۴-۳ برآورد سیلاب در حوضه های شهری
داده های هواشناسی و هیدرولوژیکی برای مطالعات جمعآوری و هدایت آبهای سطحی شهررشت مربوط به منطقه مشتمل بر محدوده فعلی و موجود شهر، نواحی پیش بینی شده برای توسعه و رشد آتی اراضی شهر و همچنین نواحی مجاور و پیرامون آن که بر چرخه هیدرولوژیک شهر تاثیر میگذارند میباشد. داده های مورد نیاز در بررسی آبهای سطحی شهر رشت و برنامه ریزی سیستمهای جمعآوری و هدایت آن به ۴ گروه زیر تقسیم میشود:

• • داده های مربوط به آبهای سطحی

• • داده های هواشناسی

• • داده های مربوط به خصوصیات حوضه

• • داده های مربوط به آبهای زیرزمینی و ویژگیهای خاک

داده های مربوط به آبهای سطحی جزء مهمترین داده ها به شمار میآیند در حالی که اطلاعات مرتبط با آبهای زیرزمینی از ارزش کاربردی محدودی برخوردار است. داده های تراز آب زیرزمینی عمدتاً در طراحی مسیر و تعیین طرح استقرار شبکه جمعآوری مطرح میشوند. در مناطق شهری فعلاً هیچگونه آمار سیستماتیک و منظم، ثبت و جمع آوری نمیشود. بنابراین از مهمترین داده هواشناسی یعنی بارندگی در طراحی سیستم جمعآوری استفاده میشود. اهمیت و نقش آمار بارندگی در طراحی سیستمهای جمعآوری و دفع آبهای سطحی شهری، خصوصاً در شرایط فعلی که آماری در حوضههای شهری در دست نیست، بسیار زیاد و شایان توجه است. اکثر حوضههای کوچک مشرف به شهرها هم فاقد ایستگاههای آب سنجی هستند و برای برآورد سیلاب این حوضهها هم باید از آن بارندگی استفاده کرد. مطالعه آبدهی رودخانههای گازرودبار و ماسوله رودخان به ویژه سیلاب آن، به دلیل عبور رودخانه از داخل محدوده مطالعات و در نظر گرفتن آن به عنوان تخلیهگاه مناسب، بسیار حائز اهمیت است و این امر مستلزم مطالعه رژیم آبدهی و تعیین توانایی رودخانه برای این امر بوده است. داده های بارندگی حداکثر روزانه و نیز رگبارهای کوتاه مدت اهمیت فوقالعادهای در مطالعات سیلابهای شهری دارند. این داده ها از ایستگاههای سازمان هواشناسی کشور و باران سنجهای وزارت نیرو دریافت و پس از اصلاح، وارسی و تکمیل برای تحلیلهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت. خصوصیات حوضه آبریز درون شهری و برون شهری در برآورد سیلاب حوضه بسیار حائز اهمیت است. خصوصیات ارتفاعی، نقشه کاربری اراضی، خاکشناسی حوضه (خصوصیات فیزیکی خاک شامل بافت، نفوذپذیری، فرسایش) به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به آنچه گفته شد برآورد آبدهی سیلاب در حوضه شهر رشت با بهره گرفتن از روشهایی که در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، مستلزم جمع آوری و تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعاتی است که به اختصار به آنها اشاره شد. مهمترین عوامل موثر در ایجاد سیلاب را میتوان عوامل اقلیمی و فیزیوگرافیک دانست.
۴-۴ زمان تمرکز
زمان تمرکز برابر است با مدت زمانی که صرف میشود تا جریان آب سطحی از دورترین نقطه روی پیرامون حوضه حرکت کند و پس از پیمودن طول آبراهه اصلی، به محل مورد نظر برسد. زمان تمرکز یکی از مهمترین خصوصیات هیدرولوژیک حوضهها محسوب میشود که تاثیر فراوانی در شکل هیدروگراف سیلاب میگذارد. هر چه این زمان کوتاهتر باشد، زمان اوجگیری آبگرفتگی و رسیدن آن به حداکثر آبدهی نیز سریعتر و کوتاهتر خواهد بود تعیین زمان تمرکز یکی از گامهای اولیه برای محاسبه آبهای سطحی حوضه های شهری محسوب میشود. زمان تمرکز حوضه های درون شهری در مقایسه با حوضههایی که کلاً یا جزئاً در خارج از محدوده شهر قرار دارند و جریانهای سیلاب آنها به سوی شهرها سرازیر میشود. معمولاً کوتاه و غالباً کمتر از ۲ ساعت است. وجود سطوح نفوذناپذیر، شیب بندی خیابانها، پارکینگ ها و مجاری دفع سیلاب در مجموع شرایطی را پدید میآورند که تمرکز جریانهای سطحی در زمانی کوتاه انجام پذیرد. برای محاسبه این پارامتر باید مدت زمانی که جریان سطحی از بخش های مختلف حوضه برای رسیدن به محل مورد نظر صرفمیکند تعیین یا برآورد شود سپس مقدار عددی این زمان معادل با زمان تمرکز حوضه تلقی گردد. برآورد زمان تمرکز در حوضه های برون شهری در مراجع مختلف مفصلاً بحث شده است و در اینجا روش های محاسبه زمان تمرکز برای حوضه های برون شهری و یا مشرف به شهرها مورد بحث قرار نمیگیرد. به دلیل اهمیت برآورد زمان تمرکز حوضه های درون شهری در برآورد سیلاب حوضه های شهری ذیلاً به بررسی روش های برآورد آن در حوضه های شهری پرداخته میشود.
۴-۵ برآورد زمان تمرکز در حوضه های درون شهری
همانطورکه در پیش اشاره شد، زمان تمرکز حوضههای درون شهری به لحاظ افزایش سطوح نفوذناپذیر و بهسازی نهرها و آبراهههای طبیعی و تعبیه شبکه جمعآوری آبهای سطحی، غالباً کوتاهتر از حوضههای مشرف به شهرها است. تحقیقات جدیدی که در ایالات متحده در مورد ۱۱ روش تجربی برآورد زمان تمرکز حوضه های شهری انجام شد نشان داد که میانگین زمان تمرکز مربوط به۴۸ حوضه شهری با وسعت ۱۶ کیلومتر مربع و متوسط سطوح نفوذناپذیر در مجموعه انتخابی حدود۲۹ درصد، ۱/۵ ساعت بوده است. روش های مبتنی بر سرعت حرکت جریان روی سطوح یا در داخل مجاری و انهار طبیعی و مصنوعی را میتوان در زمره بهترین روشها تلقی کرد و میتوان فرمول مانینگ را برای تعیین سرعت آب نهرها و لولهها به کار برد. این روشها بر این مفهوم استوار است که زمان حرکت آب بر روی زمین و سطوح شیبدار و همچنین مدت زمانی که آب در جویچههای مستقردر حاشیه خیابانها برای رسیدن به نخستین سازه ورودی به شبکه جمع آوری و انتقال آبهای سطحی صرف میکند و کلاً به زمان ورود به شبکه معروف است، بخشی از زمان تمرکز حوضه است. مدت زمانی هم که آبهای سطحی ورودی به شبکه در داخل مجاری و لوله های سیلابرو جریان دارند تا به یک نقطه معین از شبکه برسند، جزء دیگر زمان تمرکز حوضه را تشکیل میدهد که اصطلاحاً زمان حرکت آب در شبکه نام دارد. بعضی از روشها نظیر SCS در هر دو حوضه یعنی برون شهری و درون شهری کاربرد دارد که آن هم بر مفهوم فوق بنا شده است.
۴-۶ احتمال وقوع بارندگی یا سیلاب طراحی
انتخاب دوره بازگشت بارندگی برای مناطق مختلف میبایست با توجه به توجیه اقتصادی هزینه های لازم (سرمایه گذاری اولیه هزینه های بهرهبرداری، نگهداری) نسبت به منافع حاصله (کاهش خسارت) برای درجات مختلف حفاظت انجام شود. احتمال وقوع بارندگی طراحی در واقع تکرار یا فراوانی وقوع بارانی است که مبنای طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای سطحی قرار گیرد. احتمال وقوع باران یا سیلاب طراحی باید با توجه به برخی ملاحظات انتخاب شود. طراحی شبکه بر اساس باران با احتمال وقوع معین به این مفهوم است که در صورت بروز بارانی شدیدتر از باران مزبور، امکان آن وجود دارد که شبکه طراحی شده، جزئاً یا کلاً، نتواند جریانهای مازاد را به طور کامل جمعآوری و دفع کند و بدین طریق وقفه و اختلالی در عملکرد آن پدید آید. بدین ترتیب درجه حفاظت نواحی مختلف شهری در برابر سیلابهای شهری باید به صورتی انتخاب شود که وقفه و اختلالی که در فعالیتهای عادی و معمول آن نواحی بر اثر کمبود ظرفیت سیستم ایجاد میشود، در حد قابل قبول و پذیرفتنی باقی بماند. بدین ترتیب، روشن است که نواحی تجاری و مراکز فعالیت اجتماعی و اداری غالباً به درجه بالاتری از حفاظت نیاز دارند. رکود و کندی ترافیک شهری، وقفه و مشکلات عابران پیاده، فعالیتهای اجتماعی، خطر ناشی از انتشار آلودگی در سطح شهر و مسائل زیست محیطی مربوط به آن در تعیین دوره بازگشت باران طراحی در محیطهای شهری بسیار حائز اهمیت است و هزینه سیستم جمعآوری را بسیار بالا میبرد. بررسیها نشان میدهد که دوره بازگشت بارندگی طراحی شبکه های فرعی (Minor drainage network) غالباً بین ۲ تا ۱۵ سال انتخاب میشود. علت اصلی عدم انتخاب سیلابها یا رگبارهایی بزرگتر از سیل یا رگبار ده ساله آن است که، پیامدهای اختلال در عملکرد شبکه فرعی غالباً شدید و تحمل ناپذیر نیست در حالی که شبکه اصلی جمعآوری(Major drainage system)و هدایت سیلاب نقشی به مراتب حساستر دارد و نقص و ایراد در عملکرد آن غالباً به خسارات سنگین اقتصادی، اجتماعی و تلفات انسانی منجر میشود. دوره بازگشت بارندگی طراحی شبکه اصلی حداقل ۵۰ سال و غالباً ۱۰۰ سال انتخاب میشود. کوتاهترین دوره بازگشت مربوط به مناطق مسکونی و بیشترین دوره بازگشت بارندگی مربوط به مناطق تجاری و مهم است. از سوی دیگر، ظرفیت سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری در کلیه مناطق اعم از مسکونی و اداری، باید در حدی باشد که بارندگی ۱۰۰ ساله را بدون هر گونه مشکلی دفع کند.
شکل ۴- ۳ دوره بازگشت باران منتخب برای طراحی سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری – ایالات متحده
شکل ۴-۵ دوره بازگشت باران طراحی سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری – کانادا
شکل ۴-۶ دوره بازگشت باران طراحی
۴-۷ روش های برآورد سیلاب
روش های برآورد سیلاب حوضه های مشرف به شهر جهت تخمین سیلابهای حوضههای مشرف به شهرها که اساساً بر تبدیل آمار بارندگی به جریانات سطحی است صدها فرمول تجربی ارائه شده است که به برخی از آنها اشاره میشود.
۴-۷-۱روش منطقی
یکی از روش های رایج برآورد سیلاب با بهره گرفتن از آمار بارندگی است. رابطه عمومی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلاب ناشی از رگبارهای که تداوم آن مساوی با زمان تمرکز حوضه باشد به شرح زیر است:
Q = 0.278CAi
شدت بارش (i) را میتوان از ایستگاههای سینوپتیک و هواشناسی موجود در منطقـه طـرح بدسـت آورد که در جلد اول این گزارش به تفصیل بحث شده است. با تجزیه و تحلیل فراوانی آنهـا مـیتـوان مقدار i را بر حسب تداوم بارش و سال بازگشت یا احتمال وقوع آن بدست آورد. در مورد حوضههای مشرف به شهرها روش های زیادی وجود دارد از جمله روش کرک، روش دفترراههای کشوری ایالت متحده روش چاو و روش نشریه فنی شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک که به دلیل گستردگی موضوع به آنها پرداخته نمیشود.
۴-۷-۲ روش های برآورد سیلاب حوضه های شهری
محاسبه و برآورد سیلابهای درون شهری یکی از گامهای ضروری برای تعیین ابعاد و مشخصات هیدرولیکی تاسیسات جمعآوری و دفع آبهای سطحی شهری محسوب میشود. روش های برآورد سیلابها در داخل محدوده شهر نیز نظیر سایر روش های محاسبه طغیانها در دو گروه عمومی جای میگیرد.
الف) روشهایی که فقط حداکثر آبدهی لحظه ای سیلاب در نقاط مشخصی از شبکه موجود و یا دردست طراحی را میدهد.
ب) روشهایی که کل موج سیلابی یعنی هیدروگراف ناشی از بارندگی طراحی را تعیین میکنند. مورد اول بر حوضه های کوچک و سیستمهایی کاربرد دارند که فاقد شبکه پیچیده باشند ولی مورد دوم برای حوضه های بزرگ و شبکههایی با انشعابات مرکب و پیچیده مناسب است. همان طور که گفته شد، استخراج سیلاب طراحی به ویژه در حوضه های شهری مبتنی بر داده های هواشناسی است، زیرا غالباً آمار و اطلاعات هیدرولوژیک درباره آبدهی جریانهای سیلابی شهرها در اختیار نیست و اگر هم باشد استفاده از آنها بسیار دشوار و غیرعملی است زیرا تغییر و تحولات که در طول سالها در کاربری اراضی شهری و نیز بر اثر رشد و توسعه شهر رخ میدهد، همگنی داده ها را مخدوش میکند. انتخاب باران طراحی–یعنی انتخاب بارانی با تداوم و احتمال وقوع (یا دوره بازگشت) معین را میتوان در ردیف نخستین اقدامات برای محاسبه سیلاب تلقی کرد. سپس خصوصیات فیزیوگرافی حوضه تبدیل بارندگی به سیلاب طراحی از مراحل دیگر برآورد سیلاب است.
۴-۸ روش های محاسبه حداکثر دبی لحظه ای
۴-۸-۱ روش منطقی
روش موسوم به روش منطقی یکی از متداولترین روش های تجربی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلابهای شهری است که تجربه دراز مدت بین المللی در زمینه استفاده از آن وجود دارد. این روش، علی رغم محدودیتهای قابل توجه، نتایج خوب و قابل قبولی را در حوضههای کوچک بدست میدهد و از این رو به روش استاندارد در بررسیهای زهکشی شهرها مبدل شده است. روش مزبور و همچنین روش نشریه شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک ایالات متحد که اختصاصاً برای حوضه های شهری تهیه گردیده است در اینجا مورد بحث قرار میگیرد. فرمول منطقی رایجترین روش محاسبه سیلاب های شهری و طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای مازاد ناشی از بارندگی است و یکی از ابزارهای محاسباتی استاندارد در سطح بین المللی محسوب میشود کشورهای مختلف اعم از صنعتی و در حال توسعه، ضوابط و دستورالعملهای ملی برای استفاده از این روش تهیه کردهاند فرمول منطقی برای محاسبه سیلاب در حوضههای کوچک توصیه شده است. لیکن حد فوقانی مساحت حوضه کوچک به صور گوناگونی بین ملل مختلف تفسیر میشود: در انگلستان ۱۰ تا ۵۰ هکتار، در فرانسه ۲۰۰ هکتار، در ایالات متحد ۱۵۰۰ هکتار و در شوروی سابق ۴۵۰۰ هکتار را حد فوقانی مساحت حوضههای کوچک شهری برای کاربرد فرمول منطقی تلقی میکنند. در واقع، حد مزبور را باید تابعی از همگنی هیدرولوژیک حوضه، تجربه ملی و محلی کار با فرمول و انجام تحقیقات برای تنظیم و تطبیق اجزاء فرمول با شرایط ملی و محلی به شمار آورد. در هر صورت، فرمول منطقی را میتوان در حوضههایی که مساحتشان از ۳۰۰ هکتار تجاوز نکند، فاقد سیستمهای ذخیره طبیعی و مصنوعی آب باشند، شبکه جمعآوری و دفع سیلابهای شهری سادهای داشته باشد و بالاخره تخلیه جریانهای جمع آوری شده آنها به صورت آزاد انجام پذیرد مورد استفاده قرارداد. بدیهی است که نتایج درست و قابل اعتماد در شرایطی حاصل می شود که اجزاء فرمول نیز به درستی ارزیابی شوند و در فرمول به کار روند. رابطه عمومی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلاب به روش منطقی به شرح زیر است:
QP = aCiAF
، این ضریب نسبت آن بخش از بارندگی را که به رواناب تبدیل میشود به میزان کل بارندگی طراحی نشان میدهد.
فهرستی از ضرایب رواناب منتخب برای طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای سطحی چندین شهر در ایالات متحده امریکا که به تفکیک انواع کاربری اراضی در هر یک از شهرهای مزبور تعیین شده است.
۴-۸-۲ روش گرافیک نشریه فنی شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک آمریکا
روش مورد بحث که حاصل تحقیقات دفتر حفاظت خاک ایالات متحده است به طور اخص برای حوضه هایی تهیه و توصیه شده که به درجات مختلفی تحت عملیات عمرانی شهرسازی قرار گرفته اند و خصوصیات هیدرولوژی آنها بر اثر افزایش سطوح نفوذناپذیر شهری دستخوش تحولاتی گشته است. طبق این روش میتوان حداکثر آبدهی لحظهای سیلاب حوضه را به سهولت نسبی و با تعیین زمان تمرکز حوضه و باران خالص طراحی تعیین کرد. برای استفاده از این روش باید باران ۲۴ ساعته تیپ ۲ دفتر حفاظت خاک آمریکا باشد که تیپ مناسبی برای ۴۵ ایالت از ایالات آن کشور تلقی شده است. با توجه به تنوع شرایط اقلیمی در ایالاتی که همگی از تیپ مزبور استفاده میکنند، روش مورد بحث را میتوان روش بالقوه مناسبی برای برآورد سیلابهای حوضههای شهری به شمار آورد که توصیه قطعی آن برای طرحهای مطالعاتی جمعآوری آبهای سطحی شهرهای مورد مطالعه منوط به تحقیقات و بررسیهای ملی و محلی درباره الگوی توزیع زمانی باران های ۲۴ ساعته است. بنابراین در مواردی که داده های محلی درباره بارندگیهای روزانه و توزیع زمانی آنها در اختیار باشد، تحقیق و بررسی درباره همخوانی الگوهای محلی با تیپ مزبور به منظور کاربرد این روش توصیه میشود. استفاده از این روش، به فرض مناسب بودن الگوی تیپ ۲ بارندگی ۲۴ ساعته برای محدوده مطالعات، در مواردی جایز و موجه خواهد بود که نوع کاربری اراضی و خصوصیات حوضه یکنواخت باشد. برای محاسبه حداکثر آبدهی لحظه ای سیلاب ابتدا باید دوره بازگشت باران طراحی را انتخاب و سپس مقدار بارندگی ۲۴ ساعته با دوره بازگشت منتخب را محاسبه کرد. گام بعدی تعیین شماره منحنی رواناب حوضه است که با مراجعه به جداول راهنما و عطف توجه به ویژگیهای فیزیوگرافیک حوضه انجام میپذیرد و به دنبال آن باران طراحی به باران خالص طراحی (یا رواناب) تبدیل میشود سرانجام با بهره گرفتن از زمان تمرکز حوضه و نمودارهای لازم و همچنین استفاده از ضرایب تبدیل آحاد از سیستم انگلیسی به دستگاه متریک، حداکثر آبدهی لحظهای سیلاب محاسبه میگردد. شماره منحنی رواناب، که در واقع شاخصی برای توصیف سیلابزایی حوضه تلقی میشود، باید متناسب با شرایط حوضههای شهری و درصد سطوح نفوذناپذیر موجود (و یا آتی) تنظیم و اصلاح شود. بررسیهای دفتر حفاظت خاک در حوضههای شهری نشان داده است برای تخمین زمان تاخیر حوضه و محاسبه زمان تمرکز حوضه، اصلاح شماره منحنی رواناب بر اساس درصد سطوح نفوذناپذیر حوضه به تنهایی برای اصلاح زمان نیز اعمال کرد تا حاصل محاسبات (یعنی مقادیر زمان تاخیر، زمان تمرکز و حداکثر آبدهی سیلاب (حوضه) به شکل قابل قبولی در آید. این گونه اصلاحات و تعدیلات اضافی را باید با بهره گرفتن از نمودار ارائه شده توسط سازمان حفاظت خاک آمریکا در مورد زمان تاخیر حوضه اعمال کرد و سپس زمان تمرکز را بر اساس زمان تاخیر اصلاح شده محاسبه و در پایان حداکثر آبدهی سیلاب را تعیین کرد. حد وسعت حوضه برای استفاده از روش گرافیک نشریه فنی شماره ۵۵ در قیاس با حد مجاز کاربرد فرمول منطقی بالنسبه زیاد است، زیرا نمودار اصلی برای تخمین حداکثر آبدهی سیلاب حوضههایی را شامل می شود که زمان تمرکز آنها از ۰/۱ ساعت تا ۴/۷۵ ساعت (۶ دقیقه تا ۴ ساعت و ۴۵ دقیقه) تغییر میکند. علاوه بر این، با توجه به این واقعیت که زمان تمرکز حوضههای شهری معمولاً کوتاه است و از چند ساعت تجاوز نمیکند، این روش را میتوان برای حوضههای بالنسبه بزرگی به کاربرد که بخشی از آنها تحت عملیات عمرانی و شهرسازی قرار گرفته است.
۴-۹ فیزیوگرافی
فیزیوگرافی در حقیقت مطالعه خصوصیات فیزیکـی و وضـعیت ریخـت شناسـی یـا مرفولـوژیکی (پستی وبلندی زمین) یک حوضه آبریز میباشد. خصوصیات فیزیوگرافی حوضههـای آبریـز (مسـاحت حوضه، شکل حوضه، تراکم زهکشی ، شکل شبکه زهکشی، رده بندی آبراههها، شیب متوسط حوضـه، طول و شیب آبراهه اصلی و فرعی، جهت حوضه، ارتفـاع متوسـط حوضـه، نحـوه اسـتفاده از اراضـی و پوشش گیاهی، مناطق ذخیره کننده آب) نه تنها به طور مستقیم بر رژیم هیدرولوژیک آبها از قبیـل حجم سیلابها، شدت فرسایش خاک و میـزان رسـوب اثـر مـیگـذارد، همچنـین وضـعیت اکولـوژی وپوشش گیاهی به میزان زیادی رژیم آبی حوضه آبریز را تحت تأثیر خود قرارمیدهـد. از ایـن رو لازم است که در مطالعات یک حوضه آبریز قبل از هر چیزی خصوصیات فیزیوگرافی آن مورد مطالعـه قـرارگیرد. مطالعات فیزیوگرافی حوضه آبریز از دو جهت اهمیت خود را بیشتر نمایـان مـیکنـد: اولاً لـزوم دستیابی به کمیتهایی که بتواند برای تجزیه تحلیل بهتر آمار و ارقام و استفاده از آنها در فرمولهای هیدرولوژی مورد استفاده قرار گیرد. ثانیاً در طرحهای جامع آبی یک حوضه، تأکید بر شناخت وضعیت کلی حوضه و چگونگی جریان درمسیل اصلی و فرعی ضروری به نظر میرسد. در مطالعات فیزیوگرافی و توپوگرافی محدوده مطالعاتی مراحل تحقیق به ترتیب زیر انجام گرفته است:

• • مشخص کردن محدوده حوضه بر مبنای نقشه توپوگرافی۱ : ۲۵۰۰۰سازمان نقشه برداری

• • انجام مطالعات کتابخانهای و ترسیم نقشه های مورد نیاز (نقشه شیب، ارتفاع و … )

• • تلفیق و تجزیه و تحلیل مطالب و تهیه گزارش اصلی و نهائی

۴-۱۰ خصوصیات فیزیکی حوضه ها
بررسی خصوصیات فیزیکی حوضهها، امکان مطالعه حوضه آبریـز را بطـور کیفـی و کمـی فـراهم میکند. ویژگیهای فیزیکی بر مبنای پارامترهایی نظیر مساحت، محیط، ضـریب فشـردگی، مسـتطیل معادل، ضریب شکل، نسبت ناهمواریها، پراکندگی ارتفاعـات سـطح حوضـه، ارتفـاع متوسـط، شـیب حوضه و آبراهه، زمان تمرکز، شکل مشخص میشوند. ویژگیهای فیزیکی حوضهها بر دبی سیلابها و بیلان آبی، مقدار رسوب دهی و فرسایش آبی و حتی در کیفیت آب تـأثیر بسـزائی مـیگـذارد. بـدین لحاظ شرایط و وضعیت فیزیکی حوضه رشت با بررسی و محاسبات انجام شـده بـه شـرح زیـر تشـریح میگردد:
۴-۱۰-۱ مساحت و پیرامون حوضه