- حمید رضا جلایی پور، دموکراسی گفتگویی با اشاره به ایران، جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره ۱، ۱۳۸۳، صص ۱۶۰-۱۷۱٫ ↑
- ذاکریان، پیشین، ص ۱۰۲٫ ↑
- سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، الزامات ائتلاف برای صلح، سیاست خارجی، سال ۱۸، شماره سوم، پائیز ۱۳۸۳ صص ۶۹-۷۰٫ ↑

- امیر حسین علینقی، نگاهی به مسایل امنیتی ایران، تهران پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۰، ص ۳۱٫ ↑
- محمدقربان زاده آهنگری، جایگاه تمدن و فرهنگ ایران درآفریق، مطالعات ملی، سال دوم، بهار ۱۳۸۰،ص ۱۶۵- ۱۷۹٫ ↑
- حسین نوری نیا و عباس عبدی، دیدگاه روزنامه نگاران ارشد درباره گفتگوی تمدنها، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره ۱، ۱۳۸۳، ص ۱۷۲-۱۸۶٫ ↑
- هادی خانیکی، گفتگو از مفهوم زمان تا معنای جهان، جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره ۱، ۱۳۸۳، ص ۱۱۴٫ ↑
- فرزاد پورسید، ۱۱سپتامبر و تحول مفهوم منافع ملی، گذر از منافع ملی و منفعت نظام جمهوری اسلامی، مطالعات راهبردی، سال پنجم، شماره سوم و چهارم، پائیز و زمستان۱۳۸۰،صص ۵-۷٫ ↑
- ملکی، پیشین، ص ۱۸۸٫ ↑
- نوروزی، پیشین، ص۲۲۰٫ ↑
- نوروزی، پشین، ص ۲۲۲٫ ↑
- ویلیام پیرونیان و شاپور رواسانی و جلال الدین رفیع فر، میزگرد فرهنگ و تمدن مشرق زمین، مطالعات ملی، سال دوم، بهار ۱۳۸۶، ص ۲۰٫ ↑
- مهدی فاخری، جهانی شدن و سیسات خارجی، با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی، سال چهاردهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۷۹، ص ۵۷۲٫ ↑
- تاجیک دهقانی و فیروزآبادی، پیشین، ص ۳٫ ↑
- همان، ص ۷۴٫ ↑
- محمد صادق الحسینی، ایران نوین در عصر خاتمی، ترجمه. م باقری، ترجمان سیاسی، سال دوم، شماره ۹۲، ص ۱٫ ↑
- ازغندی، پیشین، ص۴۴ - ۴۳ ↑
- مجید شاکری ایران و الگوی امنیت منطقه ای درآسیای جنوب غربی، نگرش راهبردی، سال هشتم، شماره ۸۷، بهمن ۱۳۸۶، ص ۱۱۳ ↑
- اصغر افتخاری، نشانگان امنیت در سیاست خارجی حجت السلام خاتمی، سیاست خارجی، سال نوزدهم، شماره ۱ بهار ۱۳۸۴، ص ۲٫ ↑
- علی‌اکبر رضایی، بررسی‌های نظری در حوزه سیاست خارجی ایران، دستاوردها و توصیه ها، سیاست خارجی، سال نوزدهم، بهار ۱۳۸۴، ص ۴۵٫ ↑
- دهشیری،پیشین، ص ۳۸۳ ↑
- حمیرا مشیر زاده، گفتگوی تمدن‌ها از منظر سازه‌نگاری،،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره ۶۳، بهار۱۳۸۳، ص۲۴۲ ↑
- غسان شریل، چرخش در سیاستهای ایران،ع آبشناس، ترجمان سیاسی، سال چهارم، شماره ۲۵، ۳ خرداد ۱۳۷۸، ص ۱۷٫ ↑
- سریع القلم و هادیان، پیشین، ص ۷٫ ↑
- علیرضا ازغندی، تنش‌زدایی در سیاست خارجی، مورد: جمهوری اسلامی ایران (۷۸ - ۱۳۶۷) سیاست خارجی، سال سبزدهم، شماره ۴، زمستان ۱۳۷۸، ص ۱۰۴۵٫ ↑
- ازغندی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پیشین ص ۲۱٫ ↑
- Zweire,Op. cit, p. 2. ↑
- مستد برنامه هسته ای ایران، سیمای جمهوری اسلامی ایران، چهارشنبه ۲۶شهوریور۱۳۸۸، شبکه اول، ساعت ۲۱٫ ↑
- داود غرایاق زندی اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جستاری در متون، مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره دوم، تابستان،۱۳۸۷، ص ۶۰٫ ↑
- محمود سریع القلم، ژئوپلیتیک جدید منطقه ای و آینده توسعه یافتگی ایران، مجله بر نامه و بودجه، سال سوم، شماره ۱۰و ۱۱، بهمن و اسفند۱۳۷۷، صص ۳۹- ۴۲٫ ↑
- غرایاق زندی، پییشین، ص ۶۱٫ ↑
- محمود، سریع القلم، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بازبینی نظری پارادایم ائتلاف، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک،۱۳۷۹، صص۳۳-۶۰٫ ↑
- غلام رضا ابراهیم آبادی، جایگاه جامعه مدنی در سیاست گذاری خارجی بررسی موردی ایران، سیاست خارجی، سال نوزدهم، شماره ۱، بهار ۱۳۸۴، ص ۸۱٫ ↑
- چابکی، پیشین، ص ۶۹ ↑
- طاهره میر عمادی رشد اقتصادی در سیاست خارجی دولت خاتمی، سیاست خارجی، سال نوزدهم، بهار ۱۳۸۴، ص۹۲٫ ↑
- Gred Hausler , The Globalization of Finance,2000, http://. www. imf. org ↑
- چابکی، پیشین، ص ۴۱٫ ↑
- نگاه کنید به: - حمیرا مشیر زاده، گفتگوی تمدن‌ها از منظر سازه‌نگاری،،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره ۶۳، بهار۱۳۸۳،
-Jalil Rioshandel, Iranian’s Foreign Policy and Scurity Polices, Scurity Dialogue, Vol. No. 1 ,March 2000, pp. 105 -115
-Iran’s Midedle East Polcies, under president Khatami Iranian, Journal Of international Affairs, Vol. 10,No. 4, Winter 1998 -99,pp.448-421 . ↑
- محمد رضا شریف، درآمدی بر تحول فرهنگ سیاسی درایران، تهران، روزنه،۱۳۸۱، ص۲۰ . ↑

منظور از محرک تعهد در این تحقیق وجود خدمات هنگام با فنّاوری روز، صادق بودن شرکت با مشتریان و حفظ خدمات ارزش‌افزوده است و سؤال‌های مربوط به این فرضیه سؤال‌های ۲۱ تا ۲۴ پرسشنامه می‌باشد.
استمرار تعهد
منظور از استمرار تعهد در این تحقیق استفاده از خدمات این برند در آینده است و سؤال‌های مربوط به این فرضیه سؤال‌های ۲۵ تا ۲۷ پرسشنامه می‌باشد.
بازخرید
منظور از بازخرید در این تحقیق انتخاب مجدد این برند برای استفاده از خدمات است که به دلایلی همچون داشتن موقعیت مناسب، مزایای شرکت و برخورد خوب کارکنان شرکت است و سؤال‌های مربوط به این فرضیه سؤال‌های ۲۸ تا ۳۰ پرسشنامه می‌باشد.

وفاداری
منظور از وفاداری در این تحقیق داشتن حس تعصب و مالکیت به برند، رضایت مصرف‌کننده و پیشرو بودن شرکت در امر خدمات‌رسانی به مشتریان که از علل مهم ایجاد وفاداری است و سؤال‌های مربوط به این فرضیه سؤال‌های ۳۱ تا ۳۳ پرسشنامه می‌باشد.
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
مقدمه
از زمان‌های بسیار دور تولیدکنندگان برای متمایز ساختن کالاهای خود از کالاهای سایر تولیدکنندگان از نام تجاری استفاده می‌کردند. برند وسیله‌ای بود که افراد برای نام‌گذاری دارایی‌های خود مورد استفاده قرار می‌دادند. با گذشت زمان افراد علاوه بر نام‌گذاری کالا و دارایی‌ها برای نام‌گذاری سایر اموال شخصی از برند استفاده کردند. به‌عنوان‌مثال: سفالگران با گذاشتن اثرانگشت، ستاره، صلیب، دایره و … بر روی کوزه‌ها و گلدان‌های ساخت خود آن‌ها را علامت‌گذاری می‌کردند. این علامت‌ها بیانگر اصل بودن محصول بود و اطلاعات مهمی را در مورد سازنده آن‌ها به خریداران منتقل می‌کرد( Hatice Yildirim et al, 2012).
امروزه نیز، برند یکی از دارایی‌های نامشهود سازمان‌ها است که می‌تواند نقش بسزایی در رشد و قابلیت سودآوری آن‌ها در بلندمدت داشته باشد. کاتلر در سال۲۰۰۶ از برند به‌عنوان اسم، عبارت، سمبل، علامت، طرح و یا ترکیبی از آن‌ها که گرایش به مشخص کردن کالا یا خدمات یک فروشنده یا گروهی از فروشندگان و تمایز آن‌ها از رقبایشان دارد، یاد می‌کند که در نقش یک ابزار بازاریابی نقش ویژه‌ای در شرکت‌ها ایفا می‌کنند، چراکه برندهای قوی اعتماد را در محصولات ناملموس افزایش داده و مشتریان را قادر به ادراک بهتر و ملموس‌تر شدن آن‌ها می کند. ازآنجایی‌که برند هزینه جستجو و ریسک موجود در ارتباط با محصولات را کاهش می‌دهد، محققان از آن به‌عنوان تعهد به مشتری یاد می‌کنند. وفاداری مشتری نوعی تعهد عمیق و درونی است که منجر به خرید مجدد یا استفاده‌ی مجدد از یک محصول یا خدمت خاص می‌گردد، بااین‌وجود وفاداری زمانی اتفاق می‌افتد که مشتریان قویاً احساس نمایند که سازمان موردنظر به بهترین وجه ممکن می‌تواند نیازهای آن‌ها را برطرف نماید به‌طوری‌که سازمان‌های رقیب از مجموعه‌ی ملاحظات مشتریان خارج‌شده و آن‌ها منحصراً به خرید از سازمان مزبور اقدام می‌نمایند. نقش برند در افزایش وفاداری مشتریان و در برخی موارد به وجود آمدن این وفاداری بسیار پررنگ بوده و نام‌گذاری تجاری قوی تبدیل به یک ضرورت گردیده است.
بیان مسئله
امروزه هویت نام تجاری همانند سرمایه برای سازمان و محصولات آن ارزش می‌آفریند، ازاین‌رو ارتقای نام تجاری در بسیاری موارد به استراتژی سازمان تبدیل می‌گردد. نام تجاری تصویری از محصولات در بازار است. افرادی که با نام تجاری سروکار دارند، در پی کیفیت یا خصوصیات خاصی هستند که آن را ویژه یا منحصربه‌فرد می کند. در سال‌های اخیر، تحقیقات صورت گرفته بر روی شناخت فاکتورهایی که درزمینه رضایت مشتریان و وفاداری آنان به برند مؤثر می‌باشد، گسترش یافته است.
در خصوص بیمه نیز، ماهیت شرکت های بیمه ایجاب می نماید که در راستای مشتری مداری و حفظ مشتریان حرکت نمایند؛ زیرا دوام و بقای آن شرکت ها بستگی به مشتریان آنها دارد و هر قدر بتوانند مشتریان فعلی خود را حفظ نمایند، موفق تر خواهند بود . امروزه، جذب و حفظ مشتری در صنعت بیمه کشور، با توجه به فعال شدن شرکت های بیمه خصوصی و توسعه اطلاعات وارتباطات درسطح بین المللی که امکان مقایسه خدمات شرکت های مختلف بیمه در نقاط مختلف دنیا را در اختیار مردم قرار می دهد، به مراتب مشکل تر شده است. بنابراین، باید اذعان داشت که بکارگیری و ابداع استراتژیها و راهکارهای مناسب جهت جذب وحفظ مشتری در شرکت های بیمه، می تواند سودآوری و بقاء آنها را در بلند مدت تضمین نماید.
بسیاری از پژوهشگران بازاریابی بر نقش حیاتی میان فردی بین مشتری و فروشنده در رضایت مؤثر مشتری، ایجاد نگرش‌های مطلوب به برند و تقویت پیوند میان مشتریان و برند تأکید می‌کنند رضایت مشتریان، کلید موفقیت تجاری قلمداد می‌شود؛ بنابراین یک برند، منبع فرآورده را به مشتری علامت می‌دهد وهم از مشتری وهم از تولیدکننده در برابر رقبایی که تلاش خواهند کرد برای فراهم کردن محصولاتی که همانند آن‌ها به نظر برسند حمایت می‌کند ونیز موجب می­ شود مشتریان، یک کالا یا گروهی از کالاها و خدمات را تشخیص داده و به آن‌ها متعهد باشند (Ghodeswar,2008).
در این تحقیق تأکید بر، شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر رضایتمندی و تعهد مشتری به برند می­باشد که برند بتواند به‌نوعی در حافظه مشتری ذخیره شود که موجبات وفاداری و خرید مجدد مشتری در آینده را بوجود آورد.
پژوهش‌های انجام‌شده
پژوهش‌های داخلی
۱- حامد حسینی و نیما حیرتی در پژوهش خود با موضوع ” افزایش سوددهی از طریق سنجش میزان وفاداری مشتریان” که در سال ۱۳۸۶ در کنفرانس ملی مدیریت ارتباط با مشتری / شهروند، صفحات ۱-۱۰ منتشر شد به مطالعه‌ی سنجش میزان رضایت و وفاداری مشتریان رستوران‌های سوپراستار در ایران پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که پراهمیت‌ترین مشخصه تأثیرگذار بر روی رضایت مشتریان، رفتار کارکنان مجموعه رستوران‌های سوپراستار می‌باشد. همچنین بالا رفتن سطح رضایت مشتریان درنهایت موجب وفاداری همراه با تعهد می‌شود.
۲- ابوالفضل تاج‌زاده نمین و همکاران در سال ۱۳۸۹ در پژوهشی تحت عنوان ” بررسی وفاداری مشتریان (مطالعه موردی بانک تجارت شهر تهران) با ارائه‌ یک نگرش کلی در خصوص وفاداری مشتری، به این نتیجه دست یافتند که رابطه‌ی مثبت معناداری میان توانایی رفع مشکل و اعتماد مشتریان وجود دارد؛ همچنین رابطه‌ی مثبت معناداری میان تعهد و کیفیت رابطه با مشتری و همچنین میان توانایی رفع مشکل و کیفیت رابطه با مشتریان وجود دارد. علاوه بر این نشان داده شد که اعتماد نقش میانجی در رابطه میان شایستگی، توانایی ایجاد ارتباط، تعهد، توانایی رفع مشکل و وفاداری مشتری ایفا می‌کند و همچنین اینکه کیفیت رابطه، نقش میانجی را در رابطه میان شایستگی، توانایی ایجاد ارتباط، تعهد، توانایی رفع مشکل و وفاداری مشتری ایفا می‌کند.
۳- علیرضا مؤتمنی و همکاران در سال ۱۳۸۹ در پژوهشی تحت عنوان ” تأثیر شخصیت برند بر وفاداری مشتریان” به شناسایی ابعاد شخصیتی برند پرداخته و تأثیر شخصیت برند بر رضایت، ارزش ادراکی، اعتماد و وفاداری به برند موردبررسی قراردادند. نتایج تحقیق حاکی از تأثیر مثبت و معنادار شخصیت برند بر رضایت، ارزش ادراکی و همچنین تأثیر معنادار رضایت بر اعتماد و وفاداری و ارزش ادراکی بر رضایت و وفاداری مشتریان است.
۴- حبیب اله جوانمرد و علی‌اکبر سلطان‌زاده در سال ۱۳۸۸ در پژوهشی با نام “بررسی ویژگی‌های برند اینترنتی و وب‌سایت‌ها و تأثیر آن بر اعتماد و وفاداری مشتریان” نشان دادند که از ویژگی‌های وب‌سایت‌ها و برند اینترنتی مؤثر بر نگرش مثبت و اعتماد مشتریان به ترتیب شاخص‌های امنیت، اعتماد،، عاری از خطا بودن، اجتماع، تکمیل سفارش، شکل آرم، رنگ، وضوح گرافیکی، متن و آگهی همراه با آرم، توصیه، صفحه‌آرایی و ترکیب تصاویر و تصویر زمینه دارای اولویت می‌باشند.
۵- کامبیز حیدر زاده و محمدرضا رمضانی قمی در سال ۱۳۸۸ در پژوهش خود تحت عنوان ” ارزیابی رابطه بین وفاداری مشتریان و فروش رابطه‌ای در بازارهای صنعتی” این نتایج به دست آمد که اعتماد به فروشنده به‌صورت مستقیم بر رضایت از فروشنده، اعتماد به شرکت عرضه‌کننده احتمال انجام معامله مشتری با فروشنده در آینده تأثیر مستقیم می‌گذارد و از طریق این متغیر بر رفتارهای وفادارانه تأثیر غیرمستقیم نیز می‌گذارد؛ بنابراین اعتماد به فروشنده منجر به وفاداری نگرشی و رفتارهای وفادارانه می‌شود.
۶- شهرام گیلانی نیا و جواد موسویان در سال ۱۳۸۹ در پژوهشی تحت عنوان “تأثیر وفاداری به برند بر ارزش ویژه بانک از دیدگاه مشتریان کارت الکترونیکی” با در نظر گرفتن مدل آکر ابتدا تأثیر وفاداری به برند) بعد رفتاری( بر ارزش ویژه برند را مورد بررسی قراردادند و ازآنجایی‌که وفاداری به برند می‌تواند تحت تأثیر ابعاد دیگر مدل )کیفیت ادراک‌شده، آگاهی از برند و تداعی برند(ایجاد شود؛ در مرحله‌ی بعد این عوامل به‌عنوان عوامل مؤثر بر وفاداری مورد مطالعه قرار گرفت و سپس تأثیر آن‌ها بر ارزش ویژه برند بررسی شد؛ و نتایج پژوهش نشان داد که وفاداری، آگاهی و کیفیت بر ارزش ویژه برند تأثیر دارند و آگاهی از برند نیز از عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان به برند می‌باشند.
۷- سید محسن علامه و ایمانه نکته‌دان در مقاله‌ای با عنوان ” بررسی تأثیر کیفیت خدمات بر وفاداری مشتری” که در پژوهش‌نامه مدیریت بازرگانی، دوره ۲، شماره ۵، پاییز ۱۳۸۹ صفحات ۱۰۹ تا ۱۲۴ منتشر گردیده است بیان می‌کنند که در دنیای رقابتی امروز، مشتریان در کانون اصلی توجه شرکت‌ها قرار دارند و وفاداری آنان عامل اصلی کسب مزیت رقابتی سازمان‌ها است. هدف از انجام پژوهش بررسی رابطه بین وفاداری مشتریان و یکی از متغیرهای کلیدی آن یعنی کیفیت خدمات بوده و متغیرهای اعتماد و رضایتمندی نیز به‌عنوان متغیرهای واسطه مورد بررسی قرارگرفته است. پژوهش ازنظر نوع، توصیفی است و برای سنجش اطلاعات از پرسشنامه با طیف لیکرت ۷ گزینه‌ای استفاده‌شده است. جامعه‌ی آماری مهمانان هتل‌های ۴ و ۵ ستاره اصفهان بوده و حجم نمونه ۶۷ برآورد شد که برای انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده‌شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر وجود رابطه مثبت و معناداری میان کیفیت خدمات و وفاداری مشتری است. به‌علاوه یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، متغیرهای اعتماد و رضایتمندی نقش میانجی را در رابطه کیفیت خدمات و وفاداری ایفا می‌کنند و خود نیز تأثیر مثبت و معناداری بر ایجاد وفاداری دارند.
۸- محسن مرادی، محمد موسوی و بهناز علی مردانی در مقاله ای با عنوان ” مدل وفاداری مشتری در صنعت بیمه” که در پژوهشنامه بیمه (صنعت بیمه سابق)، سال بیست و ششم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۰، شماره مسلسل ۱۰۱، صفحات ۳۱ تا ۵۱ به چاپ رسیده است بیان می‌کنند که امروزه سازمان‌ها درصدد شناسایی الگوهای مؤثر ایجاد وقاداریند تا با تأمین انتظارات مشتریان، فراتر از ارضای نیاز اولیه آن‌ها اقدام کرده و به وفاداری از طریق ایجاد ارتباط بلندمدت، دوجانبه و سودآور دست یابند. در این تحقیق مدل وفاداری مشتریان صنعت بیمه با توجه به رابطه بین کیفیت ارائه خدمات محسوس و نامحسوس، میزان رضایت و وفاداری رفتاری و نگرشی مشتریان بررسی‌شده است. جامعه آماری این تحقیق را بیمه‌گذاران استفاده‌کننده از خدمات بیمه‌ای یک شرکت بیمه تشکیل داده‌اند. نتایج تحقیق تناسب بین مدل پیشنهادی محققان و داده‌های آماری گردآوری‌شده را نشان می‌دهد.
۹- کامبیز حیدر زاده و همکاران در سال ۱۳۹۰ در تحقیقی با عنوان ” بررسی تأثیر اعتبار برند بر وفاداری مشتریان در صنعت بانکداری ایران"که در مجله پژوهش‌های مدیریت شماره ۸۸، صفحات ۸۸-۶۹ به چاپ رسیده است نشان دادند که اعتبار برند بر تعهد به وفاداری، تعهد مستمر و رضایت تأثیر مستقیم دارد. رضایت بر تعهد به وفاداری و توصیه شفاهی به خرید تأثیر مستقیم دارد. این در حالی است که رضایت باعث کاهش تمایل به تغییر برند نمی‌گردد. تعهد به وفاداری بر هیچ‌یک از دو متغیر وابسته، یعنی تمایل به تغییر برند و توصیه شفاهی به خرید، تأثیری ندارد . تعهد مستمر بر تمایل به تغییر برند تأثیر معکوس دارد یعنی باعث کاهش تمایل مشتریان به تغییر برند می‌گردد.
۱۰- حبیب رسائی در سال ۱۳۹۱ در مقاله‌ای با عنوان ” برند، وفاداری و رضایت مشتریان” آورده است که هدف از این مقاله بررسی موضوع وفاداری مشتریان، اهمیت مشتریان وفادار برای یک کسب‌وکار و اهمیت نام‌گذاری تجاری و ارتباط برند، وفاداری مشتریان است. بر طبق نتایج به‌دست‌آمده نقش برند در افزایش وفاداری مشتریان و در برخی موارد به وجود آمدن این وفاداری بسیار پررنگ بوده و نام‌گذاری تجاری قوی تبدیل به یک ضرورت گردیده است. در این مقاله سعی شده با بررسی جوانب مختلف وفاداری دید بهتری از رفتار مصرف‌کننده در قبال مارک‌های تجاری مختلف ارائه شود.
۱۱- دکتر حمیدرضا علیپور و علی اسکن خطبه سرا در مقاله‌ای که با عنوان ” ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری و تأثیر آن بر وفاداری مشتریان” منتشرشده است بیان می‌کنند که در دنیای رقابتی امروز که کالاها ازنظر فیزیکی تمایز چندانی با یکدیگر ندارند یک نام تجاری معتبر می‌تواند مزیت رقابتی چشمگیری ایجاد کند. در این شرایط چنانچه بتوانیم از اعتبار نام تجاری به بهترین شکل بهره ببریم می‌توانیم وفاداری مشتریان را که تعیین‌کننده سود، در طولانی‌مدت است برای خود جلب نماییم.
۱۲- دکتر سید مهدی حسینی، دکتر سید علی نبوی و مهدی نیلی در مقاله‌ای با عنوان ” سنجش قابلیت اعتماد برند ^[۱۲]شرکت‌های بیمه بر تعهد وفاداری مشتریان” که در (پژوهشگر) فصلنامه مدیریت، سال دهم، شماره ۲۹، بهار ۱۳۹۲ به چاپ رسیده است آورده‌اند که ایجاد وفاداری در مشتری مفهومی است که در کسب‌وکارهای امروزی مورد توجه بیش‌ازپیش قرارگرفته است. توسعه اعتماد و تعهد وفاداری نیز همزمان است، اعتماد منطقی به سمت تعهد منطقی هدایت می‌شود. بر این اساس مدیران برندها در ابتدا باید دانش درستی در ارتباط باقابلیت اعتماد جهت برآوردن انتظارات داشته باشند تا مشتری به سمت تعهد وفاداری میل پیدا نماید. . یافته‌های این پژوهش که در آن سنجش قابلیت اعتماد برند شرکت‌های بیمه بر تعهد وفاداری مشتریان مورد بررسی قرارگرفته است نشان می‌دهند که قابلیت اعتماد برند نقش مهمی در بهبود تمایلات رفتاری مشتریان ایفا می‌کند، بدین معنی که افزایش رضایت مشتریان باعث تعهد وفاداری، تبلیغ و توصیه شرکت بیمه خود به دیگران و کاهش تمایل به تغییر می‌گردد. ازاین‌رو مدیران می‌بایست به قابلیت اعتماد توجه ویژه‌ای داشته و نقش آن را در مدیریت ارتباط با مشتری مدنظر قرار داده و استراتژی‌های مناسبی در راستای ایجاد اعتماد و توسعه وفاداری آنان طراحی نمایند.
پژوهش‌های خارجی
۱- بریتچارد و همکاران در سال ۱۹۹۲ در پژوهش خود، با بررسی رابطه بین درگیری مشتری، کیفیت درک شده خدمات، رضایت و وفاداری، به ارائه ابزاری برای اندازه‌گیری تعهد روان‌شناختی قابلیت سنجش اجزای نگرشی وفاداری پرداختند.
۲- آندرسون و فورنل در سال ۱۹۹۴ در مقاله‌ای با عنوان “رابطه بین رضایت، سلیقه و سوددهی” بیان می‌کنند که رضایت مشتری روی سلیقه مشتری اثر می‌گذارد و همین تأثیر به‌نوبه خود روی سوددهی اثر می‌گذارد.
۳- ویگنرنون و جانسون در سال ۱۹۹۷ در مقاله‌ای با عنوان ” تأثیر وجهه برند بر تمایل به خرید مصرف‌کنندگان ” به بیان مزایایی که وجهه برند برای مشتریان در پی دارد پرداخته‌اند. آن‌ها این مزایا را شامل ارزش آشکار درک شده، ارزش انحصاری درک شده، ارزش اجتماعی درک شده، ارزش ناشی از لذت و ارزش کیفیت درک شده، می‌دانند. دراین‌بین سه ارزش اول بین فردی بوده و به تأثیرات اجتماعی اشاره دارد و دو ارزش آخر به اثرات فردی برمی‌گردد آن‌ها بیان داشته‌اند که به سبب تمایل مصرف‌کنندگان به کیفیت محصول، احتمالاً آنان برندهای معتبر را برمی‌گزینند.
۴- فورنیر در سال ۱۹۹۸ در مطالعات خود بر روی رابطه بین برند و مشتری، به این نتیجه رسید که شخصیت برند مفهومی چندبعدی است و با مفاهیمی نظیر وفاداری و تعهد ارتباط تنگاتنگی دارد. وی ابعاد این مفهوم را چنین برشمرده است: مرتبط با خود پنداره، تعهد، وابستگی، علاقه، صمیمیت، کیفیت برند.
۵- زیتمال در سال ۱۹۹۸ در مقاله‌ای با عنوان ” برداشت‌های مصرف‌کننده از قیمت، کیفیت و ارزش” که در مجله بازاریابی، جلد ۵۲، صفحات ۲-۲۲ به چاپ رسیده است بیان می‌کند که تجربیات شخصی محصول، نیازهای خاص و موقعیت مصرف، ممکن است ارزیابی ذهنی مصرف‌کننده از کیفیت را تحت تأثیر قرار دهد. معنای کیفیت درک شده از طریق تجربه طولانی‌مدت مرتبط با مارک تجاری، شناخت مصرف‌کننده از متفاوت بودن و برتری مارک تجاری ایجاد می‌گردد. زِیتمال مشخص می‌کند که کیفیت درک شده، جزئی از ارزش ویژه مارک تجاری است، ازاین‌رو کیفیت درک شده، مصرف‌کننده را به‌سوی انتخاب یک مارک تجاری نسبت به دیگر مارک‌های تجاری رقیب، هدایت می‌کند.؛ بنابراین، به میزانی که مصر ف کننده، کیفیت مارک تجاری را درک می‌کند، ارزش ویژه مارک تجاری افزایش خواهد یافت.
۶- ماتزلر و همکاران در سال ۲۰۰۶ در مطالعه خود دریافتند که دو ویژگی شخصیتی برون‌گرایی و تمایل به تجربه نمودن، ارتباط مثبتی باارزش لذت جویانه ی حاصل از مصرف کالا دارد. همچنین دریافتند که ارزش لذت‌گرایانه (لذت بالقوه‌ طبقه‌ی محصول) برند را متأثر می‌سازد و نیز دو ویژگی شخصیتی (برون‌گرایی و تمایل به تجربه نمودن) ارزش لذت‌گرایانه‌ی درک شده از محصول و برند را متأثر می‌سازند و درنهایت متأثر نمودن برند را به وفاداری نگرشی، مرتبط نمودند. نتایج حاصل از این پژوهش در بخش‌بندی بازار و هدف‌گذاری می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
۷- سوییدن و همکارانش در سال ۲۰۰۶ در مقاله‌ای با عنوان ” اثرات ابعاد نام تجاری شرکت‌های بزرگ در ارزیابی محصول مصرف‌کنندگان” که در مجله اروپایی بازاریابی، جلد ۴۰، ص ۸۲۵-۸۴۵ چاپ‌شده است دریافتند که شهرت یک سازمان هنگام ارزیابی مشتریان از محصولات بادوامی همچون اتومبیل، به‌شدت تأثیرگذار است درحالی‌که شهرت سازمان تصمیمات عده‌ای از مشتریان را پیرامون سازمان و برند به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد، ممکن است برای بقیه بی‌اهمیت باشد. که این امر حاکی از تنوع نتایج، تأثیر تصویر شرکت و شهرتش بر مشتریان می‌باشد.
۸- آنیسمووا در سال ۲۰۰۷ پژوهشی با عنوان ” بررسی تأثیر برند شرکت بر روی وفاداری نگرشی و رفتار مصرف‌کنندگان” که در مجله محصولات قابل‌فروش بازاریابی، جلد ۲۴، شماره ۷، ص ۳۹۵-۴۰۵ به چاپ رسیده است انجام داد. در این پژوهش، هم‌سطح سازمان و هم‌سطح بازاریابی موردبررسی قرارگرفته است، ابعاد سطح شرکت شامل منافع احساسی و نمادین برند می‌باشد. نتایج نشان داد که ارزش‌های سازمان، شخصیت برند سازمان و منافع عملیاتی مصرف‌کننده، پیش‌بینی کننده‌ی حیاتی و پایدار برای وفاداری نگرشی و رفتاری به شمار می‌آیند.
مفهوم برند (نام و نشان تجاری)
یک برند (نام تجاری) اگرچه واژه خاصی است، اما در ذهن چیزی بیش‏ از یک کلمه نیست، این یک اسم است؛ یک اسم خاص که درست‏ مانند سایر اسم‌های خاص با حرف بزرگ نوشته می‏شود. هر اسم‏ خاص، چه متعلق به فردی، یا شرکتی و یا اجتماعی باشد، یک نام‏ تجاری است. پاتاگونیا یک نام تجاری درزمینه­ی تولید پوشاک‏ است، اما درعین‌حال، برای سازمان‌های توریستی-که سیاحان را به‏ مناطق زیبای شیلی و آرژانتین می‏برد-نامی تجاری است. فیلادلفیا، نام تجاری یک نوع پنیر خامه‏ای معروف است، اما درعین‌حال اسم خاص شهری است که به داشتن احساس عشق‏ برادرانه معروف است. هر اسم خاص، یک نام تجاری است. شما نیز نامی تجاری هستید. قدرت یک نام تجاری، با میزان نفوذ آن در عمل‏ خرید یک مخاطب معین می‏شود اما نامی تجاری که بر روی‏ بسته‏بندی کالا قرارگرفته است، بانامی تجاری که در ذهن افراد تثبیت‌شده، متفاوت است، )اسوینی و اسویت ۲۰۰۸).
نقش نام تجاری در حوزه خدمات
نام تجاری باید قادر باشد قلب و روح مخاطب خود را تسخیر کند. در دنیای امروز که بازارهای آن مملو از محصولاتی است که ازلحاظ فیزیکی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد خلق شخصیت مناسب برای یک نام تجاری، می‌تواند تمایز چشمگیری ایجاد کند. برای تحقق این امر و خلق نام تجاری که در اذهان و قلوب ماندگار شود باید به جست‌وجو و بررسی پرداخت، شناسایی زمینه‌های میان مشتریان از یک‌سو و نام تجاری از سوی دیگر، ازجمله زمینه‌سازی‌های برقراری ارتباطی موثربرای جلب مشتریان بیشتر است.
نام‌های تجاری که هویت و اهداف خود را مشخص و متمایز می‌سازد و چهره‌ای ملموس و دوستانه از خود ارائه می‌دهند، قادرند که با مشتریان خود ارتباطی غنی و سودمند برقرار کنند و نه‌تنها بخشی از قلب و ذهن آن‌ها بلکه بخشی از زندگی روزمره مصرف‌کنندگان را تسخیر می‌کند.
هاتس یل دریم (۲۰۱۲) علائم تجاری به دو دلیل برای مصرف‌کنندگان باارزش‌اند:
۱-به این دلیل که آن‌ها ریسک ادراک‌شده مصرف را کاهش می‌دهند.
۲- به این دلیل که آن‌ها در هزینه‌های تصمیم‌گیری صرفه‌جویی می‌کنند.
مبنای این اظهارات این است که برند، یک علامت مؤثر بازار است که شرکت برای موردتوجه قرار دادن عدم تقارن اطلاعات بازار، آن را گسترش می‌دهد به‌عبارت‌دیگر، مصرف‌کنندگان در مورد محصول یا خدمات یک شرکت، کمتر از خود شرکت اطلاع دارند، ازاین‌رو در شرایط نامساعدی قرار می‌گیرند که سرانجام منجر به تردید مصرف‌کننده در مورد محصول می‌شود. اساساً مصرف‌کنندگان در مورد وعده‌های شرکت و تمایل و توانایی برای عمل کردن به آن‌ها و نیز مزیت حفظ یک رابطه بلندمدت با تأمین‌کننده، دچار تردید هستند. این عدم تقارن، مشتری را در رابطه با شرکت در شرایط نامساعدی قرار می‌دهد. ازاین‌رو شرکت برای جبران تردید به وجود آمده، با نشان دادن تمایل خود برای عمل به وعده‌هایی که به مشتری داده‌اند، دارای انگیزه می‌شود. علائم تجاری به مصرف‌کنندگان قدرت نفوذی بر شرکت‌ها بخشیده و شرکت‌ها را تشویق به اعمال رفتار مناسب می‌کنند، یعنی شرکت‌ها را وادار می‌کنند تا به وعده‌هایی که به مصرف‌کنندگان داده‌اند، عمل نمایند,۲۰۰۸) Sweeney & Swait).
تصویر برند
بیل (۱۹۹۳) تصویر برند را به‌عنوان یک خوشه از خواص یا تداعی معانی می‌داند که مصرف‌کنندگان آن را به یک نام مرتبط می‌نمایند ۱۹۹۳)، Biel). یک برند قوی می‌تواند به طبقات محصول جدید تعمیم داده‌شده و موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های ایجاد یک برند جدید برای محصول گردد. ادراکات مصرف‌کننده از یک برند، موجب برانگیختگی تصمیم خرید، در خریداران شده و روی سهم بازار سازمان تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین تصویر برند یک ابزار بازاریابی استراتژیک، یک دارایی قدرتمند می‌باشد که موجب ایجاد سود بیشتر برای سازمان می‌گردد. (Shin kim2000)
بیل (۱۹۹۳) بر این باور است که تصویر برند می‌تواند بر مبنای عملیات ذاتی محصول، احساسات پیرامون محصول و شرکت، باشد. این عوامل برای محققان و بازاریابان یک چهارچوب ارائه می کند تا از روش‌های گوناگون گروه‌بندی، برای شرح و توصیف امور مربوط به برند، استفاده نمایند. برای مثال بیل اجزای تصویر برند را بر مبنای قابلیت لمس و جنبه‌های عملیاتی و احساسی برند طبقه‌بندی نمود. سهم هریک از این عوامل روی تصویر برند، می‌تواند تحت تأثیر طبقه‌ی محصول یا خدمت قرار گیرد. همچنین تصاویر بصری یا کلمات توصیفی و عبارات مربوط به برندهای قوی، نسبت به برندهای ضعیف‌تر آسان‌تر به خاطر آورده می‌شوند. تصویر برند، بازتابی از ادراک مصرف‌کننده، از یک برند و آنچه که از یک برند در ذهن می‌ماند است. همچنین کلر عنوان می‌کند که آشنایی برند، مطلوبیت، قدرت، یگانگی و سایر امور مربوط به برند در ارزش ویژه برند نمایان می‌شود که پاسخ مصرف‌کننده نسبت به برند را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. منظور از سایر امور برند، خصوصیات ) توصیف محصول و ویژگی‌های آن) منافع و نگرش‌ها (که اساساً ارزیابی کلی از برند را تشکیل داده و مبنای رفتار مصرف‌کننده را شکل می‌دهد) می‌باشد۱۹۹۳) (Biel.
هویت برند

سابقه کار کشاورزی

آگاهی از نهادههای زیستی

استفاده از نهادههای زیستی

شرکت در کلاسهای آموزشی-ترویجی

متغیرهای مؤثر بر پذیرش نهادههای زیستی

پذیرش نهادههای زیستی

فاصلهای

۱-۶-۳ متغیرهای وابسته
۱-۱-۶-۳ ادراک از سودمندی نهادههای زیستی
الف: تعریف مفهومی: احتمال ذهنی شکل گرفته در شخص نسبت به مفید بودن انواع فناوریهای اطلاعاتی قابل دسترس در محیطکار برای انجام وظایف است، به این ترتیب که هر چه این فناوریها عملکرد کاری آنها را در محیط شغلی بهبود بخشند مفیدتر بوده و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند( سلیمانی و زرافشانی، ۱۳۹۰).

ب: تعریف عملیاتی: منظور از سودمندی، احتمال ذهنی کشاورزان گندمکار در خصوص مفید بودن نهادههای زیستی است که از طریق سوالاتی همچون استفاده از نهادههایزیستی سبب کاهش عوارض ناشی از سمپاشی برای کشاورزان میشود، استفاده از نهادههای زیستی سلامت محصولات کشاورزی را بالا میبرد، استفاده از نهادههای زیستی سبب اطمینان بیشتر مردم به کشاورزان میشود که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ گزینهای از خیلی مخالفم تا خیلی موافقم و با بهره گرفتن از ۹ گویه مورد سنجش قرار گرفت و همچنین از پاسخگویان خواسته شد تا دیدگاه خود را در خصوص هر یک از گویه های مطرح شده مشخص نمایند.
۲-۱-۶-۳ ادراک از سهولت استفاده از نهادههای زیستی
الف: تعریف مفهومی: درک شخص از سودمندی فناوری، تحت تأثیر این واقعیت است که وی درک کند استفاده از فناوری آسان است(یعقوبی و شاکری، ۱۳۸۷). ب: تعریف عملیاتی: منظور از سهولت، درک کشاورزان گندمکار در خصوص آسان بودن استفاده از نهادههای زیستی است که از طریق سوالاتی همچون دسترسی به نهادههای زیستی آسان است، یادگیری چگونه استفاده کردن از نهادههای زیستی آسان است و غیره که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ گزینهای از خیلی مخالفم تا خیلی موافقم و با بهره گرفتن از ۴ گویه مورد سنجش قرار گرفت و همچنین از پاسخگویان خواسته شد تا دیدگاه خود را در خصوص هر یک از گویه های مطرح شده مشخص نمایند.
۳-۱-۶-۳ نگرش در رابطه با بهره گرفتن از نهادههای زیستی
الف: تعریف مفهومی: ارزیابی یک فرد در مورد مطلوب بودن یا نبودن یک رفتار است، در واقع قضاوت فرد در خصوص اینکه یک رفتار خوب یا بد است(لیدرر ^۱و همکاران، ۲۰۰۰).
ب: تعریف عملیاتی: منظور از نگرش، در واقع احساسات و باورهای کشاورزان گندمکار در خصوص استفاده از نهادههای زیستی است که از طریق سوالاتی همچون به نظر من کشاورزی باید طوری انجام بشود که به محیطزیست صدمه وارد نشود، من حاضر نیستم با بهره گرفتن از کود و سموم شیمیایی خاک را آلوده کنم، من حاضر نیستم برای کنترل علف های هرز از سموم و کودهای شیمیایی استفاده کنم که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ گزینهای از خیلی مخالفم تا خیلی موافقم و با بهره گرفتن از ۱۶ گویه مورد سنجش قرار گرفت و همچنین از پاسخگویان خواسته شد تا دیدگاه خود را در خصوص هر یک از گویه های مطرح شده مشخص نمایند.
۴-۱-۶-۳ تمایل در رابطه با بهره گرفتن از نهادههای زیستی
الف: تعریف مفهومی: اراده و آمادگی فرد برای انجام یک رفتار(براتی و همکاران، ۱۳۹۰، رونی و همکاران ، ۲۰۱۱).
ب: تعریف عملیاتی: منظور از تمایل، در واقع آمادگی و اراده کشاورزان گندمکار در خصوص استفاده از نهادههای زیستی است که از طریق سوالاتی همچون من قصد دارم از کود حیوانی کاملا پوسیده برای افزایش سلامت محصولات کشاورزی استفاده کنم، من قصد دارم با بهره گرفتن از کودهای آلی و زیستی هزینه های خرید سموم و کودهای شیمیایی را کاهش بدهم، من قصد دارم با استفاده کودهای آلی و زیستی بروز بیماری در انسانها را کاهش دهم که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ گزینهای از خیلی مخالفم تا خیلی موافقم و با بهره گرفتن از ۷ گویه مورد سنجش قرار گرفت و همچنین از پاسخگویان خواسته شد تا دیدگاه خود را در خصوص هر یک از گویه های مطرح شده مشخص نمایند.
et.al - Lederer 1
۵-۱-۶-۳ رفتار در رابطه با بهره گرفتن از نهادههای زیستی
الف: تعریف مفهومی: مجموعه عقاید، اعمال، باورها و طرز تلقیات یک فرد را رفتار میگویند(مرکزنوسازی و تحول اداری،۱۳۹۱). ب: مفهوم عملیاتی: منظور از رفتار، اعمال و طرز تلقیات کشاورزان گندمکار در خصوص استفاده از نهادههای زیستی است که از طریق سوالاتی همچون من از زبالههای حیوانی و گیاهی به عنوان کود برای حاصلخیز کردن مزرعه گندم استفاده میکنم، من مزرعه خود را مالچپاشی (کاه و کلش، برگ درختان، خاک اره )میکنم، من به جای استفاده از سموم و علفکشهای شیمیایی از وجین کردن دستی برای کنترل علف های هرز مزرعه ام استفاده میکنم که با بهره گرفتن از طیف لیکرت ۵ گزینهای از خیلی مخالفم تا خیلی موافقم و با بهره گرفتن از ۸ گویه مورد سنجش قرار گرفت و همچنین از پاسخگویان خواسته شد تا دیدگاه خود را در خصوص هر یک از گویه های مطرح شده مشخص نمایند.
۲-۶-۳ متغیرهای مستقل
۱-۲-۶-۳ ویژگیهای فردی و حرفهای
ویژگیهای فردی و حرفهای کشاورزان گندمکار شامل متغیرهای سن، تحصیلات، تعداد اعضای خانواده، نوع مالکیت اراضی، سطح زیر کشت گندم، میزان مصرف سم در هر هکتار، میزان مصرف کود شیمیایی در هر هکتار، سابقه کار کشاورزی، شغل دوم و شرکت در کلاسهای آموزشی- ترویجی است که هر کدام در ادامه توضیح داده میشود.
سن: تعداد سال‌ها و ماه‌ها و روزهائى است که از عمر (روز تولد) یک فرد مى‌گذرد و مقدار زمانی است که فرد زندگی کرده که به صورت باز از پاسخگویان پرسیده شده است.
سطح تحصیلات: منظور آخرین مدرک تحصیلی پاسخگو است که گزینه های این متغیر چنین است:
۱- بیسواد       ۲-ابتدایی      ۳- راهنمایی     ۴- دیپلم       ۵- فوق دیپلم         ۶- لیسانس و بالاتر
تعداد اعضای خانوار: تعداد افرادی که تحت سرپرستی کشاورزان گندمکار قرار دارند و به صورت باز این سوال پرسیده شده است.
میزان مالکیت اراضی: در واقع تصرف فرد نسبت به چیزی است که به صورت مالکیت شخصی، شخصی و اجارهای، اجاره دادن: نقدی، اجاره دادن: سهمبری، اجاره کردن: نقدی و اجاره کردن: سهمبری پرسیده شد.
سطح زیر کشت: میزان اراضی زیر کشت محصول اصلی که با یک سوال باز از گندمکاران پرسیده شده است.
مصرف سم در هر هکتار: مقدار استفاده از سم در هر هکتار کشت محصول گندم توسط گندمکاران و به صورت یک سوال باز از گندمکاران پرسیده شده است.
مصرف کود شیمیایی در هر هکتار: مقدار استفاده از کود شیمیایی در هر هکتار کشت محصول گندم توسط گندمکاران و به صورت یک سوال باز از گندمکاران پرسیده شده است.
سابقه کار کشاورزی: تعداد سالهایی که کشاورزان به تولید محصول گندم پرداختهاند و به صورت یک سوال باز از گندمکاران پرسیده شده است.
شرکت در کلاسهای آموزشی- ترویجی: حضور یا عدم حضور کشاورزان در کلاسهای آموزشی که به صورت سوال بسته بله و خیر از گندمکاران پرسیده شده است.
۷-۳ تجزیه و تحلیل داده ها

راستی یاد شهیدان بیت المقدّس به خیر!
جهان آرا که بود؟
حاج همت که بود؟
حاج عباس از دنیا یک قرآن جیبی داشت
شهید خرازی
شهید نوری
سرداران بی دست
شهیدان گمنام
بی یاد نامه
بی سنگ قبر
عاصمی پور چه شد
یوسف نوشته بود:
خدایا یوسف هم شهید شد، او را بیامرز
اسماعیل وصیت کرد روی قبرش بنویسند:
پرکاهی تقدیم به آستان الهی
امسال هیچ شاعری با حلق اسماعیل هم صدا نشد
راستی شماره قطعهی شهدا چند بود؟
(قزوه، ۱۳۷۸، ص ۸۳)

- سایر قالب ها
قطعه، ترجیع بند، ترکیببند، مسمط و مستزاد از قالبهای نادر و کم کاربرد شعر جنگاند، که در آنها موضوعات و مضامین جنگ به کار رفته است. توصیف شکوهمند شهیدان، دلتنگی برای آنان و تحسر شاعراز زنده ماندن، دفاع از وطن و میهن دوستی از مضامین عمدهای است که در این قالبها آمده است. محمود شاهرخی، غلامرضا رحمدل، مهدی اخوان ثالث، علی موسوی گرما رودی، قیصر امین پور، مشفق کاشانی ، محمود آقا جانی و فاطمه راکعی از سرایندگان قالبهای مذکورند.

۵-۳- زبان شعر دفاع مقدّس
همان طور که گفته شد، دفاع مقدّس گونهای از ادبیات پایداری است، که در مقطع زمانی خاصی، که معمولاً در بحبوبهی درگیری نظامی با کشوری خارجی است، سروده میشود وبه دلیل زمینهی ویژه و متفاوت خود، از مشخصه های ویژهای نیز برخوردار است .
جنگ تحمیلی در کشور ایران، افزون بر مسألهی دفاع از وطن ، از همان آغاز با مؤلفه های دینی نیز پیوند میخورد و چه بسا ماهیت دینی آن، بر موضوع دفاع از سرزمین غلبه مییابد و حضور در جنگ وارد ساحتی معنوی میشود. مهمّترین ابزار برای تبین چنین رویکردی، بهرهگیری از زبان شعر است. شعر همان گونه که در طول تاریخ، مهمّترین رسانهی فرهنگی ما بوده است، در بازتاب این رخداد ویژه نیز کارکرد خاصی می یابد؛ امّا از آن جا که فضای جنگ ، فضایی نامعمول و آکنده از بحران است، متناسب با ماهیت خود ، گونهای خاص از بیان را مطالبه میکند. به طورطبیعی، ضروریترین وجه آن، استفاده زبان ترغیبی به منظور جذب نیروهای بیشتری در این عرصه است. در سالهای آغازین جنگ، شعر تقریباً از جوهر شعری که محصول رفتار ویژه با زبان است تهی و بیشتر شعار گونه بود. امّا با تداوم جنگ، شعر نیز تطور مییابد و از موجودیت خود دفاع میکند.
شعر جنگ، واژگان و فضای خاص خود را دارد. طبیعی است، که این فضای تازه و تجربه تازه عناصر زبانی و فکری متناسب با خود را نیز، به عرصه شعر بکشاند، حال آن که ظرفیت چنین فضایی
میتواند تلاقی عرفان و حماسه باشد که هر دو در ادبیات ایران، به طور مجزا،شاهکار پهناوری را خلق کردهاند.
«تعریف زبان به نحوی که مورد قبول همهی زبان شناسان و دیگر دانشمندانی باشد که با زبان و
مطالعهی آن سرو کار دارند، مقدور نیست. این اشکال، از طبیعت خود زبان ناشی میشود. زبان پدیدهی بسیار پیچیدهای است؛ از یک طرف وسیلهی ارتباط بین افراد جامعه است و از سوی دیگر، وسیلهی بیان افکار و احساسات ماست. زبان تنها وسیله یا مؤثرترین وسیلهای است، که جهان اندیشه و دنیای درون ما را با جهان بیرون مرتبط میکند.» (باطنی، ۱۳۷۱، ص ۹)
«هستی به خودی خود خاموش است، زبان او زبان پدیداری است . خود را میگشاید و نمایان
میکند. گشایش و نمایش و جلوهگری اوست، که ترجمان خویش را در زبان بشری مییابد، هر زبان بشری و هر گونهای از گویش بشری، با رنگ ها و سایه روشن های خویش، باز گویندهی پرتویی از هستی و گوشه ای از صحنهی نمایش آن است. هر زبان بشری و هر گونه ای از گویش بشری دیدگاهی است واگویندهی صحنهای از نمایش هستی؛ امّا انسان از آن جا که بازیگری است و در عین حال تماشاگر و گزارشگر، از این جهت زبان او زبانی انسانی که صحنه و بازی را به زبانی انسانی گزارش میکند. پس زبان از سویی از آن هستی است و از سویی از آن انسان.» (آشوری، ۱۳۷۳، ص ۱)
شاعر، با زبان تصویرگری باریک بینانه و دقیق و زبان رمزی پرمایه و سرشار از معنای تهی نشدنی یک رخداد سادهی طبیعی و یا چیز سادهی پیش پا افتاده را که چشمهای دیگر نیز آن را، لحظهای
میبینند و زود فراموش میکنند، به ساحت رخدادهای بزرگ میکشد و در این رخداد ساده و کوچک، نگاهی ژرف میکند.
ادبیات جنگ، یکی از رخدادهای شعری کشورمان در دهه های اخیر است. این گونهی ادبی در شکل گستردهی خود ، ادبیات حماسی و سیاسی و حتّی به گونهای غیر مستقیم ادبیات عرفانی را نیز در برمیگیرد. امّا در این جا به طور خاص ادبیاتی را در نظر میگیرد، که با شروع جنگ تحمیلی در عرصه ادبیات ایران پدیدار میشود. ادبیات مقاومت چه از سوی مردم آفریده شود و چه از طرف هنرمندان یک جامعه، مخاطبی جز تودهی مردم ندارد. این ادبیات نمیتواند برای خوش آمد یک فرد، یک حاکم و حتّی یک گروه اجتماعی به وجود آید. صله و بخشش نیز توانایی عمومیت بخشیدن به این ادبیات را ندارد. بنابراین ادبیات مقاومت، در نفس خود دگرخواه است و این خصلت ذاتی آن است؛ چون این ادبیات حامل آرمانهای ملّی و ایمانی جامعهی خود است.
جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ انقلاب را وارد عرصه تازهای از استقامت کرد. این تجاوز گسترده که در یک زمان، به استانهای مرزی در غرب و جنوب کشور انجام گرفت، زمینهی دیگری را برای خلق ادبیات فراهم ساخت. اینبار نیز، آن چه پایداری و ایستادگی مردم را در برابر دشمن خارجی نمایان ساخت قبل از این که صورتی از قالبهای نوین ادبی چون داستان، فیلمنامه، رمان و نمایشنامه باشد، به شکل شفاهی در سرودهها، زیارت نامهها، مراثی و شعارها تجلی یافت. سرودهای آهنگین و شور آفرینی که قبل از آغاز حمله ها در اردوگاهها و مقر تجمع رزمندگان به شکل گروهی خوانده میشد، تأثیر فوق العادهای در تقویت روحیهها داشت.«درکنار ادبیات شفاهیکه صورت غالب ادبیات مقاومت درطول جنگ به شمارمیرفت، شعربه دلیل راه کوتاهتریکه بین تحریک قریحه وآفرینش میپیماید، نسبت به دیگر قالبهای ادبی از فراوانی بیشتری در بین آثار مکتوب برخوردار بود.» (بهبودی،۱۳۷۳،ص۸۱)
آثار و تبعات جنگ، ادبیات را با تحولاتی روبهرو ساخت و برخی از شاعران، واقعیت جنگ را آزمودند و تصویرهای زیبایی از واقعیتهای زندگی مردم را به تصویر کشیدند و مضمونهای تازه و وسیعی را که چندان مجال پردازش نداشت خلق نمودند؛ زیرا این وضعیت تازه، هدفی جمعی را مطالبه
میکرد، که بیشتر با فریاد و شعار هم خوانی داشت تا با فردیتی که تجربهی شخصی شاعر را رقم
میزند. در ازدحام جنگ و آشوب، طنین موسیقی بیش از عمق کلام کارایی دارد؛ به ویژه برای ملتی که لبریز از حماسهی دینی است و این جنگ نیز برای او آوردگاه کفر و دین است.
شعر، صورتی از ادبیات است که تأثیر گذارترین و شاید ماندگارترین تصویر از جغرافیای روانی جنگ را ارائه میدهد. عنصر عاطفه، که در شعر جنگ بردیگر عناصر چیرگی انکار ناپذیری دارد، چهرهای را از جهان جنگ زده باز میتاباند که شاعرانه است. این چهرهی شاعرانه در زمان جنگ، چهرهای است آشنا که جامعه با آن زندگی میکند. «امّا هر چه از روزهای جنگ دورتر میشویم، اغراقی که این چهرهها را پوشانده و این لازمهی زبان شعر است، خود را بیشتر و پیشتر مینمایاند تا آن جا که به نظرمیرسد از کارکرد ارتباطی این شعر به تدریج کاسته شده است.» (نادمی، ۱۳۸۴، ص ۱۵)
عنصر عاطفه ، در شعر جنگ بسامد بالایی دارد و بر سایر ویژگیها غلبه دارد. میتوان شعر جنگ را بر احساس عنصر عاطفه و معنی به انواع زیر تقسیم نمود:
الف) شعری که معنی بر آن غلبه دارد و نیت شاعر از سرودن آن، انتقال معنی به خواننده است. مانند؛

بسیج و ارتشی، شیران پاسدار و جهاد
پی نبرد ببستند برگ و بار سفر
همه به دانش و تقوی نمونهی مسلمان
همه شجاع و سخنور به گونهی بوذر
همه چو حمزه نخجیر کفرهم چون شیر

شما نمی‌توانید موارد درون زباله‌دان را ویرایش کنید. مورد را به بیرون از زباله‌دان منتقل و سپس آن را ویرایش کنید.