بی مهرگان، ماکروفیت ها

مورد زاید ارگانیک و سمی، غنی کننده مغذی ها

سهولت، قیمت ارزان، عدم نیاز به وسایل یا اطلاعات تخصصی

احتمال نیاز به بعضی اطلاعات تخصصی، استفاده محلی و موضعی، دقت نسبتاً پایین

شاخص های زیستی

بی مهرگان، ماکروفیت ها، جلبک ها، گلسنگ ها

مواد زاید ارگانیک، مغذی ها، عوامل اسیدی، گازهای سمی

سهولت، قیمت ارزان، عدم نیاز به وسایل تخصصی

احتمال نیاز به بعضی اطلاعات تخصصی، استفاده محلی و موضعی، دقت نسبتاً کم

روش های میکروب شناسی

باکتری ها

مواد ارگانیک و دفعی

قیمت نسبتاً ارزان ارتباط مستقیم با بهداشت انسانی

احتمال نیاز به بعضی اطلاعات و وسایل تخصصی

انباشت های زیستی

ماکروفیت ها، بی مهرگان بزرگ مهره داران

مواد زاید سمی فلزات سنگین سموم ترکیبات هیدروکربن مواد رادیواکتیو

نشان دهنده میزان دسترسی زیستی به آلاینده ها، مرتبط با بهداشت انسانی

وقت گیر، نیاز به وسایل گران قیمت و پرسنل مجرب دارد

سنجش زیستی

میکروارگانیسم ها، ماکروفیتها، جلبکها، بی مهرگان مهره داران رده پایین

مواد ارگانیک، گازهای سمی، مواد زاید سمی،

نتیجه گیری سریع، قیمت نسبتاً ارزان، بعضی پایشهای مدت دار قابل انجام است

مشکل در تعمیم دادن شرایط آزمایشگاهی با وضعیت محیط

‏انتخاب روش نمونه گیری به سلیقه مجریان مختلف و یا وجود نیاز به مقایسه ‏داده های جمع آوری شده در زمان ها یا مکان های مختلف بستگی دارد. واضح است که در طول یک برنامه پایش، یک روش نمونه گیری مشخص باید استفاده شود و به همین دلیل بسیاری از روش های اصلی، هم چون شاخص زیستی و ارزیابی میکروب شناسی روش های نمونه گیری مخصوص به خود دارند(اسماعیلی ساری، ۱۳۸۱).
۱-۶- آبسنگ های مرجانی^[۱۰]
آبسنگ های مرجانی با وسعت ۲۸۴۳۰۰ ‏کیلومتر مربع کم تر از ۲/۰ ‏درصد سطح اقیانوس ها و دریاهای جهان را می پوشانند، از متنوع ترین زیستگاه های دریایی جهان محسوب می شوند که ساکن آب های استوایی و نیمه استوایی هستند (Spalding and Grenfell., ۱۹۹۷‏). به دلیل ساختار آهکی و معماری خاص، تنوع زیستی در این مناطق فوق العاده بالا است، به طوری که پس از جنگل های استوایی دومین زیستگاه غنی جهان را تشکیل می دهند. از میان ۳۳ ‏شاخه جانوری و گیاهی که در زیستگاه های دریایی یافت می شوند، ۳۰ ‏شاخه در این مناطق زندگی کرده و تخمین زده می شود، بیش از ۹ ‏میلیون گونه گیاهی و جانوری در این زیستگاه ها زندگی کنند (۱۹۹۸,Sumich‏).
‏این امر رونق فعالیت های شیلاتی در صید ماهیان و دیگر بی مهرگان تجاری (لابستر، خیار دریایی خوراکی و …) را به دنبال دارد به طوری که ۱۰ درصد صید ماهیان شیلاتی دنیا در این مناطق صورت پذیرفته و از این نظر هر کیلومتر مربع آن، سالانه ارزشی معادل ۱۵۰۰۰ ‏تا ۱۵۰۰۰۰ ‏دلار آمریکا دارد. بهره برداری انسان از این زیستگاه ها تنها محدود به فعالیت های شیلاتی نیست، بلکه طبق برآورد های انجام شده، این منابع با ارزش زیستی از جنبه های مختلف سالانه در سراسر دنیا حدود ۵/۳۷ ‏میلیارد دلار آمریکا سود عاید انسان ها می کند.
‏این مناطق، به عنوان موج شکن های طبیعی عمل کرده و ۹۰ ‏درصد انرژی امواج را جذب می نمایند، و بدین طریق مانع از فرسایش سواحل می گردند (مشابه جنگل ها که از فرسایش خاک جلوگیری می کنند). انواع دیگر بهره برداری انسان شامل مواردی همچون: استفاده در صنایع دارویی و پزشکی نظیر ساخت استخوان و دندان مصنوعی، رونق فعالیت های گردشگری و جذب گردشگر و تجارت ماهیان زینتی است. بر اساس گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP‏)^[۱۱]. هر کیلومتر مربع از این زیستگاه ها در جنبه های مختلف، ارزشی معادل ۱۰۰۰۰۰ ‏تا ۸۰۰۰۰۰ ‏دلار آمریکا دارد، در حالی که سالانه ۷۷۵ ‏دلار پول صرف حفاظت از آنها می شود ( ۱۹۹۸‏,Bryant et al‏).
حدود ۸۰۰ ‏گونه مرجان سخت در سراسر دنیا وجود دارد که اکثر این گونه ها در آب های اقیانوس آرام یافت می شوند، بیش ترین تنوع گونه ای مرجان های سخت در کشورهای فیلیپین، اندونزی، مالزی و گینه نو با بیش از ۴۰۰ ‏گونه مرجان در هر یک از این کشور است ( ۲۰۰۱‏,Spalding et al.).
‏این موجودات جزء مسن ترین جوامع دریایی با تاریخچه ای معادل بیش از ۳۵۰ ‏میلیون سال بوده و در ۱۰۱ کشور جهان پراکنده اند. درجه حرارت مناسب برای رشد آنها ۲۳ ‏تا ۲۹ ‏درجه سانتی گراد و شوری مناسب ۳۲ تا ۴۲ ‏قسمت در هزار است ( ۲۰۰۳‏,Allen and Steene).

‏خلیج فارس پیکره آبی نیمه بسته ای به طول ۱۰۰۰ کیلومتر و پهنه ی ۳۴۰ ‏کیلومتر تا ۶۰ ‏کیلومتر در تنگه هرمز است. متوسط عمق آن ۳۵ ‏متر و حداکثر عمق آن ۱۰۰ متر است. میزان شوری آن بین ۲۸ تا ۵۰ قسمت در هزار و نوسانات دمایی از ۱۲ درجه سانتی گراد در زمستان، تا بیش از ۴۰ ‏درجه سانتی گراد در تابستان، متغیر است. این شرایط منحصر بفرد محدودیت هایی را برای جوامع مرجانی به وجود آورده و باعث کاهش تنوع زیستی مرجان های سخت این منطقه در مقایسه با اقیانوس هند می گردد. از طرفی، شرایط فوق سبب می گردد تا مرجان های سخت این منطقه، نسبت به سایر نقاط دنیا شرایط حادتری را تجربه نمایند، به طوری که مرجان های این منطقه در مقایسه با دیگر نقاط اقیانوس هند مقاوم تر هستند (‏Johns, 1999‏).
۱-۶-۱- ضرورت مطالعه آبسنگ های مرجانی
اگرچه آبسنگ های مرجانی جزء مهمترین زیستگاه های دریایی جهان محسوب می شوند، اما به دلیل افزایش دمای آب دریاها و سایر عوامل نظیر فعالیت های رو به گسترش انسانی، پدیده هایی نظیر سفیدشدگی^[۱۲] و بیماری های مرجانی، به طور فزاینده ای در معرض تهدید و نابودی هستند؛ به طوری که ۵۸ ‏درصد آبسنگ های مرجانی دنیا در معرض تهدید هستند (Spalding et al., ۲۰۰۱ ‏).
‏آبسنگ های مرجانی خلیج فارس نیز از این شرایط مستثنی نبوده و در اثر بروز پدیده سفیدشدگی در سال های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ ‏مقدار قابل توجهی از مرجان های این منطقه از بین رفته اند (شکری، ۱۳۸۰). به علاوه، آبسنگ های مرجانی ایران به دلیل قرارگرفتن در منطقه ای که دارای شرایط زیست محیطی نه چندان مناسب برای رشد و زندگی است نظیر: عمق کم آب، نوسانات درجه حرارت، شوری زیاد و تردد کشتی های نفت کش از نظر بوم شناختی تحت فشار قرار گرفته و در آستانه تحمل بوم شناسی خود قرار دارند. این موضوع این پیکره آبی را مبدل به آزمایشگاهی طبیعی می نماید تا مورد توجه محققان مختلف داخل و خارج کشور قرار گیرد.
‏اطلاعات در مورد آبسنگ های مرجانی ایران بسیار محدود بوده و تقریباً اکثر مطالعات انجام شده تا قبل از سال ۱۳۸۰ ‏به بررسی های کیفی پرداخته اند. این امر موجب عدم اجرای هر گونه برنامه مدیریتی به منظور در امان ماندن از اثرات سوء توسعه فعالیت های انسانی به ویژه در مناطق آزاد تجاری همچون کیش و قشم و نیز بهره برداری پایدار از این بوم سامانه ها گردیده است.
۱-۶-۲- جایگاه آبسنگ های مرجانی در رده بندی تکاملی موجودات
‏از نظر سیستماتیک مرجان های سخت به موارد زیر متعلق هستند:
سلسله: جانوران: Animalea ‏