آکر اجزای مختلف برند را به قرار زیر تشریح میکند:
الف:برندآگاهی
منظور از آگاهی، میزان و قدرت حضوری است که برند در ذهن مصرفکننده دارد. روش های مختلفی که برندآگاهی را میسنجدو به یادداشتن برند توسط مشتری را ملاک قرار میدهد. از تشخیص برند (آیا شما تاکنون این برند را دیدهاید؟) گرفته تا فراخوانی ذهنی برند (چه برندهایی از این گروه محصولات را به یاد میآورید؟) تا بالاترین برند در ذهن (نخستین برندی که به یادآورده میشود) و تا برند مسلط (تنها برندی که به یادآورده میشود) (آکر، ۱۹۹۶، ص ۱۰).
برندآگاهی دارای مزایای رقابتی زیادی برای شرکتهاست (آکر، ۱۹۹۵، ص ۲۰۸):

آگاهی، احساس آشنایی با برند در مشتریان ایجاد میکند.
اگر یک برند در زمان خرید در ذهن مشتری فراخوانی شود (حتی اگر به عنوان گزینهای که خریداری نشود)، میتواند یک برجستگی در ذهن مشتریان ایجاد کند.
آگاهی از نام میتواند نشانهایی از نوعی تعهد مشتری باشد. اگر نسبت به نامی آگاهی وجود داشته باشد، پس باید یک دلیل برای آن وجود داشته باشد.
بهخاطر علاقه زیاد به برند، اطلاعات مختلفی نظیر آگاهی، ویژگیها، فواید، تصاویر، تفکرات، احساسات، تداعیها و تجربیات در رابطه با مارک تجاری، وجود دارند(کلر, ۲۰۰۳). هرچند که آگاهی و جذابیت برند، اجزاء اصلی اکثر مدلهای ارزش ویژه برند هستند(اکر وکلر۱۹۹۸).
آکِر(۱۹۹۱) آگاهی مارک تجاری را بهعنوان ” توانایی خریدار در تشخیص و یادآوری اینکه یک مارک تجاری به طبقه خاصی از محصول تعلق دارد” تعریف میکند. طبق گفته کِلِر(۲۰۰۳)، آگاهی مارک تجاری نقش مهمی در تصمیمگیری مشتری جهت کسب مزیت یادگیری، مزیت توجه و مزیت انتخاب، بازی میکند. ارزش ویژه مارک تجاری مشتریمحور وقتی اتفاق میافتد که مشتری، سطح بالایی از آگاهی و نزدیکی را با مارک تجاری داشته و تداعیهای قوی، منحصربهفرد و واحدی از مارک تجاری در ذهن خود نگهدارد.
طبق گفته آکِر(۱۹۹۱)، در حالیکه آگاهی مارک تجاری، شناخت ایجاد میکند و نشانهای از تعهد و استحکام است، کیفیت دریافتشده به عنوان ابزاری برای تمایز عمل میکند.
آلبا و هوتیجسون^[۱۵۱](۱۹۸۷)، پیشنهاد کردهاند که آگاهی برند دارای دو زیر بعد^[۱۵۲] آشنایی و تجربه است. اثرات آشنایی و تجربه در دو سطح اتفاق میافتد: مارک تجاری و طبقه محصول. درحالیکه دانش مربوط به مارک تجاری بر ارزش ویژه مارکتجاری که با مارکتجاری ویژهای همراه شده، بطور مستقیم تأثیر میگذارد، دانش مربوط به طبقه محصول، ارزش ویژه مارک تجاری همراه با همه مارکها در طبقه محصول را تحت تأثیر قرار میدهد(کریشنان۱۹۹۸).
آکِر(۱۹۹۱) چندین سطح از آگاهی برند را ازتشخیص تا نفوذ، که مربوط به شرایطی است که تنها مارک تجاری شرکت توسط مصرف کننده فراخوانی می شود، را ذکر کرده است. روسیتر و پِرسی^[۱۵۳](۱۹۸۷)، آگاهی مارکتجاری را توانایی مصرفکننده در شناسایی یا تشخیص مارکتجاری تعریف کردند.
آگاهی برند قابلیت دستیابی برند را در ذهن اندازه می گیرد. آگاهی برند می تواند از طریق بازخوانی برند یا تشخیص برند اندازه گیری شود. بازخوانی مارک تجاری، توانایی مشتریان برای بازخوانی مارک تجاری از حافظه وقتی که طبقه خاصی از محصول، نیازهای برآورده شده توسط طبقه خاص یا برخی جستجو به عنوان اشاره را دریافت می کند؛ منعکس می کند. تشخیص مارک تجاری توانایی مشتری را در معرض گذاری قبلی مارک تجاری را تأیید می کند.
بازخوانی نام تجاری- این مهم است که نه تنها باید عمق بازخوانی(یعنی درصدی از مردم که مارک تجاری را میشناسند) اندازه گیری شود، بلکه باید گستردگی بازخوانی(یعنی اشاره هایی که منجر به بازخوانی مارک تجاری می شوند) نیز اندازه گیری شوند. بنابراین سنجش انتخاب اشاره ای که برای بازخوانی پرسیده میشود اهمیت دارد. یک شروع خوب، فکر کردن درباره این است که، چه کسی؟، چه زمانی؟، کجا؟، و چه زمانی مارک تجاری را خریده یا استفاده خواهد کرد.
اشارات معمولی عبارتند از: زیرمجموعهها(نظیر نوشابهها، نوشیدنیهای ملایم و غیره)، اهداف یا دلایل مصرف(نظیر نوشابه هایی که شما برای داشتن یک روز خوب، میخرید)، مکانها(نظیر در دسترس بودن در سوپر مارکتها) و مردم(نظیر نوشیدن در تنهایی یا با گروه).
تشخیص نام تجاری- در وظیفه تشخیصی، مشتریان یک محرک(نظیر نام تجاری) را می بینند و باید بگویند که آیا آنها قبلا آن را دیده اند( نظیر شب گذشته در تلویزیون یا در روزنامه خاص و…). اگر می خواهیم از تشخیص برای اندازه گیری عملکرد فعالیتهای مختلف بازاریابی( تبلیغات مختلف) استفاده کنیم، باید یک گروه را برای یک تفسیر از محرک هدف و گروه دیگری را برای تفسیر دیگری از محرک هدف(نظیر مارک تجاری رقبا)، قرار دهیم(چاندان, ۲۰۰۳)اولین مرحله ایجاد وفاداری این است که مشتریان نسبت به محصول آگاهی پیدا کنند. در مرحله آگاهی مشتری می داند که مارک تجاری وجود دارد، اما پیوند بین مشتری و مارک تجاری پایین است. در ایجا نام مارک تجاری می تواند آگاهی از محصول را فراهم آورد زیرا نامهای تجاری ارزشی برای مشتریان با کمک به آنها در تفسیر، فرایند، ذخیره و بازخوانی اطلاعات بیشتر در مورد محصولات پیشنهاد میکند. آگاهی از مارک تجاری میتواند از طریق روش های مختلفی نظیر تبلیغات، ایمیل مستقیم، مطبوعات تجاری، ارتباطات دهان به دهان و فعالیتهای ترفیعی، افزایش پیدا کند.
یافته ها نشان می دهدمردم تمایل به خرید نام آشنا دارند زیرا آنها با نامهای آشنا راحت ترند این فرض نیز وجود دارد که نام های تجاری که مشهور هستند احتمالا قابل اعتمادندو کیفیت موجهی دارند اغلب یک نام تجاری شناخته شده بهتر از نام های تجاری ناشناخته برگزیده میشود .عامل آگاهی از این نظر مهم است که یک نام تجاری در درجه اول باید وارد ملاحضات شخص شودبرای همین یک نام تجاری نا شناخته معمولا شانس کمی برای خریده شدن دارد.
ب:- کیفیت ادراک شده
کیفیت ادراک شدهی برند نوعی تداعی ذهنی برند است که به سطح بالاتری رسیده است و به شرایط و چگونگی دارائیهای برند میپردازد، (آکر، ۱۹۹۶، ص ۱۷): زیرا
در بین تمام تداعیهای برندی، فقط کیفیت ادراک شده است که به عنوان نیروی محرکهی عملکرد مالی درنظرگرفته میشود.
کیفیت ادراک شده اغلب، اگر نخواهیم بگوییم اصلیترین نیرو، حداقل یک نیروی اصلی برای هر کسب و کاری است.
کیفیت ادراک شده با دیگر وجوهی که نحوهی ادراک برند را تشریح میکنند مرتبط است و آنها را به حرکت در میآورد.
زایتمال^[۱۵۴] (۱۹۸۸)،؛ کیفیت ادراک شده را به این صورت تعریف میکند: «قضاوت مصرفکننده در مورد برتری کلی یک محصول». این ارزیابیهای درونی درباره کیفیت محصول توسط مصرف‌کننده پس از تجربهکردن برند انجام میشود، نه به وسیلهی مدیران و متخصصان (یو و دانته^[۱۵۵]، ۲۰۰۱).
کیفیت دریافت شده به عنوان معیار مهمی برای انتخاب یک مارک تجاری است. آکر کیفیت دریافت شده را به صورت، درک مشتری از کیفیت کلی یا برتری یک محصول یا خدمت در رابطه با هدف یا جانشینهای مربوط به آن، تعریف می کند. کیفیت درک شده در ابتدا، به عنوان درک مشتری تعریف می شود، بنابراین از دیدگاه های مختلف، متفاوت خواهد بود:
کیفیت عینی یا واقعی؛
کیفیت براساس محصول
کیفیت تولید.
کیفیت دریافت شده نمی تواند بصورت عینی تعیین شود، زیرا آن درک و قضاوت مشتریان از چیزی است که برایشان مهم است. کیفیت درک شده احساسی نامحسوس از مارک تجاری است. هرچند که معمولا براساس ابعادی است که ویژگیهای محصولات نظیر اعتبار و عملکرد را در بردارند.
کیفیت دریافتشده به عنوان ” ادارک مصرفکننده از کیفیت کلی یا برتری یک محصول یا خدمت نسبت به گزینههای دیگر” تعریف میشود(ریتمال ۱۹۸۸). کیفیت دریافتشده یک ضرورت رقابتی است و امروزه اکثر شرکتها به کیفیت مشتریمحور به عنوان یک سلاح استراتژیک، روی آوردهاند ارتباط بین کیفیت محصول و خدمت، رضایت مشتری، سودآوری شرکت را مورد توجه قرار میدهد.
آکِر(۱۹۹۶) پیشنهاد کرد که کیفیت دریافت شده مربوط به مارکهای تجاری مختلف می تواند بصورت مستقیم نیز اندازه گیری شود. آکِر(۱۹۹۶) شواهدی از مطالعات گذشته را بیان میکند که نشان دادند که تا ۸۰ درصد تغییرات در ارزش دریافت شده با کیفیت دریافتشده توضیح داده میشود.
کیفیت دریافتشده، کیفیت واقعی محصول نیست، اما ارزیابی ذهنی مشتری نسبت به محصول است(زیتمال, ۱۹۸۸). همانند تداعیهای مارک تجاری، کیفیت دریافتشده نیز ارزش را برای مشتریان فراهم میکند تا آنها با متمایز کردن مارک تجاری از رقبا، دلیلی برای خرید داشته باشند. اساساً اصل درک مشتری از کیفیت به درک ویژگیهای ذاتی و خارجی مربوط به کیفیت مربوط میشود(در میان ویژگیهای خارجی، انجام فعالیتهای بازاریابی شرکت از طریق، قیمت، تبلیغات و ترفیع، یک ابزار برجسته محسوب میشود.زِیتمال^[۱۵۶](۱۹۹۸) کیفیت درکشده را قضاوت^[۱۵۷](ذهنی) مصرفکننده در مورد برتری و ارجحیت کلی یک محصول تعریف میکند. تجربیات شخصی محصول، نیازهای خاص و موقعیت مصرف، ممکن است ارزیابی ذهنی مصرفکننده از کیفیت را تحت تأثیر قرار دهد. معنای کیفیت درک شده بالا، از طریق تجربه طولانی مدت مرتبط با مارک تجاری، شناخت مصرفکننده از متفاوت بودن و برتری مارک تجاری ایجاد میگردد. زِیتمال(۱۹۹۸) مشخص میکند که کیفیت درک شده، جزئی از ارزش ویژه مارک تجاری است، از اینرو کیفیت درک شده بالا، مصرفکننده را بهسوی انتخاب یک مارک تجاری نسبت به دیگر مارکهای تجاری رقیب، هدایت میکند. بنابراین، بهمیزانی که مصرفکننده، کیفیت مارک تجاری را درک میکند، ارزش ویژه مارک تجاری افزایش خواهد یافت. یورومونیتور^[۱۵۸](۱۹۹۶) نشان داد که اطمینان مصرفکنندگان نسبت به کیفیت حدود ۷۰ درصد گستردهتر از حالتی است که به مارکهای محصولات با کیفیت ضعیف وجود دارد. علاوهبر ارزش افزودهای که اطمینان از کیفیت ایجاد میکند، خرده فروشان نیز مارکهای قدرتمند خودشان را توسعه می دهند(چرناتونی, ۱۹۹۱).رابطه بین کیفیت دریافتشده و هزینه های ارتباطات بازاریابی با مطالعات مختلف توجیه شده است. رابطه بین سرمایهگذاری در ارتباطات بازاریابی و کیفیت نه تنها بر ارزش ویژه مارکتجاری تأثیر میگذارد، بلکه تصمیم خرید را با افزایش ارزش محصول، همانطورکه توسط آرچیبالد^[۱۵۹](۱۹۹۸) نشان داده شده، حمایت میکند.یک مارک تجاری باید ضمانت معتبری برای مشتریان فراهم آورد. مشتریان به مارکهایی ترغیب میشوند که نیازهای مورد انتظارشان را تأمین میکنند. نامهای تجاری معنای سمبلیکی برای کمک به مشتریان جهت تشخیص و فرایند تصمیمگیری فراهم میآورند. یک مشتری نام تجاری آشنا را انتخاب کرد چراکه نامهای تجاری کیفیت دریافت شده بالایی را دربردارند..نام تجاری با کیفیت ادراک شده توسط مشتری پیوند خورده است ادراکی که تنها کیفیت کلی را نشان میدهد و ضرورتا بر مبنای دانش مشتریان در مورد ویژگیهای جزیی آن نیست درک کیفیت ممکن است تا حدی در صنایع مختلف متفاوت باشد.کیفیت بالا مستقیما بر تصمیم خرید و وفاداری تاثیر دارد و از قیمت و حاشیه سود بیشتر حمایت مبکند.همچنین میتواند پایه ای برای گسترش دامنه نام ونشان تجاری باشد.
ج:- وفاداری به برند
سومین گروه از دارائیهای برند، وفاداری به برند است که از بسیاری از چارچوبهای مفهومی ارزش ویژه برند کنار گذاشته شده است. با این وجود، در اینجا حداقل دو دلیل وجود دارد که گنجاندن وفاداری به برند در چارچوب مفهومی ارزش ویژه برند را تأیید میکند. نخست اینکه، ارزش ویژه برند برای یک شرکت به طور قابل توجهی از وفاداری مشتریان به برند حاصل میشود. در هنگام ارزشگذاری برند برای خرید و فروش برند، وفاداری به برند یکی از فاکتورهای کلیدی است که میباید درنظرگرفته شود. زیرا داشتن پایگاهی از مشتریان وفادار میتواند جریانی از فروش را برای صاحب برند به همراه داشته باشد. یک مشتری وفادار به علت اینکه برخی ارزش های منحصر به فرد را در محصولات یک برند میبیند که در گزینههای جایگزین وجود ندارد، ممکن است پول بیشتری را نیز برای به دست آوردن آن برند پرداخت نماید. دوم اینکه، درنظرگرفتن وفاداری به عنوان یک دارائی منجر به ایجاد برنامههایی جهت بالابردن وفاداری خواهد شد و این خود منجر به افزایش ارزش ویژه برند میشود. (آکر، ۱۹۹۶، ص ۲۱ . جاکبی و چستناک^[۱۶۰]، ۱۹۷۸).
یکی از سرمایه های گرانبهای کسب و کار، وفاداری مشتریان است. رقبا ممکن است از محصول و فرآیندها یا خدمات کپیبرداری کنند ولی تغییر دیدگاه مشتریان جهت تغییر برند دشوار است. مبنای وفاداری به برند میتواند یک عادت ساده باشد (مثلاً ممکن است انگیزهای برای تغییر خرید از سوپر مارکتی که با آن آشنا شدهایم وجود نداشته باشد و یا ترجیح میدهیم برندِ ماست و لبنیاتی که برای مدت طولانی مصرف کردهایم و دارای کیفیت هم بوده را حفظ کنیم)؛ و یا ممکن است به علت هزینه های تغییر برند، مصرفکننده حاضر به تغییر نباشد و به برند وفادار بماند. وفاداری به برند دارای مزایای رقابتی برای شرکتهاست، از جمله (آکر، ۱۹۹۵، ص ۲۱۱):
کاهش هزینه های تبلیغاتی.
وفاداری به برند کنونی مانعی برای ورود رقباست.
وفاداری به برند، اهرم تجاری برند برای اشغال فضای بیشتری از قفسههای مغازهها است.
تعداد بالای مشتریان وفادار و راضی، تصویر مناسبی از برند ایجاد میکند.
وفاداری به برند فرصت واکنش رقابتی به حرکتهای رقبا و توسعهی محصول و برند را ایجاد میکند.
وفاداری یکی از راههایی است که مشتری رضایتش را از عملکرد کالا یا خدمتی که دریافت کرده، بیان می کند. تحقیقات زیادی درخصوص رابطه بین وفاداری مارک تجاری و تعهد انجام شده است. این مطالعات نه تنها توان و قدرت این رابطه را مورد بررسی قرار داده اند، بلکه اثرات سایر متغیرهای برند را نظیر میزان پیچیدگی برند را نیز سنجیده اند. در واقع به انگیزش و ظرفیت مشتری برای چنین ارزیابی ای بستگی دارد. همچنین تیلور و کرونین^[۱۶۱]، کیفیت درک شده را به عنوان معیاری از رضایت تعریف کرده و سندویک و دوهان^[۱۶۲] اعتبار مارک تجاری را به عنوان متغییری میانجی بین رضایت و وفاداری تعریف کرده اند.(لوییز۲۰۰۰)
توسعه وفاداری مارک تجاری مهمترین فاکتور برنامه بازاریابی شرکتها، به ویژه در مواجهه با بازارهای بسیار رقابتی با تغییرات ناخواسته محصولات، می باشد. علاقه به پذیرش این نگرش استراتژیک ناشی از ارزشی است که وفاداری به مارک تجاری برای شرکتها در موارد زیر ایجاد می کند:
مانع اساسی در برابر ورود رقبا؛
افزایش توانایی شرکت در برابر تهدیدات رقابتی؛
فروش و درآمد بیشتر
حساسیت پایین مشتریان به تلاشهای بازاریابی رقبا.
اکثر مطالعات انجام گرفته درخصوص وفاداری مارک تجاری، رویکرد روانشناسی دارند که در ارتباط با فرآیندهای شناختی است که تمایل به مارک تجاری را توسعه می دهند. این رویکرد در ابتدا به رابطه بین کیفیت درک شده، رضایتبخشی و وفاداری متمرکز شده است. رویکرد دوم به جنبه اجتماعی و انگیزه لذت از وفاداری مارک تجاری توجه دارد. فرانتیر تأیید می کند که تلاشهای مضاعف صورت گرفته در تحلیل وفاداری مارک تجاری به عنوان نتیجه فرایند تصمیم گیری مطلوب است که روابط طلسم شده مشتریان را می شکند چالش اصلی در تحقیق بر روی وفاداری مارک تجاری، تعریف مفهوم وفاداری مارک تجاری و اندازه گیری آنست. جاوالگی و موبِرگ^[۱۶۳] (۱۹۹۷)، وفاداری مارک تجاری را براساس ویژگیهای انتخاب، حالت و رفتار تعریف کردند. در حالیکه ویژگی رفتاری براساس مقدار خرید برای یک مارک تجاری ویژه میباشد، ویژگی حالتی، ترجیحات مشتری را یکی کرده و به سمت مارکتجاری سوق میدهد. تعاریف مربوط به ویژگی انتخاب، به دلایل خرید و یا فاکتورهایی که انتخابها را تحت تأثیر قرار میدهند، تمرکز دارند.
این تعاریف وفاداری مارکتجاری، بصورت تجربی در سه طبقه اصلی تقسیمبندی شده است: نگرش چند حوزه ای، نگرش رفتاری و نگرش حالتی).
آکِر(۱۹۹۱) وفاداری مارک تجاری را بهعنوان وضعیتی تعریف میکند که وقتی مارک تجاری از لحاظ قیمت و ویژگیها تغییر میکند، مشتری به مارک تجاری دیگری روی میآورد. از سوی دیگر کِلِر(۲۰۰۳) وفاداری مارک تجاری را با واژه ” تشدید مارکتجاری” که به طبیعت ارتباط مارکتجاری مشتریمحور برمیگردد، مورد آزمون قرار میدهد و به اینکه مشتریان احساس میکنند که با مارک تجاری همساز هستند، گسترش میدهد. مشتریان با تشدید واقعی مارک تجاری، وفاداری بالا و جستجوی فعالانه برای تعامل با مارک تجاری نشان میدهند و تجربیاتشان را با دیگران تسهیم میکنند. این تعاریف از وفاداری مارک تجاری، به رابطه مستقیم بین مارکتجاری و وفاداری مارکتجاری اشاره میکند، بطوریکه وفاداری مارکتجاری اغلب بهعنوان بعد اصلی ارزش ویژه مارک تجاری تعریف میشود(اکر۱۹۹۱).
اولیور(۱۹۹۹) وفاداری مارک تجاری را بهعنوان” یک تعهد عمیق برای خرید دوباره یا مشتری دوباره یک خدمت/ محصول بهطور سازگار در آینده، که سبب تکرار مارک تجاری مشابه یا خرید مجموعه مشابه مارک تجاری میشود، با اینکه اثرات محیطی و تلاشهای بازاریابی عاملی جهت تغییر رفتار میباشد، تعریف میکند. چادهوری^[۱۶۴](۱۹۹۷) پیشنهاد کردهاست که وفاداری مارک تجاری، ترجیح مصرفکننده برای خرید یک مارک تجاری ساده، یا یک نام تجاری ویژه در یک کلاس محصول میباشد. مصرفکننده خرید دوباره مارک تجاری را انجام داده و در برابر انتقال به دیگری مقاومت میکند.
وفاداری، اهمیت شایستهای است که دیگران اندازه میگیرند، نظیر کیفیت دریافت شده و تداعیها، که اغلب با توانایی آنها برای تحت تأثیر قراردادن آن، ارزیابی میشود(اکر۱۹۹۶).
نشانه اصلی وفاداری، مقداری است که مشتری برای مارک تجاری در مقایسه با سایر مارک تجاری که پیشنهادهای مشابهی ارائه میدهند، میپردازد(اکر۱۹۹۶).
مدیران بازاریابی باید تلاشهایشان را برروی وفاداری مارک تجاری متمرکز کنند، چراکه اگر وفاداری مارک تجاری افزایش یابد، تأثیر مثبتی برروی ارزش ویژه مارکتجاری خواهد گذاشت. وفاداری مارک تجاری چند فایده استراتژیک برروی شرکتها خواهد گذاشت، نظیر بدست آوردن سهم بازار بیشتر و مشتریان جدید، حمایت از توسعه مارک تجاری، کاهش هزینه های بازاریابی، تقویت مارک تجاری در برابر تهدیدهای رقابتی در دورههایی با افزایش قدرت خردهفروش، برای ایجادکنندگان مارکتجاری رقابت از طریق ارتقاء قیمت و حذف حمایت تبلیغاتی معمول شده است. همچنانکه سطح سرمایهگذاری مارکتجاری کم میشود، تنها ارزشهای افزوده هستند که در بین مارکهای تجاری تشخیص داده میشوند. در چنین شرایطی، مشتریان بشدت تابعیت خود را نسبت به مارک تجاری جابجا میکنند، که در عوض، قادر به رقابت خیلی موفق با مارکهای تجاریای که در سطح روانی و وظیفهای هستند، میباشند(چرناتونی ۱۹۹۱).
جکوبای و دیگران^[۱۶۵](۱۹۷۴) نشان دادند که وفاداری مارک تجاری متفاوت از عادت و گرایش مارک تجاری است، اگرچه بعداً میتوانند وفاداری مارک تجاری را نشان دهند.
ارزش ویژه مارک تجاری، بهخاطر وفاداری مارک تجاری و توسعه های مارک تجاری مورد علاقه مدیران است. ارزش ویژه مارک تجاری ارتباط مثبتی با وفاداری مارک تجاری دارد. توسعه های مارک تجاری، زمینههایی هستند که تحت تأثیر ارزش اصلی مارک تجاری قرار میگیرند(برایدگز ۱۹۹۲).
وفاداری مارک تجاری در دو بعد رفتاری و گرایشی تعریف میشود. وفاداری رفتاری یا خرید شامل انجام خریدهای مکرر از مارک تجاری میشود. وفاداری گرایشی به میزان تعهد موضعی در مورد ارزشی که همراه مارکتجاری بدست میآید، مربوط می شود.
وفاداری مارک تجاری به عنوان پاسخ رفتاری و فرایند روانشناسی تعریف میشود. خرید مجدد نشانگر کاملی از وفاداری مارک تجاری نیست بلکه عمل خرید باید بصورت عمدی صورت گیرد. وفاداری مارک تجاری شامل درجه ای از تعهد کیفیت مارک تجاری از حالتهای مثبت و خریدهای مکرر است. معمولا یک محصول خاص توسط چند مارک تجاری تولید میشوند و خریدار باید در یک لحظه در خصوص انتخاب یکی از میان آنها تصمیم بگیرد. امروزه اکثر محصولات و خدمات با مارک تجاری فروخته می شوند، که این امر جایگاه بسیار مطمئن برندسازی را نشان می دهد. معمولا برندهای انتخاب شده برای اکثر خریدهای قبلی احتمال بیشتری از خرید مجدد برخوردار هستند. مشتریان وفادار برای شرکتهای مهمان نواز، اهمیت بیشتری دارند زیرا، ارائه خدمات به آنها راحتتر از ارائه خدمات به مشتریان غیر وفادار بوده و نیز سود بیشتری دارند. ریچاردهلد در کتاب خود در خصوص اثر وفاداری، مزایای وفاداری نام تجاری را بصورت زیر بیان کرده است:

۳-۳- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۱
فصل چهارم (نتایج، بحث و پیشنهادها )…………………………………………………………………………….۵۵ ۴-۱- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۵
۴-۲- طیف ارتعاشی تسمه‌ها………………………………………………………………………………………………………………………….۵۵
۴-۳- داده‌های ارتعاشی………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۷
۴-۴- تجزیه واریانس داده‌های ارتعاشی…………………………………………………………………………………………………………۵۷
۴-۵- مقایسه­ داده‌های ارتعاشی تسمه‌ها……………………………………………………………………………………………………۵۹
۴-۶- طیف صوتی تسمه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………..۶۰
۴-۷- داده‌های صوتی تسمه­ها………………………………………………………………………………………………………………………..۶۱
۴-۸- تجزیه واریانس داده‌های صوتی……………………………………………………………………………………………………………۶۲
۴-۹- مقایسه نمودارهای داده‌های صوتی تسمه‌ها………………………………………………………………………………………..۶۴
۴-۱۰- تغییرات ارتعاش و صدا در تسمه نو…………………………………………………………………………………………………..۶۵
۴-۱۱- تغییرات ارتعاش و صدا در تسمه کهنه………………………………………………………………………………………………۶۵
۴-۱۲- تغییرات ارتعاش و صدا در تسمه فرسوده………………………………………………………………………………………….۶۶
۴-۱۳- نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۷
۴-۱۴- پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۹
فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………………۷۰
پیوست­ها………………………………………………………………………………………………………………………….۷۹
فهرست جدول‌ها

جدول۴-۱: مقادیر داده‌های ارتعاشی تسمه‌ها برحسب (m/s²)……………………………………………………………………57
جدول۴-۲: تجزیه واریانس تاثیر نوع تسمه بر میزان ارتعاش (m/s²)……………………………………………………….. 58
جدول۴-۳: نتایج آزمون دانکن برای مقایسه میانگین اثر نوع تسمه بر میزان ارتعاش (m/s2)…………………..58

جدول۴-۴: مقادیر داده‌های صوتی تسمه‌ها برحسب (db)…………………………………………………………………………..61
جدول۴-۵: تجزیه واریانس تاثیر نوع تسمه بر میزان صوت (db)…………………………………………………………………62
جدول۴-۶: نتایج آزمون دانکن برای مقایسه میانگین اثر نوع تسمه بر میزان صوت (db)…………………………..63
پیوست ۱: مشخصات فنی الکتروموتور سه فاز تیپ ۹۰LA……………………………………………………………………….79
پیوست ۲: مشخصات فنی کلی ارتعاش­سنج مدل (VB-8203)……………………………………………………………..80
پیوست ۳: مشخصات الکتریکی ارتعاش­سنج…………………………………………………………………………………………..۸۱
پیوست ۴: مشخصات الکتریکی ارتعاش­سنج…………………………………………………………………………………………..۸۲
پیوست ۵: مشخصات صوت­سنج…………………………………………………………………………………………………………………۸۳
پیوست ۶: مقادیر داده‌های ارتعاشی……………………………………………………………………………………..۸۴
پیوست ۷: نتایج تجزیه واریانس اثر نوع تسمه بر میزان ارتعاش………………………………………………………………….۸۴
پیوست ۸: نتایج آزمون دانکن برای مقایسه میانگین اثر نوع تسمه بر میزان ارتعاش…………………………………۸۴
پیوست ۹: مقادیر داده‌های صوتی………………………………………………………………………………………………………………..۸۵
پیوست ۱۰: نتایج تجزیه واریانس اثر نوع تسمه بر میزان ارتعاش……………………………………………………………….۸۵
پیوست ۱۱: نتایج آزمون دانکن برای مقایسه میانگین اثر نوع تسمه بر میزان ارتعاش………………………………۸۵
پیوست ۱۲: مقادیر اندازه ­گیری شده جرم و طول تسمه­ها…………………………………………………………………………..۸۶
فهرست شکل‌ها

مهر ها رویاند از اسباب کین

پرورد درآتش ابراهیم را

ایمنیّ روح سازد بیم را

از سبب سوزیش من سودائی ام

در خیالاتش چو سوفسطائی ام

(۱/۵۴۴ – ۵۴۸ )
انقروی در توضیح این ابیات گوید : « من از سبب سوزی خدا حیران و سودائی ام . از آن گروه هستم که لا ادری میگویند که جمیع انبیاء و مرسلین- صلوات الله علیهم اجمعین- در این خصوص همین طور گفته اند کما امر اللّه نبیه فی کتابه الکریم : «قُل ما کُنتُ بِدعاً مِنَ الرٌُسُلِ » ^۱۴ اَی بَدیعاً مِنهُم اقدِرُ عَلی ما لَم یَقدِروا علیه ، «وَ ما اَدرِی مایُفعَلُ بِی وَ لا بِکُم »^۱۵ ای فی الدارَینِ عَلَی التَّفصِیلِ اِذ لا عِلمَ لِی بِالغَیبِ و اللّه اَعلَمُ ^۱۶ (بگو ای محّمد نبودم و نیستم نوی از پیغمبران یعنی من شخص تازه ای نیستم میان ایشان که توانایی داشته باشم بر آنچه که آنان توانایی ندارند و نمیدانم که چه کنند به من و نه به شما یعنی در دنیا و آخرت بر تفصیل، زیرا برای من علمی به غیب نیست و خدا داناتر است).

لطف خداوند هیچ مرز و نهایتی ندارد و رحمتی که بر این دنیا وارد میشود ، تنها گوشه ای از لطف بی نهایت اوست. پیامبر (ص) فرمود:«خدای تعالی چندان رحمت اظهار کند روز قیامت که هرگز در دل نگذشتست، تا به جایی که ابلیس گردن برافرازد اومید رحمت را».^۱۷

حضرت پر رحمتست و پر کرم

عاشق او هم وجود و هم عدم

(۱/۲۴۴۵ )
در کشف الاسرار نیز آمده: «قال رسول الله (صلعم): «إنَّ لِلّهِ-عَزَّوَجَلَّ- مِأئـه رَحمهً وَ إنَّهُ أنزَلَ مِنْهَا واحِدهً إلی الأرضِ فَقَسَّمَهَا بَینَ خَلْقِهِ فبِها یَتَعاطفُونَ وَ بِهَا یَتَراحَمُونَ و أخَّرَ تِسعاً وَ تِسْعِینَ لِنَفْسِهِ وَ إنَّ اللهَ قَابِضٌ هذِهِ إلی تِلکَ فَیُکَمِّلُهَا مائـه یَرْحَمُ بِهَا عِبادَهُ یَومَ القِیَامَـﮥِ».
گفت: الله را صد رحمت است که از آن صد، یکی فرو فرستاد در هفت آسمان و در هفت زمین به آن یک رحمت بر خلق میبخشاید و خلق به آن بر یکدیگر میبخشایند و نود و نه رحمت به نزدیک خود میدارد تا روز رستاخیز آن یک رحمت را واز نکرد و آن را نافرسوده یابد و ناکاسته آن را به نود و نه باز آرد تا صد تمام کند و اینان از مؤمن واز کند و آن بر ایشان ریزد پس در نگرتا مؤمن درین گیتی وا چندین انبازان از صد یکی در دل و دین و دنیا چه یافت».^۱۸
لطف خداوند پیوسته جاری است و لحظهای منقطع نمیشود ولیکن ما آن را نمیبینیم:

رحمت بیحد روانه هر زمان

خفتهاید از درک آن ای مردمان

جامه خفته خورد از جوی آب

خفته اندر خواب جویای سراب

میدود کانجای بوی آب هست

زین تفکر راه را بر خویش بست

زآنکه آنجا گفت زینجا دورشد

برخیالی از حقی مهجورشد

۳-۴ مواد‌غذایی
جهت تغذیه مولدین از اسکوئید، ملالیس (Pen shell)، جگر گاو و کرم پرتار (Perinereis nuntia) و همچنین جهت تغذیه لارو‌های حاصله از سیست آرتمیا، جلبک کیتوسروس، غذای MCF(Micro Encapsulated Feed) ساخت شرکت Gold Coin Specialities تایلند، پودر اسپیرولینا، فلک آرتمیا Bio-flake (Artemia flake) ساخت شرکت Bio Technology تایلند نیز استفاده گردید (شکل ۳-۲).

شکل ۳-۲ مواد‌غذایی مورد استفاده مولدین میگوی Litopenaeus vannamei به ترتیب از بالا و راست به چپ کرم پرتار Perinereis nuntia، ملالیس، جگر گاو و اسکوئید
۳-۵ سایرتجهیزات و مواد مورد استفاده
امکانات زیربنایی موجود در مرکز شامل سیستم آبرسانی و بهبود کیفیت آب، هواده مرکزی، سیستم تولید غذای زنده، کولر، روپوش پلاستیکی سیاه غیر قابل نفوذ نور، ظروف پلاستیکی در حجم‌های مختلف، ساچوک، لوله ها و سنگ‌های هواده و انواع فیلترها بود.
۳-۶ آماده سازی مخازن
پیش از آبگیری مخازن نسبت به آماده‌سازی آن‌ها اقدام گردید. مخازن در ابتدا با پودر لباسشویی شستشو و با آب شیرین آبکشی شدند، سپس با بهره گرفتن از پوویدون آیداین ضدعفونی و با آب شیرین شستشو داده شده و در مجاورت هوا خشک گردیدند. همچنین مخازن ده تنی با فواصل حجمی دو تن برای کنترل حجم آب مدرج شدند. از عملکرد سیستم هوارسانی اطمینان حاصل نموده و بخشی از لوله‌ها و سنگ‌های هوا که درون مخازن قرار می‌گرفتند قبل از استفاده با غوطه‌ور ساختن در محلول فرمالین ppm 250 و پوویدون آیداین ضدعفونی و با آب شیرین آبکشی شدند. در نهایت با‌توجه به تیمارهای مورد بررسی مخازن را نشاندار نموده و یک روز قبل از انتقال مولدین به مخازن نسبت به آبگیری مخزن‌ها اقدام شد.

۳-۷ تامین و ضدعفونی آب مورد نیاز پرورش
آب مورد استفاده مراکز تکثیر میگو لازم است فاقد آلودگی‌های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیک باشد. لذا به‌منظور هرچه مطلوب‌تر ساختن کیفیت، آب از حوضچه رسوبگیر و صافی‌های شنی به‌منظور تصفیه فیزیکی عبور داده سپس با افزودن مواد شیمیایی به آب به منظور ضدعفونی و رسوب دادن فلزات سنگین جهت بهبود کیفی آب اقدام شد. منبع تامین آب شور در این مرکز از آب دریا (خور) با شوری ۴۰ قسمت در هزار بود. سپس آب به مخازن آماده سازی نه تنی منتقل و با افزودن هیپوکلریت کلسیم با غلظتppm 15 ضدعفونی می‌گردید. اگرچه در صورت هوادهی، پس از ۲۴ ساعت کلر موجود در آب می‌بایست خنثی شود اما در تمام دفعات آماده‌سازی آب برای خنثی سازی کلر از تیوسولفات سدیم نیز استفاده شد. وجود کلر در آب با به‌کار بردن معرف اتولیدین قابل تشخیص است. درصورتی که بهml 10 آب پنج قطره از این معرف اضافه شود و رنگ آب به زرد تا نارنجی تغییر نماید، نشان‌دهنده وجود گاز کلر در آب است. این گاز برای لاروها بسیار خطرناک بوده و حتی غلظت‌های پایین آن مرگ‌آور است.
برای پایین‌آوردن شوری آب و رساندن به شوری مورد نیاز، از آب شیرین استفاده شد. پس از ضدعفونی و خنثی نمودن کلر، آب از فیلتر پلاستیکی عبور داده شده و به سالن انتقال می‌یافت. از ماده Na₂EDTA با غلظت ppm 5/1 به‌منظور خنثی نمودن فلزات سنگین استفاده شد. پس از حداقل نیم‌ساعت هوادهی، آب برای مصرف آماده بود (Licop, 1988; Colt and Huguenine, 1992) که دوباره بعد از عبور دادن از فیلتر پارچه‌ای نسبت به آبگیری مخازن اقدام می‌شد.
۳-۸ آبگیری مخازن و تنظیم فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب
در این مرحله تعداد شش عدد مخزن ۱۰ تنی جهت معرفی مولدین آبگیری شده و تمامی فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب کنترل شدند. شوری آب ۳۷ قسمت در هزار، pH به‌طور متوسط برابر هشت و دمای آب به وسیله کولر در محدوده ۲۹-۳۰ درجه سانتیگراد تنظیم شدند. در طول دوره آزمایش آب مرتبا هوادهی می‌شد تا اکسیژن محلول پنج میلی‌گرم بر لیتر ثابت بماند و همه شرایط برای ورود مولدین به مخازن به‌صورت کنترل شده و بهینه باشد.
دما و شوری آب روزانه یک نوبت اندازه‌گیری شده و همچنین اکسیژن محلول و pH روزانه در دو نوبت صبح و عصر اندازه‌گیری و ثبت می‌شد. اکسیژن محلول به وسیله اکسیژن متر دیجیتالWTW و pH با دستگاهpH متر دیجیتال WTW، شوری توسط شوری‌سنج چشمیو دما توسط دماسنج دیجیتال مورد سنجش قرار می‌گرفت.
۳-۹ انتقال مولدین به مخازن
ابتدا شش مخزن ۱۰ تنی به‌اندازه دو تن آبگیری شده و در هر تیمار نرها و ماده‌ها در مخازن جداگانه نگهداری شدند. بدین منظور مولدینی که برای انتقال به مخازن انتخاب شدند از نظر ظاهری (آنتن‌ها، پاها، پایه‌های چشمی، اسکلت خارجی) کاملا سالم بوده و فاقد هرگونه بیماری بودند. مولدین ماده وزن‌کشی و به تعداد ۱۸ عدد در هر سه مخزن به‌صورت جداگانه قرار گرفتند و روی مخازن، پوشش پلاستیکی سیاه رنگ کشیده شد، سپس مولدین نر هم وزن کشی شده و به تعداد ۱۸ عدد در هر کدام از سه مخزن دیگر انتقال یافتند (شکل ۳-۳).
شکل ۳-۳ وزن کشی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei برای انتقال به مخازن آزمایشی
۳-۱۰ غذادهی مولدین و رسیدگی جنسی
یک روز بعد از انتقال مولدین به مخازن مورد نظر، تیماربندی، و رفع استرس، غذادهی بر اساس ۱۲% وزن بدن به‌صورت روزانه آغاز شد. غذادهی روزانه در چهار نوبت متناوب در ساعت های ۶، ۱۲، ۱۸ و ۲۴ انجام می‌گرفت (شکوری،۱۳۷۶) (شکل ۳-۴). در نوبت اول غذادهی، یعنی در ساعت ۶ صبح فقط از ملالیس جهت تغذیه مولدین استفاده می‌شد، کرم پرتار Perinereis nuntia در نوبت دوم، اسکوئید در نوبت سوم و جگر گاو در نوبت چهارم به مولدین داده می‌شد تا روند رسیدگی جنسی طی کرده، به مرحله چهار رسیدگی جنسی رسیده و آماده جفت‌گیری و تخم‌ریزی شدند. لازم به ذکر است میزان هرکدام از غذاها برای تیمارهای مختلف از قبل محاسبه شد، به‌اینصورت که در تیمار یک از ۱۰۰% جیره غذایی ۳۵% اسکوئید، ۳۵% ملالیس و ۳۰% جگر گاو بود همچنین در تیمار دو ۸% کرم پرتار Perinereis nuntia، ۳۰% اسکوئید، ۳۰% ملالیس و ۳۲% جگر گاو بود و در تیمار سه جیره غذایی حاوی ۱۲% کرم پرتار Perinereis nuntia، ۳۰% اسکوئید، ۳۰% ملالیس و ۲۸% جگر گاو نیز بود.
شکل ۳-۴ وزن کردن غذاها و آماده‌سازی آن‌ها برای مولدین میگوی Litopenaeus vannamei در هر وعده غذایی
۳-۱۱ تخم‌ریزی و انتقال لاروها
پس از حصول اطمینان از رسیدگی مولدین ماده و رسیدن به مرحله چهار رسیدگی جنسی، آن‌ها به مخازن مولدین نر جهت جفت‌گیری منتقل شدند. از این پس بررسی مولدین هر یک ساعت یکبار انجام شده و مولدهایی که اسپرم گرفته و جفت‌گیری کرده بودند به یک وان حاوی محلول پوویدون آیداین منتقل شدند و پس از ضدعفونی به یک مخزن دیگر جهت تخم‌ریزی معرفی شدند. مخزنی که برای تخم‌ریزی مولدین آماده شده بود حاوی ماده ضد قارچ بیوتونیک و همچنین EDTA بود. همچنین در مخازن تخم‌ریزی هوادهی به‌صورت بسیار ملایم انجام می‌شد. مولدین از ساعت ۲۳ الی ۱ نیمه شب درحال تخم‌ریزی بودند و پس از آن میگوهای ماده از مخزن تخم‌ریزی جدا و به مخزن اصلی خود برگردانده شدند. تخم‌ها هر ۲۰ دقیقه یکبار به هم زده شده تا ته‌نشین نشوند و به هم نچسبند، البته وجود هوادهی به‌صورت مداوم و ملایم در تانک‌ها نیز به ته‌نشین نشدن تخم‌ها کمک می‎کرد. پس از تفریخ تخم، لارو میگو از سه مرحله تکاملی اصلی شامل ناپلیوس، زوآ (یا پروتوزوآ) و مایسیس عبور می‌کند. هریک از این مراحل بر اساس ویژگی‌های ریختی به زیرمرحله‌های مشخصی قابل تفکیک هستند که عبور از هریک از آن‌ها با پوست‌اندازی مشخص می‌شود. در نهایت آخرین مرحله لارو پیشرفته یا پست‌لاروی است، پست‌لاروها کاملا شبیه به میگوی بالغ هستند (Wyban and Sweeney, 1991). در ساعت نه صبح روز بعد از تخم‌ریزی اولین ناپلی‌ها مشاهده شدند و تفریخ آغاز شد و در حدود دو ساعت بعد تفریخ به‌طور کامل به پایان رسید. سپس ناپلی‌ها شمارش شده و به تانک‌های لاروی انتقال یافتند.
در واقع تخم‌های تولیدی هر مولد را از بدو تخم‌ریزی به مخازن دو تنی جداگانه انتقال داده تا بتوان به‌سهولت تعداد لاروها را هم در مرحله ناپلیوس و هم در مرحله پست‌لاروی شمارش نمود.
۳-۱۲ شمارش و توزیع لاروها به مخازن
در مخازن آماده‌سازی شده برای لاروها دمای آب برای مرحله ناپلیوس ۲۹-۳۰ درجه سانتی‌گراد و شوری ۳۲ قسمت در هزار تنظیم شد. شمارش جمعیت تخم‌ها و ناپلی‌ها به‌اینصورت بود که آب هر مخزن تخم‌ریزی را مخلوط نموده و پنج نمونه ۱۰۰ میلی لیتری انتخاب شده، تعداد تخم‌ها و ناپلی‌های هر نمونه شمارش و سپس این عدد به حجم آب هر تانک تعمیم داده می‌شد. تعداد کل تخم‌ها و ناپلی‌های موجود در مخزن پرورش با بهره گرفتن از رابطه زیر برآورد شد (شکوری، ۱۳۷۶):
پس از شمارش نهایی لاروها تعداد ۱۰۰۰ قطعه لارو از هر تیمار برای انجام تست‌ها به مخازن دیگر منتقل شدند و باقیمانده لاروها به سیستم پرورش مرکز بازگردانده شد.

شکل ۳-۵ آماده‌سازی مخازن لاروی، انتقال لاروها به مخازن و بررسی روزانه وضعیت لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei
۳-۱۳ عملیات پرورش، غذادهی و بررسی سلامت لاروها
با عبور لارو از مرحله‌ای به مرحله دیگر، احتیاجات غذایی و همچنین ویژگی‌های ریختی آن تغییر می‌کند. ناپلیوس‌های تازه تفریخ شده به ذخیره غذایی خود متکی هستند. پس از پنج بار پوست‌اندازی این ذخیره غذایی پایان یافته و ناپلیوس‌ها به مرحله زوآ وارد شده و از همان ساعت تغذیه با فیتوپلانکتون از جنس کیتوسروس و اسپیرولینا شروع شد. به‌اینصورت که در طول روز دو وعده کیتوسروس و دو وعده اسپیرولینا داده می‌شد. در مرحله زوآ Π، بین هر وعده کیتوسروس، یک وعده فلک آرتمیا و یک وعده غذای MCF داده می‌شد. از مرحله زوآ Ш تا مایسیسΠ ، در هر وعده غذایی یکی از غذاهای MCF، فلک آرتمیا، کیتوسروس و آرتمیای کشته شده داده می‌شد. در مرحله زوآ فلک آرتمیا باید ابتدا از فیلتر ۲۰ میکرون عبور داده و بعد به لاروها داده می‌شد. پس از سه بار پوست‌اندازی، زوآ به مایسیس تبدیل شد. از مرحله مایسیس Ш کم‌کم آرتمیای زنده جایگزین آرتمیای کشته شده، همچنین از این مرحله به بعد فلک آرتمیا از فیلتر ۱۰۰ میکرون عبور داده شد. علت اینکه آرتمیا به‌صورت کشته شده به لاروها در مرحله مایسیس داده می‌شد این است که قدرت شنای ناپلی آرتمیا از شنای مرحله مایسیس بیش‌تر است و در نتیجه لارو به‌سختی می‌تواند آن را برای تغذیه شکارکند. به‌این منظور پس از اینکه ناپلی‌های آرتمیا از زوگ خارج و شستشو داده شدند و پس از تفریخ، در یک ظرف قرار گرفته و به کمک آب جوش ۱۰۰ درجه کشته شدند. از مرحله پست‌لاروІ به بعد هر چهار ساعت یکبار آرتمیای زنده جهت تغذیه استفاده و در بین این وعده‌ها از فلک آرتمیا نیز جهت تغذیه لاروها استفاده شد. در مرحله پست‌لاروی غذای MCF قطع گردید. لازم به ذکر است که روزانه به حوضچه های لاروی مقدار ppm 2 اکسی تتراسایکلین و یک قاشق چای خوری ویتامین C داده می‌شد.

شکل ۳-۶ غذاهای لاروی مورد استفاده در دوره پرورش لاروهای تولیدی از راست به چپ فلک آرتمیا، غذای M.C.F، جلبک کیتوسروس و ناپلی آرتمیا
۳-۱۴ تعویض آب و خارج نمودن مواد زائد در مخازن لاروی
آب مورد استفاده در مراحل لاروی همواره باید حاوی EDTA باشد. تعویض آب مخازن از مرحله پست‌لاروІ شروع شده و با‌توجه به تمیزی یا کثیفی آب مخزن و به‌صورت یک بار در روز صورت می‌گرفت. تا قبل از مرحله زوآ هیچگونه تعویض آبی در مخازن لاروی صورت نمی‌گرفت و تنها حجم مورد نیازی از فیتوپلانکتون به مخازن اضافه می‌گردید. از مرحله زوآΠ به بعد علاوه بر حجم فیتوپلانکتونی که به مخازن اضافه می‌شد روزانه ۱۰ درصد آب هم برای بهبود کیفیت آب مخازن اضافه میشد. همچنین از مرحله زوآ به بعد روزانه سه الی چهار قطره ضد قارچ ترفلان و یا ml10 پوویدون آیداین به مخازن لاروی اضافه می‌شد. از این مرحله به بعد هر روز ppm 2 اکسی تتراسایکلین نیز به مخازن اضافه می‌شد.
مواد غذایی استفاده نشده نظیر پلانکتون های مرده، اسکلت خارجی جدا شده از لاروها، لاروهای مرده و دیگر مواد زائد سنگین‌تر از آب معمولا در کف و بر روی دیواره‌های مخزن رسوب می‌کنند. این مواد علاوه‌بر تاثیر بر ویژگی های آب با چسبیدن به لاروها مانع از پوست‌اندازی و موجب مرگ و میر آن‌ها می‌شوند. برای جلوگیری از مرگ‌و‌میر لاروها و بهبود شرایط کیفی آب، مواد زائد از مخازن سیفون می‌شدند. با رشد لاروها صافی‌های با اندازه چشمه بزرگتر جهت تعویض آب مخازن به‌کار برده شدند و حجم بیشتری از آب نیز تعویض می‌شد (شکل ۳-۷).
شکل ۳-۷ تعویض آب روزانه لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei
۳-۱۵ تعیین شاخص‌های رشد و بازماندگی در لاروها
در پایان آزمایش از هر تیمار تعداد ۹۰ قطعه لارو به طور تصادفی برداشته شده و پس از خشک کردن روی کاغذ خشک کن وزن تر آن‌ها به وسیله ترازوی دیجیتال با دقت ۰۰۰۱/۰ اندازه گیری و ثبت گردید. طول کل لاروها در پایان دوره آزمایش (PL₁₅) با برداشت تصادفی ۴۵ قطعه لارو از هر تیمار توسط کولیس با دقت ۰۲/۰ میلی‌متر اندازه‌گیری شد (شکل ۳-۸).
شکل ۳-۸ اندازه‌گیری طول کل پست‌لاروهای تولیدی مولدین میگوی Litopenaeus vannamei برای بررسی رشد آن‌ها
۳-۱۶ نحوه انجام تست‌های استرس شوری، دما و فرمالین
پس از پایان دوره آزمایش تعداد ۱۵۰عدد از پست‌لاروهای هر تیمار به‌صورت تصادفی انتخاب شده سپس در معرض تست‌های دمایی بالا و پایین و همچنین شوری بالا و پایین به‌مدت زمان معین قرار گرفتند. لازم به‌ذکر است که تست‌ها در تشت های پلاستیکی با حجم۱۰ لیتر و همراه با هوادهی ملایم انجام گرفته شد. ۳۰ دقیقه پس از پایان استرس میزان بازماندگی در میگوهای هر تکرار آزمایشی مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام تست استرس شوری، شوری آب در مخزن مورد آزمایش را به‌اختلاف ۱۰ قسمت در هزار و ۲۰ قسمت در هزار بالاتر، نسبت به شرایط بهینه در دوره پرورش بالا برده و سپس لاروها وارد مخزن مورد آزمایش شدند وتست استرس به‌مدت۳۰ دقیقه انجام شد. با‌توجه به‌اینکه شوری مناسب برای لاروها ۳۰ قسمت در هزار می‌باشد شوری آب را با اضافه کردن نمک دریا روی شوری۴۰ قسمت در هزار و ۵۰ قسمت در هزار تنظیم کرده و لاروها وارد مخزن شدند. پس از ۳۰ دقیقه لاروها به آب تازه منتقل شده و در نهایت میزان بازماندگی تیمارهای مختلف محاسبه گردید. به‌منظور کاهش شوری برای تست شوری پایین، به آب مخزن، آب تازه شیرین اضافه و شوری آب بر روی ۲۰ قسمت در هزار و ۱۰ قسمت در هزار تنظیم شد. سپس لاروها را به ‌تشت‌های آزمایشی منتقل نموده و آزمایش به‌مدت ۳۰ دقیقه انجام گرفت. در نهایت لاروها به آب تازه منتقل شده و میزان بازماندگی تیمارهای مختلف محاسبه گردید (شکل ۳-۹).
برای انجام تست استرس دمایی، میگوهای هر تیمار به‌مدت ۳۰ دقیقه وارد آب با اختلاف دمایی ۱۰ و ۲۰ درجه سانتی‌گراد بالاتر و پایین‌تر نسبت به شرایط بهینه در دوره پرورش شدند. از آنجایی که دمای مناسب برای لاروها ۳۰ درجه سانتی‌گراد است ابتدا به‌وسیله بخاری دمای آب به ۴۰ و ۵۰ درجه سانتی‌گراد رسانده شد، سپس لاروها وارد مخزن شده و پس از ۳۰ دقیقه لاروها به آب تازه برگردانده و میزان بازماندگی تیمارها محاسبه گردید. بعد از آن مخازن را با آبی که با یخ به ۲۰ و ۱۰ درجه سانتی‌گراد رسانده شده بود آبگیری کرده و لاروها وارد مخازن شدند. بعد از ۳۰ دقیقه دوباره لاروها را به آب تازه برگردانده و بازماندگی مورد محاسبه قرار گرفت.
برای انجام تست فرمالین، از فرمالین ۱۰۰ قسمت در میلیون در آب دریا با شوری ۳۷ قسمت در هزار استفاده شد. لاروها به‌مدت ۳۰ دقیقه در این شرایط قرار داده شده و سپس به آب تازه منتقل شده و لاروهای تلف شده شمارش گردید. برای تعیین بازماندگی نهایی در پایان هر یک از آزمایشات تست استرس با بهره گرفتن از فرمول زیر درصد بازماندگی محاسبه گردید:

۴-۳ برآورد سیلاب در حوضه های شهری
داده های هواشناسی و هیدرولوژیکی برای مطالعات جمعآوری و هدایت آبهای سطحی شهررشت مربوط به منطقه مشتمل بر محدوده فعلی و موجود شهر، نواحی پیش بینی شده برای توسعه و رشد آتی اراضی شهر و همچنین نواحی مجاور و پیرامون آن که بر چرخه هیدرولوژیک شهر تاثیر میگذارند میباشد. داده های مورد نیاز در بررسی آبهای سطحی شهر رشت و برنامه ریزی سیستمهای جمعآوری و هدایت آن به ۴ گروه زیر تقسیم میشود:

• • داده های مربوط به آبهای سطحی

• • داده های هواشناسی

• • داده های مربوط به خصوصیات حوضه

• • داده های مربوط به آبهای زیرزمینی و ویژگیهای خاک

داده های مربوط به آبهای سطحی جزء مهمترین داده ها به شمار میآیند در حالی که اطلاعات مرتبط با آبهای زیرزمینی از ارزش کاربردی محدودی برخوردار است. داده های تراز آب زیرزمینی عمدتاً در طراحی مسیر و تعیین طرح استقرار شبکه جمعآوری مطرح میشوند. در مناطق شهری فعلاً هیچگونه آمار سیستماتیک و منظم، ثبت و جمع آوری نمیشود. بنابراین از مهمترین داده هواشناسی یعنی بارندگی در طراحی سیستم جمعآوری استفاده میشود. اهمیت و نقش آمار بارندگی در طراحی سیستمهای جمعآوری و دفع آبهای سطحی شهری، خصوصاً در شرایط فعلی که آماری در حوضههای شهری در دست نیست، بسیار زیاد و شایان توجه است. اکثر حوضههای کوچک مشرف به شهرها هم فاقد ایستگاههای آب سنجی هستند و برای برآورد سیلاب این حوضهها هم باید از آن بارندگی استفاده کرد. مطالعه آبدهی رودخانههای گازرودبار و ماسوله رودخان به ویژه سیلاب آن، به دلیل عبور رودخانه از داخل محدوده مطالعات و در نظر گرفتن آن به عنوان تخلیهگاه مناسب، بسیار حائز اهمیت است و این امر مستلزم مطالعه رژیم آبدهی و تعیین توانایی رودخانه برای این امر بوده است. داده های بارندگی حداکثر روزانه و نیز رگبارهای کوتاه مدت اهمیت فوقالعادهای در مطالعات سیلابهای شهری دارند. این داده ها از ایستگاههای سازمان هواشناسی کشور و باران سنجهای وزارت نیرو دریافت و پس از اصلاح، وارسی و تکمیل برای تحلیلهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت. خصوصیات حوضه آبریز درون شهری و برون شهری در برآورد سیلاب حوضه بسیار حائز اهمیت است. خصوصیات ارتفاعی، نقشه کاربری اراضی، خاکشناسی حوضه (خصوصیات فیزیکی خاک شامل بافت، نفوذپذیری، فرسایش) به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به آنچه گفته شد برآورد آبدهی سیلاب در حوضه شهر رشت با بهره گرفتن از روشهایی که در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، مستلزم جمع آوری و تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعاتی است که به اختصار به آنها اشاره شد. مهمترین عوامل موثر در ایجاد سیلاب را میتوان عوامل اقلیمی و فیزیوگرافیک دانست.
۴-۴ زمان تمرکز
زمان تمرکز برابر است با مدت زمانی که صرف میشود تا جریان آب سطحی از دورترین نقطه روی پیرامون حوضه حرکت کند و پس از پیمودن طول آبراهه اصلی، به محل مورد نظر برسد. زمان تمرکز یکی از مهمترین خصوصیات هیدرولوژیک حوضهها محسوب میشود که تاثیر فراوانی در شکل هیدروگراف سیلاب میگذارد. هر چه این زمان کوتاهتر باشد، زمان اوجگیری آبگرفتگی و رسیدن آن به حداکثر آبدهی نیز سریعتر و کوتاهتر خواهد بود تعیین زمان تمرکز یکی از گامهای اولیه برای محاسبه آبهای سطحی حوضه های شهری محسوب میشود. زمان تمرکز حوضه های درون شهری در مقایسه با حوضههایی که کلاً یا جزئاً در خارج از محدوده شهر قرار دارند و جریانهای سیلاب آنها به سوی شهرها سرازیر میشود. معمولاً کوتاه و غالباً کمتر از ۲ ساعت است. وجود سطوح نفوذناپذیر، شیب بندی خیابانها، پارکینگ ها و مجاری دفع سیلاب در مجموع شرایطی را پدید میآورند که تمرکز جریانهای سطحی در زمانی کوتاه انجام پذیرد. برای محاسبه این پارامتر باید مدت زمانی که جریان سطحی از بخش های مختلف حوضه برای رسیدن به محل مورد نظر صرفمیکند تعیین یا برآورد شود سپس مقدار عددی این زمان معادل با زمان تمرکز حوضه تلقی گردد. برآورد زمان تمرکز در حوضه های برون شهری در مراجع مختلف مفصلاً بحث شده است و در اینجا روش های محاسبه زمان تمرکز برای حوضه های برون شهری و یا مشرف به شهرها مورد بحث قرار نمیگیرد. به دلیل اهمیت برآورد زمان تمرکز حوضه های درون شهری در برآورد سیلاب حوضه های شهری ذیلاً به بررسی روش های برآورد آن در حوضه های شهری پرداخته میشود.
۴-۵ برآورد زمان تمرکز در حوضه های درون شهری
همانطورکه در پیش اشاره شد، زمان تمرکز حوضههای درون شهری به لحاظ افزایش سطوح نفوذناپذیر و بهسازی نهرها و آبراهههای طبیعی و تعبیه شبکه جمعآوری آبهای سطحی، غالباً کوتاهتر از حوضههای مشرف به شهرها است. تحقیقات جدیدی که در ایالات متحده در مورد ۱۱ روش تجربی برآورد زمان تمرکز حوضه های شهری انجام شد نشان داد که میانگین زمان تمرکز مربوط به۴۸ حوضه شهری با وسعت ۱۶ کیلومتر مربع و متوسط سطوح نفوذناپذیر در مجموعه انتخابی حدود۲۹ درصد، ۱/۵ ساعت بوده است. روش های مبتنی بر سرعت حرکت جریان روی سطوح یا در داخل مجاری و انهار طبیعی و مصنوعی را میتوان در زمره بهترین روشها تلقی کرد و میتوان فرمول مانینگ را برای تعیین سرعت آب نهرها و لولهها به کار برد. این روشها بر این مفهوم استوار است که زمان حرکت آب بر روی زمین و سطوح شیبدار و همچنین مدت زمانی که آب در جویچههای مستقردر حاشیه خیابانها برای رسیدن به نخستین سازه ورودی به شبکه جمع آوری و انتقال آبهای سطحی صرف میکند و کلاً به زمان ورود به شبکه معروف است، بخشی از زمان تمرکز حوضه است. مدت زمانی هم که آبهای سطحی ورودی به شبکه در داخل مجاری و لوله های سیلابرو جریان دارند تا به یک نقطه معین از شبکه برسند، جزء دیگر زمان تمرکز حوضه را تشکیل میدهد که اصطلاحاً زمان حرکت آب در شبکه نام دارد. بعضی از روشها نظیر SCS در هر دو حوضه یعنی برون شهری و درون شهری کاربرد دارد که آن هم بر مفهوم فوق بنا شده است.
۴-۶ احتمال وقوع بارندگی یا سیلاب طراحی
انتخاب دوره بازگشت بارندگی برای مناطق مختلف میبایست با توجه به توجیه اقتصادی هزینه های لازم (سرمایه گذاری اولیه هزینه های بهرهبرداری، نگهداری) نسبت به منافع حاصله (کاهش خسارت) برای درجات مختلف حفاظت انجام شود. احتمال وقوع بارندگی طراحی در واقع تکرار یا فراوانی وقوع بارانی است که مبنای طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای سطحی قرار گیرد. احتمال وقوع باران یا سیلاب طراحی باید با توجه به برخی ملاحظات انتخاب شود. طراحی شبکه بر اساس باران با احتمال وقوع معین به این مفهوم است که در صورت بروز بارانی شدیدتر از باران مزبور، امکان آن وجود دارد که شبکه طراحی شده، جزئاً یا کلاً، نتواند جریانهای مازاد را به طور کامل جمعآوری و دفع کند و بدین طریق وقفه و اختلالی در عملکرد آن پدید آید. بدین ترتیب درجه حفاظت نواحی مختلف شهری در برابر سیلابهای شهری باید به صورتی انتخاب شود که وقفه و اختلالی که در فعالیتهای عادی و معمول آن نواحی بر اثر کمبود ظرفیت سیستم ایجاد میشود، در حد قابل قبول و پذیرفتنی باقی بماند. بدین ترتیب، روشن است که نواحی تجاری و مراکز فعالیت اجتماعی و اداری غالباً به درجه بالاتری از حفاظت نیاز دارند. رکود و کندی ترافیک شهری، وقفه و مشکلات عابران پیاده، فعالیتهای اجتماعی، خطر ناشی از انتشار آلودگی در سطح شهر و مسائل زیست محیطی مربوط به آن در تعیین دوره بازگشت باران طراحی در محیطهای شهری بسیار حائز اهمیت است و هزینه سیستم جمعآوری را بسیار بالا میبرد. بررسیها نشان میدهد که دوره بازگشت بارندگی طراحی شبکه های فرعی (Minor drainage network) غالباً بین ۲ تا ۱۵ سال انتخاب میشود. علت اصلی عدم انتخاب سیلابها یا رگبارهایی بزرگتر از سیل یا رگبار ده ساله آن است که، پیامدهای اختلال در عملکرد شبکه فرعی غالباً شدید و تحمل ناپذیر نیست در حالی که شبکه اصلی جمعآوری(Major drainage system)و هدایت سیلاب نقشی به مراتب حساستر دارد و نقص و ایراد در عملکرد آن غالباً به خسارات سنگین اقتصادی، اجتماعی و تلفات انسانی منجر میشود. دوره بازگشت بارندگی طراحی شبکه اصلی حداقل ۵۰ سال و غالباً ۱۰۰ سال انتخاب میشود. کوتاهترین دوره بازگشت مربوط به مناطق مسکونی و بیشترین دوره بازگشت بارندگی مربوط به مناطق تجاری و مهم است. از سوی دیگر، ظرفیت سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری در کلیه مناطق اعم از مسکونی و اداری، باید در حدی باشد که بارندگی ۱۰۰ ساله را بدون هر گونه مشکلی دفع کند.
شکل ۴- ۳ دوره بازگشت باران منتخب برای طراحی سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری – ایالات متحده
شکل ۴-۵ دوره بازگشت باران طراحی سیستم جمعآوری و دفع سیلابهای شهری – کانادا
شکل ۴-۶ دوره بازگشت باران طراحی
۴-۷ روش های برآورد سیلاب
روش های برآورد سیلاب حوضه های مشرف به شهر جهت تخمین سیلابهای حوضههای مشرف به شهرها که اساساً بر تبدیل آمار بارندگی به جریانات سطحی است صدها فرمول تجربی ارائه شده است که به برخی از آنها اشاره میشود.
۴-۷-۱روش منطقی
یکی از روش های رایج برآورد سیلاب با بهره گرفتن از آمار بارندگی است. رابطه عمومی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلاب ناشی از رگبارهای که تداوم آن مساوی با زمان تمرکز حوضه باشد به شرح زیر است:
Q = 0.278CAi
شدت بارش (i) را میتوان از ایستگاههای سینوپتیک و هواشناسی موجود در منطقـه طـرح بدسـت آورد که در جلد اول این گزارش به تفصیل بحث شده است. با تجزیه و تحلیل فراوانی آنهـا مـیتـوان مقدار i را بر حسب تداوم بارش و سال بازگشت یا احتمال وقوع آن بدست آورد. در مورد حوضههای مشرف به شهرها روش های زیادی وجود دارد از جمله روش کرک، روش دفترراههای کشوری ایالت متحده روش چاو و روش نشریه فنی شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک که به دلیل گستردگی موضوع به آنها پرداخته نمیشود.
۴-۷-۲ روش های برآورد سیلاب حوضه های شهری
محاسبه و برآورد سیلابهای درون شهری یکی از گامهای ضروری برای تعیین ابعاد و مشخصات هیدرولیکی تاسیسات جمعآوری و دفع آبهای سطحی شهری محسوب میشود. روش های برآورد سیلابها در داخل محدوده شهر نیز نظیر سایر روش های محاسبه طغیانها در دو گروه عمومی جای میگیرد.
الف) روشهایی که فقط حداکثر آبدهی لحظه ای سیلاب در نقاط مشخصی از شبکه موجود و یا دردست طراحی را میدهد.
ب) روشهایی که کل موج سیلابی یعنی هیدروگراف ناشی از بارندگی طراحی را تعیین میکنند. مورد اول بر حوضه های کوچک و سیستمهایی کاربرد دارند که فاقد شبکه پیچیده باشند ولی مورد دوم برای حوضه های بزرگ و شبکههایی با انشعابات مرکب و پیچیده مناسب است. همان طور که گفته شد، استخراج سیلاب طراحی به ویژه در حوضه های شهری مبتنی بر داده های هواشناسی است، زیرا غالباً آمار و اطلاعات هیدرولوژیک درباره آبدهی جریانهای سیلابی شهرها در اختیار نیست و اگر هم باشد استفاده از آنها بسیار دشوار و غیرعملی است زیرا تغییر و تحولات که در طول سالها در کاربری اراضی شهری و نیز بر اثر رشد و توسعه شهر رخ میدهد، همگنی داده ها را مخدوش میکند. انتخاب باران طراحی–یعنی انتخاب بارانی با تداوم و احتمال وقوع (یا دوره بازگشت) معین را میتوان در ردیف نخستین اقدامات برای محاسبه سیلاب تلقی کرد. سپس خصوصیات فیزیوگرافی حوضه تبدیل بارندگی به سیلاب طراحی از مراحل دیگر برآورد سیلاب است.
۴-۸ روش های محاسبه حداکثر دبی لحظه ای
۴-۸-۱ روش منطقی
روش موسوم به روش منطقی یکی از متداولترین روش های تجربی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلابهای شهری است که تجربه دراز مدت بین المللی در زمینه استفاده از آن وجود دارد. این روش، علی رغم محدودیتهای قابل توجه، نتایج خوب و قابل قبولی را در حوضههای کوچک بدست میدهد و از این رو به روش استاندارد در بررسیهای زهکشی شهرها مبدل شده است. روش مزبور و همچنین روش نشریه شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک ایالات متحد که اختصاصاً برای حوضه های شهری تهیه گردیده است در اینجا مورد بحث قرار میگیرد. فرمول منطقی رایجترین روش محاسبه سیلاب های شهری و طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای مازاد ناشی از بارندگی است و یکی از ابزارهای محاسباتی استاندارد در سطح بین المللی محسوب میشود کشورهای مختلف اعم از صنعتی و در حال توسعه، ضوابط و دستورالعملهای ملی برای استفاده از این روش تهیه کردهاند فرمول منطقی برای محاسبه سیلاب در حوضههای کوچک توصیه شده است. لیکن حد فوقانی مساحت حوضه کوچک به صور گوناگونی بین ملل مختلف تفسیر میشود: در انگلستان ۱۰ تا ۵۰ هکتار، در فرانسه ۲۰۰ هکتار، در ایالات متحد ۱۵۰۰ هکتار و در شوروی سابق ۴۵۰۰ هکتار را حد فوقانی مساحت حوضههای کوچک شهری برای کاربرد فرمول منطقی تلقی میکنند. در واقع، حد مزبور را باید تابعی از همگنی هیدرولوژیک حوضه، تجربه ملی و محلی کار با فرمول و انجام تحقیقات برای تنظیم و تطبیق اجزاء فرمول با شرایط ملی و محلی به شمار آورد. در هر صورت، فرمول منطقی را میتوان در حوضههایی که مساحتشان از ۳۰۰ هکتار تجاوز نکند، فاقد سیستمهای ذخیره طبیعی و مصنوعی آب باشند، شبکه جمعآوری و دفع سیلابهای شهری سادهای داشته باشد و بالاخره تخلیه جریانهای جمع آوری شده آنها به صورت آزاد انجام پذیرد مورد استفاده قرارداد. بدیهی است که نتایج درست و قابل اعتماد در شرایطی حاصل می شود که اجزاء فرمول نیز به درستی ارزیابی شوند و در فرمول به کار روند. رابطه عمومی برای محاسبه حداکثر آبدهی سیلاب به روش منطقی به شرح زیر است:
QP = aCiAF
، این ضریب نسبت آن بخش از بارندگی را که به رواناب تبدیل میشود به میزان کل بارندگی طراحی نشان میدهد.
فهرستی از ضرایب رواناب منتخب برای طراحی شبکه جمعآوری و دفع آبهای سطحی چندین شهر در ایالات متحده امریکا که به تفکیک انواع کاربری اراضی در هر یک از شهرهای مزبور تعیین شده است.
۴-۸-۲ روش گرافیک نشریه فنی شماره ۵۵ دفتر حفاظت خاک آمریکا
روش مورد بحث که حاصل تحقیقات دفتر حفاظت خاک ایالات متحده است به طور اخص برای حوضه هایی تهیه و توصیه شده که به درجات مختلفی تحت عملیات عمرانی شهرسازی قرار گرفته اند و خصوصیات هیدرولوژی آنها بر اثر افزایش سطوح نفوذناپذیر شهری دستخوش تحولاتی گشته است. طبق این روش میتوان حداکثر آبدهی لحظهای سیلاب حوضه را به سهولت نسبی و با تعیین زمان تمرکز حوضه و باران خالص طراحی تعیین کرد. برای استفاده از این روش باید باران ۲۴ ساعته تیپ ۲ دفتر حفاظت خاک آمریکا باشد که تیپ مناسبی برای ۴۵ ایالت از ایالات آن کشور تلقی شده است. با توجه به تنوع شرایط اقلیمی در ایالاتی که همگی از تیپ مزبور استفاده میکنند، روش مورد بحث را میتوان روش بالقوه مناسبی برای برآورد سیلابهای حوضههای شهری به شمار آورد که توصیه قطعی آن برای طرحهای مطالعاتی جمعآوری آبهای سطحی شهرهای مورد مطالعه منوط به تحقیقات و بررسیهای ملی و محلی درباره الگوی توزیع زمانی باران های ۲۴ ساعته است. بنابراین در مواردی که داده های محلی درباره بارندگیهای روزانه و توزیع زمانی آنها در اختیار باشد، تحقیق و بررسی درباره همخوانی الگوهای محلی با تیپ مزبور به منظور کاربرد این روش توصیه میشود. استفاده از این روش، به فرض مناسب بودن الگوی تیپ ۲ بارندگی ۲۴ ساعته برای محدوده مطالعات، در مواردی جایز و موجه خواهد بود که نوع کاربری اراضی و خصوصیات حوضه یکنواخت باشد. برای محاسبه حداکثر آبدهی لحظه ای سیلاب ابتدا باید دوره بازگشت باران طراحی را انتخاب و سپس مقدار بارندگی ۲۴ ساعته با دوره بازگشت منتخب را محاسبه کرد. گام بعدی تعیین شماره منحنی رواناب حوضه است که با مراجعه به جداول راهنما و عطف توجه به ویژگیهای فیزیوگرافیک حوضه انجام میپذیرد و به دنبال آن باران طراحی به باران خالص طراحی (یا رواناب) تبدیل میشود سرانجام با بهره گرفتن از زمان تمرکز حوضه و نمودارهای لازم و همچنین استفاده از ضرایب تبدیل آحاد از سیستم انگلیسی به دستگاه متریک، حداکثر آبدهی لحظهای سیلاب محاسبه میگردد. شماره منحنی رواناب، که در واقع شاخصی برای توصیف سیلابزایی حوضه تلقی میشود، باید متناسب با شرایط حوضههای شهری و درصد سطوح نفوذناپذیر موجود (و یا آتی) تنظیم و اصلاح شود. بررسیهای دفتر حفاظت خاک در حوضههای شهری نشان داده است برای تخمین زمان تاخیر حوضه و محاسبه زمان تمرکز حوضه، اصلاح شماره منحنی رواناب بر اساس درصد سطوح نفوذناپذیر حوضه به تنهایی برای اصلاح زمان نیز اعمال کرد تا حاصل محاسبات (یعنی مقادیر زمان تاخیر، زمان تمرکز و حداکثر آبدهی سیلاب (حوضه) به شکل قابل قبولی در آید. این گونه اصلاحات و تعدیلات اضافی را باید با بهره گرفتن از نمودار ارائه شده توسط سازمان حفاظت خاک آمریکا در مورد زمان تاخیر حوضه اعمال کرد و سپس زمان تمرکز را بر اساس زمان تاخیر اصلاح شده محاسبه و در پایان حداکثر آبدهی سیلاب را تعیین کرد. حد وسعت حوضه برای استفاده از روش گرافیک نشریه فنی شماره ۵۵ در قیاس با حد مجاز کاربرد فرمول منطقی بالنسبه زیاد است، زیرا نمودار اصلی برای تخمین حداکثر آبدهی سیلاب حوضههایی را شامل می شود که زمان تمرکز آنها از ۰/۱ ساعت تا ۴/۷۵ ساعت (۶ دقیقه تا ۴ ساعت و ۴۵ دقیقه) تغییر میکند. علاوه بر این، با توجه به این واقعیت که زمان تمرکز حوضههای شهری معمولاً کوتاه است و از چند ساعت تجاوز نمیکند، این روش را میتوان برای حوضههای بالنسبه بزرگی به کاربرد که بخشی از آنها تحت عملیات عمرانی و شهرسازی قرار گرفته است.
۴-۹ فیزیوگرافی
فیزیوگرافی در حقیقت مطالعه خصوصیات فیزیکـی و وضـعیت ریخـت شناسـی یـا مرفولـوژیکی (پستی وبلندی زمین) یک حوضه آبریز میباشد. خصوصیات فیزیوگرافی حوضههـای آبریـز (مسـاحت حوضه، شکل حوضه، تراکم زهکشی ، شکل شبکه زهکشی، رده بندی آبراههها، شیب متوسط حوضـه، طول و شیب آبراهه اصلی و فرعی، جهت حوضه، ارتفـاع متوسـط حوضـه، نحـوه اسـتفاده از اراضـی و پوشش گیاهی، مناطق ذخیره کننده آب) نه تنها به طور مستقیم بر رژیم هیدرولوژیک آبها از قبیـل حجم سیلابها، شدت فرسایش خاک و میـزان رسـوب اثـر مـیگـذارد، همچنـین وضـعیت اکولـوژی وپوشش گیاهی به میزان زیادی رژیم آبی حوضه آبریز را تحت تأثیر خود قرارمیدهـد. از ایـن رو لازم است که در مطالعات یک حوضه آبریز قبل از هر چیزی خصوصیات فیزیوگرافی آن مورد مطالعـه قـرارگیرد. مطالعات فیزیوگرافی حوضه آبریز از دو جهت اهمیت خود را بیشتر نمایـان مـیکنـد: اولاً لـزوم دستیابی به کمیتهایی که بتواند برای تجزیه تحلیل بهتر آمار و ارقام و استفاده از آنها در فرمولهای هیدرولوژی مورد استفاده قرار گیرد. ثانیاً در طرحهای جامع آبی یک حوضه، تأکید بر شناخت وضعیت کلی حوضه و چگونگی جریان درمسیل اصلی و فرعی ضروری به نظر میرسد. در مطالعات فیزیوگرافی و توپوگرافی محدوده مطالعاتی مراحل تحقیق به ترتیب زیر انجام گرفته است:

• • مشخص کردن محدوده حوضه بر مبنای نقشه توپوگرافی۱ : ۲۵۰۰۰سازمان نقشه برداری

• • انجام مطالعات کتابخانهای و ترسیم نقشه های مورد نیاز (نقشه شیب، ارتفاع و … )

• • تلفیق و تجزیه و تحلیل مطالب و تهیه گزارش اصلی و نهائی

۴-۱۰ خصوصیات فیزیکی حوضه ها
بررسی خصوصیات فیزیکی حوضهها، امکان مطالعه حوضه آبریـز را بطـور کیفـی و کمـی فـراهم میکند. ویژگیهای فیزیکی بر مبنای پارامترهایی نظیر مساحت، محیط، ضـریب فشـردگی، مسـتطیل معادل، ضریب شکل، نسبت ناهمواریها، پراکندگی ارتفاعـات سـطح حوضـه، ارتفـاع متوسـط، شـیب حوضه و آبراهه، زمان تمرکز، شکل مشخص میشوند. ویژگیهای فیزیکی حوضهها بر دبی سیلابها و بیلان آبی، مقدار رسوب دهی و فرسایش آبی و حتی در کیفیت آب تـأثیر بسـزائی مـیگـذارد. بـدین لحاظ شرایط و وضعیت فیزیکی حوضه رشت با بررسی و محاسبات انجام شـده بـه شـرح زیـر تشـریح میگردد:
۴-۱۰-۱ مساحت و پیرامون حوضه