«دعا یعنی گدایی و گدایی در پیشگاه خدای سبحان برای انسان فخر است، البته به این شرط که در گدایی موحد باشد. همچنین توحید در این مرحله، شیرین‌ترین دوران زندگی انسان است.»^[۱۵] انسان باید همواره از خداوند بخواهد او را به این مرحله برساند تا دیگر از غیر او چیزی نخواهد و حلاوت و شیرینی هم صحبتی با پروردگار را بچشد و دل را از هر چه غیر اوست پاک کند. دعا نوعی بندگی است و در عین حال طلب‌کردن از اوست و غیر را واگذاردن و به او پیوستن است، پس چنین بنده‌ای خود را از عذاب دور می‌کند و به رحمت حق نزدیک می‌شود. «دعا منبع عظیم تغذیه روح و نفس انسانی است و اثر سازنده عجیبی دارد. دعا یکی از وسایل ارتباط با خداوند است که عامل موثری برای خودسازی است.»^[۱۶] دعا عامل خودسازی بشر است، پس از اثبات بندگی خود از خداوند طلب بخشش می‌کنیم و از او می‌خواهیم که از گناهان ما بگذرد تا اولین قدم را برای خودسازی برداشته باشیم: «اللهم اغفرلی کل ذنب اذنبـته و کل خطیئه اخطاتها اللهم انی اتقرب الیک بذکرک و استشفع بک الی نفسک: خدایا بیامرز مرا هر گناهی که کرده‌ام و هر خطایی که از من سر زده؛ خدایا من به‌سوی تو نزدیک می‌شوم، به وسیله ذکر تو و به درگاهت خودت را شفیع آورده‌ام.»^[۱۷]

دفع عذاب یکی از حاجاتی است که بندگان در دعا از خداوند می‌خواهند این نکته شاید جلوه دیگری به تعریف دعا بیافزاید. مهدی ملک ثابت دعا را چنین تعریف می‌کند: «دعا ندا کردن خداوند است با گریه و زاری برای آن که از دعاکننده دفع عذاب کند یا مطلوبش را برآورده سازد.»^[۱۸] عطار می‌گوید:

یـــا رب آگــاهی ز یــــارب‌های مــا

حــاضری در مـــاتم شــــب‌های مــــا

مــاتمم از حــد بــشد ســوری فرست

در مــیان ظلـــمتم نـــــوری فــــرست

پــــایمــرد مــن در این مـاتم تو باش

کـس نــدارم دسـت گیرم هم تو باش^[۱۹]

۱-۴٫ تعریف نیایش
در فرهنگ معین نیایش این‌گونه تعریف شده است: «عبادت، پرستش، مصدر این کلمه در فارسی مستعمل نیست.»^[۲۰]
مولوی در این بیت با خدای خویش نیایش کرده و او را مورد ستایش قرار داده است.

ای صفاتت آفـــتاب معــــرفـــــــت

و آفــتاب چـــرخ بند یـــک صـفت

گــاه خـــورشیدی و گه دریــا شوی

گــاه کــوه قــاف و گــه عنقا شوی

تو نه این باشی نه آن در ذات خویش

ای فزون از وهم‌ها و ز بــیش بـیش^[۲۱]