Dr. Behroz Sobhani
Advisor:
Dr. Bromand Salahi
By:
Reza asiabi
University Mohaghegh Ardabili
۲۰۱۳

1. 1. - Font and Ahjem ↑

1. 1. - Eccles and casta ↑

1. 1. ۱٫ World Tourism Organization ↑

1. 1. - Howard ↑

1. 1. - Makdowal and wang ↑

1. 1. - Ottero et al ↑

1. 1. - Roson and sartory ↑

1. 1. - Moor et al ↑

1. 1. - Erik et al ↑

1. 1. - Milosky ↑

1. 1. - Katarzyna ↑

1. 1. - Vorasin and choityaputa ↑

1. 1. - De freitas ↑

1. 1. -Briedhan ↑

1. 1. - De freitas ↑

1. 1. - Mieczkowski ↑

1. ۱- Strength Weakness Opportunity Threat ↑

ترکیب فازی فرایند محتملی برای پراکندگی انرژی امواج آلفون در حلقه­های بسته­ی تاج و نیز در ساختارهای مغناطیسی بازی است که ضریب بازتاب خوبی برای امواج آلفون داشته باشند. اگر اثر لایه­بندی چگالی ناشی از گرانش را در حلقه­های مغناطیسی تاج در نظر بگیریم، چگالی با ارتفاع کاهش می­یابد و طول موج نوسانات نیز بیشتر می­ شود و نتیجتا اثر ترکیب فازی تضعیف می­ شود. از اینرو اثر ترکیب فازی، وابستگی زیادی به دامنه­ امواج آلفون برانگیخته شده، ساختار محیط مغناطیسی و ارتفاع مقیاس چگالی دارد و در محلی که چگالی­های صفحات مجاور بیشترین اختلاف را داشته باشند شدیدتر است.[۱۲]

۱-۶ سیخک­های خورشیدی^[۱۸]

سیخک­ها ساختارهای جت مانندی هستند که بصورت فوران­های گازی از داخل کرومسفر تا داخل تاج کشیده می­شوند.

این ساختارها در سال ۱۸۷۷ توسط ” سچی “^[۱۹] کشف شده و در سال ۱۹۴۵ توسط روبرتز^[۲۰] به این اسم نامگذاری شدند [۱۳] .این ساختارهای علف مانند در تصاویر جو پایینی خورشید قابل مشاهده­­اند و معمولا در خطوط طیفی Hα (۶۵۶۲ آنگستروم) که خطوط طیفی نشری قوی هستند قابل آشکارسازی می­باشند. این ساختارها بعنوان جت­های دینامیکی با سرعت حدود ۲۰ تا ۲۵ کیلومتر بر ثانیه از سطح نورسپهر تا رنگین­سپهر و تاج پایین خورشید رانده می­شوند و عموما شار جرمی حدود دو برابر باد خورشیدی را به جو پایین خورشید وارد می­ کنند. به این ترتیب بخش زیادی از تابش انرژی در رنگین­سپهر بالا و تاج پایین خورشید از سیخک­های خورشیدی ناشی می­شوند [۱۴].
تابندگی سیخک­ها با تغییرات دما و ارتفاعشان تغییر می­ کند و نیز می­توانند چندین هزار کیلومتر تا رسیدن به ارتفاع اوج بپیمایند و پس از رسیدن به حداکثر ارتفاع ، یا با سرعتی تقریبا برابر با سرعت صعود به پایین می­افتند و یا در ناحیه گذار از دید محو می­شوند و ماده را به تاج خورشید وارد می­ کنند به این ترتیب جرمی را که تاج خورشیدی در اثر طوفان­های خورشیدی از دست می­دهد، جبران می­ کنند و تعادل جرمی تاج خورشیدی را تامین می­ کنند.
سیخک­ها در دهه­های اخیر به­ طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته­ا ند، اما تا کنون درک کامل و جامعی از فرایند شکل­ گیری و دینامیک آنها بدست نیامده است زیرا سیخک­ها و ساختار و پدیده ­های رایج در آنها دارای اندازه­ های نوعی کوچکی هستند که تلسکوپ­های رصد کننده­ آنها توانایی آشکارسازی جزئیات ریز این ساختارها را ندارند. با بهره گرفتن از شبیه سازی­ها و داده ­های رصدی به دست آمده از طیف­سنج­ها و تلسکوپ­های نوری و فرابنفش هینوده^[۲۱] و همچنین طیف­سنج ۱۶۰۰ انگسترومی فضاپیمای تریس ^[۲۲] (جستجوگر تاج و ناحیه گذار خورشید)، مشخص شده است که حداقل دو نوع متمایز از سیخکها در جو خورشید وجود دارند که از نظر ویژگی­های فیزیکی و رفتار دینامیکی­شان تفاوت­هایی با یکدیگر دارند که آنها را با نام سیخکهای نوع І و سیخکهای نوع ‖ می­شناسیم.
سیخکهای نوع І هرچند عمدتا در نواحی فعال خورشید فراوان­ترند اما در نواحی آرام و حفره­های تاجی خورشید نیز قابل مشاهده­اند، در حالی که سیخکهای نوع ‖ بیشتر در نواحی نزدیک به حفره­های تاجی قرار دارند.
وجود دو نوع متفاوت از سیخکها نشان می­دهد که سازوکارهای متفاوتی برای شکل­ گیری آنها در خورشید وجود دارد، هرچند این سازوکارها به طور کامل تبیین نشده­اند. یکی از این فرایندها این است که نوسانات نورسپهری و حرکات لایه همرفتی خورشید می­توانند در امتداد نواحی که دارای خطوط میدان مغناطیسی فشرده و متمرکز هستند به کرومسفر خورشید نفوذ کنند و در آنجا امواج ضربه­ای را به وجود آورند که این امواج سبب صعود ماده به بالا و شکل­ گیری سیخکها می­ شود. با این حال شبیه­سازیها نشان می­ دهند که سازوکارهای ایجادکننده­ی سیخکهای نوع І نمی ­توانند فوران­های ماده با سرعت­های بیش از ۵۰ کیلومتر بر ثانیه ایجاد کنند، چیزی که در سیخکهای نوع ‖ شاهد آن هستیم. یک نامزد مناسب برای ایجاد سیخکهای نوع ‖ فرایند اتصال مجدد است که نتیجه­ای از برهمکنش نواحی مغناطیسی متمرکز شده با قطبیت متفاوت است.[۱۵]
سیخکها از زمان کشفشان، به عنوان پل­های انرژی و ماده بین نورسپهر دینامیکی و چگال خورشید و تاج و ناحیه­های بیرونی رقیق آن، توجه زیادی را به خود جلب کرده ­اند. انرژی مکانیکی حرکان رندوم (تصادفی) یا همدوس نورسپهر می­توانند توسط خطوط میدان مغناطیسی که از نورسپهر سرچشمه می­گیرند و در ارتفاعات بالا از هم باز می­شوند، در قالب امواج و نوساناتی منتقل شوند. از آنجا که سیخکها بعنوان یکی از عوارض مشخص و توصیف شده در رنگین سپهر خورشید پذیرفته شده و توسط تلسکوپ­های زمینی و مداری رصد شده ­اند، حرکت­ها و نوساناتشان قابل مشاهده است و انرژی منتقل شده توسط آنها نیز بصورت امواج و نوساناتی که در آنها منتشر می­شوند قابل بررسی است.

۱-۶-۱ انواع سیخک­ها

تحقیقات جدید به وجود حداقل دو نوع متمایز از سیخک­ها با رفتارهای فیزیکی و دینامیکی متفاوت اشاره دارد که آنها را با نام سیخک­های نوع ۱ و ۲ می­شناسیم. وجود دو نوع متفاوت از سیخک نشان می­دهد که سازوکارهای متفاوتی برای شکل­ گیری آنها در خورشید وجود دارد، هر چند این سازوکارها بطور کامل مشخص نشده­اند.

۱-۶-۱-۱ سیخک­های نوع ۱

سیخک­های نوع اول عمدتا در نواحی فعال خورشید فراوان­ترند، اما در نواحی آرام و حفره­های تاجی خورشید نیز قابل مشاهده­اند و توسط امواج ضربه­ای به هنگام نوسانات و تنش جریانهای همرفتی به اتمسفر بالایی شکل می­گیرند. این نوع از سیخک­ها در مقیاس زمانی حدود ۳ تا ۷ دقیقه در طول خطوط میدان مغناطیسی هدایت می­شوند.

۱-۶-۱-۲ سیخک­های نوع ۲

سیخک­های نوع دوم بیشتر در نواحی نزدیک به حفره­های تاجی وجود دارند و بسیار پویاتر از دسته اول هستند، با سرعت حدود ۳۰ کیلومتر بر ثانیه تشکیل می­شوند و در حدود ۱۰ الی ۱۵ ثانیه عمر دارند. سیخک­های نوع ۲ به­سرعت به اندازه دمای ناحیه گذار گرم می­شوند و مواد را از طریق کرومسفر انتقال می­ دهند. این نوع از سیخک­ها غالبا در ارتفاعات پایین­تری قرار دارند، اما در ناحیه­های حفره تاجی اندکی بلندترند و به ارتفاع ۵۰۰۰ کیلومتر یا بیشتر نیز می­رسند اما در ناحیه­های فعال خورشید کوتاهتر هستند.
نوسانات فوتوسفری و حرکات لایه­ های همرفتی خورشید می­توانند در امتداد نواحی که دارای خطوط میدان مغناطیسی فشرده و متمرکز هستند به کرومسفر خورشید نفوذ کنند و در انجا امواج ضربه­ای را به وجود می­آورند که این امواج ضربه­ای سبب صعود ماده می­ شود و یکی از فرایندهایی است که باعث ایجاد سیخک­ها می­ شود. با این حال شبیه­سازی­ها نشان می­دهد که سازوکارهای ایجاد کننده­ سیخک­های نوع ۱ نمی ­توانند فوران­های ماده با سرعت بیش از ۵۰ کیلومتر بر ثانیه باشند، یعنی چیزی که در سیخک­های نوع ۲ شاهد آن هستیم. یک نامزد مناسب برای ایجاد سیخک­های نوع ۲ فرایند اتصال مجدد است که نتیجه­ای از برهمکنش نواحی مغناطیسی با قطبیت متفاوت است که در یک ناحیه متمرکز می­شوند.

۱-۶-۲ ویژگی­های فیزیکی و ظاهری سیخک­ها

از طریق رصدهای صورت گرفته در مناطق مختلف خورشید و شبیه­سازی­های انجام شده می­توان ویژگی­های فیزیکی و ظاهری سیخک­ها را بصورت زیر بیان کرد:

نهی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۹
شکل (۴-۲۵):نمودار پراکندگی برای متغیر اثربخشی امر به معروف و نهی از منکر و روش های عملی امر

و نهی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۰
شکل (۴-۲۶) :نمودار پراکندگی برای متغیر اثربخشی امر به معروف و نهی از منکر و تربیت مخاطب امر
و نهی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۱۱
شکل (۴-۲۷): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب از اولویتهای جامعه خارج است ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۱۳
شکل (۴-۲۸): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه پوشش و نحوه حضور در جامعه شخصی است و از حیطه
امر و نهی خارج است …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۴
شکل (۴-۲۹): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه آنچه در قرآن واجب است خمار است نه پوشیدن
کامل مو………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۵
شکل (۴-۳۰): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه اصل در حجاب حفظ کرامت زنان است و حفظ کرامت
با زور نمیشود …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۶
شکل (۴-۳۱): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه وضعیت پوشش جامعه مناسب است و امر و نهی
ضرورتی ندارد ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۷
شکل (۴-۳۲): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب سبب پوشیدن زیباییها و بالا رفتن سن ازدواج
میشود ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۱۸
شکل (۴-۳۳): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه باید پذیرفت همه چیز در حال تغییر است بعد از ۱۴۰۰
سال نوع پوشش تغییر میکند ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۹
شکل (۴-۳۴): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه استفاده از جلباب(چادر و پوشش کامل) بر همه واجب
نبوده و توصیه است ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۲۰
شکل (۴-۳۵): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه دستوری بر حجاب دخترها در قرآن نیامده ……………… ۱۲۱
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل (۴-۳۶): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه در قرآن اول به مردان سفارش شده نگاهشان را حفظ
کنند بعد به زنان، بهتر است ابتدا مردها از لحاظ کنترل میل جنسی قوی شوند …………………………………………. ۱۲۲
شکل (۴-۳۷): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب نسبی و عرفی است در هر زمان و مکان نوع
پوشش متفاوت است ………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۲۴
شکل (۴-۳۸): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب حق (اختیاری) است نه تکلیف(واجب)……… ۱۲۵
شکل (۴-۳۹): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب اینکه حجاب عفت نمیآورد ولی عفت حجاب میآورد،
اندیشه اصلاح شود ظاهر اصلاح میشود ………………………………………………………………………………………………………… ۱۲۶
مقدمه
در دین مبین اسلام امر به معروف و نهى از منکر به عنوان یک مسئله اجتماعی ، جایگاه خاصى دارد و یکی از بهترین جلوه های اخلاق اجتماعی است برای کنترل جامعه، و به اشکال مختلف ظهور پیدا می کند چنانچه به عنوان ضروریات ایمان و رستگارى امت شناخته می شود، مکمل فریضه‏هایى چون نماز و زکات است و غالبا در قرآن در کنار آن ها آمده است. احیای این دو اصل بیانگرحیات و سرزندگی جامعه می باشد و فراموش کردن این دو اصل موجب رخوت، سستی، بی تفاوتی، و به تدریج اضمحلال و مرگ در معنویت گرائی جامعه را به دنبال خواهد داشت.
در جامعه کنونی ما این دو فریضه، خود را در حوزه حجاب نمایان کرده است - حجاب به عنوان یک حکم صریح قرآنی -، و برخی از مسئولان سخت درگیر عملی کردن این حکم الهی در جامعه شده اند، از آنجایی که پژوهش به معنای فعالیتی منظم و مدون است که هدفش کشف، گسترش دانش و حقیقت و تبیین روابط بین پدیده ها و در حد امکان اثبات رابطه علت و معلولی موجود در بین آن ها می باشد، براین اساس، پژوهشی با هدف بررسی زمینه های اثر بخشی امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب به دنبال ارتقاء این دو فرضیه در این حوزه است، و با مطالعه و بررسی چالش های پیش روی این دو فریضه ، در صدد شناسایی آسیب ها ی پیرامون آن، به کنکاش در این زمینه پرداخته است، و در صدد بوده با ارائه راهکارهای لازم قدمی هرچند کوچک در این زمینه بردارد. این پژوهش در پنج فصل تنظیم شده است؛ فصل اول آن شامل کلیات طرح تحقیق است، در فصل دوم که مبانی نظری پژوهش می باشد به توضیح و تبیین امر به معروف و نهی از منکر، حجاب و عوامل مؤثر بر امر به حجاب و نهی از کم حجابی پرداخته است و به صورت مختصر آسیب هایی که در ضمن مصاحبه ها توسط پاسخگویان بیان شده اند مطرح شده است، در فصل سوم که فصل روش شناسی پژوهش است توضیحات لازم در این حیطه بیان شده است و در فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها صورت گرفته است وبه ارائه آمار کیفی و استباطی در این زمینه پرداخته شده است و در فصل پنجم نتایج و پیشنهادات کاربردی مطرح شده است.
فصل اول
کلیات طرح تحقیق
شرح و بیان مساله پژوهشی:
مسئله پژوهش چگونگی امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب در جامعه و شناسایی آسیب های احتمالی می باشد .
دغدغه ذهن هر مسلمان متعهدى، راهنمایى بشر و نوع انسان‏ها به سوى رستگارى و سعادت است، این وظیفه به ویژه در جوامع انسانی در قالب امر به معروف و نهی از منکر تحقق می یابد؛ که این خود از اهمّ فرایض اسلامی و واجبات دینی به شمار رفته، و مورد تأکید شارع مقدس هم قرار گرفته است؛ « وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر… »(توبه/۷۱) (مردان و زنان با ایمان، دوستان یکدیگرند، که به کارهاى پسندیده وا مى‏دارند، و از کارهاى ناپسند باز مى‏دارند…. )و نیز امیر مؤمنان در این باره می فرمایند: « همه کارهای نیک و جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر چون دمیدنی است به دریای پرموج پهناور و همانا امر به معروف و نهی از منکر نه اجلی را نزدیک کنند و نه از مقدار روزی بکاهند و از تمامی ارزشها برتر، شعار عدالتخواهی است رویاروی حاکمی ستمگر» (نهج‌البلاغه، حکمت۳۷۴). این مهّم ضمن حفظ سلامت و سعادت فردی، امنیت عمومی جامعه اسلامی را نیز تأمین می کند؛ پیامبر (ص) می فرمایند: امر به معروف کنید تا محفوظ بمانید. نهى از منکر کنید تا یارى شوید(دیلمى: ۱۸) .
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و حاکمیت نظام اسلامی این فریضه به عنوان اصل هشتم قانون اساسی به تصویب رسیده در این اصل آمده است: …. در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‏ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند، این اصل مورد به رأی مردم گذاشته شد و به تأیید رهبری نظام رسید.
امر به معروف و نهی از منکر نمونه ای از احکام عالی و ترقی بخش اسلام است و ضامن تحقق و اجرای احکام اسلامی است، فریضهی بزرگی است که فرائض دیگر به وسیله آن اقامه می شوند؛ امام باقر (ع) می فرمایند: امربه معروف ونهی ازمنکر ، راه انبیاء روش صالحان است ، فریضه بزرگی است که فرائض دیگر به وسیله آن اقامه می شود وراه و روش انسان را مصون ازخطا وکسب وکار اورا حلال می کند ، ستمها را جبران وزمین راآباد می سازد ، به وسیله این فریضه از دشمنان ، عدالت وانصاف خواسته می شود وهمه امور استوار ودرمسیر درست قرار گیرد؛ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَهٌ عَظِیمَهٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ یَسْتَقِیمُ الْأَمْرُ الْحَدِیث (عاملی، ۱۴۰۹ ، ج‏۱۶: ۱۱۹ ).
یکی از معروفات در اسلام، داشتن پوشش و حجاب است، که در اکثر قریب به اتفاق ملت ها و آیین های جهان معمول بوده است، امّا با وجود سابقه دیرینه حضور اسلام در ایران و پایبندی ایرانیان به این دین، این مسئله دچار تغییر گردید، علیرغم تمهیدات جدّی برای حل این معضل، و امر و نهی در این زمینه این مهّم همچنان در حال چالش و مورد بحث است، لذا یکی از مسائل مهم فرهنگی جامعه امروز در ایران و دغدغه نظام اسلامی، وضعیت حجاب و چگونه مواجهه شدن با چالش های مربوط به آن است. به نظر می رسد همچنان باید تلاش های جدّی برای نهادینگی این مسئله و قابلیت ارائه آن به نظام جهانی صورت گیرد.
اهمیت این تحقیق از آن جهت است که؛ از یک سو حجاب اسلامی که در دین مبین اسلام مطرح شده است، و آیات و روایات متعدد در این خصوص آمده، چنانچه نماد تکریم شخصیت زن مسلمان ، نشانه سلامت اخلاقی و تعالی معنوی جامعه اسلامی است و اینکه داشتن حجاب زنان در اجازه ورود آنان به جامعه و پویائی آن ها منتهی می شود و نداشت آن به حریم و حرمت در زندگی خصوصی آنان صدمه وارد می کند، با چالش ها و معضلاتی روبرو شده که نیازمند است بررسی شود، و از دگر سو اجرا کردن احکام قرآنی در جامعه با توجه به جهانی شدن و رنگ باختن یا چند رنگ شدن مسائل دینی، در قالب امر به معروف و نهی از منکر ل در یک مسیر چندگانه با چالش ها و معضلاتی روبرو شده، و نیازمند است بررسی شود. این پژوهش بر این است که اجرای این فریضه و روش های امر به معروف و نهی از منکر در این حوزه را تحلیل نماید و با بحث پیرامون موانع و چالش های موجود، راهکارهای مناسب در این زمینه با شیوه هایی معقول و مناسب در اجرای مطلوب این دو فریضه ارائه نماید.
بر این اساس در این پژوهش پس از تفسیر و تبیین امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب، بررسی روش های انجام شده در این حوزه، نقاط ضعف و قوّت عملکردها؛ کام یابی ها و ناکامی ها بررسی می گردد تا در نهایت زمینه های اثربخشی امر و نهی در حوزه حجاب به دست آید. از این رو جهت بررسی میدانی، با انتخاب جامعه آماری (کلیه افراد در حال تحصیل دانشگاه اصفهان) ، به کنکاش در این حوزه پرداخته شده است، از آنجا که مسئله حجاب به مسئله حساسی تبدیل شده، و شبهات بسیاری در مورد آن مطرح گردیده است، با بررسی چالش های کنونی و به حداقل رساندن آسیب های موجود در خصوص دعوت به این معروف (حجاب) می توان راهکارهایی مناسب در این زمینه ارائه داد، و در پایان پیشنهادات نظری و توسعه ای برای طراحی سیاست های جدید و ارائه الگوهای اجرایی جهت سازمانهای ذی ربط مورد بررسی قرار می گیرد.
کلید واژه ها:
امر به معروف و نهی از منکر^[۴]: امر: (مص.م) فرمودن؛ دستور دادن. (معین، ۱۳۷۱، ج۲: ۳۵۱) نهی: باز داشتن و منع کردن. (همان منبع: ج۴: ۴۸۷۴) معروف: شناخته شده، مشهور، کار نیک، عمل خیر. واجب شرعی.(همان منبع، ج۳: ۴۲۳۰) آن که یا آنچه در نزد دیگران یا نزد همه شناخته شده است. (انوری، ۱۳۸۱، ج۷: ۷۱۶۰) منکر: ناشناخته؛ زشت ناپسند. قول و فعلی که برخلاف رضای خدا باشد. (معین ۱۳۷۱، ج۴: ۴۴۰۶)؛ هرگونه عمل یا رفتار زشت، ناپسند و ناروا. (انوری، ۱۳۸۱، ج۷: ۷۴۳۲) معروف یعنی کاری که پسندیده و نیک شمرده می شود منکر یعنی کار زشت وناپسند، که مرجع آن عقل یا شرع یا عرف شناخته می شود؛ و «المعروف» هو ما یعرف العقلاء و المتشرعه رجحانه فی حسنه من دلاله العقل او الشرع، و «المنکر» ما أنکره و استشنعه العقلاء و المتشرعه لدلاله العقل أو الشرع على رداءته‏. (بلاغى نجفى، ۱۴۲۰ ، ج ۱: ۳۲۴) امر به معروف واداشتن به فرمان پذیری (نیکی) و نهی از منکر باز داشتن از کار گناه است؛ الامر بالمعروف و هو الحمل علی الطاعه قولاً أو فعلاً و النهی عن المنکر و هوالمنع عن المعاصی قولاً أو فعلاً. (شهید ثانی، ۱۳۷۷: ۱۳۵)
چالش^[۵]: (اِ) مسئله ای که باید برای آن چاره اندیشی شود. (انوری، ۱۳۸۱، ج۳: ۲۲۸۱ و ۲۲۸۲)تأمل در کاربرد واژه چالش نشان می‌دهد که معانی زیر از واژه مذکور مستفاد بوده است: مانع و مشکل، آسیب و آفت. ( پایگاه مجلات تخصصی نور، تأملی در مفهوم «چالش» واژه «چالش» در ادبیات اجتماعی- فرهنگی ایران، ذوعلم، علی، ۱۳۸۴: ۳۶)
حجاب^[۶]:حجب: الحِجابُ: السِّتْرُ. حَجَبَ الشی‏ءَ یَحْجُبُه حَجْباً و حِجاباً و حَجَّبَه: سَترَه. (ابن منظور، ۱۴۱۴، ج‏۱: ۲۹۸) الحجاب: الستر. (مصطفوى، ۱۳۶۰ ، ج‏۲: ۱۶۶) الستر: ما یستر به، و جمعه ستور. (همان منبع، ج‏۵: ۴۸) الحجاب، اسم؛ ما حجبت به شیئا عن شی‏ء. ( فراهیدى، ۱۴۱۰ ، ج‏۳: ۸۶) در این نوشتار مراد از حجاب، پوشش اسلامی است؛ حجاب اسلامی پوشش کامل برای پوشاندن بدن از چشم نامحرم است. (انوری، ۱۳۸۱، ج۳: ۲۴۶۸)

اگـــر بر شــدی دودی از روزنــی
قوی بازوان سست و درمانده سخت
ملـــخ بوستـــان خورده مردم ملــخ
ازو مـــانده بر استخـــوان پوستـــی
خـــداوند جـاه و زر و مــال بــــود
چه درماندگی پیشت آمـــد ؟ بگــوی
چــو دانی و پرسی سؤالت خطــاست
مشقـــّت به حد نهـــایت رسیــــد؟
نه بر مــی رود دودِ فـــریادخــــوان
کُشـــد زهـر جایی که تریاک نیســت
تو را هست ، بط را ز طوفان چه باک؟
نگــه کـردن عـــالِم انـــدر سفیـــه
نیـاســــاید و دوستــــانـش غـــریق
غم بی مـــرادان دلم خستـــه کــــرد
نه بر عضو مردم ، نه بر عضـــو خویش
کــه ریشـــی ببینـــم بلـــرزد تنــــم
که باشد به پهلوی رنجور سسـت
به کام اندرم لقمه زهرست و درد
کجا ماندش عیش در بوستـــان ؟
(سعدی، ۱۳۸۹: ۵۸)

این حکایت ما را به یاد خشکسالی عهد حضرت یوسف می اندازد. سعدی در این حکایت توجه به دوستان و هم نوعان را سفارش کرده است و از زبان مردی ثروتمند که اگر چه دارای جاه و زر و مال است ولی به خاطر سختی هایی که برای خود متحمّل شده بود بسیار ضعیف و لاغر شده است. این گونه مخـاطب را نصیحت کرده است:

وقتی که می بینیم سایر مردم در رنج و عذاب هستند نباید ما تنها در اندیشه ی خویشتن باشیم و دیگران را نادیده بگیریم. همان طور که ما رنج و عذاب را برای خودمان نمی پسندیم نباید نسبت به درد و رنج های دیگران نیز بی تفاوت باشیم.
نمونه ی دیگر اگزمپلوم که می توان آن را در مقام اتحاد، در نظر گرفت، حکایت « اندرنگه داشتن خاطر درویشان » در باب اول است که با هم می خوانیم:

مِهـــا زورمندی مکـــن با کِهـــان
ســــر پنجـــه ی ناتوان بر مپیــچ
عدو را به کوچــک نبــاید شمــرد
نبینی کـه چون با هم آینــد مـــور
نه موری که مویی کز آن کمتر است
مبُر گفتمت پای مــردان ز جـــای
دل دوستــان جمع بهتر که گنـــج
مینـــداز در پــای کـــار کســـی

که بر یک نَمَط می نماند جهــان
که گر دسـت یابد برآیی به هیـچ
که کوه کلان دیدم از سنـگ خُرد
ز شیــران جنگـی بر آرند شــور
چو پر شد ز زنجیر محکم تراست
که عاجز شوی گر در آیــی ز پای
خزینه تهــی به که مــردم به رنج
که افتد که در پایش افتی بســـی
(سعدی، ۱۳۸۹: ۵۷)

در بیت سوم با توصیه به کوچک نشمردن دشمن که شاید با هم متحد شوند و مقاوم گردند مقام اتحاد را گوشزد کرده است. همچنین در بیت پنجم این حکایت نمونه ای اگزمپلوم وجود دارد که سعدی، مقام اتحاد را در آن یادآوری کرده است. با آوردن این حکایت، شیخ­اجل می خواهد توجه به افرادی را که در سطح پایین تر زندگی قرار دارند سفارش نماید. سعدی در این حکایت این گونه اندرز می دهد که حتی اگر گنجینه ی ما به دلیل بخشش به افراد تهی دست، خالی بماند بهتر از آن است که سایر افراد بشری در رنج و سختی باشند.

با بررسی ها و مطالعات انجام یافته در خصوص موضوع و نیز با مراجعه به مراکز علمی آموزشی و پژوهشی متعدد این واقعیت مکشوف گردید، تاکنون پژوهشی مستقل نوین و تحلیلی دراین ارتباط صورت نپذیرفته است. ضرورت اهمیت تشریح مصالحه در قصاص به رغم انکه همواره مورد تاکید بوده اما متاسفانه مجال طرح وبررسی به شکل مبسوط وتخصصی نیافته است اگرچه پایان نامه هایی درزمینه سقوط قصاص نگارش یافته که شاید بهترین آنها رساله دوره دکتری حقوق جزا وجرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران با عنوان سقوط قصاص درنظام حقوقی اسلام و ایران از دکتر سید حسن میرحسینی می باشد که درسال ۱۳۸۴توسط نشرمیزان به زیور چاپ آراسته گردید.
ازدیگر پژوهش های انجام شده دراین موضوع می توان به پایان نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه امام صادق(ع) باعنوان عوامل سقوط قصاص در حقوق کیفری ایران اثر حسین پور مشیری وپایان نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم شناسی دانشگاه تهران(پردیس قم) باعنوان بررسی عوامل سقوط مجازات قصاص درقتل عمد اثر محمد جان حاجی اشاره کرد.
لیکن در همگی پژوهش های انجام شده بیشتر بررسی عفو و فوت جانی توجه شده و صلح در قصاص درحد چند صفحه بررسی شده است.به هرحال دراین تحقیق سعی برآن است که با مدنظر قرار دادن تحقیقات مرتبط بیشتربه ابعادی که تا به حال مستقلا مورد توجه نبوده است. پرداخته شود.
پ-اهداف تحقیق:
از همان ابتدای انتخاب موضوع تعیین اهداف اولیه وتلاش در جهت تحقق بخشیدن به آنها مد نظر بوده است. بر این اساس تلاش برآن است که به شیوه ای روشمند، با در نظر داشتن قواعد و ویژگی های کلی روش علمی تحقیق و با حرکت در مسیر و چهارچوب خاص اهداف مورد نظر محقق گردد. به طور خلاصه اهداف کلی و خاص از انجام این تحقیق را می توان در قالب های ذیل بیان داشت:
-تبیین وتحلیل صحیح مفهوم مصالحه درقصاص وتعیین جایگاه ویژه آن به عنوان یکی از موارد سقوط قصاص درحقوق موضوعه وحقوق اسلام.
-رفع ابهامات موجود درخصوص موضوع تا حد امکان.
-ارائه راهکارهای اصولی وسازنده به مراجع تقنینی وقضایی درجهت اصلاح یا اعمال تغییرات لازم در قوانین و مقررات مربوطه .
-فراهم ساختن زمینه مطالعه وپژوهش بیشتر ولااقل احساس ضرورت پرداختن عمیق تر به موضوع هم در مراجع تقنینی وقضایی وهم در محیط های دانشگاهی وحوزوی.
-عمق بخشی به ادبیات حقوقی کشوردر زمینه مصالحه در قصاص.
ت-سوالات تحقیق:
-مفهوم مصالحه درقصاص وادله مشروعیت آن چیست؟
-چه اموری می تواند بدل مصالحه درقصاص باشد؟
-آیا صلح در قصاص به صورت فضولی امکان پذیر است؟
ث-فرضیات تحقیق:
-به نظر میرسد مصالحه در قصاص یکی از مسقطات قصاص به تراضی و توافق صاحب حق قصاص و جانی به دیه یا کمتر و یا بیشتر از آن در قتل و جرح عمدی اطلاق می گردد. آیات و روایات و مواد ۳۴۷-۳۶۵ق. م .ا ادله مشروعیت مصالحه درقصاص می باشند.
-به نظرمی رسد هر عین یا منفعت انجام عمل ویا امتناع از انجام عمل می تواند بدل مصالحه درقصاص قرار گیرد.
-به نظر می رسد که در این که صلح بر قصاص از طرف غیرجانی قابل تحقق است یاخیر؟ بین صاحب نظران اختلاف نظروجود دارد.
ج- روش تحقیق
با توجه به ماهیت موضوع، اهداف و شیوه گرداوری اطلاعات روش تحقیق توصیفی تحلیلی است.در این روش علاوه بر توصیف عینی واقعی و منظم خصوصیات موضوع و بیان اطلاعات موجود راجع به آن به منظور بهبود شرایط فعلی و در جهت ارائه راهکارها و الگوهای پشنهادی در زمینه مورد بحث تلاش می شود که این امر مستلزم تبین و تحلیل درست و صحیح در جهت رسیدن به مقصود می باشد
ح-ساختار پایان نامه
این پایان نامه در دو فصل نگارش یافته است. در فصل اول به مبانی و صورتهای مصالحه و آثار صلح پرداخته، ضمن سه مبحث، مبحث اول به تعاریف وکلیات صلح قصاص پرداخته و در دو گفتار، گفتار اول، معنی لغوی و اصطلاحی صلح قصاص و در گفتار دوم به لحاظ مشابهت صلح با نهاد عفو تفاوتها و شباهتهای آنها بررسی شده است در مبحث دوم مبانی مصالحه اعم از مبانی فقهی و حقوقی و نقش بزه دیده در اعمال کیفر پرداخته و صورتهای مصالحه در دو گفتار، گفتار اول مصالحه به عضو مشابه یا غیر مشابه و در گفتار دوم بدل صلح مورد بررسی قرار گرفته است. در مبحث چهارم آثار صلح در چهار گفتار بررسی شده است. گفتار اول آثار صلح نسبت به جانی و در گفتار دوم نسبت به مصالح و در گفتار سوم نسبت به اشخاص ثالث و در گفتار چهارم اثر صلح در حق قصاص اولیای دم خواهان قصاص بررسی شده است.
در فصل دوم صاحبان صلح و شرایط طرفین صلح به لحاظ اینکه واحد باشند یا متعدد و در صورت متعدد بودن در صورت حصول اختلاف بین آنها همچنین در صورت فقدان اهلیت آنها چه احکامی جاری خواهد شد و آیا صلح قصاص به صورت فضولی امکان پذیر است یا نه، مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل اول: مبانی، صورتهای مصالحه و آثار صلح
مبحث اول: تعاریف و کلیات صلح
جهت ورود به بحث لازم است ابتدا تعریف صلح را از نظر لغوی و اصطلاحی بررسی کنیم. صلح از عقود معین در فقه اسلامی است که مطابق ماده ۷۵۲ قانون مدنی ممکن است یا در مورد رفع تنازع احتمالی یا در مورد معامله وغیر آن واقع شود و لذا مولفین آنرا به دو قسم صلح بر دعوی و صلح بدوی تقسیم و مورد بررسی قرار داده‌اند^[۲] صلح بر دعوی چنانکه از ماده مزبور بر می‌آید براساس تنازع موجود یا برای جلوگیری از تنازع احتمالی واقع می‌شود در کنار سایر عقود معینه با شرایط و احکام خاص خود قرار می‌گیرد

گفتار اول- معنی لغوی و اصطلاحی صلح قصاص
صلح در لغت به معنی آشتی ، سازش، مصالح کردن، تراضی متنازعین، سلم، خلاف فسد و مقابل جنگ و حرب استعمال گردیده است^[۳]
در اصطلاح فقهی صلح در معنای زیر بکار رفته است:
۱- عقدی که برای رفع نزاع و منازعه وضع گردیده است^[۴]
۲- عقدی که برای رفع منازعه به تراضی وضع گردیده است.
۳- عقدی که برای اصلاح متخلفین به کار می‌رود^[۵].
۴- صلح عبارت است از رضایت طرفین و سازش بر چیزی از قبیل تملک عین یا منفعت یا اسقاط نمودن دین یا حق^[۶]
۵- عقدی است که به سبب آن اصلاح بین متداعیین و متنازعین محقق می‌شود^[۷]
منفعت یا اسقاط دین^[۸]با توجه به تعاریف لغوی اصطلاحی و عرفی صلح و صرف نظر از ایرادات وارده بر تعاریف فوق الذکر از نظر عدم ذکر عوض و یا لزوم وجود اختلاف برای تحقق صلح می‌توان گفت صلح به عنوان یکی ازمسقطلات قصاص به تراضی و توافق صاحب حق قصاص و جانی به دیه یا کمتر و بیشتر از آن در قتل جرح و قطع عمدی اطلاق می‌گردد به عبارتی صلح گذشت از قصاص در مقابل عوض است .
گفتار دوم- تمییز صلح از مفاهیم مشابه
با توجه به نزدیکی معنای صلح با عفو لازم است تفاوتهای ان دو را بیان کنیم. و به صورت مختصر نگاهی به سایر موارد سقوط قصاص از دیدگاه حقوقدانان اسلامی داشته باشیم. صلح با عفو از نظر ماهیت تفاوت اساسی دارد زیرا صلح از جمله اعمال حقوقی است که بر خلاف عفو، توافق دو انشا حقوقی برای تحقق آن لازم است به بیان دیگر صلح از جمله عقود است^[۹]همچنین صلح بر قصاص بر خلاف عفو در مقابل عوض است .^[۱۰]
بعضی از صاحبنظران فارق اساسی بین صلح و عفو را عوض مادی یا مقابل ندانسته و صرفا از نظر معنوی بین این دو نهاد جزایی تفاوت قائل گردیده‌اند به این معنا که صرف نظر کردن از قصاص در ازای دیه یا مال اگر به قصد ترک حق به صورت تسامح باشد عفو است ولی اگر به خاطر مصلحت مصالح از نظر مادی و یا جبران ضرر معنوی باشد صلح تلقی می‌گردد^[۱۱]
بنابراین می‌توان گفت صلح، گذشت از قصاص در مقابل عوض است لکن عفو گذشت از قصاص بصورت مجانی و بلاعوض است صرف نظر از تفاوتهای اساسی بین صلح و عفو به شرح فوق گاهی عفو و صلح در گذشت از قصاص در مقابل مال جمع می‌گردند به عنوان مثال گذشت از قصاص در ازای دیه از نظر آن دسته از فقها که مجازات قتل عمدی را به نحو تعیین قصاص می‌دانند صلح است ولی از دیدگاه آن عده از فقها که مجازات قتل عمدی را قصاص یا دیه به نحو تخییر معرفی کرده‌اند عفو است، چون قبول جانی در این فرض شرط نیست.^[۱۲]
فقها در مباحث حدود و قصاص و دیات و تعزیرات ضمن بیان موجبات مجازات، سبب یا اسباب سقوط آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار داده‌اند.
در حقوق اسلام عوامل سقوط مجازات متعدد برخی از آن‌ها اختصاص به نوع معینی از مجازات دارد و در صورت تحقق صرفا موجب سقوط آن مجازات می‌گردند از قبیل ارث قصاص که فقط موجب سقوط مجازات قصاص است برخی دیگر از این اسباب از نظر تاثیر در سقوط مجازات دامنه عمل وسیع‌تری دارند و در صورت تحقق موجب سقوط تعدادی از مجازات ها می‌گردند به عنوان مثال فوت مرتکب جرم یکی از موارد سقوط مجازات است که در صورت بروز کلیه مجازات‌های بدنی یا مجازات‌های متعلق به شخص جانی را ساقط می‌کند.^[۱۳]
در اینجا با توجه به مبانی فقهی قضیه و مجموع نظرات فقهای اسلامی موارد مهم سقوط مجازات را در حقوق اسلام به طور خلاصه بررسی می‌کنیم.
الف- عفو
عفو صاحبان حق به عنوان سببی از اسباب سقوط مجازات در حقوق جزای اسلام مطرح است به عنوان مثال اگر صاحبان حق قصاص در قتل عمدی جانی را عفو کنند مجازات قصاص ساقط می‌گردد.
ب- رجوع از شهادت
رجوع از شهادت بعد از اثبات جرم و یا صدور حکم از موجبات سقوط مجازات در حقوق جزای اسلامی است بنابراین در جرایمی که با شهادت شهود ثابت می‌گردد اگر شهود بعد از ادای شهادت و یا صدور حکم براساس آن از شهادت خود رجوع کنند مجازات متعلقه ساقط می‌گردد^[۱۴].
پ- ارث قصاص
تعدادی از فقهای اسلام ارث قصاص را به عنوان یکی از مصادیق سقوط مجازات در حقوق اسلامی معرفی کرده‌اند به نظر این دسته از فقها اگر حق قصاص از جانی یا کسی که از نظر شرع حق قصاص از جانی ندارد به ارث برسد مجازات قصاص تحت شرایطی ساقط می‌گردد. ^[۱۵]