)
که در آن
(۵-۹)
(۵-۱۰)
(۵-۱۱)
M و R ماتریس­هایی با ابعاد ، Y ماتریسی و و ماتریس­هایی با ابعاد هستند. اگر دو سطر اول ماتریس را l بنامیم در این صورت داریم:
(۵-۱۲)
اگر مقادیر آینده سیگنال مرجع نامعلوم باشند، مقادیر آن را برابر با سیگنال مرجع در لحظه t می‏گیریم، در این صورت داریم

جدول۴-۱۱) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون ۷۷
جدول۴-۱۲) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون ۷۸
جدول۴-۱۳) نتایج حاصل از برازش معادله رگرسیون ۸۰
بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیههای سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
هدف اصلی این تحقیق بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ بوده که حجم نمونه با توجه به روش غربالگری و پس از حذف مشاهدات پرت برابر با ۱۲۵ شرکت (۶۲۵ سال- شرکت) می باشد. در این تحقیق که از داده‌های تلفیقی و نیز داده های تابلویی با اثرات ثابت و تصادفی استفاده شده ، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ۶۲۵ سال – شرکت طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ شرکت با بهره گرفتن از رگرسیون چند متغیره در سطح اطمینان ۹۵% نشان می دهد بین اعلامیه های سود نقدی با بازده نقدی، بازده قیمتی، بازده کل و تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین این نتایج حاکی از عدم وجود ارتباط معنادار بین نقدشوندگی سهام و اعلامیه های سود نقدی شرکت ها می باشد.
واژگان کلیدی: عکس العمل بازار سهام، اعلامیه های سود نقدی، بازده نقدی، بازده قیمتی، بازده کل

فصل اوّل:

“کلیّات تحقیق”

۱-۱مقّدمه

در تحقیقات مالی ارتباط مثبت بین تغییر سود نقدی و بازده سهام پیرامون روزهای اعلان توزیع سود نقدی به خوبی مستند شده است. (آرونی و سواری^[۱]، ۱۹۸۰؛ آسکیت و مولینز^[۲]، ۱۹۸۶). پژوهش گران بر این باورند که سود نقدی همانند سود گزارش شده، اطلاعاتی در باره جریان نقدی آتی شرکت فراهم می کند. پرداخت سود نقدی به طور منظّم به عنوان یک منبع اطلاعاتی برای پیش بینی جریان نقدی آتی مورد توجّه سرمایه گذاران قرار می گیرد (بنارتزی و دیگران^[۳]، ۱۹۹۷؛ اسکینر^[۴]، ۲۰۰۳). تغییر سود نقدی به افرادی که در بازار سرمایه مشارکت دارند کمک می کند تا پیش بینی های خود از جریان نقدی آتی را مورد ارزیابی مجّدد قرار داده و بر این اساس قیمت سهام شرکت ها را تغییر دهند.

با توجّه به موارد گفته شده، در این فصل به بررسی کلیّات تحقیق پرداخته شده است. ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان می گردد و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد و در ادامه به اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق، روش تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و قلمرو تحقیق پرداخته شده و در انتها نیز ساختار کلّی پژوهش بیان می گردد.

۱-۲بیان مسئله

در بازارهای کارآ در شکل قوی، اوراق بهادار به شکل صحیحی قیمت گذاری شده و منعکس کننده تمام اطلاعات مربوط و موجود در بازار اعم از اطلاعات محرمانه و اطلاعات در دسترس عموم می باشد. همچنین فرض می شود که همه اطلاعات به طور رایگان و بدون محدودیت در دسترس همه سرمایه گذاران در بازار سرمایه قرار می گیرد. در صورت وجود چنین اطلاعاتی، افرادی که به این اطلاعات دسترسی دارند می توانند از آن در جهت پیش بینی قیمت سهام استفاده و بازدهی غیر عادی کسب کنند. در واقع برای اینکه گروهی بازده اضافی پایداری بدست آورند، بایستی به طور مداوم اطلاعات محرمانه ای را داشته باشند یا توانایی خاصی برای کسب بازده غیرعادی مداوم بر مبنای اطلاعات عمومی، نسبت به دیگر سرمایه گذاران، داشته باشند (راعی، تلنگی، ۱۳۸۷: ۵۰۶) صورت های مالی منتشر شده توسط شرکت ها، محتوای اطلاعاتی دارند. یکی از مشخصه های بازار کارآ در شکل قوی این است که قیمت سهام در هر لحظه از زمان منعکس کننده ارزش ذاتی سهام با توجّه به اطلاعات موجود و مربوط در بازار بوده و بازده غیرعادی در این بازار وجود ندارد. بنابراین در صورتی که بتوان این بازده غیرعادی را در بازار کاهش داد، میزان کارآیی بازار بیشتر می گردد. کاهش این بازده اضافی نیز صرفاً از طریق شناسایی عوامل مرتبط با ایجاد آن امکان پذیر است (Aksu, 2003).
سود نقدی و تغییرات قیمت سهام از عوامل اصلی کسب بازده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. و از آنجایی که بخشی از این بازدهی حاصل سرمایه‌گذاران را سود نقدی شامل می‌گردد ، نیاز به بررسی بوده تا زمانی که سود نقدی اعلام می‌گردد بر روی بازار چه عکس العملی خواهد داشت و این عکس العمل در حقیقت توسط حجم معاملات و بازدهی سهم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این تحقیق می‌تواند برای بسیاری از سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران به کار گرفته شده و در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ نمایند چرا که اگر افزایش سود تقسیمی باعث می‌گردد تا بازار از واکنش مناسبی بر خوردار گردد در نتیجه سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که با افزایش سود تقسیمی مواجه هستند، مناسب‌تر خواهد بود (یحیی زاده فر و میربلوک، ۱۳۸۴: ۱۰۴).
لذا سوال اصلی تحقیق حاضر به این صورت می باشد که: “آیا بین عکس العمل بازار سهام و اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد؟".

۱-۳اهمیت وضرورت اجرای پژوهش

نقش واحدهای تجاری و بازرگانی در ساختار اقتصادی کشورها برکسی پوشیده نیست. امروزه واحدهای تجاری به عنوان پایه های اصلی اقتصاد کشورها، حجم زیادی از منابع اقتصادی، نظیر نیروی کار، مواد اوّلیه، سرمایه و . . . را مورد استفاده قرار می دهند و در مقابل، با توجّه به حجم تولید و فروش، نقش حائز اهمیتی را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها ایفا می نماید. به همین دلیل بحث درخصوص اطلاعات مالی نسبت بدهی، نسبت گردش دارایی های ثابت، نسبت گردش مجموع دارایی ها، ،EPS انتشار یافته نظیر نسبت بازده سرمایه گذاری، نسبت حاشیه خالص سود در تعیین و شناسایی سهام بهینه بسیار تأثیرگذار می باشند، بنابراین اطلاعات مالی درست و به موقع و بهنگام در شناسایی سهام بهینه بسیار مورد توجّه می باشد (فلّاح شمس و کوشا، ۱۳۹۰).
همچنین تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه، نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشور دارد (بهکیش، ۱۳۸۰). بورس اوراق بهادار، عمده‌ترین راه تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه است. با ارتقا کارآیی، بورس اوراق بهادار، نقش خود را در حصول اهداف فوق بهتر ایفا می‌کند. یکی از ویژگی‌های بازار کارآ ، شفّاف بودن اطلاعات است. با ارائه اطلاعات دقیق و به موقع سرمایه‌گذاران، امکان تصمیم‌گیری صحیح برای آنها فراهم می‌شود. چون هنگامی که سرمایه‌گذار تصمیم به سرمایه‌گذاری در سهام می‌گیرد، اوّلین مشکلی که با آن مواجه می‌شود انتخاب سهم مورد نظر برای خرید است. لذا اگر اطلاعات مربوط و به موقع در دسترس باشد، سرمایه‌گذاران دچار سر در گمی نمی‌شوند و با اطمینان خاطر می‌توانند با بهره گرفتن از این اطلاعات اقدام به تصمیم‌گیری کنند (فربد، بردبار و منصوری، ۱۳۸۸). از طرف دیگر تقسیم سود از دوجنبه بسیار مهم قابل بحث است. از یک طرف عاملی اثرگذار بر سرمایه‌گذاری‌های پیش روی شرکت‌هاست. تقسیم سود موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع مالی خارجی می‌شود. از طرف دیگر بسیاری از سهامداران شرکت خواهان تقسیم سود نقدی هستند، از این رو مدیران با هدف حداکثر کردن ثروت همواره باید بین علایق مختلف آنان و فرصت‌های سودآور سرمایه‌گذاری تعادل برقرار کنند. بنابراین تصمیمات تقسیم سود که از سوی مدیران شرکت‌ها اتخّاذ می‌شود بسیار حسّاس و دارای اهمیت است. توجّه همه جانبه به عوامل و محدودیت‌های مؤثّر بر سیاست تقسیم سود علاوه بر به حداکثر رسانیدن ثروت سهامداران، موجبات حفظ و بقای شرکت در عرصه رقابت و رشد و توسعه روز افزون آن را فراهم می کند. سود نقدی به عنوان یکی از شیوه های توزیع جریان نقدی، بین مالکان از اهمیت بالایی برخوردار است. شرکت ها ممکن است به دلایل متعددی اقدام به توزیع سود کنند. تئوری های پیام دهی توزیع سود نقدی را تبیین می کنند . بر اساس این تئوری ها، مدیریت، زمانی اقدام به افزایش سود نقدی می کند که از سودآوری آتی شرکت مطمئن باشد .بنابراین، توزیع سود نقدی می تواند حاوی پیام مثبتی از سودآوری آتی شرکت باشد (کردستانی، نصیری و رحیم پور، ۱۳۸۹: ۶۹-۶۸).
لذا با توجّه به اهمیتی که ذکر شد پرداختن به اعلامیه های سود نقدی و واکنش بازار نسبت به آن از اولویت های پژوهشی می باشد که در تحقیق حاضر به آن پرداخته می شود.

۱-۴اهداف پژوهش

الف. هدف اصلی:

• • بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران.

ب. اهداف فرعی:

1. 1. تعیین رابطه بین نقد شوندگی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.

۲- تعیین رابطه بین بازده قیمتی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.
۳- تعیین رابطه بین بازده نقدی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.
۴- تعیین رابطه بین بازده کل سهام و اعلامیه‌های سود نقدی.
۵- تعیین رابطه بین تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها و اعلامیه‌های سود نقدی.
ج. اهداف کاربردی:

1. 1. آگاهی بیشتر مدیران نسبت به واکنش بازار سهام نسبت به اعلامیه‌های سودنقدی.

1. 1. ارائه راهکارهایی جهت کارآمد نمودن سیاستگذاری و تصمیم گیری مدیران و تصمیم گیرندگان.

۱-۵فرضیه ها ی تحقیق

1. 1. بین نقد شوندگی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

۲- بین بازده قیمتی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.
۳- بین بازده نقدی سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.
۴- بین بازده کل سهام و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.
۵- بین تفاضل بازده قیمتی سهام با میانگین بازده‌ها و اعلامیه‌های سود نقدی رابطه معناداری وجود دارد.

۱-۶روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی می باشد، زیرا به “بررسی عکس العمل بازار سهام نسبت به اعلامیه های سود نقدی در بورس اوراق بهادار تهران” می پردازد.
از نظر گردآوری داده ها و اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل یک تحقیق توصیفی و غیر آزمایشی می باشد که سعی پژوهشگر بر این است تا یک مساله و پرسش واقعی که در عمل وجود دارد طی یک فرایند تحقیق پاسخ دهد و بر حسب نحوه اجراء از نوع کتابخانه ای خواهد بود.

طریحی حدیثی را در این قسمت بیان داشته است، که عبارت است از:
«وَ عَنْ حُذَیْفَهَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: دَابَّهُ الْأَرْضِ طُولُهَا سِتُّونَ ذِرَاعاً لَا یُدْرِکُهَا طَالِبٌ وَ لَا یَفُوتُهَا هَارِبٌ فَتَسِمُ الْمُؤْمِنَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ تَکْتُبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ «مُؤْمِنٌ» وَ تَسِمُ الْکَافِرَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ تَکْتُبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ «کَافِرٌ» وَ مَعَهَا عَصَا مُوسَى وَ خَاتَمُ سُلَیْمَانَ فَتَجْلُو وَجْهَ الْمُؤْمِنِ بِالْعَصَا وَ تَخْطِمُ أَنْفَ الْکَافِرِ بِالْخَاتَمِ حَتَّى یُقَالَ یَا مُؤْمِنُ وَ یَا کَافِرُ.»^[۳۰۲] حذیفه از پیامبر­خدا روایت کرده است،که ­حیوانى است،به طول ۶۰ ذراع که هیچ کس نمی­تواند،آن را بگیرد واحدى نمی­تواند از چنگ او فرار کند؛ میان دو چشم مومن علامت گذاشته مى‏نویسد: مومن؛ و میان دو چشم کافر اثر گذاشته مى‏نویسد: کافر؛ عصاى موسى و انگشترى سلیمان با اوست؛ صورت مومن را به عصا روشنى می­دهد و بینى کافر رابه انگشترى مهر مى‏زند،تا به مومن خطاب شود: اى مومن و به کافر خطاب شود: اى کافر.
راغب­بیان­­داشته­است،که­ الدَّبُ‏ والدُّبِیبُ‏،به­معنای آرام راه­رفتن است،که درباره حیوانات و حشرات بیشتربه­کار مى‏رود؛ و درحرکت نفوذى آرام آب و رطوبت و نوشیدنى و مانند اینها که حرکتشان را حواس درک نمى‏کند، به کار مى‏رود؛ و همچنین درباره تمام جانداران هر چند که عرف مردم فقط اسب را دَابَّه گویند، است.^[۳۰۳]
مولف درمعجم مقایس اللغه براین نظر است،که دبب به معنای راه رفتن به آرامی بر روی زمین است، و بیان می­دارد،که"دَبَ‏ دبیباً"یعنی هرآنچه بر روی زمین راه برود، و این معنای دابه است.^[۳۰۴]

در تاج­ العروس آمده است، که"دبّ” به معنای راه رفتن مورچه و هر حیوانی غیر از آن بر روی زمین، که راه رفتن آن آرام باشد؛ وسرعت نداشته باشد،است.^[۳۰۵]
علامه براین عقیده است،که دابه­الارض بیان یک آیت خارق العاده ای است، که درآیه­ی «سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ»(فصلت/۵۳) آن را وعده داده، و اما اینکه آن جنبنده ،جنبنده‏اى باشد که با مردم صحبت کند، از آنجا که کلمه” دابه- جنبنده” به هر صاحب حیاتى اطلاق مى‏شود، که در زمین راه مى‏رود مى‏تواند انسان باشد و مى‏تواند حیوانى غیرانسان باشد، اگر انسان باشد که تکلم و سخن گفتنش امرى عادى است، نه خارق العاده؛ و اگرحیوانى بى زبان باشد، آن وقت حرف زدنش مانند، بیرون شدنش از زمین امرى خارق العاده است.^[۳۰۶]
آنچه می­­توان بیان داشت، این است که دابه الارض بیان یک امر خارق العاده است، هم چنان که در بیان علامه به آن اشاره شده است، حدیث آورده شده معنای آن وشگفتی آن را در کلام امام بیان کرده است.

۳-۹-ذنب

طریحی در بیان ذنب بر این باور است که ذنوب،به معنای دلو و سطل بزرگ است.^[۳۰۷]
آیه­ی آورده شده، در این قسمت عبارت است از: « لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ وَ یُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ یَهْدِیَکَ صِراطاً مُسْتَقِیماً»(فتح/۲)« تا خداوند از گناه گذشته و آینده تو درگذرد و نعمت خود را بر تو تمام گرداند، و تو را به راهى راست هدایت کند.»
حدیث آورده شده، در این قسمت عبارت است از : عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى نَبِیِّهِ مَکَّهَ قَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً. لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ عِنْدَ مُشْرِکِی أَهْلِ مَکَّهَ بِدُعَائِکَ إِیَّاهُمْ إِلَى تَوْحِیدِ اللَّهِ فِیمَا تَقَدَّمَ وَ مَا تَأَخَّرَ لِأَنَّ مُشْرِکِی مَکَّهَ أَسْلَمَ بَعْضُهُمْ وَ خَرَجَ بَعْضُهُمْ عَنْ مَکَّهَ وَ مَنْ بَقِیَ مِنْهُمْ لَا یَقْدِرُ عَلَى إِنْکَارِ التَّوْحِیدِ عَلَیْهِ إِذَا دَعَى النَّاسَ إِلَیْهِ فَصَارَ ذَنْبُهُ عِنْدَهُمْ مَغْفُوراً بِظُهُورِهِ عَلَیْهِم‏ فَقَالَ الْمَأْمُونُ لِلَّهِ دَرُّکَ.^[۳۰۸] پس چون عزّ و جلّ براى حضرت خاتم رّسل مکّه رامفتوح گردانید، ایزد اکبر کریمه«‏ إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ» بر آن حضرت منزل فرمود؛یعنى:یا محمّد گناه تو که با اعتقاد مشرکان به واسطه دعوت آن کافران به­یگانگى خداى عزّوجلّ ثابت و حاصل است، از ماتقدّم و تأخّریکسر معفوّ است، و مغفور؛وماتأخّر بواسطه آن­مذکور­وعیان است؛که مشرکان مکّه بعضى مسلمان گشتند؛وبعضى بعد از فتح مکّه از آن محلّ بیرون رفته، لیکن­برهمان شرک­و عصیان بودند؛و جمعى از ایشان که در مکّه باقى و پنهان بودند؛آن طایفه قادر بر انکار توحید در هنگامی که مردمان ایشان را بر آن دعوت می­نمودند،نبودند؛پس گناه آن رسول ایزد تعالى و تقدّس معفوّ و مغفور است، به واسطه آنکه توحید و یگانگى قادر مجید برآن طایفه بیّن و ظاهر گردید، مامون گفت: للَّه درّک.
علامه بر این باور است، که مراد از کلمه” ذنب” در آیه شریفه گناه به معناى معروف کلمه یعنى مخالفت تکلیف مولوى الهى نیست؛وهم چنین بیان می دارد،که متبادر از لفظ” ذنب” مخالفت امر مولوى است، که عقاب در پى بیاورد؛ و معنایى است که نظر عرف مردمان متشرع به آن دو لفظ داده و گرنه معناى لغوى ذنب همان بود که گفتیم، عبارت است از هر عملى که آثار شوم داشته باشد؛ حال که معناى لغوى و عرفى این کلمه روشن شد؛ مى‏گوییم قیام رسول خدا به دعوت مردم و نهضتش علیه کفر و وثنیت از قبل از هجرت و ادامه‏اش تا بعد از آن وجنگهایى که بعد از هجرت با کفار مشرک به راه انداخت، عملى بود داراى آثار شوم و مصداقى بود، براى کلمه” ذنب.”^[۳۰۹]
در لسان العرب آمده است،که ذنب به معنای جرم ومعصیت است، وذنب الفرس گیاهی است، که شکل دم اسب است.^[۳۱۰]
راغب بیان داشته است،که ذنب دراصل به معنای به دست گرفتن دنباله و دم چیزى است؛ ذنبته: به دمش زدم و آنرا گرفتم؛ و هم چنین بر این باور است، ذَنْب‏ بطور استعاره در هرکارى که عاقبتش ناروا و ناگوار است، و به اعتبار دنباله چیزى بکار رفته است، از این روى واژه ذنب به اعتبار نتیجه‏اى که از گناه حاصل مى‏شود، بد فرجامى و تنبیه و سیاست نامیده شده است، و جمع ذنب ذنوب است.^[۳۱۱]
حدیث معنای آیه راتفسیر وتبیین معنا می­ کند،که ذنب به معنای لغوی نمی­تواند، باشد بلکه آثار شوم این دعوت و به تبع آن جنگ­های پیامبر علیه مشرکین­ بود،که دارای آثار شومی بود.

۳-۱۰-سحب

طریحی بیان داشته است،که به معنای ابر است.^[۳۱۲] طریحی ذیل این وا­ژه آیه­ای را بیان کرده،که­عبارت­است­از:«هُوَ الَّذِی یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً وَ یُنْشِئُ السَّحابَ الثِّقال»(رعد /۱۲)«اوست کسى که برق را براى بیم و امید به شما مى‏نمایاند، و ابرهاى گرانبار را پدیدار مى‏کند».
حدیث آورده شده، در این قسمت عبارت است از: عنِ ابْنِ الْعَزْرَمِیِ‏ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)‏ وَ سُئِلَ عَنِ السَّحَابِ أَیْنَ یَکُونُ قَالَ یَکُونُ عَلَى شَجَرٍ عَلَى کَثِیبٍ عَلَى شَاطِئِ الْبَحْرِ یَأْوِی إِلَیْهِ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ أَنْ یُرْسِلَهُ أَرْسَلَ رِیحاً فَأَثَارَتْهُ وَ وَکَّلَ بِهِ مَلَائِکَهً یَضْرِبُوهُ بِالْمَخَارِیقِ وَ هُوَ الْبَرْقُ فَیَرْتَفِعُ ثُمَ‏ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهَ- اللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلى‏ بَلَدٍ مَیِّتٍ‏ الْآیَهَ وَ الْمَلَکُ اسْمُهُ الرَّعْد.^[۳۱۳] سند را تاآنجا رسانده که گوید: امیرالمومنین (علیه السلام) درپاسخ این­پرسش­که ابر کجا است؟ فرمود:بردرختى است؛ و روى تل ریگى در کناره دریاکه بدان­ماوى کند؛وهرگاه خدا عزوجل خواهد، که آن را بفرستد،بادى فرستد،و آن را برانگیزد؛و فرشته‏ها بدان گمارد،تاآن را باشلاق بزنند؛ و آن شلاق برق است،وآن بالا آید و بر فراز شود؛ وسپس­این­آیه را خواندکه:«وَ اللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلى‏ بَلَدٍ مَیِّتٍ» فاطر/۹)«وخداهمان کسى است، که بادها را روانه مى‏کند؛پس [بادها] ابرى را برمى‏انگیزند؛و [ما] آن را به سوى سرزمینى مرده راندیم، تا آخر آیه- و آن فرشته رانام رعد است.»
راغب براین باور است، که اصل‏سَحْب‏کشیدن است، مثل کشیدن دامن برخاک و کشیدن انسان با صورت به زمین و از این واژه واژه‏ سَحَاب‏ است،یعنى ابرها،یا براى این است که باد آن را مى‏کشاند، یا آب و یا کشیده شدن خودش درحال گذشتن است.^[۳۱۴]
درمعجم مقاییس­اللغه­آمده­است،که­اصل سحب­به معنای­کشیدن­شی­مبسوط است.^[۳۱۵]
مولف درمجمع البیان بیان داشته است، که خداوند ابرهاى سنگین را بوسیله آب و بخار آن خلق مى‏کند؛ و از زمین بالا مى‏برد، و در جو به حرکت در مى‏آورد.^[۳۱۶]
این حدیث معنای ابر و ویژگی های آن راتفسیر وتبیین معنا می کند.

۳-۱۱-سیب

مولف بیان داشته که، سائبه شتری است،که رها شده باشد.^[۳۱۷] آیه­ی آورده شده در این قسمت،عبارت است:
«ما جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بَحِیرَهٍ وَ لاسائِبَهٍ وَ لاوَصِیلَهٍ وَ لاحامٍ وَلکِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ وَ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْقِلُونَ» (مائده/۱۰۳)«خدا [چیزهاى ممنوعى از قبیل:] بحیره وسائبه و وصیله وحام قرارنداده است؛ولى کسانى که کفر ورزیدند، برخدادروغ مى‏بندند، وبیشترشان تعقّل نمى‏کنند».
حدیث آورده شده، در این قسمت عبارت است از: رَوَى ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ أَبِی الْأَحْوَصِ قَالَ‏ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنِ السَّائِبَهِ قَالَ انْظُرْ فِی الْقُرْآنِ فَمَا کَانَ فِیهِ تَحْرِیرُ رَقَبَهٍ فَذَلِکَ یَا عَمَّارُ السَّائِبَهُ الَّتِی لَا وَلَاءَ لِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ عَلَیْهِ إِلَّا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَا کَانَ وَلَاؤُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ- -جَلَّ فَهُوَ لِرَسُولِهِ وَ مَا کَانَ لِرَسُولِهِ ص فَإِنَّ وَلَاءَهُ لِلْإِمَامِ وَ جِنَایَتَهُ عَلَى الْإِمَامِ وَ مِیرَاثَهُ لَه‏.^[۳۱۸]عمّاربن ابى الاحوص عقرقوفى گوید: از امام ششم (علیه السّلام) پرسیدم «سائبه» کیست؟ فرمود: به قرآن بنگر هرکجا که کفّاره تحریر رقبه بود، آن رقبه سائبه است؛ (یعنى بندگانى که به عنوان کفّاره تعیین شده‏اند، همه آنها ولاء ندارند،جز آن کس را که خود معیّن کنند.) و جز خداوند کسى ولاء او را ندارد، و هر چه ولایش با خداست، ولایش با رسول اوست؛ و هر چه ولایش با رسول خدا است، ناچار ولایش با امام مسلمین خواهد بود؛ و امام ضامن جنایات و خسارات او مى‏باشد؛ و میراثش نیز از آن امام مسلمین خواهد بود.
راغب بر این باور است، که سائبه شترى است، که در چراگاه به حال خود رها مى‏شود و از آب و علف دورش نمى‏کنند، و این در صورتى است که پنج بار زائیده باشد.^[۳۱۹]
درلسان العرب­آمده است، که السَّیْبُ‏: بخشش نیکی ویک چیز زیادی است؛وبیان کرده است، که مَطَراً سائباًیعنی بارانی که ریزان است.^[۳۲۰]
هم چنین مولف درکتاب طرازالاول بیان داشته است،که سائبه هرشتری است،که در زمان­جاهلیت برای نذربخشیده می­شد، بنابراین هرکجا می­خواست، می­چرید، و آزاد بوده است وعبدنیز آزاد می­ شود، و برای آزاد کنندگان دیگر سرپرستی نخواهدبود، بنابراین مالش را هر کجا بخواهد می گذارد.^[۳۲۱]
در مجمع البیان­­آمده است،که سائبه شترى بوده، که آن را رها و از منافع آن چشم پوشى مى‏کردند.^[۳۲۲]
طریحی حدیث دیگری را در این قسمت بیان کرده،که عبارت است از:
«رَوَى الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ قَالَ‏ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ السَّائِبَهِ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ یُعْتِقُ غُلَامَهُ ثُمَّ یَقُولُ لَهُ اذْهَبْ حَیْثُ شِئْتَ لَیْسَ لِی مِنْ مِیرَاثِکَ شَیْ‏ءٌ وَ لَا عَلَیَّ مِنْ جَرِیرَتِکَ شَیْ‏ءٌ وَ یُشْهِدُ عَلَى ذَلِکَ شَاهِدَیْن‏».^[۳۲۳] ابو الرّبیع گوید: از امام صادق (علیه السّلام) پرسیدند؛ سائبه یعنى چه؟ فرمود: آنست که شخص غلام خود را آزاد کند و سپس بگوید؛ هر کجا که خواهى برو نه میراث تو براى من باشد، و نه من ضامن خسارات تو خواهم بود، و بر این گفتار خود دو تن شاهد نیز بگیرد.
طریحی با آوردن این دو حدیث، معنای سائبه را تبیین معناوتفسیر می­ کند.

۳-۱۲-غضب

طریحی بر این باور است، غضب دو نوع است، غضب خداوندی که خشم او برعصیان و عقاب اوست،وغضب مخلوق که آن نیز به دو نوع مذموم ومحمود تقسیم می­ شود، غضب محمود در جانب­داری ازدین وحق است؛وغضب مذموم درخلاف­ آن است.^[۳۲۴] آیه­ی آورده شده در این قسمت عبارت است از:« کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوى‏» (طه/ ۸۱)« از خوراکیهاى پاکیزه‏اى که روزى شما کردیم بخورید، ولى‏ در آن زیاده‏روى مکنید،که خشم من بر شما فرود آید، و هرکس خشم من بر او فرود آید، قطعاً در [ورطه‏] هلاکت افتاده است».
حدیث آورده شده، در این قسمت عبارت است از:« عَنِ الْمَشْرِقِیِّ حَمْزَهَ بْنِ الْمُرْتَفِعِ‏ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ‏ کُنْتُ فِی مَجْلِسِ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ عَمْرُو بْنُ عُبَیْدٍ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى‏ وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوى‏ مَا ذَلِکَ الْغَضَبُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) هُوَ الْعِقَابُ یَا عَمْرُو إِنَّهُ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ زَالَ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلَى شَیْ‏ءٍ فَقَدْ وَصَفَهُ صِفَهَ مَخْلُوقٍ‏ وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَا یَسْتَفِزُّهُ شَیْ‏ءٌ فَیُغَیِّرَه».‏^[۳۲۵]یکى از شیعیان در محضر امام باقر (علیه السلام) شرفیاب بود،که عمرو بن عبید وارد شد و گفت: قربانت خداى تبارک و تعالى که فرماید:«هرکه غضب من به او درآید، سقوط کند.» معنى این غضب چیست؟ فرمود آن کیفراست، اى عمرو کسى که گمان کند خدا از حالى به حال دیگر درآید، او را به صفت مخلوق توصیف نموده است،خداى تعالى را چیزى از جا نکند،تا تغییرش دهد (او مخلوقست که غضب از جایش بکند، و تغییرش دهد).
در مفردات آمده است، که الغَضَب‏: هیجان و جوشش خون قلب براى انتقام است.‏^[۳۲۶]
در لسان العرب آمده است، که غضب متضاد و ضدخشنودی است.^[۳۲۷]
طبرسی درذیل آیه براین باوراست، که هر کس گرفتارخشم من شود، هلاک میگردد وبیان داشته است، که «هوى» سقوط از بالا به زیر است، و این چیزى جز هلاک شدن یا سقوط در آتش جهنم نیست.^[۳۲۸]
علامه بیان­کرده است، که هرچند به ظاهر، آیه خبر از آینده­ می­دهد؛ولى معنایش این است، که غضب من برشما واجب و لازم شود، و کلمه” یحل” از حلول دین (سر رسیدن مدت قرض) است، و” حل یحل” از باب ضرب یضرب است، و” غضب” یکى از صفات خداى تعالى است، که البته صفت فعل او و مصداق اراده او است؛ اراده اینکه مکروهى به بنده‏اش برساند به اینکه اسباب رسیدن آن راکه ناشى از معصیت عبد است،فراهم سازد؛ودرتفسیرآیه بیان داشته است،که هرکه غضب من متوجه او شود سقوط مى‏کند، و این سقوط به هلاکت تفسیر شده است.^[۳۲۹]
در تفسیر کشاف آمده است،که غضب خداوند عقوبات او است.^[۳۳۰]
درتفسیر روح البیان مولف براین باور است، که غضب عبارت است، از به جوش آمدن خون غلبه هنگام اراده انتقام و هنگامی که، خداوند به این صفت وصف شود، مراد ازآن اراده انتقام است.^[۳۳۱]
طریحی با آوردن این حدیث معنای غضب خداوندی را، تبیین معنا وتفسیر می­ کند،که مقصود از غضب خداندی کیفر وعقاب اوست.

۳-۱۳-سحت

در مجمع­البحرین­آمده است،که سحت به معنای آنچه کسبش حلال نیست.^[۳۳۲] آیه­ی آورده شده در این قسمت، عبارت است از: «وَ تَرى‏ کَثِیراً مِنْهُمْ یُسارِعُونَ فِی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ أَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» (مائده /۶۲)« و بسیاری ازآنان را مى‏بینى که در گناه و تعدّى وحرام خوارى خود شتاب مى‏کنند؛ واقعاً چه اعمال بدى انجام مى‏دادند».
حدیث آورده شده، دراین قسمت­ عبارت است از:«قَالَ‏أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) السُّحْتُ أَنْوَاعٌ کَثِیرَهٌ مِنْهَا مَا أُصِیبَ مِنْ أَعْمَالِ الْوُلَاهِ الظَّلَمَهِ وَ مِنْهَا أُجُورُ الْقُضَاهِ وَ أُجُورُ الْفَوَاجِرِ وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ النَّبِیذِ الْمُسْکِرِ وَ الرِّبَا بَعْدَ الْبَیِّنَهِ فَأَمَّا الرِّشَا یَا عَمَّارُ فِی الْأَحْکَامِ فَإِنَّ ذَلِکَ الْکُفْرُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِرَسُولِه».^[۳۳۳]‏ امام صادق (علیه السلام) فرمود:حرام انواع فراوان دارد،از جمله مالى است، که از کارمندى دردستگاه دولت، و فرمانداران ستمکار به دست مى‏آید؛ و از جمله مزد قاضیان است؛ و مزد زنان فاحشه و بهاى شراب فروشى و بهاى نبیذى که مستى آورد،و ربا خوارى، پس از اینکه بفهمد حرام است؛ اى عمار اما رشوه گرفتن در قضاوت‏ها به منزله کافر شدن به خداى بزرگ و رسول او است.
درمفردات آورده است،که “السُّحْت‏” به معنای پوستى است،که از چیزى برکنده شود؛ درذیل­این آیه«فَیُسْحِتَکُمْ‏ بِعَذابٍ‏»(طه/۶۱)«یعنى عذابى ریشه برانداز،هلاکتان مى‏کند».بیان می دارد، که فعلش سَحَتَه‏ و أَسْحَتَه‏ است؛ و از این فعل” السُّحْت” مشتق شده، براى محظور و گناهى که، صاحبش را عار و ننگ ملازم و همراه مى‏شود، گویى که دینش و جوانمردیش را از ریشه برکنده، و از بین برده و نابود کرده است.^[۳۳۴]
درکتاب العین آمده است،هر چیز حرامی که یادش زشت باشد،که باعث ننگ شود مانند بهای سگ، شراب وخوک.^[۳۳۵]
مولف­ درمصباح المنیر براین باور است،که سحت به معنای همه مال حرامی است، که خوردن وکسبش حلال نیست.^[۳۳۶]
علامه درتفسیرآیه­­ی بالابیان داشته است،که منظور از گناهان سه‏گانه‏اى که در آیه اسم برده شده است؛ گناهانى است، که نسبت به سایرگناهان زبانى و عملیشان کلى‏تراست و درحقیقت مشتى است، ازخروار و نمونه ‏ایست،از بسیارى که درایشان است؛ چون آنان هم مرتکب به گناهان زبانى وهم به گناهان­عملى‏اند و مقصود ازگناهان عملیشان یا همان تعدى نسبت به مومنین است،ویا گناهانى است که بین خود و خداى خود دارند، مانندخوردن اموال مردم به باطل و سحت، مثل رشوه و ربا و نظایر آنها.^[۳۳۷]

۳-۱۴-توب

طریحی براین باوراست،که تابوت از تابوه بر وزن­ فعلوه است.^[۳۳۸] آیه­­­ی آورده شده عبارت است از:«وَ قالَ لَهُمْ نَبِیُّهُمْ إِنَّ آیَهَ مُلْکِهِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ التَّابُوتُ فِیهِ سَکِینَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ بَقِیَّهٌ مِمَّا تَرَکَ آلُ مُوسى‏ وَ آلُ هارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِکَهُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (بقره/۲۴۸)« وپیامبرشان به ایشان گفت:در حقیقت نشانه پادشاهى او این است،که آن صندوقِ [عهد] که درآن آرامش خاطرى از جانب پروردگارتان­­­وبازمانده‏اى از آنچه خاندان موسى و خاندان هارون [در آن‏] بر جاى نهاده‏اند؛در حالى که فرشتگان آن را حمل مى‏کنند؛ به سوى شما خواهد آمد، مسلما اگر مومن باشید براى شما در این [رویداد] نشانه‏اى است».

بند سوم: حقوق بشر و مدیریت دادگستری
دفتر کمیسرعالی ملل متحد برای حقوق بشر برنامه‌هایی جهت آموزش مدیریت دادگستری و اجرای قوانین ارائه می کند تا قانون‌گذاران و مأموران ضابط قانون نقش خودشان را به عنوان حافظ و مدافع حقوق بشر گسترش داده و بهبود ببخشند. دوره‌های آموزشی برای قضاوت، وکلاء، دادستانان، مأموران پلیس و پرسنل زندان‌ها با هدف توسعه روش‌های مؤثر در جهت عملکرد صحیح از لحاظ اخلاق حرفه‌ای در امور کیفری و نقش‌های قضایی و اجرای قوانین در جامعه دموکراتیک، ارائه می‌گردد. موضوعاتی که در این دوره‌های فوق بشری مطرح می‌گردد شامل استقلال قضات و وکلاء،‌ عناصر محاکمه منصفانه، اجرای عدالت برای نوجوانان، حمایت خاص از حقوق زنان و حقوق بشر در شرایط فوق‌العاده است.

دوره‌های مربوط به ضابطین قانون شامل تدریس اصول رفتار صحیح پلیس مطابق با اخلاق حرفه‌ای در دموکراسی، استفاده از زور در مقام اجرای قانون،‌ حقوق بشر افراد مظنون در خلال تحقیقات جنائی، دستگیری و بازداشت پیش از محاکمه، روش‌های مؤثر بازجویی با رعایت اخلاق حرفه‌ای و وضعیت حقوقی و حقوق متهمان است. معیارهای حداقل رفتار مناسب با زندانیان در زندان‌ها و مرکز بازداشت، مسائل بهداشتی زندان منجمله ایدز و نحوه رفتار با اقشار خاصی از بزهکاران مثل نوجوانان و زنان، به مقامات و مأموران زندان‌ها آموزش داده می‌شود. اصول حقوق بشر و حقوق دوستانه حاکم بر نقش مشروع افراد نظامی در جامعه، به پرسنل نظامی آموزش داده می‌شود.^[۱۰۴]
بند چهارم: ترویج آموزش حقوق بشر
سازمان ملل متحد، آموزش را یکی از حقوق اساسی بشر و وسیله مهمی جهت ترویج حقوق بشر می‌داند. هدف از آموزش حقوق بشر تعلیم مهارت‌ها، ارائه اطلاعات علمی و شکل دادن به رفتارهایی است که باعث پیشبرد فرهنگ جهانی حقوق بشر می‌شود. درحالی که آموزش حقوق بشر مسأله‌ای جهانی است ولی اصولا در سطوح ملی و محلی مؤثر می‌باشد. از طریق آموزش حقوق بشر، معیارهای شناخته شده بین‌المللی حقوق بشر در حیات روزمره افراد و فرهنگ‌های محلی ملت‌ها ریشه می‌دواند و در جهت جهانی شدن حقوق بشر حرکت می‌کند. در کنفرانس ۱۹۹۳ وین، آموزش حقوق بشر و تعلیم و آگاهی دادن عمومی در این زمینه برای تقویت مفاهیم مشترک، بردباری و صلح بین جوامع ضروری دانسته شد.
برنامه‌های آموزش حقوق بشر توسط سازمان ملل^[۱۰۵]در سه سطح جریان دارد. در سطح محلی، آموزش مزبور متوجه تأمین آگاهی عملی از حقوق بشر و سازوکارهای حمایت و توسعه توانایی‌های فردی است. در سطح ملی و نیز بین‌المللی، آموزش حقوق بشر در جهت ترویج ارزش‌ها، عقاید و رفتارهایی است که موجب ارج نهادن به حقوق بشر می‌گردد. بدین ترتیب آموزش حقوق بشر همه طرف‌های خود، یعنی از فرد گرفته تا جامعه بین‌المللی را به اتخاذ تدابیری جهت جهانی شدن حقوق بشر، دفاع از حقوق بشر و جلوگیری از بروز موارد نقش آن‌ها، ترغیب می کند.
«مری رابینسون»، آموزش حقوق بشر و ایجاد فرهنگ حقوق بشری را کلید ارتقاء و حمایت از حقوق بشری، می داند و اهمیت درک و آگاهی مردم از حقوق خود را یادآور می‌شود. وی آموزش حقوق بشر را همانند واکسنی علیه نابردباری، دشمنی و منازعات داخلی کشور و موجب ایستادگی افراد برای اعمال حقوق خود و دیگران می‌داند.^[۱۰۶]
الف‌ـ تعریف آموزش حقوق بشر:
مفهوم آموزش برای حقوق بشر و در چارچوب حقوق بشر، در تعدادی از اسناد بین‌المللی حقوق بشر از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر (ماده ۲۶)، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ماده ۱۳)، کنوانسیون حقوق کودک (ماده ۲۸) و اخیراً، در اعلامیه و برنامه عمل وین (پاراگراف‌های ۸۲-۷۸) مورد توجه واقع شده است.
این اسناد، روی هم رفته تعریف روشنی از مفاهیم آموزش حقوق بشر ارائه می‌دهند که مورد توافق جامعه بین‌المللی است. طبق مقررات اسناد مذکور در راستای تحقق اهداف این دهه، آموزش حقوق بشر را می‌توان به مجموع فعالیت‌های آموزشی، ترویجی و اطلاع رسانی تعریف کرد که با هدف ایجاد فرهنگ جهانی حقوق بشر از طریق اشاعۀ دانش، تعلیم مهارت‌ها و شکل دهی به نگرش‌ها صورت گرفته و تحقق امور زیر را دنبال می کند:
ـ تقویت احترام به حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین؛
ـ شکوفایی کامل شخصیت انسانی و حس کرامت انسانی؛
ـ ترویج تفاهم، تساهل، برابری، تساوی جنسیتی و دوستی میان تمامی ملل، مردمان بومی و گروه‌های نژادی، ملی، مذهبی و زبانی؛
ـ توانمند سازی تمامی افراد برای مشارکت مؤثر در یک جامعه آزاد؛
ـ گسترش فعالیت‌های ملل متحد برای حفظ صلح.
ب‌ـ ضرورت آموزش حقوق بشر
اجماع فزاینده‌ای وجود دارد که آموزش برای حقوق بشر و در چارچوب حقوق بشر یک امر اساسی است و می‌تواند به کاهش نقض حقوق بشر و ایجاد جوامعی آزاد، عدالت محور و صلح طلب کمک نماید. همچنین، آموزش حقوق بشر به طور فزاینده‌ای به مثابۀ راهبردی مؤثر برای جلوگیری از سوء ‌استفاده‌های حقوق بشری شناخته شده است.
حقوق بشر از طریق سه جنبۀ موجود در فعالیت‌های آموزش ترویج می‌شود:
ـ دانش: فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد حقوق بشر و سازوکارهای حمایت از آن؛
ـ ارزش‌ها، عقاید و نگرش‌ها: ترویج فرهنگ حقوق بشری از طریق توسعۀ ارزش‌ها، عقاید و نگرش‌هایی که از حقوق بشر حمایت می‌کنند؛
ـ اقدام‌: تشویق به اقدام برای دفاع از حقوق بشر و جلوگیری از سوء استفاده از حقوق بشر.
ج‌ـ ضرورت برنامه‌های عمل ملی برای آموزش حقوق بشر
برنامه‌های ملی برای تحقق اهداف زیر بکار می روند:
ـ ایجاد تقویت نهادها و سازمان‌های ملی و محلی حقوق بشر؛
ـ اتخاذ اقداماتی همسو با برنامه‌های ملی جهت ترویج و حمایت از حقوق بشر آن‌گونه که در کنفرانس جهانی حقوق بشر توصیه شده است؛
ـ پیش‌گیری از نقض حقوق بشر و هزینه‌های مخرب انسانی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی ناشی از نقض این حقوق؛
ـ شناسایی افرادی که در حال حاضر از حقوق بشر بی‌بهره‌‌اند و تضمین این‌که اقدامات مؤثری برای برطرف کردن وضعیت دشوار آن‌ها انجام خواهد شد؛
ـ فراهم کردن امکان ارائه پاسخی جامع به تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی که در غیر این صورت ممکن است به هرج و مرج و بی نظمی منجر شود؛
ـ ترویج تنوع منابع، رویکردها، روش شناسی‌ها و نهادها در زمینۀ آموزش حقوق بشر؛
ـ افزایش فرصت‌های همکاری در فعالیت‌های آموزش حقوق بشر در میان نهادهای دولتی، سازمان‌های غیردولتی، صاحبان مشاغل و سایر سازمان‌های جامعه مدنی؛
ـ تأکید بر نقش حقوق بشر در توسعۀ ‌ملی؛
ـ کمک به دولت‌ها برای عمل به تعهداتشان در قبال آموزش حقوق بشر براساس اسناد و برنامه‌های بین‌المللی نظیر اعلامیه و برنامه عمل وین (۱۹۹۳) و دهه آموزش حقوق بشر ملل متحد (۲۰۰۴ - ۱۹۹۵).^[۱۰۷]
دـ اصول حاکم بر برنامۀ عمل ملی برای آموزش حقوق بشر
آموزش حقوق بشر، یک حق بنیادین بشری است. دولت‌ها باید برنامه‌های ملی را چنان طراحی کنند که:
ـ احترام به حقوق بشر و حمایت از آن‌ها را از طریق فعالیت‌های آموزشی برای همه اعضای جامعه، ترویج دهد؛
ـ وابستگی متقابل، تفکیک ناپذیری و جهانشمولی حقوق بشر، از جمله حقوق مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حق بر توسعه را اشاعه دهد؛
ـ حقوق زنان را به مثابۀ حقی بشری در کلیه عرصه‌های برنامه ملی وارد نماید؛
ـ اهمیت آموزش حقوق بشر را برای دموکراسی، توسعه پایدار، حاکمیت قانون، محیط زیست و صلح به رسمیت بشناسد؛
ـ بررسی و تحلیل مشکلات همیشگی و نوظهور در زمینه حقوق بشر را که می‌تواند به راه حل‌هایی سازگار با موازین حقوق بشری منتهی گردد، تشویق کند؛
ـ آگاهی از اسناد حقوق بشری جهانی، منطقه‌ای، ملی و محلی و مهارت‌های به کارگیری آن‌ها و سازوکارهای حمایت از حقوق بشر را پرورش دهد؛
ـ جوامع و افراد را در تعیین نیازهای حقوق بشری خود توانمند ساخته و تحقق نیازهای مزبور را تضمین کند؛
ـ تحقیق و توسعه در زمینه متون و مواد آموزشی برای پشتیبانی از این اصول کلی را ترویج نماید؛
ـ محیط یادگیری رایگان و فارغ از ترس ایجاد نماید به گونه‌ای که مشارکت، بهره مندی از حقوق بشر و توسعه کامل شخصیت انسانی را تشویق کند.
۱ـ اصول سازمانی و کارکردی
رعایت موارد زیر باید در رویه و روند تنظیم، اجرا و ارزیابی برنامه ملی تضمین شود:

(ب)

شکل۲-۲۶. مثال روند تغییر توزیع تعداد خوشه [۵۰].
الگوریتم افرازبندی گراف با تکرار یک راه حل تطبیق‌پذیر را دنبال می‌کند زیر آن می‌تواند به راحتی با الگوریتم‌های خوشه‌بندی دیگر برای به دست آوردن نتایج قابل‌اتکا و شناسایی تعداد خوشه‌بندی دلخواه کار کند. شبه کد شکل (۲-۲۷) یک جریان کار عمومی برای پیاده‌سازی الگوریتم افرازبندی گراف با تکرار در الگوریتم‌های دیگر را به تصویر می‌کشد.

Input: A data set  in n-dimensional space

1. 1. Using OCA to cluster the data set Y with cluster number ranging from 2 to k;

1. 1. Every clustering result can be represented by a vector  , where  if both  and  belongs to the  cluster;

1. 1. An observation matrix O can be computed from the vector L according to

1. 1. A judgment matrix J can be obtained as the sum of  observation matrices O,

1. 1. The adjacency graph of J is iteratively partitioned so as to identify the desired cluster number and clustering results according to the distribution of the number of sub-graphs.

Output: The desired cluster number and final clustering result.

شکل۲-۲۷. جریان کار عمومی برای پیاده‌سازی الگوریتم افرازبندی گراف
۲-۳-۳. الگوریتم‌های خوشه‌بندی ترکیبی کامل
الگوریتم‌های خوشه‌بندی ترکیبی کامل^[۱۱۴] روشی کاربردی و ساده جهت ایجاد خوشه‌بندی ترکیبی است. در این روش ما تمامی نتایج اولیه به دست آمده را بدون هیچ شرطی باهم توسط یک تابع توافقی ادغام می‌کنیم. روش انباشت مدارک^[۱۱۵] (EAC) یکی از روش‌های خوشه‌بندی کامل است که توسط فرد و جین معرفی شد است. در این روش معمولاً برای ایجاد نتایج اولیه خوشه‌بندی از  استفاده می‌شود و تابع توافقی آن روش الگوریتم‌های سلسله مراتبی تراکمی می‌باشد. در روش انباشت مدارک ابتدا بر اساس رابطه (۲-۵۶) ماتریس همبستگی را تشکیل می‌دهیم و سپس روی این ماتریس همانند یک ماتریس شباهت/تفاوت ساده توسط الگوریتم سلسله مراتبی یک خوشه‌بندی انجام می‌دهیم [۱۹].
(۲-۵۶)
در رابطه (۲-۵۶) پارامتر  تعداد دفعاتی است که جفت نمونه‌های  و  باهم در یک خوشه گروه‌بندی شده‌اند و  تعداد نمونه‌برداری‌هایی است که هر دوی این جفت نمونه‌ها به طور همزمان در آن ظاهرشده‌اند.
۲-۴. خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب
اولین بار فرن و لین در [۲۳] خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب^[۱۱۶] را با این عنوان بر اساس ایده‌‌ی حادجی‌تودوروو^[۱۱۷] و همکاران [۸۴] معرفی کردند. که در آن این نظریه مطرح می‌شود که تعدادی از افراز‌ها و یا خوشه‌های ارزیابی‌شده در مجموعه افراز‌های خوشه‌بندی ترکیبی می‌تواند جواب نهایی بهتری نسبت به ترکیب کامل تمامی اعضای مجموعه تولید کند. در این روش علاوه بر چالش‌های پیشین مطرح‌شده در خوشه‌بندی ترکیبی (نحوی ساخت نتایج اولیه و نحوی ترکیب آن‌ها برای تولید نتیجه‌ی نهایی) دو مسئله‌ی ارزیابی نتایج اولیه و راهکار^[۱۱۸] انتخاب مجموعه منتخب از نتایج ارزیابی‌شده مطرح خواهد شد. در سال‌های اخیر برخی از مقالات راهکار‌هایی جهت حل دو چالش مطرح‌شده بیان کرده‌اند. اولین راه حل در این روش توسط فرن و لین در [۲۳] بیان شده است که این تحقیق آن را خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب فرن و لین نام‌گذاری می‌کند. علاوه بر آن چندین روش دیگر ارزیابی و انتخاب نیز مطرح شده است که ما آن‌ها را به ترتیب زمان ارائه بررسی خواهیم کرد.
۲-۴-۱. خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب فرن و لین
در این روش برای خوشه‌بندی ترکیبی از زیرمجموعه‌ی موثرتری از افرازهای اولیه در ترکیب نهایی استفاده می‌شود. اگر چه تعداد اعضای شرکت‌کننده در ترکیب نهایی در این روش کمتر از یک خوشه‌بندی ترکیبی کامل است، به دلیل انتخاب افرازها با کارایی بالاتر، نتایج نهایی بهبود می‌یابند. پارامترهایی که در این روش مورد توجه قرار گرفته‌اند، عبارت‌اند از: کیفیت و پراکندگی.
در یادگیری با ناظر مفاهیم کیفیت و پراکندگی خوش‌تعریف هستند، کیفیت دقت اعضای ترکیب و پراکندگی تفاوت بین پیش‌بینی‌های انجام‌شده توسط اعضای ترکیب را اندازه‌گیری می‌کنند ولی این مفاهیم در یادگیری بدون ناظر به صورت واضح تعریف‌نشده‌اند [۲۳]. در این بخش رویکرد‌های روش فرن و لین را جهت حل چالش‌های پیش روی شرح می‌دهیم که در آن ابتدا روش اندازه‌گیری کیفیت و پراکندگی خوشه‌بندی را بیان می‌کنیم و سپس برای هر دو معیار فوق یک راهکار انتخاب توصیف می‌کنیم.
۲-۴-۱-۱. تعریف معیار کیفیت در روش فرن و لین
در روش‌های بدون ناظر، ما هیچ تابع هدف خارجی همانند دقت برای اندازه‌گیری کیفیت راه‌ حل ‌های خوشه‌بندی نداریم. در ادبیات خوشه‌بندی، به طور معمول، یک برچسب کلاس به عنوان جانشین برای ساختار زیربنایی درست استفاده می‌شود و سپس بر مبنای این که چگونه این راه حل برچسب‌های کلاس را بازیابی می‌کند کیفیت خوشه‌بندی اندازه‌گیری می‌شود. این روش در خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب نمی‌تواند استفاده شود به خاطر این که اطلاعات با ناظر همانند برچسب کلاس نمی‌تواند در فرایند خوشه‌بندی استفاده شود. در اینجا، ما یک معیار داخلی کیفیت بر اساس تابع هدف معرفی‌شده توسط استرل و گاوش [۵۴] برای طراحی تابع توافقی پیشنهاد می‌کنیم. به طور خاص، یک ترکیب  از  راه حل خوشه‌بندی توسط  نشان داده شده است، به دنبال پیدا کردن خوشه‌بندی توافقی که این معیار را بیشینه می‌کند:
(۲-۴۳)
در اینجا  معیار اطلاعات متقابل نرمال شده بین خوشه‌بندی‌های  و  می‌باشد. اگر دو خوشه‌بندی کاملاً مستقل از یکدیگر باشند مقدار  برابر با صفر خواهد شد. در مقابل، اگر دو خوشه‌بندی کاملاً مشابه باشد آنگاه مقدار  برابر با یک خواهد شد. در اینجا تابع هدف ما برابر با جمع اطلاعات متقابل نرمال شده (  ) است. در این روش برای یک مجموعه از خوشه‌بندی‌های  جهت اندازه‌گیری کیفیت هر خوشه  از رابطه  استفاده می‌کنیم.
۲-۴-۱-۲. تعریف معیار پراکندگی در روش فرن و لین
چندین معیار مختلف برای خوشه‌بندی ترکیبی پیشنهاد شده است. فرن و لین [۲۳] معیاری که توسط فرن و برودلی [۲۲] ارائه شده است را به عنوان معیار پراکندگی پیشنهاد داده‌اند که بر پایه اطلاعات متقابل نرمال شده دوتایی میان راه حل خوشه‌بندی‌ها است. به طور خاص، ما تشابه دو جفت خوشه‌بندی را به صورت  اندازه گرفته و جمع تمامی تشابهات دوتایی را در ترکیب محاسبه کرده و به عنوان معیار پراکندگی ترکیب در نظر می‌گیریم. هر چند ارزش  کمتر باشد پراکندگی بیشتر است. معیار پراکندگی بالا به این علت انتخاب شده است چون نشان داده که در عملکرد خوشه‌بندی ترکیبی تأثیر می‌گذارد. باید متذکر شد که متد انتخابی [۲۳] خود را محدود به هیچ معیار پراکندگی خاصی نمی‌کند.
۲-۴-۱-۳. راهکار انتخاب خوشه‌ برای تشکیل نتیجه نهایی در روش فرن و لین
کیفیت: در اولین مرحله از این روش، از معیار‌های تعریف‌شده پیشین برای راهنمایی انتخابمان استفاده می‌کنیم و تنها این راه ‌حل ‌ها است که دارای کیفیت بالایی در ترکیب می‌باشند [۲۳]. به طور خاص، اگر مجموعه راه‌ حل ‌های خوشه‌بندی  به ما داده شده باشد، این راهکار تمامی راه‌ حل ‌های خوشه‌بندی را در  رتبه‌بندی کرده که این عمل را بر پایه کیفیت آن‌ها با بهره گرفتن از  انجام می‌دهد و  راه حل با رتبه بالا را برای حضور در ترکیب انتخاب می‌کند، که  اندازه دلخواه ترکیب می‌باشد. ما این راهکار را کیفیت می‌نامیم. توجه کنید که اگر یک راهکار مقدار  بالایی داشته باشد، به طور مفهومی، این راه حل سازگاری بالایی را با روند عمومی که توسط کل مجموعه نشان داده شده است، دارا است. از طرف دیگر، راه‌ حل ‌های خوشه‌بندی باارزش  پایین می‌توانند به عنوان  مجموعه در نظر گرفته شوند و ممکن است که برای حضور در ترکیب مفید باشند. به طور کلی، ترکیب‌های انتخاب‌شده توسط کیفیت می‌توانند افزونگی بالایی را در راه‌ حل ‌های انتخاب‌شده داشته باشد.
پراکندگی، در مقابل، این روش به دنبال راهکار‌های انتخابی می‌گردد که مقدار پراکندگی را بیشینه کند. اینجا می‌توان سنگین‌ترین گراف  رأسی^[۱۱۹] را به عنوان یک مشکل در نظر گرفت. به طور خاص، راه حل خوشه‌بندی در مجموعه به عنوان رئوس در گراف کاملاً متصل، نشان داده می‌شود و مقدار پراکندگی هر جفت آن‌ها (  ) به عنوان وزن لبه‌هایی که به رئوس متصل‌اند، اختصاص داده می‌شوند. انتخاب یک ترکیب به اندازه‌ی  ، با پراکندگی بیشینه می‌تواند به وسیله یافتن یک زیر گراف با  رأس که وزن لبه‌های آن بیشینه شده می‌باشد (که همان سنگین‌ترین گراف  رأسی می‌باشد) به دست آید. با این وجود، این مشکل از درجه سختی  برخوردار است [۳۹]. در [۲۳] از یک راهکار ساده حریصانه که به صورت زیر توصیف شده است استفاده می‌کنیم.
ما با یک ترکیب  که شامل یک راه حل باکیفیت بسیار بالا می‌باشد شروع می‌کنیم‌ (همان طور که توسط  اندازه‌گیری شده است). سپس آن به صورت افزایشی در هر زمان یک راه حل از کتابخانه برای اضافه کردن به  انتخاب می‌کند. این عمل به این دلیل انجام می‌شود که ترکیب نهایی بیش‌ترین پراکندگی را که همان کمترین مقدار  می‌باشد، داشته باشد. این فرایند تکرار می‌شود تا اینکه ما به ترکیب دلخواهمان به سایز  برسیم. در ادامه ما این راهکار را با عنوان پراکندگی می‌شناسیم.
در ادبیات موضوعی در [۲۳]، الگوریتم مکاشفه‌ای مختلفی برای تولید راه‌ حل ‌های خوشه‌بندی مختلفی برای خوشه‌بندی ترکیبی پیشنهاد شده است و به صورت عمومی این اعتقاد وجود دارد که متنوع کردن خوشه‌بندی ترکیبی تأثیر سودمندی خواهد داشت. زیرا اشتباهاتی که توسط اعضای مختلف ترکیب انجام می‌شود ممکن است که همدیگر را حذف کنند. راهکار پراکندگی که در اینجا صحبت شد از این فلسفه پیروی کرده و به طور صریح به دنبال زیرمجموعه‌های با پراکندگی بالا از مجموعه، برای شکل دادن ترکیب می‌گردد. توجه کنید که مشکل بالقوه در مورد این روش (متد) این است که ممکن است منجر به شمول برخی راه ‌حل ‌ها باکیفیت پایین در ترکیب شود.
۲-۴-۲. الگوریتم هوشمند طبقه‌بندی مجموعه داده‌ها
یکی دیگر از روش‌هایی که در خوشه‌بندی ترکیبی مبتنی بر انتخاب ارائه شده است روش عظیمی و همکاران می‌باشد [۷]. در این روش از مفهوم پراکندگی برای هوشمند نمودن خوشه‌بندی ترکیبی استفاده شده است و به صورت پویا اقدام به انتخاب زیرمجموعه بهینه‌ای از نتایج اولیه در ترکیب نهایی می‌شود، ابتدا یک خوشه‌بندی ترکیبی ساده انجام می‌شود و سپس این روش میزان شباهت تمام نتایج خوشه‌بندی‌های اولیه را نسبت به جواب به دست آمده ارزیابی می‌کند و سعی در طبقه‌بندی^[۱۲۰] مجموعه داده‌ها به سه مجموعه داده راحت^[۱۲۱]، معمولی^[۱۲۲] و سخت^[۱۲۳] می‌کند. در این طبقه‌بندی، مجموعه داده راحت به مجموعه دادهای اطلاق می‌شود که خوشه‌بندی‌های اولیه تفاوت چندانی با خوشه‌بندی ترکیبی به دست آمده نداشته باشند. به این معنی که هر خوشه‌بندی ساده بتواند تقریباً مانند خوشه‌بندی ترکیبی نتایج مشابه ای ارائه کند. مجموعه داده معمولی به مجموعه داده‌ای اطلاق می‌شود که خوشه‌بندی‌های اولیه نه تفاوت چندانی و نه تشابه چندانی با نتایج خوشه‌بندی ترکیبی به دست آمده دارند. مجموعه داده سخت به مجموعه دادهای اطلاق می‌شود که خوشه‌بندی‌های اولیه تشابه چندانی با خوشه‌بندی ترکیبی به دست آمده نداشته باشند. این رویداد نشان می‌دهد که داده‌های مجموعه مورد نظر کاملاً دارای مرزهای مشترک هستند و روش‌های ساده و معمولی خوشه‌بندی همانند روش‌های پیچیده و قدرتمند خوشه‌بندی ترکیبی قادر به جداسازی نمونه‌ها نمی‌باشند. سپس کل نتایج خوشه‌بندی‌های اولیه به چهار زیرمجموعه متفاوت بر اساس میزان تطبیق دقتشان با نتایج خوشه‌بندی ترکیبی ساده تقسیم می‌شوند و بر اساس رده^[۱۲۴] هر مجموعه داده (راحت، معمولی و سخت) اقدام به انتخاب یکی از این زیرمجموعه‌ها برای ترکیب و به دست آوردن نتیجه نهایی می‌کنیم [۵, ۷].
۲-۴-۳. خوشه‌بندی ترکیبی طیفی مبتنی بر انتخاب بر اساس شباهت
این الگوریتم توسط ژیا و همکاران ارائه شده است که در آن مؤلفه‌های خوشه‌بندی که توسط الگوریتم‌های خوشه‌بندی طیفی تولید می‌‌شوند، قادر به ایجاد کمیته‌های پراکندگی^[۱۲۵] خواهند بود. همچنین در این روش، پارامتر مقیاس گذاری تصادفی در تقریب نیستروم^[۱۲۶] و مقادیر تصادفی اولیه الگوریتم  برای آشفتن^[۱۲۷] الگوریتم خوشه‌بندی طیفی در تولید مؤلفه‌های یک ترکیب مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر آن یک معیار بر اساس ترکیب معیارهای پراکندگی و کیفیت برای ارزیابی کیفیت تمامی نتایج به دست آمده پیشنهاد شده است و یک روش جدید انتخاب خوشه بر اساس قانون نزدیک‌ترین همسایه جهت انتخاب نتایج اولیه معرفی می‌شود [۸۶].
۲-۴-۳-۱. معیار ارزیابی در روش پیشنهادی ژیا
در روش ژیا و همکاران مطابق رابطه زیر از تفاضل عدد یک از اطلاعات متقابل نرمال‌ شده به عنوان پراکندگی استفاده شده است [۸۶].
(۲-۵۷)