نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات اصفهان:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد راهنمای دوم:
نام و نام خانوادگی:…………….. دکتر علی رشید پور……..آخرین مدرک تحصیلی دانشگاهی:…..دکترای……
تخصص اصلی:……مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی..رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …استادیار….تلفن همراه: ………………
تلفن منزل یا محل کار:….گروه مدیریت فرهنگی - واحد علوم و تحقیقات اصفهان..
نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: .Ali Rashidpour
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات اصفهان:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور اول:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:…………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: …………………………………………….
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات اصفهان:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور دوم:
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی:……………………………………………..
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات اصفهان:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
۳- اطلاعات مربوط به رساله:
الف- عنوان تحقیق
۱- عنوان به زبان فارسی:
تدوین سبک رهبری فرهنگ مدار و شناسایی اقتضاهای آن
۲- عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):
تذکر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان رساله خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذکر شود.

Codification of Culture-Oriented leadership style and identifying its Appropriateness
ب – تعداد واحد رساله: ۲۰
ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏ه ای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :
امروزه، نخبگان جامعه و مسئولان کشور تاکید بر مدیریت فرهنگی می کنند و ما در یک جامعه فرهنگی – دینی زندگی می کنیم و خروجی این تاکید و زندگی در عمل آن نیست که مد نظر مردم و مسئولین است. چون نخبگان سیاست گذاری های فرهنگی کلانی را بیان می کنند و مجریان که از بطن جامعه هستند از فرهنگ تفسیری دیگر دارند و این مسئله همزمان در سازمانها و شرکتها هم اتفاق می افتد. اینجاست دانشگاه و نخبگان علمی کشور با درکی درست از ارزشهای فرهنگی و سیاست گذاری های کلان نهادها و ارگانها و مراجع دینی و مقام معظم رهبری به حل این مسئله همت گمارند. حال مسئله این است که یک رهبر در چنین جامعه ای دارای چه خصوصاتی باید باشد؟ یک رهبر با ویژگیهای فرهنگی چگونه رهبری می تواند باشد؟ در شکل گیری یک سبک رهبری فرهنگ مدار چه عواملی تاثیر گذارند؟ ترتیب الویت این عوامل چگونه است.
با توجه به اینکه رهبری یک موضوع مهم و گسترده و در عین حال پر از ایده های گیج کننده و اصطلاحات، تفسیر های متفاوت گسترده ای می باشد. رهبری در هر نوعی از کار و بازی، طرح یا پروژه ای بدون در نظر گرفت مقیاس، و بدون در نظر گرفتن قدرت مالی و رسمی وجود دارد. بنابراین، راه های زیادی برای عملیات رهبری وجود دارد، به همین جهت جای تعجب نیست که تعریف و توصیف رهبری خیلی مشکل است. تری^[۱] (۱۹۶۰) رهبری را، عمل تاثیر گذاری بر افراد معرفی کرده بطوریکه از روی میل و علاقه برای هدف گروهی تلاش کنند و کونتز ^[۲](۱۳۸۰) رهبری را تحت تاثیر قرار دادن دیگران جهت کسب هدف مشترک تعریف نموده است. اصولاً صاحب نظران رهبری را هنر نفوذ در دیگران می دانند. حال این سوالات مطرح می شود که رهبری چیست؟ آیا یک مدل فنی است؟ آیا یک رفتار است؟ آیا بیشتر یک سبک است یا فلسفه؟ یک روش مفید برای درک رهبری؛ کاوش در تفکر و نظریه ها رهبری با با رویکرد مدل، فلسفه و سبک رهبری است.
مدل رهبری؛ حاوی نظریه ها و یا ایده های است که در مورد رهبری کردن بطور اثربخش یا تبدیل شدن به یک رهبر خوب، بحث می کند.
فلسفه رهبری؛ حاوی ایده های مبتنی بر ارزش که چگونه یک رهبر باید باشد و عمل کند و حاوی منابع قدرت یک رهبر است.
سبک رهبری؛ یک طبقه بندی و شرح از روشها و راه های عمده که در آن رهبران در زندگی واقعی رفتار می کنند. سبک رهبری یک رویکردی ظریف تر و خاص تر از یک مدل و یا یک فلسفه است. در واقع سبک رهبری بسیاری در داخل مدل های رهبری به عنوان اجزای مدل وجود دارند. سبک یک شیوهای متمایز از رفتار است. سبک رهبری بطور قوی تحت تاثیر اهداف رهبر قرار دارد. سبک رهبری نیز ممکن است به شدت تحت تاثیر شخصیت رهبری؛ و یا شخصیت یا توانایی پیروان یا گروه تحت رهبری و یا موقعیتی که در آن رهبر افراد را رهبری می کند. سبک رهبری مجموعه ای از نگرش ها، صفات و مهارت های مدیران است که بر پایه چهار عامل نظام ارزش ها، اعتماد به کارمندان، تمایلات رهبری و احساس امنیت در موقعیت های مبهم شکل می گیرد (مصدق راد، ۱۳۸۲). سبک رهبری ترکیبی است از خصایص مهارت ها و رفتارهای رهبران که بعنوان مداخله و پی گیری از آن استفاده می کنند (لوسیر و آچو، ۲۰۰۴).
در ادبیات مدیریت، سبک‌های مختلفی از رهبری شناخته و تعریف شده است. نکته قابل توجهی که در بررسی این سبک‌ها وجود دارد این است که نمی‌توان سبک خاصی را برای همه سازمان‌ها ایده‌آل شمرد یا تجویز کرد. انتخاب یا شکل‌گیری سبک رهبری در یک سازمان بستگی به بلوغ سازمانی و ماهیت کسب و کار سازمان دارد. دانشمندان تا کنون چهار سبک رهبری؛ سبک رهبری تحول گرا ، سبک رهبری تبادلی، سبک رهبری کاریزماتیک و سبک رهبری خود شیفته مطرح کرده اند. غیر از سبک های فوق سبک هایی هم وجود دارند که در داخل مدلهای رهبری قرار گرفته اند و مستقل نمی باشند.
سنت ها و ارزشهای فرهنگی نقش مهمی را در سبک رهبری ایفا می کنند (دوگان و مدیا^[۳]، ۲۰۱۳). گلوبی^[۴] (۱۹۹۹) در تحقیقی روی تفاوت های جهانی و مبتنی بر فرهنگ در ویژگی های رهبری درک شده درخواست از مدیران میانی متمرکز بود که آیا ویژگی های و رفتارهای خاص رهبری کمک در تبدیل شدن به یک رهبر برجسته کمک خواهد کرد یا مانع خواهد شد. تناقض در رهبری وجود دارد. ارتباطات از طریق مسنجر و دسترسی آسان در این جهان کوچک ممکن است، اما فرهنگ های متمایز همیشه و همیشه ادامه خواهد داد و در سراسر اقتصاد جهانی وجود خواهند داشت. موفق ترین کسب و کارها آنهایی خواهند بود که نه تنها تفاوت های ظریف موجود در میان فرهنگ های را درک می کنند، به مدیران اجرایی خود درک و قدردانی از فرهنگ های متمایز را آموزش می دهند.
با توجه به موارد فوق الذکر، یک سبکی که بتواند تمام ویژگیهای یک رهبر را پوشش دهد وجود ندارد و منظور محقیقین از سبک رهبری فرهنگ مدار آن نوع رهبری است که با تاکید بر متغیرهای فرهنگی می خواهد رهبری کند.
فرهنگ مفهومی ایجابی دارد و در برگیرنده معانی والایی همچون رشد، نمو، بالندگی، آراستگی و پیراستگی و کسب فضایل و کمالات انسانی است، زیرا سنتها و عادات رفتاری و فکری در قلمرو فرهنگ قرار دارد (رفیعی، ۱۳۸۵: ۹۸). گیندنز معتقد است که انشان از طریق نظام فرهنگی و معانی موروثی که نمادها متجلی شده است دانش و نگرش در باره خود و زندگی اش را به دیگران انتقال می دهد و از این طریق به آنها تداوم می بخشد و یا آنها را ثبت و نگهداری می کند و یا توسعه می دهد. ایشان معتقدند که یک فرهنگ ادغام گرا، هنجاری وجامع است(طالبی، ۱۳۸۵: ۱۹۴-۱۹۵). زارعی متن (۱۳۸۸: ۳۰۰) ویژگیهای فرهنگی را آموختنی، قابل انتقال، ساختی اجتماعی، تامین کننده نیازهای اساسی و تحول پذیر برشمرده است.
اگرچه بر خی از صاحبنظران استدلال می کنند که تشریح و مشخص نمودن فرهنگ بعنوان یک سازه سازمانی در ادبیات به خوبی صورت نگرفته است ولی در مجموع، بر این موضوع توافق دارند گه فرهنگ سازمانی:

سازه ای چند وجهی است.
انعکاس دهنده تفکر، آداب و سنن، احساسات و احترام است که به گروه خاصی از افراد نسبت داده شده که بر اثر تعامل با محیط فراگرفته اند، و شامل تشخیص، تاثیر و رفتار است.
هم آموخته می شود و هم انتقال می یابد.
انتزاع شده از رفتار و محصول رفتار است (مقیمی، ۱۳۸۷: ۷۰)
در واقع فرهنگ سازمانی، الگویی اساسی از مفروضات، ارزشها، باورهای اساسی است که روش صیحیح تفکر و احترام در خصوص مسائل و فرصت هایی که سازمان با آن مواجه می شود را مورد آزمون قرار می دهد (مقیمی، ۱۳۸۵: ۲۹۸).
شاین (۱۳۸۸) بیان میدارد که فرهنگ سازمانی؛ یک الگویی از مفروضات بنیادی است که اعضای گروه برای حل مسائل مربوط به تطابق با محیط خارجی و تکامل داخلی آن را یاد می‌گیرند و چنان خوب عمل می‌کند که معتبر شناخته شده، سپس به‌صورت یک روش صحیح برای درک، اندیشه و احساس کردن در رابطه با حل مسائل سازمان به اعضای جدید آموخته می‌شود.
حال، در جامعه ای که مردمان آن توسعه یافته و در بستر فرهنگ اسلامی و ایرانی پرورش یافته اند و به طبع آن سازمانهای کشور را شکل داده اند. و تاکید مراجع دینی و مقام معظم رهبری هم در این راستا می باشد. یک رهبر در سازمانهای چنین جامعه ای، دارای چه ویژگیهایی است؟ و مولفه های آن چه میباشد؟ ترتیب متغیرهای آن در سازمان چگونه است؟ و چه اقتضاهایی دارد؟
برای پاسخ به چنین سوالاتی، از آنجایی که سبکی در مورد رهبری فرهنگ مدار وجود ندارد و نمی توانیم در مرحله اول ابعادی برای آن در نظر بگیریم، لذا برای ارائه مدل از نظر نخبگان بهره خواهیم برد.
د - اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرایند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد:
برآیند سبک رهبری و سطح بلوغ کارکنان بیانگر سبک مطلوب رهبری می باشد. در مورد رهبری تحقیقات گسترده ای انجام گرفته است و هریک از یک جنبه رهبری را مورد تجریه و تحلیل قرار داده اند. اما نتوانسته اند شکاف موجود بین پیروان و رهبری را پرکنند و اجتماعی را در بین مدلها و نظریه ها بوجود آورند. تحقیق ما در جهت ارائه سبکی است که بتواند با بهره گیری از متغیرهای رفتاری و فرهنگی اعتماد‏، ارزش، مسئولیت اجتماعی، اخلاق، عقلانیت، عدالت، استقلال، تعاملات فرهنگی، خدمت گذاری، خلاقیت، اعتقادات، روابط، نظم اجتماعی، هویت، ثبات، قدرت و الهام و … این شکاف را به حدالاقل برساند.
با نظری بر تاریخ اجتماعی بشر، که در قرون باستان خدایان و بردگان بودند، با پایداری بردگان، بردگان به رعیت و کارگران و نهایتاً به شهروندان و کارکنان، شهروندان به شهروندان توسعه یافته تر تبدیل شدند. حال سوال اینجاست که رهبران و مدیران این تحولات را درک کرده اند؟ و خود را از قالب کارفرما و مدیران کنترل کننده به مدیران و رهبران توانبخش تبدیل کرده اند؟
امروزه جو جامعه و سازمانها یک جو فرهنگی است. در واقع شهروندان و کارکنان با توسعه فرهنگی، توسعه یافته اند. الزامات اداره چنین شهروندانی نیازمند رهبرانی توانبخش با سبک رهبری فرهنگ مدار است. مدیران در بستر این الزامات باید تربیت شوند. و طلب بزرگان هم این است که رهبری فرهنگ مدار در و بسط داده شود. چون برای انجام هر تحولی، بستر سازی فرهنگی لازم است (رحیمی و همکاران، ۱۳۸۹) لذا وجود رهبران فرهنگ مدار که بتواند در بستر فرهنگ و دانش بنیان حرکت کند می تواند در رسیدن سازمانها و کارکنان به اهداف متعالی به بهترین نحو عمل نماید. بر همین اساس، از یک طرف، لازم است ابعاد و مولفه های سبک رهبری فرهنگ مدار شناسایی شود. و از طرفی، نو بودن این تحقیق و انجام این تحقیق و تدوین سبک احتمالی آن ریشه تحقیقات زیادی خواهد بود که در حوزه فرهنگی و رهبری انجام خواهد شد. به نظر محققین تدوین سبکی فرهنگ مدارانه از رهبری می تواند مشکلات بساری از سازمانهای کشور را حل کند چون یک سبکی بومی و بر گفته از فرهنگ حاکم بر سازمانها خواهد بود.
ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق):
الف) رهبری
در مورد رهبری تحقیقات گسترده ای صورت گرفته است. تمامی این تحقیقات را می توان در سه گروه طبقه بندی کرد:
مدل رهبری

اما در نگاه برخی فیلسوفان مسلمان، انسان هنگامی دست به انتخاب «زندگانی ایده‌آل» می‌زند که «آگاه شده است به اینکه هیچ یک از آن چه که برای افراد انسانی ایده‌آل جلوه نموده و آن‌ها را به خود جلب می‌کند قدرت اشباع تمام خواسته‌ی شخصیت عمیق انسانی را ندارد، اما یک نیروی محرکی را در خود احساس می‌کند که می‌گوید:….اگر یک مقصد عالی‌تر و پایدارتری برای تو قابل هضم و درک نباشد تمام حرکت تو مانند حرکت و کوشش کرم، پیله خواهد بود که به دور خود می‌تند و وسیله‌ی نابود گشتن خود را ایجاد می‌کند. دنباله‌ی این توجه و برداشتن اولین گام در زندگانی، با توجه مزبور، مبدا حرکت زندگانی ایده‌آل می‌باشد.^[۱۱۲]

«بلند همّتی» تعبیر دیگری است از مفهوم «آرمان‌گرائی» که در ادبیات انقلاب اسلامی به خصوص در کلمات مقام معظم رهبری به وفور با آن مانوسیم ایشان در جائی می‌فرمایند: آرمانگرایى در اسلام و گرایش به سمت قله‌ها و اوجها و آرمانها، یک چیز قطعى و حتمى است^[۱۱۳] و این چیزی جز همان بلند همتی نیست که در روایات به آن اشاره شده است.

۲-۴-۲. نماگرهای بلند همّتی

اگر چه «بلند‌همّتی» از شاخص‌های «کرامت انسانی» است اما خود آن نیز دارای شاخص‌هایی است که در اینجا به برخی از شاخص‌های بلند‌همّتی اشاره می‌کنیم.

۲-۴-۲-۱. منزلت والا نزد عموم ملت‌ها

یکی از معیارهایی که میتوان با آن بلندهمتی را اندازه گیری کرد نحوه نگاه سایر جوامع در طول تاریخ است آنان‌که به بالاترین درجات همت نائل شده‌اند مورد تعظیم و تکریم همه امت‌ها واقع شده‌اند امیرالمومنین علی علیه السلام می‌فرماید:«من رقى درجات الهمم عظمته الأمم»^[۱۱۴] «هر کس پله‌های همت را بالا رود مورد تعظیم امت‌ها واقع می‌شود»؛ بسیار کسانی بودند که در زمان خودشان دارای برترین ثروت‌ها و زیبائی‌ها و شهرت‌ها بودند ولی به خاک فراموشی سپرده شدند و کسی از ایشان نامی هم نمی‌برد و چه بسیار افرادی که در زمانه خویش در گمنامی و فقر به سر بردند ولی به دلیل آرمان‌ها و مقاصد عالیه‌ای که در دل و ذهن داشتند مورد تکریم و تعظیم تاریخ و مردمان بعد از خود قرار گرفته‌اند زیرا مردمان همیشه به حکم فطرت که اشتیاق به کمال دارد، علاقه‌مند به بلندهمّتی و زندگانی ایده‌آل هستند لذا آنان که دارای زندگانی ایده‌آلی بودند از زمانه خود فراتر بوده‌اند و متعلق به انسانیت بودند از این رو مورد تعظیم ایشان واقع می‌شدند.
آنچه امروزه تحت عنوان نظرسنجی برای انتخاب مرد سال انجام می‌‌شود می‌تواند نمونه‌ای مشابه از همین تعظیم‌ها باشد، اگر چه این نمونه دارای نقص فراوان است و عملا انسان‌های غیر لایقی مورد تکریم قرار می‌گیرند ولی می‌توان برای آن نوعی آزمون جداگانه طراحی کرد.

۲-۴-۲-۲. سخاوت و بخشندگی

انسانی که دارای مقصد و هدف بلندی است برای رسیدن به آن هدف از هیچ گونه بذل و بخششی فرو گذار نمی‌کند و دلبسته متاع کم دنیا نیست لذا در روایات آمده است که از خصوصیات انسان بلند همت بخشنده بودن اوست؛ امیرالمومنین می‌فرماید: من شرف الهمه بذل الاحسان^[۱۱۵] «بخشنده بودن ناشی از بلند همتی است» آنچه در زندگانی یک انسان بلند همت، حاکم بر احساسات و رفتارهایش هست نه هوای نفس بلکه ایده برتر اوست که همه چیز را تحت تاثیر خود قرار داده است لذا این‌گونه انسانی اسیر بخل نیست و در جایی که باید بذل و بخشش داشته باشد دریغ نمی‌کند.

۲-۴-۲-۳. قناعت پیشگی

انسان بلند همت برای رسیدن به مقاصد بزرگ تمام انرژی و منابع خود را متمرکز ساخته و تلاش می‌کند با کمترین امکانات بیشترین و بهترین خروجی را دریافت کند و این میسر نخواهد شد جز با قناعت و صرفه‌جویی در منابع؛ بیانی از امیرالمومنین علی علیه السلام در کتاب شریف و ذی‌قیمت غررالحکم و دررالکلم نقل شده است که مشعر به همین معناست حضرتش می‌فرماید: من شرف الهمه لزوم القناعه^[۱۱۶] «التزام به قناعت از شرافت و بلندی همّتِ شخص است»
قناعت از مولفه‌های مهمی است که از جهات گوناگونی در کرامت شخص موثر است روایت فوق رابطه «قناعت» و «بلند همّتی» را بیان می‌کرد اما روایات دیگری هست که رابطه بین متغیر «قناعت» و سایر مولفه‌های مرتبط با کرامت را بیان می‌کنداز جمله این روایت که امیرالمومنین می‌فرماید: من قنعت نفسه أعانته على النزاهه و العفاف^[۱۱۷] «هر که نفسش قانع باشد او را بر نزاهت و عفاف کمک کرده است» ما در تعریف کرامت ذکر کردیم که یکی از مفاهیم و عناصر مهم در شناخت مفهوم «کرامت» مفهوم «نزاهت» است حال این روایت به خوبی رابطه بین قناعت و نزاهت را بیان می‌کند و در واقع مکانیزم رسیدن به کرامت را بیان می‌کند «بلند همّتی» موجب «قناعت»، که شامل انواعی از قناعت‌ها می‌شود که قناعت اقتصادی یک نوع آنست، قناعت موجب «نزاهت»، و نزاهت از ارکان «کرامت» می‌باشد.

۲-۴-۲-۴. تعصّب

یکی از نماگرهای «بلند همّتی» تعصّب می باشد، روایتی که از امیر المومنین در این باره نقل شده است چنین است: على قدر الهمه تکون الحمیه^[۱۱۸] «به اندازه همّت، تعصّب می‌باشد»، تعصّب معمولا به عنوان یک صفت بد شناخته می‌شود، ولی این در صورتی است که تعصّب به امور دنیایی تعلّق بگیرد که ریشه همه بدی‌هاست و الا امیرالمومنین علی‌علیه‌السلام در خطبه‌ای می‌فرمایند: فَإِنْ کَانَ لَا بُدَّ مِنَ الْعَصَبِیَّهِ فَلْیَکُنْ تَعَصُّبُکُمْ لِمَکَارِمِ الْخِصَالِ وَ مَحَامِدِ الْأَفْعَالِ وَ مَحَاسِنِ الْأُمُورِ…فَتَعَصَّبُوا لِخِلَالِ الْحَمْدِ^[۱۱۹] «اگر ناچارید تعصّب داشته باشید در خصال کریم و رفتار ستوده و امور نیکو تعصّب داشته باشید، پس برای خصال ستوده تعصّب داشته باشید»، می‌توانیم روایتی را که درباره رابطه همت و حمیت نقل کردیم این‌گونه معنا کنیم که حمیت افراد تابعی از همّت ایشان است، اگر همّتشان به امور دنیایی تعلّق گرفت حمیت ایشان هم به امور دنیایی تعلّق می‌گیرد و اگر همّت ایشان به امور والا و آرمان‌های بزرگ و الهی معطوف شد حمیت ایشان نیز چنین خواهد شد، در این صورت روایت در صدد بیان رابطه بین حمیت و همّت می‌باشد.
مفهومی که این روایت می‌رساند چیز دور از ذهنی نیست، در فرهنگ عمومی وقتی ببینند کسی نسبت به ارزش‌هایش تعصّبی ندارد او را با اوصافی همچون بی‌غیرت، یا بی‌رگ یاد می‌کنند، افراد آرمان‌گرا نسبت به آرمان‌هایشان تعصّب دارند و این ناشی از شدّت علاقه‌ای است که نسبت به رسیدن به این آرمان‌ها دارند.

۲-۴-۲-۵. صبوری و حلم

یکی از لوازم دیگر بلند همّتی که آن را به عنوان شاخص می‌شناسیم، صبر می‌باشد، امیرالمومنین علی‌علیه‌السلام می‌فرمایند: الْحِلْمُ وَ الْأَنَاهُ تَوْأَمَانِ یُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّه^[۱۲۰] « حلم و وقار دوقلوهایی هستند که زاییده بلندهمّتی می‌باشند»، انسانی که به افق‌های کوتاه و اهداف کم قانع نیست و رسیدن به آرمان‌های والا و افق‌های دوردست را لایق خود می‌داند، صبوری و وقار را لازمه کار خود می‌داند، و رسیدن به آرمان و هدف والا آنقدر برایش مهم و شیرین است که تلخی صبر را به جان و دل خریدار است، لذا حضرت می‌فرمایند: وقتی بلندهمّت و آرمان‌خواه شدی بالتبع صبور و حلیم خواهی شد.

۲-۴-۲-۶. شجاعت

انسان بلند همّت آنقدر مقصد و هدف را والا می‌بیند و آرمان چنان در چشم او عظمت یافته است که مشکلات با همه بزرگی‌شان در چشم او حقیر می‌نمایند لذا از برخورد با موانع نمی‌هراسد و با تمام سعی خود بر آن است تا به هدف و آرمان خود برسد، شاید به همین دلیل است که امام علی علیه‌السلام در بیانی می‌فرماید: شجاعه الرجل علی قدر همّته^[۱۲۱] «شجاعت شخص به اندازه همّت اوست»

۲-۴-۲-۷. عزّت نفس

انسان بلند همّت و آرمان‌گرا خود را لایق چنان بزرگی می‌داند که دل به داشته‌های دیگران نمی‌بندد و از رهگذر آن به عزّت نفسی می‌رسد که اگر دارا باشد مسرف نیست و اگر ندار باشد قانع است و آن قدر تعفّف دارد که بیخبران از حال او گمان می کنند او بی‌نیاز است «یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِن التَّعَفُّفِ»(بقره/۲۷۳) امام باقر علیه السلام می‌فرماید: …واسْتَجْلِبْ عِزَّ الْیأْسِ بِبُعْدِ الْهِمَّهِ^[۱۲۲] « با بلند همّتی عزّت دل بریدن از داشته های دیگران را حاصل کن»

۲-۴-۲-۸. حسادت نداشتن

یکی از معیارهایی که با آن می‌توان بلند همّتی را سنجید سنجه «حسد نداشتن» است اگر بخواهیم دقیق گفته باشیم این‌گونه می‌گوییم که «حسد ورزیدن» یکی از سنجه‌های «کم همّتی» است با این تعبیر حسادت یکی از شاخص‌های منفی «بلند همّتی» است. امام علی علیه الصلاه و السلام می‌فرماید: من صغر الهمه حسد الصدیق على النعمه^[۱۲۳] حسادت ورزیدن بر نعمت و دارائی‌های دوست از «کوتاه همّتی» است.

اقسام همت

همّت‌ها و ایده‌آل‌ها دو گونه است: همت‌هایی است که متوجه سود و نفع شخصی است(همّت فردی)،: همت‌هایی است که متوجه لذت و سود جامعه و انسانیت است(همّت اجتماعی). البته خود این دو قسم نیز دارای اقسامی هستند که برخی آن‌ها ارزشمندتر از برخی دیگر است مانند اینکه کسی متوجه سود و لذت این دنیایی خویش باشد یا کسی متوجه سود و لذت پایدار و ابدی خویش باشد یا عده‌ای همت‌شان سود و لذت این دنیایی جامعه است و گروهی دیگر همت‌شان سود و لذت ابدی جامعه است طبیعی است که هر یک از این اقسام فضیلت و شرافت خود را دارد و از همه باشرافت‌تر کسانی هستند که همت‌شان سود و لذت ابدی جامعه است، آن‌چنان که روایت ذیل به نقل از امام علی‌بن‌موسی‌الرضا علیهماالسلام می‌فرماید:

• • یُقَالُ لِلْعَابِدِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ نِعْمَ الرَّجُلُ کُنْتَ هِمَّتُکَ ذَاتُ نَفْسِکَ وَ کُفِیتَ النَّاسَ مَئُونَتَکَ فَادْخُلِ الْجَنَّهَ فَیُقَالُ لِلْفَقِیهِ یَا أَیُّهَا الْکَفِیلُ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی لِضُعَفَاءِ مُحِبِّیهِ وَ مَوَالِیهِ قِفْ حَتَّى تَشْفَعَ لِکُلِّ مَنْ أَخَذَ عَنْکَ أَوْ تَعَلَّمَ مِنْکَ فَیَقِفُ فَیَدْخُلُ الْجَنَّهَ مَعَهُ فِئَامٌ^[۱۲۴] وَ فِئَامٌ حَتَّى قَالَ عَشْراً وَ هُمُ الَّذِینَ أَخَذُوا عَنْهُ عُلُومَهُ وَ أَخَذُوا عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ وَ عَمَّنْ أَخَذَ عَنْهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ فَانْظُرُوا کَمْ فَرْقٌ مَا بَیْنَ الْمَنْزِلَتَیْن‏^[۱۲۵] «به عابد گفته می‌شود تو خوب مردی بودی همه همّتت متوجه خودت بود و مئونه‌ات را از عهده مردم برداشتی پس وارد بهشت شو! و به فقیه گفته می‌شود ای کسی که کفالت یتیمان آل محمد را برعهده گرفتی و دوستان ضعیف آنان را هدایت کردی در جای خود بایست تا هر کس را که از تو علمی گرفته شفاعت کنی پس وارد بهشت می‌شوند گروه‌هایی گروه‌هایی…..(حضرت تا ده بار این کلمه را تکرار کردند) و اینان همه کسانی هستند که بی‌واسطه و با‌واسطه ولو تا روز قیامت از او علمی گرفته‌اند، ببین چقدر فرق است بین این دو مقام»؛ فقیه به این دلیل به این مقام رسیده است که دارای برترین همّت بوده است و ایده‌آل اجتماعی ایشان هدایت مردمان و ضعفای از امت پیامبر بوده است.

نکته دیگری که نباید مغفول واقع شود این‌ست که تا کسی از جهت فردی به بهترین ایده‌آل نرسیده و شخصیت خود را بر اساس آن نساخته نمی‌تواند به ایده‌آل اجتماعی بپردازد، امیرالمومنین‌علی‌علیه‌السلام می‌فرماید: «إِن سَمَت همَّتُک لِإصلاحِ النّاسِ فَابدَأ بِنَفسِکَ فَإنَّ تَعاطیکَ صَلاحِ غَیرِکَ وَ أنتَ فاسِدٌ أکبَرُ العَیبِ^[۱۲۶]« اگراراده‌ات تو را به سمت اصلاح مردم سوق داد، پس اول به اصلاح خودت بپرداز زیرا تلاش برای اصلاح دیگران در حالی که خودت فاسدی بزرگ‌ترین عیب است».

جمع‌بندی

وقتی این باورهای بنیانی در ذهن و دل افراد جامعه جای گرفت و با روح ایشان گره خورد، تبدیل به اعتقاداتی می‌شوند که این اعتقادات موجب ایجاد نگرش‌هایی در ایشان می‌شود، وقتی این نگرش‌ها بخشی از شخصیّت آنان شد، فکر و احساس ایشان حکم به ارزش وجودی خود و هر انسان دیگری می‌کند، وقتی چنین احساسی در شخص به وجود آید آرمان‌گرا می‌شود، انسان‌دوست، و مثبت نگر می‌شود، طبیعی است که چنین شخصی رفتارش از فکرش و احساسش و شخصیّت کریمش رنگ و بو می‌گیرد و این‌ همان است که آیه شریفه فرمود: قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ (اسراء/۸۴)، «هر کس بر حسب ساختار (روانى و بدنى) خود عمل مى‏کند»، بنابراین و بالطبع حوزه دیگری که در ادامه باید شاخص‌های آن را بررسی کرد، حوزه و ساحت رفتار می‌باشد.

فصل سوم:

شاخص های کرامت انسانی در ساحت رفتار

مقدمه

از مهمترین شاخص‌های کرامت‌انسانی رفتارهایی هستند که از افراد سر می‌زند و نماگر وجودِ «کرامت‌انسانی» در فرد است؛ یا رفتارهایی که نماگر موجِِد «کرامت‌انسانی» در فرد یا افراد جامعه است، توضیح آنکه گاهی به دلیل وجود کرامت در شخصی رفتارهایی از او سر می‌زند، این دسته رفتارها می‌توانند شاخص برای کرامت‌انسانی آن فرد باشند به این دسته رفتارها «شاخص وجود» می‌گوییم، و گاهی برخی رفتارها موجب به وجود آمدن یا ارتقاء یافتن کرامت انسانی در شخص یا افراد جامعه می‌شود، به این گونه رفتارها «شاخصِ موجد» می‌گوییم؛ زیرا یا علت وجودی کرامت در شخص و جامعه می‌شود، یا اینکه تحقق آن با کرامت انسان به حدّی نزدیک است که آن را به منزله علتِ موجِد می‌گیریم، در این فصل ما به بررسی برخی از این نماگرها می‌پردازیم.
چون ما در این تحقیق شاخص‌های بُعدِ پیشرفت سیاسی الگو را مدّ نظر داریم طبیعی است در بررسی نماگرهای کرامت انسان به سهم و جایگاه این نماگر در پیشرفت سیاسی نیز اهمیت می‌دهیم، و چه بسا از ذکر سایر نماگرهای رفتاری کرامت انسانی به این دلیل که سهم‌شان در پیشرفت سیاسی کم است خودداری کنیم. رفتارهایی که مورد بررسی قرار گرفته است هم می‌تواند رفتار حکومت نسبت به شهروندان باشد و هم رفتار شهروندان نسبت به حکومت یا سایر شهروندان. به این نکته نیز اشاره شود که ما در این فصل در ضمن دو عنوان کلی شاخص‌های مورد نظر را طرح می‌کنیم، عنوان اول شاخص‌های کرامت انسان و برخی از شاخص‌ها را تحت عنوان شاخص‌های لئامت مطرح می‌کنیم، و در جای خود به دلیل آن اشاره می‌کنیم.

شاخص‌های رفتاری کرامت

۱.رفق و مدارا

مدارا در لغت به معنای ملاطفت و نرمی و ملایمت آمده است، المداجاه و الملاینه^[۱۲۷]، با توجه به این معنا مدارا به معنای نرمی کردن در رفتار و سخن در تعامل با دیگران است بر خلاف کسی که با نوعی عنف و خشونت و به گونه‌ای ناشکیبانه برخورد می‌کند، یکی از واژگانی که برای توصیف مدارا آورده می‌شود واژه «رفق» است که در لغت چنین توصیف می‌شود: الرفق ضد العنف^[۱۲۸]، لین الجانب و لطافه الفعل^[۱۲۹] «رفق» متضاد «عنف»، و به معنای نرمی و لطافت رفتار است؛ در تعریف «عنف» نیز گفته‌اند متضاد «رفق» است؛ العُنف ضد الرِفق^[۱۳۰] خلاصه آنکه رفق به معنای نرمی و لطافت در قول و فعل و عُنف به معنای خشن بودن و غلیظ بودن در گفتار و رفتار می‌باشد بالتبع مدارا نیز یعنی نرمی در کردار و گفتار. این مفهوم طیف گسترده‌ای از مصادیق مختلف و متفاوت را در بر می‌گیرد، گاهی مدارا به عنوان یک خصلت شخصی در برخورد با دیگران مورد نظر است و گاهی به عنوان یک رویکرد عمومی در برخورد حکومت و سازمان‌های حکومتی با مردم، یا برخورد با بخش خاصی از مردم مانند مجرمین و متخلفین، هر دو قسم از مدارا در پیشرفت سیاسی دارای جایگاه عمده‌ای هستند.

مدارا در اسلام

مدارا در اندیشه غربی در بستر نسبی‌گرایی معرفتی نشو و نما یافته است، اما مدارا در اسلام لازمه نسبی‌گرایی اعتقادی نیست بلکه به عنوان عامل پایداری وسازش در برابر اراده‌هایی است که به علل مختلفی امری را نمی‌پذیرند و در برابر آن موضع منفی می‌گیرند، به همین دلیل است که همه انبیاء موظف شده‌اند مدارا را سرلوحه روش تبلیغی خود قرار دهند، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: إنا أمرنا معاشر الأنبیاء بمداراه الناس کما أمرنا بإقامه الفرائض‏^[۱۳۱] «ما پیامبران همانگونه که مامور به اقامه فرایض هستیم مامور به مدارای با مردم نیز شده‌ایم.» مدارا در اسلام موجب همزیستی مسالمت آمیز تابعان همه ادیان حتی برخی ملحدان با مسلمانان شده است بدون اینکه مسلمانان معتقد به پلورالیسم اعتقادی شده باشند، تاریخ اسلام بهترین گواه بر این ادعاست، آیا هنگامی که امام مسلمین علی علیه‌السلام به شکایت یهودی به دادگاه می‌رود اعتقاد به حقانیت او داشت و او را بخشی از حقیقت می‌دانست؟ خیر فقط به این دلیل بود که خود را در برابر قانون با یک ذمّی برابر می‌دانست.
همانگونه که در علل و معالیل مادی و طبیعی تا همه اسباب و علل محقق نشوند معلول به وجود نمی‌آید و تحقق علت تامّه نیازمند صبوری و قرار گرفتن همه علل معدّه در کنار هم است در جامعه و نوعِ پدیده‌های اجتماعی که از اراده‌های گوناگون قوام می‌یابند نیز این‌گونه است، تا اراده‌های مختلف در کنار هم و در یک جهت قرار نگیرند علت پدیده‌های اجتماعی محقق نخواهد شد و چون انسان‌ها متفاوتند و دارای روحیات و تفکرات مختلف می‌باشند و این باعث اراده‌هایی متفا‌وت و گاهی متعارض و چه بسا متضاد می‌شود لذا برای توان تاثیر گذاری بر اراده دیگران برای تحقق تغییرات اجتماعی، و به وجود آمدن معاشرت و تعاملی مسالمت آمیز در زندگی اجتماعی، باید از در «رفق» و «مدارا» وارد شد به همین دلیل است که خداوند به رسولانش که برای تغییر در جامعه و تاثیر گذاری بر اراده‌های مردمان آمده‌اند امر به مدارا می‌کند «امرنی ربی بمداراه الناس کما امرنی باداء الفرائض»^[۱۳۲]؛ چرا که خداوند حکیم درباره پذیرش اصل دین نیز اکراه را رد می‌کند و می‌خواهد مردم با طوع و رغبت دین را بپذیرند «لا اکراه فی الدین»(بقره/۲۵۶) علاوه بر آنکه برخورداری انسان از فطرت مقتضی رفق و مدارا می‌باشد، همچنانکه قبلا بیان شد مفهوم «کرامت انسانی» به «انسان در وضعیت فطرت» اشاره دارد و هر چه انسان به وضعیت فطرت نزدیک‌تر باشد به کرامت نزدیک‌تر است و به همین دلیل هر یک از لوازم و مقتضیات فطرت، شاخصی برای کرامت انسان نیز محسوب می‌شود، می‌توان گفت: «رفق و مدارا از جنود عقل و از لوازم فطرت مخموره است»^[۱۳۳] انسان به گونه‌ای آفریده شده است که اقتضای فطرتش این است که در رفتار و گفتار با دیگران با نرمی و بدون گزندگی رفتار کند، امام صادق علیه السلام فرمود: ان الله تبارک و تعالی رفیق یحب الرفق^[۱۳۴]؛ خداوند متعال اهل رفق است و رفق را دوست دارد، «رفق و مدارا و مصاحبت و رفاقت، از جلوات رحمت رحمانیه و شوون آن است، قلبی که در آن جلوه رحمت افتاده باشد و به بندگان خدا با نظر رحمت و عطوفت بنگرد، البته چنین قلبی در تمام شوون و مراحلی که مذکور شد…، با رفق و مدارا رفتار می‌کند در معاشرت با نوع خود، بلکه در سلوک با غیر نوع خود از حیوانات – که در تحت اداره او هستند و او در آنها تصرف دارد – و در خدام و عبید و عشرت با آنها، و در سلوک با ارحام و همسایگان خصوصا، و بالجمله با تمام اصناف مردم، معاشرت با رفق و رحمت و عطوفت و رفاقت کند….و آن قلبی که آلوده به بغض و عداوت با بندگان خدا باشد، و با عنف و خُرق با آنها رفتار کند، ازفطرت الهیه خارج، و به واسطه آلودگی به دنیا و زخارف آن و آلودگی به حب نفس و خودخواهی و خودپسندی از اصل فطرت محتجب شده است.»^[۱۳۵]

رابطه مدارا و کرامت انسانی

قبلا در بحث کرامت برای کرامت اقسامی ذکر شد، مدارا و رفق در محوری قرار گرفته است که با اکثر این اقسام دارای رابطه‌ای وثیق است، همانگونه که در بحث مبنای انسان‌شناسی ذکر شد فطرت که پایه کرامت ذاتی انسان است مقتضی مدارا هستند، در غررالحکم به نقل از امیرالمومنین علی علیه السلام آمده است: الرفق بالاتباع من کرم الطباع^[۱۳۶] «رفق به زیر دستان و اطرافیان ناشی از کرامت طبع است» و اگر کسی کریم النفس نباشد حتما دارای خلق رفق نخواهد بود پس رفق از شاخص‌های کرامت ذاتی انسان است.
یکی از اقسام کرامت، کرامت اکتسابی بود که در پرتو نزاهت نفس از پلیدی‌ها و رذائل و تزین به فضیلت‌ها به دست می‌آمد، که این قسم از کرامت نیز با مدارای اخلاقی و حقوقی همگام و لازم و ملزوم است و تازه این مدارای اخلاقی و حقوقی که احکام حقوقی و دستورات اخلاقی دین اسلام مشحون از مراعات و توصیه به این نوع مداراست به این هدف است که ما به اوج قله کرامت برسیم با این توصیف مدارا در بستر کرامت شکل می‌گیرد و با شکل مدارای حقوقی و اخلاقی ابزاری می‌شود.

اقسام مدارا

مدارا به عنوان یک کلی که منتزع از شیوه گفتار و رفتار مردم یا حاکمان است دارای دو قسم اساسی هست یک قسم مدارای در گفتار و کلام است و قسم دیگر، مدارای در رفتار و عمل است

۱-۳-۱. مدارای گفتاری

مدارای کلامی بیشتر ناظر به شیوه سخن گفتن است مانند آنچه در قرآن نسبت به حضرت موسی و هارون علی‌نبینا وآله‌وعلیهماالسلام وارد شده است که خداوند فرمود: «اذهبا الی فرعون انه طغی و قولا له قولا لینا» به سوی فرعون بروید…و با او به گونه‌ای نرم سخن بگویید شاید او متذکر شود یا بترسد، خداوند به هدف اینکه فرعون متذکر شود یا به خشیت برسد می‌فرماید: به نرمی با او سخن بگویید؛ چه بسا بتوان ادعا کرد که اگر موسی و هارون به نرمی با او سخن بگویند حجت بر فرعون تمام می‌شود؛ اما در شرایط غیر مدارا و با تندی و با خشونت سخن گفتن، و این‌گونه او را به خداوند دعوت کردن، چون باعث لجاجت او در مقابل دعوت الهی می‌شود شرایط برای اتمام حجت بر او مهیا نیست. امیرالمومنین علی علیه السلام می‌فرماید: یا ایها الناس… ان من الکرم لین الکلام^[۱۳۷]‏
در برخی موارد مدارای گفتاری واجب است مانند آنچه در مراحل امر به معروف و نهی از منکر گفته شده است که مرحله اول آن امر و نهی با نرمی و زبان خوش می‌باشد.

۲-۳-۱. مدارای رفتاری

به آن نوع از مدارا می‌گویند که شخص به هدف مدارا، رفتاری انجام می‌دهد تا کسانی که شاهد این رفتار هستند احساس همدلی و همرنگی کنند و این رفتار موجب اختلاف و درگیری نشود نمونه بارز این نوع مدارا «تقیه مداراتی» است که برخی از علمای شیعه عمل بر وفق آن برای رسیدن به وحدت جماعت مسلمانان را جایز و بلکه واجب دانسته‌اند.

مدارای سیاسی و انواع آن

یکی از لوازم حکمرانی مدارا، رفق، سعه صدر، و تحمل آراء مختلف است؛ اگر حاکمی بخواهد حکومتی نسبتا پایدار داشته باشد و لو به دنبال پیشرفت سیاسی و حضور و مشارکت مردم در امور سیاسی نباشد باید خود را به مدارا و سعه صدر مجهز کند امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: نعم السیاسه الرفق.^[۱۳۸] رفق وسازگاری و نرمی خوب سیاستی است، در روایت دیگری می‌فرماید: آله الریاسه سعه الصدر^[۱۳۹] ابزار ریاست و فرمانروایی سعه صدر و تحمل بالا است آن حضرت باز می‌فرماید: راس السیاسه استعمال الرفق^[۱۴۰]محور سیاست ورزی رفق ورزی و به نرمی رفتار کردن است، مدارای حاکم به همه ارکان حکومتی سرایت خواهد کرد و اگر چنانچه حاکمی از منش مدارا دور باشد حوزه عمل او متاثر از منش حکومتی او می‌شود، امیرالمومنین علی‌ علیه‌السلام در خطبه شقشقیه از انتقال خلافت بعد از ابن ابی قحافه به ابن خطّاب چنین تعبیر می‌فرماید: «فصیرها فی حوزه خشناءَ یغلظ کلامها و یخشن مسها»^[۱۴۱] «او (ابوبکر) خلافت را به حوزه‌ای خشن منتقل کرد که به درشتی سخن می‌گفت و به خشونت رفتار می‌کرد»؛ همانگونه که می‌بینیم شیوه کلامی و رفتاری عمر که همراه با نوعی غلظت وخشونت بود به همه حوزه حکمرانی او سرایت کرد که حضرت می‌فرمایند: «فصیرها فی حوزه خشناء…»؛ این کاملا بر عکس مرامِ امیرالمومنین علی علیه‌السلام در حکومت می‌باشد، فاطمه زهراء سلام‌الله‌علیها در روزهای پایانی عمر کوتاه خود در گفتگوی با زنان مهاجرین و انصار، روحیه‌ی مداراتی امیرالمومنین علی علیه‌السلام را چنین بیان فرمودند: تَاللَّهِ لَوْ مَالُوا عَنِ الْمَحَجَّهِ اللَّائِحَهِ وَ زَالُوا عَنْ قَبُولِ الْحُجَّهِ الْوَاضِحَهِ لَرَدَّهُمْ إِلَیْهَا وَ حَمَلَهُمْ عَلَیْهَا وَ لَسَارَ بِهِمْ سَیْراً سُجُحاً لَا یَکْلُمُ خِشَاشُهُ وَ لَا یَکِلُّ سَائِرُهُ وَ لَا یُمَلُّ رَاکِبُهُ، به خدا سوگند اگر او را در جایگاه خلافت قرار می‌دادند، و از قبول حجّت روشن سرباز نمی‌زدند، آنان را به راه راست وامی‌داشت، و چنان آرام و نرم آنان را در این راه می‌راند که کوچک‌ترین آسیبی بر آنان نمی‌رسید، و از گام نهادن در این راه، خسته و ملول نمی‌شدند.^[۱۴۲]

۲-۳-۳-۳ ویژگی های مدل شایستگی
الگو و معماری شایستگی، ساختاری برای شرح شغل ارائه می دهد و مقیاسی برای ارزیابی عملکرد عرضه می دارد و موجب می شود سازمان ها به هنگام ارزیابی افراد و توانایی های مورد نیاز آتی، به یک زبان سخن گویند. از سوی دیگر، سازمان ها با مقایسه شایستگی افراد با شایستگی های مورد نیاز برای شغل، به سهولت خواهند توانست سطح مهارت شایستگی های افراد را تعیین کنند. به طور معمول یک الگوی کارساز و موثر، باید شامل این ویژگی ها باشد: ۱- منحصر به فرد(هر شایستگی به یک ویژگی تخصیص داده شود). ۲- یکنواختی یا همگنی داخلی(شایستگی های هر ویژگی به هم شبیه و از سایر شایستگی های دیگر متفاوت باشند). ۳– جامعیت(هر ویژگی مهم باید در الگو باشد).

- ثابت(شایستگی ها به سهولت بین ویژگی قابل نقل و انتقال نباشد). – نام گذاری مرتبط(نام با کوتاهی تمام خود، منظور و مفهوم را منتقل کند). در واقع، باید یک ساختار روشن و شفاف برای الگوی شایستگی ها طراحی شود، تا برای بحث، تلفیق و ایجاد انسجام در نظام ها و استراتژی منابع انسانی(مثل انتخاب، توسعه و آموزش و ارزیابی عملکرد) بتواند مورد استفاده قرار گیرد. در هر حال، تدوین هر الگوی شایستگی در نخستین گام نیازمند ایجاد اجماع در تعریف شایستگی است. سپس می بایست بر مبنای تعریف و رویکرد اتخاذ شده به تدوین الگوی شایستگی اقدام کرد(به نقل از علیپور و درگاهی ،۱۳۹۰).
۲-۳-۳-۴ اهمیت توجه به شایسته گزینی در اسلام
سنت الهی بر این است که به هیچ کس جز بر اساس شایستگی های لازم مسئولیتی نمی دهد(حق پناه،۱۳۸۱،ص ۱۹۸) در اسلام انتخاب افراد شایسته دارای آن چنان اهمیتی است که سهل انگاری و کوتاهی در این خصوص جزء بزرگ ترین خیانت ها محسوب می شود. خداوند در قرآن مجید می فرماید: “امامت را به اهلش بسپارید” در این کلام مبارک به اهلیت دانش فرد برای سپردن امانت و مسئولیت های تاکید شده است که می توان کلمه"اهل” را یکی از مفاهیم محوری شایستگی دانست(موسی زاده و عدلی،۱۳۸۸،ص ۱۱۰)
پیامبر اکرم(ص) می فرماید:"ریاست جز بر کسی اهلیت دارد، شایستگی نیست” هم چنین از ایشان نقل است که: “کسی که کارگزاری را برای مسلمانان بگمارد، در حالی که می داند در میان آن ها کسی هست که از برگزیده ی وی شایسته تر و عالم تر به کتاب خدا و سنت پیامبر است، او به خدا و رسولش و همه مسلمانان خیانت ورزیده است".
در آیه ۱۰۵ سوره انبیاء خداوند تاکید فرموده است که حکومت و سروری بر زمین برای بندگان صالح و شایسته است. هم چنین در روایتی آمده روزی ابوذر از صحابیان پیامبر(ص)به آن حضرت عرض کرد آیا مرا به مسئولیتی نمی گماری؟ حضرت دستی به شانه ابوذر زد و فرمود: ابوذر تو را دوست می دارم و هر آن چه برای خود می پسندم برایت نیز می خواهم، لیکن مسئولیت ها امانت است و اگر انسان درست از عهده ی آن بر نیاید، مایه ی خواری و پشیمانی در قیامت است. من تو را مدیریتی ضعیف می بینم. بنابراین هیچ گاه امارت حتی بر دو نفر را نپذیر و ولایت بر مال یتیم بر عهده مگیر.
این روایت، الهام بخش این درس است که گزینش افراد شایسته به حدی از دیدگاه پیامبر(ص) مهم است که حتی در مورد شخصی چون ابوذر، برای سپردن مسئولیت به او امتناع می کنند، چرا که توان کار مدیریتی را در او نمی بینند.
امام علی(ع) که دست پرورده مکتب اسلام و از زلال وحی و قرآن سیراب شده؛ بر انتخاب افراد شایسته تاکید خاصی داشتند. ایشان زوال و تباهی دولت را در چهار چیز می دانند:
- ضایع کردن اصول و دستورات اصلی،
- پرداختن به مسائل فرعی و جزیی،
- مقدم داشتن فرومایگان و اراذل،
- عقب راندن شایستگان و افراد با فضیلت(همان،ص۱۱۲).
دین اسلام تاکید بسیاری بر نقش مدیر شایسته در پیشرفت امور دارد و در این میان، مدیریت دانشگاه به عنوان نهاد انسان ساز، بیش از هر نهاد دیگری اهمیت دارد.
۲-۳-۳-۵ چارچوب های نظری شایستگی های مدیران
چارچوب شایستگی مثل DNA سازمان است. پیام هایی که در DNA وجود دارد، به تمام فرایندهای منابع انسانی سازمان منتقل می شوند. هنگام جذب افراد با توجه به معیارها انتخاب می شوند، آموزش وقتی موثرتر است که نیازهای آموزشی تحلیل شده باشد(رانکین^[۲۰]، ۲۰۰۴). نگاه های متفاوتی نسبت به چارچوب شایستگی ها وجود دارد. یکی از این چارچوب ها، طبقه بندی شایستگی ها در سه مقوله دانش، مهارت و ویژگی های شخصیتی است. قرار دادن شایستگی ها در این سه مقوله بسیار متداول است(کاپلان و نورتون، ۱۳۸۴). شکل ۲-۳ چارچوب موردنظر را نشان می دهد.
دانش
ویژگی های شخصیتی
مهارت
(شکل ۲- ۳)نمونه ای ازچارچوب شایستگی ها
منظور از"دانش” در این چارچوب مواردی هم چون تفکر تحلیلی، شناسایی و حل مسئله و موارد مشابهی است که به زمینه های فکری و ذهنی بازمی گردد. “مهارت” توانایی به کار بردن دانش در عرصه عمل می باشد. “ویژگی های شخصیتی” نیز همان طور که از نام آن بر می آید، خصوصیاتی چون اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری را شامل می شود.
در این چارچوب، تمایزی میان مهارت کار کردن با دیگران و مدیریت وظایف دیده نمی شود. بنابراین مهارت هایی مثل کار تیمی، ارتباط با دیگران و تیم سازی در کنار شایستگی هایی چون نتیجه گرایی و برنامه ریزی قرار گرفته است. در چارچوب دیگری این تمایز به روشنی دیده می شود و شایستگی های مورد نیاز مدیران به سه حوزه رویکرد نسبت به مسایل(معادل دانش در چارچوب قبلی)، رویکرد نسبت به افراد و رویکرد نسبت به وظایف طبقه بندی شده است(ابوالعلایی و غفاری،۱۳۸۴) در رویکرد دوم برخلاف رویکرد اول، ویژگی های شخصیتی مورد توجه نمی باشد.
چارچوب های مشابه دیگری نیز وجود دارد که ویژگی مشترک اکثر آن ها سه وجهی بودن آن هاست. بررسی چارچوب های مزبور نشان می دهد که بهره گیری از مدلی چهار وجهی ضمن حفظ سادگی مدل، به غنای آن کمک خواهد کرد. چارچوب پیشنهادی در شکل ۲-۴ آمده است.
(شکل ۲-۴) چارچوب نظری شایستگی ها در تحقیق حاضر
قابلیت های
ذهنی / فکری
ویژگی های ویژگی های
شخصیتی شخصیت
شایستگی های اجرایی مهارت های بین فردی
سازمان ها با وجود تفاوت ها، تشابه های فراوانی با یکدیگر داشته و مجموعه شایستگی های کارکنان آن ها هم پوشانی بالایی با یکدیگر دارند. به این معنا که اگر یک شایستگی در اکثر مدل ها وجود داشته باشد، مهم تر بوده و لازم است در فهرست اولیه شایستگی ها جای گیرد. با وجود شباهت های معنایی و محتوایی شایستگی های مورد استفاده، واژه های متفاوتی در مدل ها به کار رفته اند. تحقیقی که برروی مدل های مختلف انجام شده است نشان می دهد که بیش از ۵۵۰ نام مختلف برای شایستگی ها به کار رفته است(اپستین و رانکین^[۲۱]، ۲۰۰۳) بسیاری از این نام ها کاربرد محدودی داشته اند. رانکین و اپستاین در این تحقیق، شایستگی ها را به ترتیب کاربرد آن ها در مدل ها و چارچوب های شایستگی فهرست کرده اند. نتایج این تحقیق در جدول ۲-۲ آمده است. شایستگی ها در چارچوب شایستگی پیشنهادی و در چهار خوشه شایستگی های میان فردی، شایستگی های ذهنی فکری، شایستگی های اجرایی و ویژگی های شخصیتی گزارش شده اند. این خوشه بندی، مبنای پژوهش حاضر در شناسایی شایستگی های مدیران فرهنگی دانشگاه ها در ایران قرار گرفته است.
(جدول ۲-۲) فهرست شایستگی های پرکاربرد(Epstein & Rankin,2003)

در راستای تایید یا عدم تایید توزیع نرمال بودن داده ها جهت سنجش متغیرها از آزمون کلموگروف اسمیرونوف استفاده می گردد.
ب. آزمون همبستگی پیرسون:
ضریب همبستگی شاخصی است ریاضی که جهت و مقدار رابطه بین دو متغیر را توصیف میکند. ضریب همبستگی درمورد توزیع های دویا چند متغیره به کار می رود.

1. 1. 1. اگر مقادیر دو متغیر شبیه هم تغییر کند یعنی با کم یا زیاد شدن یکی دیگری هم کم یا زیاد شود به گونه ای که بتوان رابطه آنها را به صورت یک معادله بیان کرد گوییم بین این دو متغیرهمبستگی وجود دارد. برای سنجش همبستگی ضرایب گوناگون به کار می رود که مهمترین آنها ضریب همبستگی ساده پیرسون ، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب همبستگی کندال است(آذرومومنی،۱۳۸۰،۲۲۰-۲۴۰).

   

1. 1. اگر هر دو متغیر با مقیاس رتبه ای باشند از شاخص تاو- کندال استفاده می کنیم.

1. 1. اگر هر دو متغیر با مقیاس نسبتی و پیوسته باشند از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود.

1. 1. اگر هر دو متغیر با مقیاس نسبتی و گسسته باشند از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده می کنیم.

در نظر می گیریم ضریب همبستگی این دو را σy وσx را باانحراف معیارهای y وx دو متغیر تصادفی نشان داده وبه صورت زیر تعریف می کنیم: Pبا ضریب همبستگی همواره بین ۱+ و ۱- در نوسان است. اگر ضریب همبستگی کمتر از صفر باشد همبستگی ناقص و منفی است یعنی با افز ایش یک متغیر دیگری کاهش می یابد اگر ضریب همبستگی بزرگتر از صفر باشد ناقص و مثبت است یعنی با افزایش ی ک متغیر، دیگری نیز افزایش می یابد اگر صفر باشد نشان دهنده عدم وجود همبستگی است در راستای تایید یا عدم تایید فرضیات یا به عبارتی بررسی رابطه متغیر مستقل و ابعاد با متغیر وابسته آن از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد.(همان)
ج. آزمون رگرسیون
در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی تغییرات یک یا چند متغیر وابسته (ملاک) با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل (پیش بین) است.
چنانچه هدف پیش بینی یک متغیر ملاک از چند متغیر پیش بین باشد از مدل رگرسیون چندگانه استفاده می شود. در صورتی که هدف، پیش بینی همزمان چند متغیر ملاک از متغیرهای پیش بین یا زیر مجموعه ای از آنها باشد از مدل رگرسیون چند متغیری استفاده می شود. در تحقیقات رگرسیون چندگانه هدف پیدا کردن متغیرهای پیش بینی است که تغییرات متغیر ملاک را چه به تنهایی و چه مشترکا پیش بینی کند. ورود متغیرهای پیش بین در تحلیل رگرسیون به شیوه های گوناگون صورت می گیرد.(همان)
در این جا سه روش اساسی مورد بحث قرار می گیرد:
الف) روش همزمان، ب)روش گام به گام، ج) روش سلسله مراتبی
در روش همزمان تمام متغیرهای پیش بین با هم وارد تحلیل می شود. در روش گام به گام اولین متغیر پیش بین بر اساس بالاترین ضریب همبستگی صفرمرتبه با متغیر ملاک وارد تحلیل میشود. از آن پس سایر متغیرها پیش بین بر حسب ضریب همبستگی تفکیکی (جزئی) و نیمه تفکیکی (نیمه جزئی) در تحلیل وارد می شود. در این روش پس از ورود هر متغیر جدید ضریب همبستگی نیمه تفکیکی یا تفکیکی ، تمام متغیرهایی که قبلا در معادله وارد شده اند به عنوان آخرین متغیر ورودی مورد بازبینی قرار می گیرد و چنانچه با ورود متغیر جدید معنی داری خود را از دست داده باشد، از معادله خارج می شود. به طور کلی در روش گام به گام ترتیب ورود متغیرها در دست محقق نیست. در روش سلسله مراتبی ترتیب ورود متغیرها به تحلیل بر اساس یک چارچوب نظری یا تجربی مورد نظر محقق صورت می گیرد. به عبارت دیگر پژوهشگر شخصا درباره ترتیب ورود متغیرها به تحلیل تصمیم گیری می کند. این تصمیم گیری که قبل از شروع تحلیل اتخاذ میشود می تواند بر اساس سه اصل عمده زیر باشد.(همان)
- رابطه علت و معلولی.
- رابطه متغیرها در تحقیقات قبلی.
- ساختار طرح پژوهشی.
بنابراین در راستای تایید یا عدم تایید فرضیات یا به عبارتی بررسی تاثیر متغیر مستقل و ابعاد آن بر
متغیر وابسته از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می گردد
آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای
برای آزمون این فرضیه به کار گرفته آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای(آزمون می شود که آیا یک نمونه مورد نظربه جامعه ای با میانگین مشخص تعلق دارد یا خیر .یا به عبارتی میانگین یک نمونه را با میانگین جامعه مقایسه می کند. درواقع به دنبال پیدا کردن اختلاف و تفاوت بین میانگین نمونه و میانگین جامعه است . با توجه زیاد تعداد نمونه ( ۱۴۴ ) تحقیق لذا نتایج آزمون در راستای بررسی T – Student برابر خواهد شد بنابراین از آزمون T-Student با نتایج آزمون وضعیت سطح هوشمندی رقابتی در فروش محصولات بیمه استفاده شده است.
د. آزمون فریدمن:
هنگام بررسی نظرات یک گروه در چند زمینه از آزمون فریدمن استفاده می شود. به عبارتی بر اساس نظرات افراد (پاسخی که به سوالات پرسشنامه می دهند) اولویت هر کدام ازموارد را بر اساس رتبه بندی معنی دار(یا گرایشات معنادار افراد به هر کدام از متغیر ها ) مشخص خواهد شد. به عبارت متغیر همبسته از یک جامعه مشابه می آیند.برای K دیگر فریدمن این فرضیه صفر را می آزماید که طبقه بندی می شود. آماره آزمون برپایه این طبقات است. k متغیر از ۱تا k هر موقعیت
لذا می توان اینگونه بیان نمود که جهت اولویت بندی میزان تاثیر ابعاد متغیر مستقل (هوش رقابتی)
بر متغیر وابسته (میزان فروش محصولات بیمه) در جامعه مورد پژوهش از آزمون فریدمن استفاده شده است.
فصل چهارم:
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱- مقدمه
این فصل از تحقیق، که به دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی تقسیم می شود به بررسی و تحلیل داده ها اختصاص دارد. در بخش اول در دو قسمت در قسمت اول با بهره گرفتن از فراوانی، درصد فراوانی و درصد فراوانی تجمعی و نمودار به تعریف متغیرهای تعدیل کننده پرداخته ایم در قسمت دوم با بهره گرفتن از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و سایر آماره ها اطلاعات موجود در پرسشنامه در قالب جداول و نمودارهای آماری خلاصه شده و در بخش آمار استنباطی با بهره گرفتن از آزمون های مناسب آماری به بررسی فرضیات تحقیق می پردازیم.
۴-۲- آمار توصیفی
۴-۲-۱- قسمت اول: بررسی متغیرهای تعدیل کننده
۴-۲-۱-۱- جنسیت
نمودار(۱-۴): نمودار فراوانی جنسیت

جدول (۱-۴ ) :توزیع فراوانی و درصد آزمودنی ها بر حسب جنسیت آنها

به بهانه پسر بچه اش تو دهان خودش
کاربرد:برای کسانی گفته می شود که با بهره گرفتن از نام و شهرت دیگران برای خود لذت و منفعت کسب می کنند «مادر به بهانه غذا دادن به بچه اش خودش غذا میخورد.

۴ـ چن چنک ز نون کشتار مردن čanĉenekzanonk oŝtārmardon
چن چنک:سخن چینی//زنن زنها
سخن چینی زنها باعث کشته شدن مردهایشان می شود.
کاربرد:سخن چینی زنها باعث فتنه و جنگ بین دیگران خواهد شد.
۵ـ چاروک مادرون سر دخترون ĉarokmādaronsardoxtaron.
چاروک:چادر//مادرون:مادرها
چادر مادرها سر دختر هاست
کاربرد:هر چه مادر داشته باشد در آخر به دخترش می رسد.
۶ـ خدا ای خری دی شاهی ندا xodāay xaridiŝahinadā
دی:دیدش//شاهی:شاخش//ندا:نداد//
کاربرد:برای کسانی به کار می رود که همیشه به دنبال شر هستند و کار بد انجام می دهند و اگر به مقامی بالاتر برسند فسادی بزرگ درست خواهند کرد.
۷ـ سُوار خَرِن شهاز خرن sūrxaren ŝahāz xaven
سُوار:سوار// خَرِن:خرها// شهاز:دنبال
سوار خر است و دنبال خر می گردد
کاربرد:کسی که به داشته های خود اهمیت نمی دهد یا آنها را نمی بیند.
«آب در کوزه و ما تشنه لبان می گردیم یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم»
۸ـ سرکُرهَ بَه جهله sar kora bajahla
سر کره در کوزه کُره:کره اسب//جحله:کوزه
کاربرد:زمانی از دو چیز به هم ربط دارد یکی را سالم بیرون آوردند که هردو آنها از بین برود.
۹ـ بی مال بَ مال نَکَهه، دُحت گُزه بَ شو نَکَهه BiMāl bamāl nakaha,don’t gozeh baŝū nakaha.
نکهه:نیفتد// دحت:دختر// گزه:بزرگ// شو:شوهر
آدم بی حال مالدار نشود و دختر سن بالا شوهردار نشود.
کاربرد:برای افرادی که ظرفیت موقعیت عالی را ندارند و در موقعیت جدید خود را فراموش می کنند.
۱۰ـ ای شَهرت بره ای لبظت نره ayŝahret bera ay labzet nira
ای:از// لبظت:لفظ،لهجه// نره:نرو// بره:برو
از وطن برو ولی لهجه خود را فراموش نکن.
کاربرد:درباره کسانی که به زبان و فرهنگ خود تعصب دارند و خود باخته زبان و فرهنگ دیگری نمی شوند.
۱۱ـ قوم زن لقمه بِزَن قوم مرد بُقمِه بِزَن gomzan logmazan tom mard boy mabezan
بقمه:غصه
قوم زن لقمه می زنند قوم مرد غم و غصه می دهند
نشان می دهد که در این مناطق افراد بیشتر دنبال غم و غصه طایفه پدری هستند و درخانواده نظام پدر سالاری حاکم است.
۱۲ـ منای مکن به خلکن بند اگری به شنکن manāy makan baxalkon band ayvi baŝankon
منای:غیبت،بدگویی// خلکن:مردم// بند:گرفتار شدن// اگری:می گیری// شنکن:خارها
غیبت دیگران را نکن که چون خودت گرفتار کار بدت می شوی.
کاربرد:برای کسانی که از دیگران خورده می گیرند در حالی که خود ضعف های زیادی دارند و رسوا می شوند.
۱۳ـ نون ده نون اَده دَلُک جون اَده non dan non adana dalok jūn adana
دَلُک:کلفت// نون ده:آدم خیر// جون:جان// اَده:می دهد
نان ده نان می دهد کلفت از بخیلی و تنگ نظری جان می دهد.
کاربرد:آدم بخیل از بخشش دیگران در عذاب است.
۱۴ـ هرکه برابرن برادرن Hav kabavabavn baradavn
آنانی که برابرند برادرند
برابر:همراه،همدرد
.کاربرد:همه انسانها باهم برابر و برادرند.
هنگامیکه افراد غریب در مشکلات فرد یا خانواده ای همکاری کنند این مثل را برای طعنه به اقوام او می گویند.
۱۵ـ همسایه گلی مَکَن پندی بِکن hamsāye yeley makan pandi bekan
پندد:تلاقی،در عوض
همسایه را گله نکن مقابله به مثل بکن
از هنگامی که همسایه ای بخواهد عمل یا اشتباه همسایه خود را تلافی کند.