۳-۴ مواد‌غذایی
جهت تغذیه مولدین از اسکوئید، ملالیس (Pen shell)، جگر گاو و کرم پرتار (Perinereis nuntia) و همچنین جهت تغذیه لارو‌های حاصله از سیست آرتمیا، جلبک کیتوسروس، غذای MCF(Micro Encapsulated Feed) ساخت شرکت Gold Coin Specialities تایلند، پودر اسپیرولینا، فلک آرتمیا Bio-flake (Artemia flake) ساخت شرکت Bio Technology تایلند نیز استفاده گردید (شکل ۳-۲).

شکل ۳-۲ مواد‌غذایی مورد استفاده مولدین میگوی Litopenaeus vannamei به ترتیب از بالا و راست به چپ کرم پرتار Perinereis nuntia، ملالیس، جگر گاو و اسکوئید
۳-۵ سایرتجهیزات و مواد مورد استفاده
امکانات زیربنایی موجود در مرکز شامل سیستم آبرسانی و بهبود کیفیت آب، هواده مرکزی، سیستم تولید غذای زنده، کولر، روپوش پلاستیکی سیاه غیر قابل نفوذ نور، ظروف پلاستیکی در حجم‌های مختلف، ساچوک، لوله ها و سنگ‌های هواده و انواع فیلترها بود.
۳-۶ آماده سازی مخازن
پیش از آبگیری مخازن نسبت به آماده‌سازی آن‌ها اقدام گردید. مخازن در ابتدا با پودر لباسشویی شستشو و با آب شیرین آبکشی شدند، سپس با بهره گرفتن از پوویدون آیداین ضدعفونی و با آب شیرین شستشو داده شده و در مجاورت هوا خشک گردیدند. همچنین مخازن ده تنی با فواصل حجمی دو تن برای کنترل حجم آب مدرج شدند. از عملکرد سیستم هوارسانی اطمینان حاصل نموده و بخشی از لوله‌ها و سنگ‌های هوا که درون مخازن قرار می‌گرفتند قبل از استفاده با غوطه‌ور ساختن در محلول فرمالین ppm 250 و پوویدون آیداین ضدعفونی و با آب شیرین آبکشی شدند. در نهایت با‌توجه به تیمارهای مورد بررسی مخازن را نشاندار نموده و یک روز قبل از انتقال مولدین به مخازن نسبت به آبگیری مخزن‌ها اقدام شد.

۳-۷ تامین و ضدعفونی آب مورد نیاز پرورش
آب مورد استفاده مراکز تکثیر میگو لازم است فاقد آلودگی‌های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیک باشد. لذا به‌منظور هرچه مطلوب‌تر ساختن کیفیت، آب از حوضچه رسوبگیر و صافی‌های شنی به‌منظور تصفیه فیزیکی عبور داده سپس با افزودن مواد شیمیایی به آب به منظور ضدعفونی و رسوب دادن فلزات سنگین جهت بهبود کیفی آب اقدام شد. منبع تامین آب شور در این مرکز از آب دریا (خور) با شوری ۴۰ قسمت در هزار بود. سپس آب به مخازن آماده سازی نه تنی منتقل و با افزودن هیپوکلریت کلسیم با غلظتppm 15 ضدعفونی می‌گردید. اگرچه در صورت هوادهی، پس از ۲۴ ساعت کلر موجود در آب می‌بایست خنثی شود اما در تمام دفعات آماده‌سازی آب برای خنثی سازی کلر از تیوسولفات سدیم نیز استفاده شد. وجود کلر در آب با به‌کار بردن معرف اتولیدین قابل تشخیص است. درصورتی که بهml 10 آب پنج قطره از این معرف اضافه شود و رنگ آب به زرد تا نارنجی تغییر نماید، نشان‌دهنده وجود گاز کلر در آب است. این گاز برای لاروها بسیار خطرناک بوده و حتی غلظت‌های پایین آن مرگ‌آور است.
برای پایین‌آوردن شوری آب و رساندن به شوری مورد نیاز، از آب شیرین استفاده شد. پس از ضدعفونی و خنثی نمودن کلر، آب از فیلتر پلاستیکی عبور داده شده و به سالن انتقال می‌یافت. از ماده Na₂EDTA با غلظت ppm 5/1 به‌منظور خنثی نمودن فلزات سنگین استفاده شد. پس از حداقل نیم‌ساعت هوادهی، آب برای مصرف آماده بود (Licop, 1988; Colt and Huguenine, 1992) که دوباره بعد از عبور دادن از فیلتر پارچه‌ای نسبت به آبگیری مخازن اقدام می‌شد.
۳-۸ آبگیری مخازن و تنظیم فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب
در این مرحله تعداد شش عدد مخزن ۱۰ تنی جهت معرفی مولدین آبگیری شده و تمامی فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب کنترل شدند. شوری آب ۳۷ قسمت در هزار، pH به‌طور متوسط برابر هشت و دمای آب به وسیله کولر در محدوده ۲۹-۳۰ درجه سانتیگراد تنظیم شدند. در طول دوره آزمایش آب مرتبا هوادهی می‌شد تا اکسیژن محلول پنج میلی‌گرم بر لیتر ثابت بماند و همه شرایط برای ورود مولدین به مخازن به‌صورت کنترل شده و بهینه باشد.
دما و شوری آب روزانه یک نوبت اندازه‌گیری شده و همچنین اکسیژن محلول و pH روزانه در دو نوبت صبح و عصر اندازه‌گیری و ثبت می‌شد. اکسیژن محلول به وسیله اکسیژن متر دیجیتالWTW و pH با دستگاهpH متر دیجیتال WTW، شوری توسط شوری‌سنج چشمیو دما توسط دماسنج دیجیتال مورد سنجش قرار می‌گرفت.
۳-۹ انتقال مولدین به مخازن
ابتدا شش مخزن ۱۰ تنی به‌اندازه دو تن آبگیری شده و در هر تیمار نرها و ماده‌ها در مخازن جداگانه نگهداری شدند. بدین منظور مولدینی که برای انتقال به مخازن انتخاب شدند از نظر ظاهری (آنتن‌ها، پاها، پایه‌های چشمی، اسکلت خارجی) کاملا سالم بوده و فاقد هرگونه بیماری بودند. مولدین ماده وزن‌کشی و به تعداد ۱۸ عدد در هر سه مخزن به‌صورت جداگانه قرار گرفتند و روی مخازن، پوشش پلاستیکی سیاه رنگ کشیده شد، سپس مولدین نر هم وزن کشی شده و به تعداد ۱۸ عدد در هر کدام از سه مخزن دیگر انتقال یافتند (شکل ۳-۳).
شکل ۳-۳ وزن کشی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei برای انتقال به مخازن آزمایشی
۳-۱۰ غذادهی مولدین و رسیدگی جنسی
یک روز بعد از انتقال مولدین به مخازن مورد نظر، تیماربندی، و رفع استرس، غذادهی بر اساس ۱۲% وزن بدن به‌صورت روزانه آغاز شد. غذادهی روزانه در چهار نوبت متناوب در ساعت های ۶، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ انجام می‌گرفت (شکوری،۱۳۷۶) (شکل ۳-۴). در نوبت اول غذادهی، یعنی در ساعت ۶ صبح فقط از ملالیس جهت تغذیه مولدین استفاده می‌شد، کرم پرتار Perinereis nuntia در نوبت دوم، اسکوئید در نوبت سوم و جگر گاو در نوبت چهارم به مولدین داده می‌شد تا روند رسیدگی جنسی طی کرده، به مرحله چهار رسیدگی جنسی رسیده و آماده جفت‌گیری و تخم‌ریزی شدند. لازم به ذکر است میزان هرکدام از غذاها برای تیمارهای مختلف از قبل محاسبه شد، به‌اینصورت که در تیمار یک از ۱۰۰% جیره غذایی ۳۵% اسکوئید، ۳۵% ملالیس و ۳۰% جگر گاو بود همچنین در تیمار دو ۸% کرم پرتار Perinereis nuntia، ۳۰% اسکوئید، ۳۰% ملالیس و ۳۲% جگر گاو بود و در تیمار سه جیره غذایی حاوی ۱۲% کرم پرتار Perinereis nuntia، ۳۰% اسکوئید، ۳۰% ملالیس و ۲۸% جگر گاو نیز بود.
شکل ۳-۴ وزن کردن غذاها و آماده‌سازی آن‌ها برای مولدین میگوی Litopenaeus vannamei در هر وعده غذایی
۳-۱۱ تخم‌ریزی و انتقال لاروها
پس از حصول اطمینان از رسیدگی مولدین ماده و رسیدن به مرحله چهار رسیدگی جنسی، آن‌ها به مخازن مولدین نر جهت جفت‌گیری منتقل شدند. از این پس بررسی مولدین هر یک ساعت یکبار انجام شده و مولدهایی که اسپرم گرفته و جفت‌گیری کرده بودند به یک وان حاوی محلول پوویدون آیداین منتقل شدند و پس از ضدعفونی به یک مخزن دیگر جهت تخم‌ریزی معرفی شدند. مخزنی که برای تخم‌ریزی مولدین آماده شده بود حاوی ماده ضد قارچ بیوتونیک و همچنین EDTA بود. همچنین در مخازن تخم‌ریزی هوادهی به‌صورت بسیار ملایم انجام می‌شد. مولدین از ساعت ۲۳ الی ۱ نیمه شب درحال تخم‌ریزی بودند و پس از آن میگوهای ماده از مخزن تخم‌ریزی جدا و به مخزن اصلی خود برگردانده شدند. تخم‌ها هر ۲۰ دقیقه یکبار به هم زده شده تا ته‌نشین نشوند و به هم نچسبند، البته وجود هوادهی به‌صورت مداوم و ملایم در تانک‌ها نیز به ته‌نشین نشدن تخم‌ها کمک می‎کرد. پس از تفریخ تخم، لارو میگو از سه مرحله تکاملی اصلی شامل ناپلیوس، زوآ (یا پروتوزوآ) و مایسیس عبور می‌کند. هریک از این مراحل بر اساس ویژگی‌های ریختی به زیرمرحله‌های مشخصی قابل تفکیک هستند که عبور از هریک از آن‌ها با پوست‌اندازی مشخص می‌شود. در نهایت آخرین مرحله لارو پیشرفته یا پست‌لاروی است، پست‌لاروها کاملا شبیه به میگوی بالغ هستند (Wyban and Sweeney, 1991). در ساعت نه صبح روز بعد از تخم‌ریزی اولین ناپلی‌ها مشاهده شدند و تفریخ آغاز شد و در حدود دو ساعت بعد تفریخ به‌طور کامل به پایان رسید. سپس ناپلی‌ها شمارش شده و به تانک‌های لاروی انتقال یافتند.
در واقع تخم‌های تولیدی هر مولد را از بدو تخم‌ریزی به مخازن دو تنی جداگانه انتقال داده تا بتوان به‌سهولت تعداد لاروها را هم در مرحله ناپلیوس و هم در مرحله پست‌لاروی شمارش نمود.
۳-۱۲ شمارش و توزیع لاروها به مخازن
در مخازن آماده‌سازی شده برای لاروها دمای آب برای مرحله ناپلیوس ۲۹-۳۰ درجه سانتی‌گراد و شوری ۳۲ قسمت در هزار تنظیم شد. شمارش جمعیت تخم‌ها و ناپلی‌ها به‌اینصورت بود که آب هر مخزن تخم‌ریزی را مخلوط نموده و پنج نمونه ۱۰۰ میلی لیتری انتخاب شده، تعداد تخم‌ها و ناپلی‌های هر نمونه شمارش و سپس این عدد به حجم آب هر تانک تعمیم داده می‌شد. تعداد کل تخم‌ها و ناپلی‌های موجود در مخزن پرورش با بهره گرفتن از رابطه زیر برآورد شد (شکوری، ۱۳۷۶):
پس از شمارش نهایی لاروها تعداد ۱۰۰۰ قطعه لارو از هر تیمار برای انجام تست‌ها به مخازن دیگر منتقل شدند و باقیمانده لاروها به سیستم پرورش مرکز بازگردانده شد.

شکل ۳-۵ آماده‌سازی مخازن لاروی، انتقال لاروها به مخازن و بررسی روزانه وضعیت لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei
۳-۱۳ عملیات پرورش، غذادهی و بررسی سلامت لاروها
با عبور لارو از مرحله‌ای به مرحله دیگر، احتیاجات غذایی و همچنین ویژگی‌های ریختی آن تغییر می‌کند. ناپلیوس‌های تازه تفریخ شده به ذخیره غذایی خود متکی هستند. پس از پنج بار پوست‌اندازی این ذخیره غذایی پایان یافته و ناپلیوس‌ها به مرحله زوآ وارد شده و از همان ساعت تغذیه با فیتوپلانکتون از جنس کیتوسروس و اسپیرولینا شروع شد. به‌اینصورت که در طول روز دو وعده کیتوسروس و دو وعده اسپیرولینا داده می‌شد. در مرحله زوآ Π، بین هر وعده کیتوسروس، یک وعده فلک آرتمیا و یک وعده غذای MCF داده می‌شد. از مرحله زوآ Ш تا مایسیسΠ ، در هر وعده غذایی یکی از غذاهای MCF، فلک آرتمیا، کیتوسروس و آرتمیای کشته شده داده می‌شد. در مرحله زوآ فلک آرتمیا باید ابتدا از فیلتر ۲۰ میکرون عبور داده و بعد به لاروها داده می‌شد. پس از سه بار پوست‌اندازی، زوآ به مایسیس تبدیل شد. از مرحله مایسیس Ш کم‌کم آرتمیای زنده جایگزین آرتمیای کشته شده، همچنین از این مرحله به بعد فلک آرتمیا از فیلتر ۱۰۰ میکرون عبور داده شد. علت اینکه آرتمیا به‌صورت کشته شده به لاروها در مرحله مایسیس داده می‌شد این است که قدرت شنای ناپلی آرتمیا از شنای مرحله مایسیس بیش‌تر است و در نتیجه لارو به‌سختی می‌تواند آن را برای تغذیه شکارکند. به‌این منظور پس از اینکه ناپلی‌های آرتمیا از زوگ خارج و شستشو داده شدند و پس از تفریخ، در یک ظرف قرار گرفته و به کمک آب جوش ۱۰۰ درجه کشته شدند. از مرحله پست‌لاروІ به بعد هر چهار ساعت یکبار آرتمیای زنده جهت تغذیه استفاده و در بین این وعده‌ها از فلک آرتمیا نیز جهت تغذیه لاروها استفاده شد. در مرحله پست‌لاروی غذای MCF قطع گردید. لازم به ذکر است که روزانه به حوضچه های لاروی مقدار ppm 2 اکسی تتراسایکلین و یک قاشق چای خوری ویتامین C داده می‌شد.

شکل ۳-۶ غذاهای لاروی مورد استفاده در دوره پرورش لاروهای تولیدی از راست به چپ فلک آرتمیا، غذای M.C.F، جلبک کیتوسروس و ناپلی آرتمیا
۳-۱۴ تعویض آب و خارج نمودن مواد زائد در مخازن لاروی
آب مورد استفاده در مراحل لاروی همواره باید حاوی EDTA باشد. تعویض آب مخازن از مرحله پست‌لاروІ شروع شده و با‌توجه به تمیزی یا کثیفی آب مخزن و به‌صورت یک بار در روز صورت می‌گرفت. تا قبل از مرحله زوآ هیچگونه تعویض آبی در مخازن لاروی صورت نمی‌گرفت و تنها حجم مورد نیازی از فیتوپلانکتون به مخازن اضافه می‌گردید. از مرحله زوآΠ به بعد علاوه بر حجم فیتوپلانکتونی که به مخازن اضافه می‌شد روزانه ۱۰ درصد آب هم برای بهبود کیفیت آب مخازن اضافه میشد. همچنین از مرحله زوآ به بعد روزانه سه الی چهار قطره ضد قارچ ترفلان و یا ml10 پوویدون آیداین به مخازن لاروی اضافه می‌شد. از این مرحله به بعد هر روز ppm 2 اکسی تتراسایکلین نیز به مخازن اضافه می‌شد.
مواد غذایی استفاده نشده نظیر پلانکتون های مرده، اسکلت خارجی جدا شده از لاروها، لاروهای مرده و دیگر مواد زائد سنگین‌تر از آب معمولا در کف و بر روی دیواره‌های مخزن رسوب می‌کنند. این مواد علاوه‌بر تاثیر بر ویژگی های آب با چسبیدن به لاروها مانع از پوست‌اندازی و موجب مرگ و میر آن‌ها می‌شوند. برای جلوگیری از مرگ‌و‌میر لاروها و بهبود شرایط کیفی آب، مواد زائد از مخازن سیفون می‌شدند. با رشد لاروها صافی‌های با اندازه چشمه بزرگتر جهت تعویض آب مخازن به‌کار برده شدند و حجم بیشتری از آب نیز تعویض می‌شد (شکل ۳-۷).
شکل ۳-۷ تعویض آب روزانه لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei
۳-۱۵ تعیین شاخص‌های رشد و بازماندگی در لاروها
در پایان آزمایش از هر تیمار تعداد ۹۰ قطعه لارو به طور تصادفی برداشته شده و پس از خشک کردن روی کاغذ خشک کن وزن تر آن‌ها به وسیله ترازوی دیجیتال با دقت ۰۰۰۱/۰ اندازه گیری و ثبت گردید. طول کل لاروها در پایان دوره آزمایش (PL₁₅) با برداشت تصادفی ۴۵ قطعه لارو از هر تیمار توسط کولیس با دقت ۰۲/۰ میلی‌متر اندازه‌گیری شد (شکل ۳-۸).
شکل ۳-۸ اندازه‌گیری طول کل پست‌لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei برای بررسی رشد آن‌ها
۳-۱۶ نحوه انجام تست‌های استرس شوری، دما و فرمالین
پس از پایان دوره آزمایش تعداد ۱۵۰عدد از پست‌لاروهای هر تیمار به‌صورت تصادفی انتخاب شده سپس در معرض تست‌های دمایی بالا و پایین و همچنین شوری بالا و پایین به‌مدت زمان معین قرار گرفتند. لازم به‌ذکر است که تست‌ها در تشت های پلاستیکی با حجم۱۰ لیتر و همراه با هوادهی ملایم انجام گرفته شد. ۳۰ دقیقه پس از پایان استرس میزان بازماندگی در میگوهای هر تکرار آزمایشی مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام تست استرس شوری، شوری آب در مخزن مورد آزمایش را به‌اختلاف ۱۰ قسمت در هزار و ۲۰ قسمت در هزار بالاتر، نسبت به شرایط بهینه در دوره پرورش بالا برده و سپس لاروها وارد مخزن مورد آزمایش شدند وتست استرس به‌مدت۳۰ دقیقه انجام شد. با‌توجه به‌اینکه شوری مناسب برای لاروها ۳۰ قسمت در هزار می‌باشد شوری آب را با اضافه کردن نمک دریا روی شوری۴۰ قسمت در هزار و ۵۰ قسمت در هزار تنظیم کرده و لاروها وارد مخزن شدند. پس از ۳۰ دقیقه لاروها به آب تازه منتقل شده و در نهایت میزان بازماندگی تیمارهای مختلف محاسبه گردید. به‌منظور کاهش شوری برای تست شوری پایین، به آب مخزن، آب تازه شیرین اضافه و شوری آب بر روی ۲۰ قسمت در هزار و ۱۰ قسمت در هزار تنظیم شد. سپس لاروها را به ‌تشت‌های آزمایشی منتقل نموده و آزمایش به‌مدت ۳۰ دقیقه انجام گرفت. در نهایت لاروها به آب تازه منتقل شده و میزان بازماندگی تیمارهای مختلف محاسبه گردید (شکل ۳-۹).
برای انجام تست استرس دمایی، میگوهای هر تیمار به‌مدت ۳۰ دقیقه وارد آب با اختلاف دمایی ۱۰ و ۲۰ درجه سانتی‌گراد بالاتر و پایین‌تر نسبت به شرایط بهینه در دوره پرورش شدند. از آنجایی که دمای مناسب برای لاروها ۳۰ درجه سانتی‌گراد است ابتدا به‌وسیله بخاری دمای آب به ۴۰ و ۵۰ درجه سانتی‌گراد رسانده شد، سپس لاروها وارد مخزن شده و پس از ۳۰ دقیقه لاروها به آب تازه برگردانده و میزان بازماندگی تیمارها محاسبه گردید. بعد از آن مخازن را با آبی که با یخ به ۲۰ و ۱۰ درجه سانتی‌گراد رسانده شده بود آبگیری کرده و لاروها وارد مخازن شدند. بعد از ۳۰ دقیقه دوباره لاروها را به آب تازه برگردانده و بازماندگی مورد محاسبه قرار گرفت.
برای انجام تست فرمالین، از فرمالین ۱۰۰ قسمت در میلیون در آب دریا با شوری ۳۷ قسمت در هزار استفاده شد. لاروها به‌مدت ۳۰ دقیقه در این شرایط قرار داده شده و سپس به آب تازه منتقل شده و لاروهای تلف شده شمارش گردید. برای تعیین بازماندگی نهایی در پایان هر یک از آزمایشات تست استرس با بهره گرفتن از فرمول زیر درصد بازماندگی محاسبه گردید: