۱۶

جاورسیان

۳۲۶

۱۴

۲۹/۲۳

ماخذ: نگارنده
شکل(۳-۵): ناهمواری های شهرستان خنداب
۳-۲- ویژگی های طبیعی
یکی از ویژگی های مهم بخش کشاورزی، وجود ریسک بالا در این بخش است. به طورکلی تولید محصولات کشاورزی به شدت وابسته به فرایندهای طبیعی و بیولوژیکی است و در مواجهه با فرایندهای طبیعی و بیولوژیکی نظیر تغییرات آب و هوایی، انواع بیماری ها و سایر حوادث قهری که به صورت تصادفی رخ می دهد، به شدت آسیب پذیر است(کبیری و برزنده،۶۰۱:۱۳۸۳). میزان بارندگی، خشکسالی، دسترسی به آب، سرما، توفان، تگرگ، آفات و بیماری ها، سیل، زمین لرزه و دیگر متغیرهایی نظیر این ها، تولید در بخش کشاورزی را از طریق خطرپذیری تولید و سرمایه گذاری، تحت الشعاع قرار می دهند(دهقان و حسینی،۵:۱۳۸۵). برهمین اساس، مخاطرات طبیعی و اکولوژیکی مجموعه شکننده و آسیب پذیری برای تولیدکنندگان این بخش فراهم می آورد و ریسک سرمایه گذاری در فعالیت های مولد اقتصاد کشاورزی را تشدید و منجر به ضعف اقتصاد مبتنی بر تولید در روستاها می گردد. بنابراین، فعالیت های کشاورزی به طور ذاتی توام با ریسک هستند و کشاورزان مجبور به تصمیم گیری در چنین محیطی اند. بطورکلی، ویژگی های طبیعی دخیل در فعالیت کشاورزی مربوط به منابع خاک، آب، شرایط آب و هوایی و عوامل زیستی می شود. در بخش منابع خاک شاخص هایی که رشد گیاه را متاثر می سازند در ارتباط با بافت، عمق، شوری، فرسایش، مواد آلی و کلاس بندی اراضی می باشد که هرگونه نقفص و محدودیتی در این ویژگی ها مانع از رشد و بهره وری تولیدات کشاورزی می شود. در بخش منابع آب به ظرفیت های آبی پرداخته می شود و ویژگی هایی نظیر نیاز آبی و کیفیت آب مورد بررسی قرار می گیرد و هرگونه کمبود و نقصی در این ارتباط میزان بهره وری تولید را در بخش کشاورزی متاثر می سازد. وضعیت آب و هوایی به خصوصیات بارش، دما، رطوبت، یخبندان، تبخیر و ارتفاع اشاره دارد و تغییرات اقلیمی را به عنوان عامل اختلال گر در رشد و بهره وری گیاه مطرح می سازد. عوامل زیستی به ویژگی های مفید و خسارت زای بیولوژیکی در مزرعه می پردازد و مجموعه ای از حشرات مفید و مهاجم و شیوع بیماری را در بخش کشاورزی مورد بررسی قرار می دهد.

۳-۲-۱- منابع خاک
براساس مطالعات صورت گرفته وضعیت عمومی منابع خاک در شهرستان خنداب شرایط مناسبی را برای گسترش و توسعه فعالیت بخش کشاورزی فراهم آورده و مجموعه ویژگی هایی که جهت رشد و نمو گیاه و محصول نیاز هست را در حدی مناسب و تاحدودی ایده آل در اختیار کشاورزان قرار داده است.
بطورکلی، در مطالعات صورت گرفته و بازخوانی نقشه های خاک شناسی، بافت خاک شهرستان خنداب لوم رسی- شنی (sandy – clay – loam) و در طبقه ۷ مثلث بافت خاک قرار می گیرد. این طبقه از خاک ها ۲۰ تا ۳۵ درصد رس داشته و مقدار سیلت آن ۲۸ درصد کمتر و شن آن نیز بیش از ۴۵ درصد می باشد. بطورکلی، خاک های شنی دارای ضریب نگاهداری رطوبت و ظرفیت تبادلی کمتر، ولی نفوذپذیری بیشتری هستند. در عوض خاک های رسی دارای ضریب نگهداری رطوبت و ظرفیت تبادلی زیاد بوده، ولی نفوذپذیری کمتری دارند(جعفری و طویلی، ۹۸:۱۳۸۹). خاک های سیلت حالتی بینابین دارند و ترکیبی از خاک های شنی- رسی می باشند که هم قابلیت نگهداری رطوبت و هم قابلیت نفوذپذیری آب را دارند. بنابراین، طبقه لوم رسی- شنی یکی از بهترین انواع بافت های خاکی برای فعالیت باغبانی در بخش کشاورزی محسوب می شوند.
شکل(۳-۶): بافت خاک شهرستان خنداب
عمق خاک کشاورزی در شهرستان خنداب بیش ۱۲۰ سانتیمتر می باشد و بهترین شرایط را در صورت فراهم آوردن سایر نهاده برای فعالیت کشاورزی دارا می باشد. این عمق از خاک ها توان بالایی برای نگهداری رطوبت دارند و با قدرت زیاد حفظ رطوبت میزان آب مصرفی و تعداد دفعات آبیاری را پایین می آورند. ضمن اینکه، عمق بالای خاک در تامین مواد غذایی و آلی برای گیاه موثر است. میزان شوری خاک در شهرستان خنداب کوچکتر از ۵/۱ در واحد دسی زیمنس بر متر است که در طبقه بندی خاک های شور جز گروه غیر شور قرار می گیرد و اثر آن در کاهش محصول ناچیز است. شوری خاک مهمترین معضل رشد گیاه محسوب می شود و در کاهش بازده و میزان کیفیت محصول موثر واقع می شود. میزان کربن آلی خاک در شهرستان خنداب ۵/۱ درصد و جز خاک هایی با مقدار مواد آلی زیاد محسوب می شود. فرسایش خاک در شهرستان خنداب بنابر مطالعات صورت گرفته و نظرات کارشناسی شده ۱۱ تن در هکتار می باشد و از متوسط کشوری بالاتر است.
شکل(۳-۷): فرسایش خاک در شهرستان خنداب
بیشتر زمین های شهرستان خنداب در کلاس اراضی ۲ و ۳ توزیع شده اند که دارای محدودیت متوسط و تاحدودی زیاد برای انجام فعالیت کشاورزی هستند که با تامین به موقع آب و اجرای عملیات خاک ورزی مطلوبیت لازم را جهت کشت پیدا می کنند.
شکل(۳-۸): کاربری اراضی در شهرستان خنداب
۳-۲-۲- منابع آب
شرایط عمومی منابع آب در بخش کشاورزی کشور نشان از کاهش شدید آب های سطحی و زیرزمینی دارد و کمبود منابع آب توسعه بخش کشاورزی را با مشکلات فراوانی روبرو ساخته و حتی غیر ممکن کرده است. این درحالی است که وضعیت منابع آب مصرفی در شهرستان خنداب از شرایط مناسبی برخوردار است و وجود رودخانه فصلی قره چای و ذخایر آب زیرزمینی غنی جایگاه کشاورزی این منطقه را در حد ایده آلی قرار داده است. اگرچه در سال های اخیر بنابر سیاست های غلط و برداشت های بی رویه سطح آب سفره های زیرزمینی کاهش پیدا کرده و تراز آبی شهرستان را منفی نموده است ولی با وجود رودخانه فصلی و نوع تیپولوژی منطقه این معضل تاحدودی جبران می شود. بطورکلی، وضعیت عمومی منابع آبی شهرستان خنداب به شرح جدول زیر می باشد.
جدول(۳-۵): وضعیت منابع آب شهرستان خنداب

میزان بارش سالانه (م م )

۲۸۲

تعداد رودخانه دایمی

۱

تعداد چاه عمیق ونیمه عمیق (حلقه)

۷۴۰

استخر ذخیره آب (باب)

۴۰

تعداد چشمه (رشته)

۹۰

تعداد قنات (دهنه)

۱۰۰

میزان آب مصرفی بخش کشاورزی (م م م)

۲۳۱