شکل ۱-۱ ساختار پژوهش ۲۱
شکل ۲-۱ مجازی سازی شبکه ارتباطی محیط کاری ۴۱
شکل ۳-۱ روش‌شناسی پژوهش ۸۷
شکل ۳-۲ مدل مفهومی پژوهش ۸۹
فهرست نمودارها
نمودار ۴-۱ توزیع کارکنان بر حسب جنسیت ۱۱۰
نمودار ۴-۲ توزیع کارکنان بر حسب مقام ۱۱۱
نمودار ۴-۳ توزیع کارکنان بر حسب سابقه کاری ۱۱۲
نمودار ۴-۴ توزیع کارکنان بر حسب تجربه کامپیوتری ۱۱۳
نمودار ۴-۴ توزیع کارکنان را بر حسب جنسیت ۱۲۴
نمودار ۴-۵ توزیع کارکنان را بر حسب رشته تحصیلی ۱۲۵
فصل اول- کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
تغییرات سریع از ویژگی‌های مهم محیط کسب‌و‌کار کنونی می‌باشد. بنگاههای صنعتی و خدماتی با محیط رقابتی که پیچیدگی، پویایی و غیر قابل پیش‌بینی بودن از ویژگی‌های اصلی آن است در تعامل هستند )نیک‌سیر، ۱۳۷۱). تغییراتی همچون افزایش رقابت جهانی، تأثیر فناوری اطلاعات، طراحی مجدد فرایندهای کسب‌و‌کاری و توسعه بخش‌های خدماتی بر دنیای کار تاثیر می‌گذارند (Frese, 2000). سازمان‌ها همچنان به سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای ایجاد زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تسهیل روابط کارکنان و در نتیجه افزایش عملکرد شغلی کارکنان ادامه می‌دهند ((Guartner, 2008. شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان یکی از جدیدترین فناوری‌های ارتباطی هستند که به کاربران در حفظ روابط اجتماعی موجود، پیدا کردن دوستان جدید، تغییر و تکامل سایت‌ها و شریک و سهیم شدن در تجربه‌های یکدیگر کمک می‌کنند و زمینه عضویت، فعالیت و مشارکت هدفمند کاربران را فراهم می‌کنند (Massari, 2010). توسعه‌های اخیر فناوری اطلاعات و سرویس‌های وب منجر به توسعه و گسترش شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات شده است. از ویژگی‌های مهم شبکه‌های اجتماعی، تعامل بین کاربران است. کاربران شبکه‌های اجتماعی نه تنها اطلاعات شخصی خود (Foster et.al‚ ۲۰۱۰) را به اشتراک می‌گذارند، بلکه از وب‌سایت‌های اجتماعی به منظور جستجوی محصولات یا اشتراک‌گذاری توصیه‌ها و تجربیات با دوستان خود و سایر کاربران استفاده می‌نمایند (Tripp & Gregoire‚ ۲۰۱۱).
در این پژوهش، از یک دیدگاه نظری به نام شبکه‌های اجتماعی برای توضیح عملکرد شغلی استفاده میشود. شبکه اجتماعی عمدتا با یک دید ساختاری عملکرد شغلی را توضیح می‌دهد و بحث میکند که ارتباطات شبکه‌ای کارمند نقش مهمی در دسترسی موثر به منابع مهم ایفا می‌کنند که به عنوان مکانیزم‌های کلیدی مشارکتی به طور مثبت بر عملکرد شغلی تاثیر می‌گذارند. این پژوهش با تمایز میان شبکه‌های ارتباطی آنلاین و آفلاین کارکنان، فناوری را در نظریه شبکه اجتماعی جای داده تا عملکرد شغلی کارکنان را درک کند. ارتباطات شبکه‌ای مانند ارتباطات مستقیم و غیرمستقیم در هر دو شبکه ارتباطی محیط کاری آنلاین و آفلاین در نظر گرفته می‌شوند که به چهار نوع ارتباط متمایز منتهی میشود. در این فصل ابتدا موضوع پژوهش و اهمیت آن از نظر پژوهش و کاربرد بیان میشود و ادبیات پژوهش به طور مختصر مورد بررسی قرار میگیرد و سپس اهداف، سوالات و فرضیه‌های پژوهش بیان شده و در نهایت مفاهیم و واژگان کلیدی تعریف شده و ساختار پژوهش بیان میشود.
۱-۲ بیان موضوع
میزان موفقیت سازمان‌ها در رسیدن به اهدافشان با عملکرد شغلی کارکنان رابطه مستقیم دارد، به همین جهت عملکرد شغلی کارکنان از اهمیت بالایی در سازمان برخوردار می‌باشد. سازمان‌ها به دنبال کارکنانی هستند که بتوانند در مشاغل خویش به خوبی عمل کنند. عملکرد خوب، بهره‌وری سازمان را ارتقاء می‌بخشد و ارتقاء بهره‌وری، منجر به بهبود اقتصاد ملی جامعه میشود (Wright, 2004). بررسی‌های اولیه ارتباط مثبت بین سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات و عملکرد شغلی را نشان می‌دهند، اخیرا محققان بینش بهتر و وسیع‌تری را درمورد چگونگی و چرایی اثر فناوری اطلاعات بر عملکرد شغلی سازمان‌ها به کارگرفته و دریافته‌اند که این اثر به یک موضوع بدیهی برای بهبود عملکرد شغلی تبدیل شده است. تریلیون‌ها دلار صرف خدمات ICT به عنوان منبع عظیم انگیزش برای تحقیقاتی میشود که به دنبال درک سیستم‌های اطلاعاتی هستند (Zhang &Venkatesh, 2013). وجود ارتباطات موثر و صحیح، همواره یکی از عوامل مهم موفقیت در سازمان بوده است. بدون وجود یک سیستم ارتباطی موثر مدیران و کارکنان قادر نخواهند بود وظایف خود را به درستی انجام دهند و اداره سازمان دشوار خواهد بود. توسعه ارتباطات الکترونیکی و ماهواره‌ای در طرز تفکر، نحوه انجام کارها، شیوه مذاکره و به طورکلی شیوه زندگی، نسبت به گذشته تغییرات زیادی را ایجاد کرده است که این تغییرات همچنان ادامه دارند. رشد سیستم‌های اطلاعاتی با داده‌های غنی به این معنا است که مدیران دیگر در حیرت و سرگردانی نیستند بلکه آنلاین و همیشه نزدیک هستند و به اطلاعات مهمی که برای تصمیم‌های درست و به موقع نیاز دارند، دسترسی دارند. سطح فناوری درکل و فناوری اطلاعات به طور خاص در حال رشد می‌باشد که باعث شده وضعیت زندگی مردم در سراسر جهان به طور قابل‌توجهی تغییر یابد (Laudon & Laudon, 2012). با فراتر رفتن الگوهای ارتباطی از مرزهای ملی و انتشار پرشتاب اینترنت، ماهواره و فناوری‌های دیجیتالی، ارتباط همزمان میان بخش‌های وسیع‌تری از جهان امکان‌پذیر شده است. نقش عمده رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی باعث شده که اهمیت رسانه‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و شبکه‌های اجتماعی به جایگاهی بی بدیل دست یابند. در حال حاضر، شبکه‌های اجتماعی مجازی به یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی در سطح جامعه و جهان تبدیل شده و از شهرت فراوانی برخوردار است (Pempek et.al, 2009). شبکه‌های اجتماعی مجازی، مکان‌هایی هستند که در آنها افراد فرصت می‌یابند خود را معرفی نموده، ویژگی‌های شخصیتی خود را بروز داده و با سایرین ارتباط برقرار کرده و روابط خود را حفظ نمایند (۲۰۰۰ Ellison,). این شبکه‌ها به طور بالقوه، چه در سطح روابط بین فردی و چه در سطح روابط اجتماعی، توانایی ایجاد تغییرات اساسی در زمینه زندگی اجتماعی هر فرد را دارند (Ellison et.al, 2009). همانطور که سازمان‌ها در انجام وظایف خود بیشتر به فناوری اطلاعات و ارتباطات وابسته می‌شوند، باید به طور موثر در فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نفوذ کرده و از مزایای آن مانند ارتقاء عملکرد شغلی استفاده کنند. سازمان‌ها باید نقش شبکه‌های اجتماعی در به حداکثر رساندن مزایای فناوری اطلاعات و ارتباطات را در نظر بگیرند. زمانی که کارکنان شبکه‌های آفلاین خود را کاهش می‌دهند، ممکن است شبکه‌های آنلاین خود را گسترش دهند، به این دلیل که آنها قادر به حل همه مشکلات خود از طریق ارتباطات رو در رو نیستند. بنابراین، به منظور درک صحیح مزایای فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی، کارکنان نیازمند توسعه هر دو شبکه آنلاین و آفلاین می‌باشند. یکی از چالش‌برانگیزترین جنبه‌های جهانی‌شدن، جنبه فرهنگی آن است. فرهنگ یکی از واژه‌های پیچیده‌ای است که تاکنون در علوم اجتماعی، مورد بررسی بسیاری قرار گرفته است. برقراری ارتباط به زمینه‌های فرهنگی مناسب نیاز دارد که بدون وجود این زمینه‌های فرهنگی، ارتباطی شکل نمی‌گیرد (بشیر، ۱۳۸۷). یکی از جنبه‌های مثبت پدیده جهانی شدن، یکی شدن فرهنگ ملت‌ها می‌باشد که حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و نفوذ و گسترش شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای است. با این وجود توجه اندکی به فرایندهای سطح فردی درگیر در ایجاد و نگهداری فرهنگ سازمانی و چگونگی تاثیرگذاری این فرایندها بر فرهنگ ملتی که سازمان در آن فعالیت میکند، انجام شده است (Harris, 1994).
با توجه به نقش حیاتی عملکرد و اهمیت دستیابی به عالی‌ترین سطح آن در سازمان و نقشی که ارتباطات در فرایند عملکرد سازمانی ایفا میکند و با توجه به نقش مکمل فرهنگ و ارتباطات و تاثیر فرهنگ بر تمام جنبه‌های سازمانی و نقش استراتژیک آن در انسجام و افول سازمانی، با توجه به نوظهور بودن پدیده شبکه‌های اجتماعی و عدم آشنایی با تمامی آثار این شبکه‌ها و همچنین برخورداری این پدیده از ویژگی سیال بودن و پویایی و لزوم انجام پژوهشهای بیشتری بر روی سایر جنبه‌های تأثیرگذار این شبکه‌ها، لازم است که همگام با رشد و تکامل فناوریکی و محتوایی شبکه‌های اجتماعی مجازی در ابعاد مختلف، کارکرد آنها به ویژه نقش آنها در ارتباطات اجتماعی و عملکرد افراد مطالعات بیشتری انجام شود. از این رو بررسی تاثیر فناوری و به طور خاص ارتباطات شبکه‌ای حاصل از نظریه شبکه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان امری ضروری و حیاتی می‌باشد.
۱-۳ اهمیت موضوع
عملکرد شغلی یکی از عواملی است که در کشورهای توسعه یافته مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. بنابراین، یکی از مهمترین اهدافی که مدیران سازمان‌ها به دنبال آن هستند، ارتقاء عملکرد شغلی کارکنان می‌باشد. از سوی دیگر، فناوری‌های اطلاعاتی تحولات عظیمی در شرکت‌ها و سازمان‌های بازرگانی ایجاد کرده‌اند؛ به گونه‌ای که عملکرد کلی این شرکت‌ها کاملا تحت‌تاثیر میزان کاربرد این فناوری‌ها می‌باشد. اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت تأثیر ﻋﻤﯿقی ﺑﺮ ﺗﻌﺎﻣﻞ و رواﺑﻂ انسان‌ها داﺷﺘﻪاند. تحقیقات نشان داده‌اند که بدون ارتباطات صحیح، گردش امور مختل میشود. موضوع ارتباطات در سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است که میتوان گفت اولین و مهمترین وظیفه مدیر توسعه سیستم‌های ارتباطاتی در سازمان است. جریان مستمر ابداعات فناوری اطلاعات، از اینترنت تا شبکه‌های بی‌سیم و تلفن دیجیتال، به طور مستمر دنیای کسب‌و‌کار را دستخوش تغییر کرده است. این ابداعات به شرکت‌های کارآفرین و خلاق امکان ایجاد محصولات و خدمات جدید، توسعه مدل‌های کسب‌و‌کاری و تغییر روش‌های انجام کارهای روزمره را می‌دهد (Laudon & Laudon, 2012). در بررسی موسسه کار در سال ۲۰۰۹ در مورد تغییر ارتباطات در محل کار، براساس نظرات ۱٫۲۴۳ کارمند، بیش از ۸۵ درصد پاسخ دهندگان از ایمیل، کامپیوتر، اینترنت و اینترانت سازمان خود استفاده می‌کردند. بعلاوه ۱۳درصد پاسخ‌دهندگان به سایت‌های شبکه اجتماعی مانند فیس‌بوک[۱] و مای‌اسپیس[۲]، ۱۳ درصد به بلاگ‌ها[۳]، ۴ درصد به مینی بلاگهایی همچون توییتر[۴] و ۳ درصد به فناوری‌های دنیای مجازی مانند سکندلایف[۵] در محل کار خود دسترسی داشتند (Broughton et.al, 2009). در سال ۲۰۰۹ مطالعه ۲۰۱۳ نفر که به طور تصادفی در انگلستان انتخاب شده بودند، نشان داد که ۷۰ درصد جمعیت از اینترنت استفاده می‌کنند که در مقایسه با سال ۲۰۰۳، حدود ۵۹ درصد افزایش داشته است. در میان کاربران اینترنت ۶۱ درصد در محل کار خود از اینترنت استفاده می‌کنند و به طور میانگین، ۷ ساعت از وقت خود در هفته را، در محل کار خود آنلاین هستند .(Helsper et.al, 2009) طبق آمار ارائه شده توسط پرایس (۲۰۱۰)، نزدیک به ۶۱ درصد از کاربران وب در سراسر دنیا روزانه به شبکه اجتماعی مراجعه می‌کنند. ۴۹ درصد کاربران اینترنت از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که نسبت به سال ۲۰۰۷ افزایش ۱۷درصدی داشته استet.al, 2009) (Helsper. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و آمار بالایی در استفاده از شبکه‌های اجتماعی دارد. در ایران از شبکه‌های اجتماعی بیشتر برای نوشتن و به اشتراک گذاشتن زندگی شخصی استفاده میشود و فعالیت‌های اقتصادی نقش کمرنگ‌تری میان کاربران فارسی زبان دارد. میزان عضویت ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی در سالهای اخیر از افزایش قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است، به طوری که در برخی منابع گزارش شده است که در سال ۲۰۱۰ در حدود ۳/۰% جمعیت ایران (برابر با۲۵۰،۰۰۰ نفر) صرفاً در شبکه اجتماعی فیس‌بوک عضو بوده‌اند (Chen & Sali, 2010). امروزه در آمریکا و سایر اقتصادهای جهانی کسب‌و‌کار به شکل مرسوم وجود ندارد. در سال ۲۰۱۰ بنگاههای آمریکایی تقریبا بیش از $ ۵۶۲ بیلیون در زمینه سخت‌افزار سیتم‌های اطلاعاتی، نرم‌افزار و تجهیزات مخابراتی هزینه کردند. به‌علاوه، $۸۰۰ بیلیون دیگر صرف خدمات و مشاوره‌های تجاری شده که بیشتر آن مربوط به طراحی‌مجدد عملکرد تجاری شرکت‌ها به منظور بهره‌گیری از فناوری‌های جدید بوده است (Laudon & Laudon, 2012). خوانندگان روزنامه در حال کاهش هستند، بیش از هفتاد و هشت میلیون نفر اخبار را به صورت آنلاین می‌خوانند، شصت میلیون پایگاه داده آنلاین وجود دارد، سی و نه میلیون نفر به صورت آنلاین ویدئو تماشا می‌کنند و شصت و شش میلیون نفر خواننده وبلاگ وجود دارد (Laudon & Laudon, 2012). حضور اینترنت در سیستم ارتباطات بین‌المللی هزینه‌های عملکرد و تراکنش‌های جهانی را کاهش داده است. در حال حاضر، مشتریان می‌توانند از بازارهای جهانی خرید کرده، از اطلاعات مربوط کالاها به صورت شبانه‌روزی مطلع شوند. شرکت‌های تولیدکننده کالاها و خدمات می‌توانند با یافتن تامین‌کنندگان با هزینه‌های کمتر، هزینه‌های خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. از سال ۲۰۰۹، تعداد تلفن‌های تلفن همراه بی‌سیم افزایش قابل‌توجهی داشته‌اند (Laudon & Laudon, 2012). بررسی‌های اولیه پیشرفت چشمگیری در درک ویژگی‌های رسانه‌های ارتباطی متفاوت و چگونگی ارتباط آنها با اثربخشی ارتباطی تحت شرایط کاری متفاوت داشته‌اند (Dennis et.al, 2008). با این وجود، هنوز تحقیقات مرتبط با تاثیرات عمده فناوری بر شغل کارمند به‌ویژه عملکرد شغلی محدود هستند (Rai et.al, 2003).
این پژوهش بر یک دیدگاه نظری به نام شبکه‌های اجتماعی تاکید میکند که عملکرد شغلی را توضیح می‌دهد. کاربرد نظریه شبکه اجتماعی به درک بهتر تاثیر فناوری بر عملکرد شغلی کمک میکند. کارکنان با ارتباطات شبکه‌ای بیشتر می‌توانند از سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای ارتقای عملکرد شغلی خود استفاده کنند (Borgatti, 2005). اگر سازمان‌ها به کارکنان خود آموزش دهند که در مورد ساختار شبکه خود فکر کنند، آنها به احتمال زیاد ساختار شبکه خود را به گونه‌ای تغییر خواهند داد که به آنها در دستیابی به منابع کمک کند. درک مکانیزم‌های مختلف چهار نوع شبکه ارتباطی، به سازمان‌ها کمک خواهد کرد که به کارکنان خود آموزش دهند تا استراتژی‌های موثرتری را برای ارتقاء عملکرد شغلی خود توسعه دهند. ساختار شبکه‌ای موثر به افراد در دستیابی به منابع مفید کمک میکند و آنها می‌توانند این منابع را به صورت بلادرنگ دریافت‌کنند. این موارد می‌توانند در عملکرد شغلی افراد موثر باشند. بررسی‌های اولیه نارسایی‌هایی را در ارتباط با روابط آنلاین و اهمیت ملاقات‌های رو در رو، در عملکرد موثر کارکنان مجازی نشان می‌دهند. این پژوهش بینش وسیع‌تری از منظر شبکه اجتماعی برای کمک به کارکنان فراهم میکند. با تمایز بین شبکه‌های آنلاین و آفلاین و همچنین روابط مستقیم و غیرمستقیم، پژوهش به پیشبرد تحقیقات شبکه اجتماعی کمک میکند. اگرچه مزایای شبکه فردی در مطالعات اولیه بررسی شده است، بیشتر این مطالعات بر عملکرد وظیفه‌ای )مانند:Hong et.al, 2004 )، یا رضایت شغلی فرد )مانند: Joshi & Rai, 2000) متمرکز هستند. این پژوهش تاثیرات فناوری را بر عملکرد شغلی بررسی میکند، بنابراین، درک افراد را از موفقیت سیستم اطلاعاتی توسعه می‌دهد و به تحقیقات سیستم اطلاعاتی کمک کرده و به پیکره دانش مرتبط با موفقیت سیستم اطلاعاتی می‌افزاید (DeLone & McLean, 2003). به‌علاوه، این پژوهش تحقیقات شبکه اجتماعی را با ایجاد بینش‌هایی از نظریه تکامل تقویت میکند و درک بهتر و جزئی‌تری از ارتباطات در شبکه‌های ارتباطی و اثرات مستقل و وابسته آنها بر عملکرد شغلی را توسعه می‌دهد. اگرچه بررسی‌های اولیه ارتباط میان میزان اتصال افراد به دیگران در شبکه و عملکرد شغلی را کشف کرده‌اند، اما آنها تمایزی میان انواع مختلف رسانه‌ها و همچنین انواع شبکه‌های ارتباطی (آنلاین و آفلاین) قائل نشده‌اند. ایده تمایز میان ارتباطات مستقیم و غیرمستقیم و نیز شبکه‌های آنلاین و آفلاین میتواند به درک بهتری از دیگر رفتارهای مهم سازمانی مانند: رضایت شغلی کارکنان، تعهد سازمانی، تسهیم دانش و اجتماعی‌کردن کارکنان منتهی شود. بنابراین،، با فراهم کردن دید دقیق‌تری از نقش شبکه‌های اجتماعی در توضیح عملکرد شغلی به تحقیقات رفتارسازمانی کمک میکند. زمانی‌که سازمان‌ها از چگونگی تاثیر فناوری اطلاعات بر عملکرد شغلی خود آگاه می‌شوند، به احتمال زیاد استراتژی‌های بهتری را برای سرمایه‌گذاری و کابرد فناوری اطلاعات توسعه می‌دهند. به طور کلی واضح است که هیچ یک از تحقیقات IS و تحقیقات مدیریتی، به نقش فناوری در تاثیر بر عملکرد کارکنان توجه زیادی نکرده‌اند. بنابراین، پژوهشی که بر توضیح عملکرد شغلی تاکید کند، ارزش بررسی خواهد داشت.
۱-۴ مروری بر ادبیات پژوهش
۱-۴-۱ توانمندسازی شغلی کارکنان
توانمندسازی و عملکرد شغلی دو متغیر سازمانی هستند که بر اثربخشی و موفقیت سازمان تاثیر می‌گذارند. توانمندسازی، فرایند قدرت بخشیدن به افراد است. در این فرایند به افراد کمک میشود تا حس اعتماد به نفس خویش را بهبود بخشند و بر احساس ناتوانی و درماندگی غلبه کنند و این به معنای بسیج انگیزههای درونی افراد است. توانمندسازی به این معنی است که افراد تشویق شوند تا نقش فعال‌تری در کار خود ایفا نمایند و تا آنجا پیش روند که مسئولیت بهبود فعالیت خود را به عهده گیرند و بدون مراجعه به مسوولان بالاتر بتوانند تصمیماتی کلیدی اتخاذ نمایند (عبدالهی و نوه، ۱۳۸۵).
کانگر[۶] و کونانگو[۷] (۱۹۹۸)، توانمندساری را به عنوان خودکارآمدی بیان کرده‌اند. آنها دلایل زیر را برای ضرورت توانمندسازی مطرح می کنند:
الف- تجارب مدیریتی نشان می‌دهد که توانمندسازی زیردستان بخش مهمی از اثربخشی سازمانی و مدیریتی است.
ب- تجربیات تشکیل گروه در سازمان‌ها دلالت بر این دارد که استراتژی‌های توانمندسازی کارکنان نقش مهمی در ایجاد گروه و بقای آن دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد توانمندسازی، درک کارکنان و رفتار نوآورانه آنها را افزایش می‌دهد (Spreitzer & Doneson, 2008).
۱-۴-۲ عملکرد شغلی
سازمان‌ها برای دستیابی به عملکرد شغلی مطلوب، به دنبال روش‌هایی هستند که محیط را برای کارکنان مناسب می‌سازند تا توانایی آنها به حدی برسد که تاثیر بیشتری در کار خود داشته باشند. از دیدگاه اجتماعی، سازمان‌ها به دنبال کارکنانی هستند که بتوانند در مشاغل خویش به خوبی عمل کنند. عملکرد خوب، بهره‌وری سازمانی و اقتصاد ملی جامعه را ارتقاء می‌بخشد (Wright, 2004 ). عمکرد شغلی یکی از متغیر‌هایی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مورد توجه زیادی قرار گرفته است. روان‌شناسان عمکرد شغلی را محصول رفتارهای انسانی می‌دانند و معتقدند انگیزه‌ها و نیازها، در عملکرد افراد و در نهایت رشد و توسعه اقتصادی تأثیر دارند (Forss & Foy, 2001). بویاتزیس[۸] (۱۹۸۲)، در تعریف عملکرد اثربخش بیان میکند عملکرد اثربخش، دستیابی به نتایج از پیش تعیین شده شغل، از طریق انجام اقداماتی است که با سیاست‌ها، رویه‌ها و شرایط محیط سازمانی منطبق باشد. عملکرد شغلی به عنوان ارزش سازمانی رفتارهای شغلی کارمند، در موقعیت‌های مختلف تعریف میشود. منظور از ارزش سازمانی، برآوردی است که سازمان از فعالیت‌ها و خدمات کارکنان خود دارد (Borman et.al, 2003). مردم زمانی می‌توانند در مشاغل خود به خوبی عمل کنند که از توانایی و انگیزه لازم برای عملکرد مناسب برخوردار باشند، توانایی و انگیزه منجر به عملکرد شغلی مناسب می‌شوند (Spector, 2008). رابینز[۹] (۲۰۰۵)، توانایی، یادگیری، شخصیت، ادراک، انگیزش را عوامل مؤثر بر عملکرد فردی می‌داند. ماهیت عملکرد شغلی در یک سازمان، متاثر از عوامل فردی و سازمانی است، در این راستا، خصوصیات روان شناختی افراد اهمیت ویژه‌ای می‌یابند. روش‌های متفاوتی برای رفع مشکلاتی که منجر به عملکرد پایین شده‌اند، وجود دارد. یکی از این روش‌ها، متمرکز شدن بر ویژگی‌های شخصیتی افراد می‌باشد ) Cheng et.al, 2000). تحقیقات نشان داده‌اند که کارکنان علاقمند و وفادار به سازمان، انگیزه و عملکرد شغلی بالاتری دارند و نسبت به تغییرات سازمانی، مقاومت کمتری نشان می‌دهند. سازمان‌ها می‌توانند با شناخت میزان تعهد کارکنان خود به سازمان به اهداف مورد نظر دست یابند (ساعتچی،۱۳۸۲(.
۱-۴-۳ ارتباطات
دانش ارتباطات، دانش گسترده‌ای است که از ارتباطات انسانی غیرکلامی آغاز میشود و به ارتباطات نمادین که مبتنی بر علائم و نشانههاست، ادامه پیدا میکند. سازمان‌ها از طریق رسانه‌های ارتباطی متنوع، فعالیت کارکنان خود را سازماندهی می‌کنند، سیستم‌های مدیریتی را هماهنگ می‌کنند و موفقیت و شکست در بازار کسب‌و‌کار را مشخص میکند Forster, 2005)). موضوع ارتباطات در سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است که میتوان گفت اولین و مهمترین وظیفه هر مدیر توسعه سیستم ارتباطات در سازمان می‌باشد. بنابراین، ارتباطات یک مهارت لازم برای مدیریت کارآمد است و از طریق آن مدیران می‌توانند روابطی را که برای انجام مطلوب وظایف روزانه کارکنان ضرورت دارد، درمیان افراد برقرار ساخته و حفظ می‌کنند (Horn, 2007). برقرارى ارتباط، از نظر هدف و روش، به صورت یکسان صورت نمى‌گیرد. عامل مهم در تعیین روش برقرارى ارتباط، هدف فرستنده پیام است. ارتباطات فرایند تبادل و انتقال اطلاعات، عقاید، احساسات، تفکرات، معانی و مفاهیم از طریق علائم و نماد‌های مشترک از یک فرد، گروه یا سازمان به عنوان فرستنده به فرد، گروه یا سازمان دیگری به عنوان گیرنده، به منظور تاثیر و نفوذ بر آنها می‌باشد در هر ارتباطی چهار جزء اصلی، فرستنده، گیرنده، پیام و محیط ارتباطی وجود دارد. هدف از برقراری ارتباط، انتقال پیام از فرستنده به گیرنده می‌باشد (فتحیان و مهدوی‌نور، ۱۳۸۹). به این دلیل که در فرایند ارتباط دو یا چند نفر دخالت دارند، یک فرایند دوطرفه است و در آن اطلاعات مبادله شده و نوعی تفاهم بین طرف‌های ذینفع حاصل میشود. همچنین ارتباطات و در یک لحظه به وقوع نمی‌پیوندد، بلکه در طول زمان تحقق می‌یابد (Moorhed & Grifine, 1998).
۱-۴-۴ روابط آفلاین[۱۰] ( رو در رو)
این ارتباط بدون واسطه بین فرستنده پیام و گیرنده پیام ایجاد میشود. منظور از ارتباط رو در رو، ارتباطات شفاهی میان‌فردی یا گروهی است. ارتباطات میان‌فردی بخش قابل توجهی از ارتباطات هر فرد را تشکیل می‌دهد که به دلایلی مانند حل مسائل و مشکلات خود با دیگران، رفع تضادها و تعارض‌ها، رد و بدل کردن اطلاعات، منجر به درک بهتر خود و رفع نیازهای اجتماعی میشود (فرهنگی، ۱۳۸۰). در این نوع ارتباط پیام‌ها مستقیما بین دو فرد رد و بدل میشود. در ارتباطات چهره به چهره[۱۱]، هفت درصد معنی از تعبیر و تفسیر و ادراک کلمات، حاصل میشود، سی و هشت معنی از راه ادراک افراد از صدا (چگونگی بیان کلمات) انتقال می‌یابد و حدود پنجاه و پنج درصد از تعبیر علایم غیرکلامی حاصل میشود. در گفتگوی رو در روی معمول، وقفه کمی وجود دارد یا مکث‌های طولانی و توزیع شرکت‌کنندگان ثابت است (McGrath, 1990).
۱-۴-۵ روابط آنلاین[۱۲]
امروزه، فراگیری اینترنت و فناوری‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، موجب ظهور فضای مجازی در کنار جهان واقعی شده که این امر، معادلات و الگوهای سنتی ارتباطات، تولید، انتقال وکاربرد اطلاعات را تغییر داده است. چنین فضایی که به عنوان واقعیت مجازی یکپارچه، درنظر گرفته میشود، از ویژگی‌هایی چون فراتر از زمان و مکان بودن، صنعتی بودن، عدم محدودیت به قوانین، قابل دسترسی بودن و برخورداری از فضاهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی برخوردار است (Meyers, 2000). روابط آنلاین اشاره به خواندن و نوشتن و ارتباط از طریق شبکه‌های کامپیوتری دارد (Warschauer, 2001).
۱-۴-۶ شبکه‌های ارتباطی[۱۳]
در واقع فناوری‌های نوین ارتباطاتی در جهان، ایده موسوم به دهکده جهانی را تحقق عینی بخشیده و مردم در جهانی زندگی می‌کنند که از هر لحاظ تحت تاثیر شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت است که فاصله‌ها را از میان برداشته است و در زمانی کوتاه، حجم وسیعی از اطلاعات را منتقل میکند و امکان ارتباط بین افراد در نقاط مختلف دنیا و دسترسی به اطلاعات به روز را فراهم می کند. یکی از الگوهای ارتباطی که در درون گروه یا میان گروه‌ها مورد استفاده قرار میگیرد، شبکه‌های ارتباطی است. سازمان‌ها می‌توانند از این شبکه‌ها برای هدایت اطلاعات به سوی کسانی که به آن نیاز دارند و ممانعت از جریان اطلاعات به سوی کسانی که نیاز ندارند استفاده کنند. یک شبکه ارتباطی توسط مجموعه‌ای از دریافت‌کنندگان یک کاربر توصیف میشود که آن کاربر نیز خود دریافت‌کننده کاربر دیگر است، اگر دومی اطلاعات خصوصی خود را به او ارسال کند. محدودیت‌های اطلاعاتی نیازمند آن هستند که هیچ کاربری علاقه‌ای به دروغگویی درمورد خود نداشته باشد (۲۰۰۹ Koessle, & Hagenbach).
۱-۴-۷ شبکه اجتماعی[۱۴]
از زمان ایجاد اولین شبکه اجتماعی مجازی تاکنون هزاران نوع از این وب‌سایت‌ها ایجاد شده‌اند (Boyd & Ellison, 2008). درحال حاضر، شبکه‌های اجتماعی مجازی به یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی تبدیل شده‌اند et.al, 2009) .(Pempekشبکه‌های اجتماعی مکان‌هایی هستند که در آنها افراد فرصت می‌یابند تا خود را معرفی کرده، با سایرین ارتباط برقرار کرده و این ارتباطات را حفظ کنند (Boyd & Ellison, 2008). در واقع شبکه اجتماعی متشکل از افراد و گروه‌ها و ارتباطات بین آنها است. شبکه اجتماعی، ساختاری اجتماعی است که از گره‌هایی[۱۵] (فردی یا سازمانی) تشکیل شده‌است که از طریق یک یا چند نوع خاص از وابستگی مانند، قیمت‌ها، الهامات، ایده‌ها و تبادلات مالی، دوستی، خویشاوندی، تجارت به یکدیگر متصل شده‌اند (رمضانی و میرزا محمدی، ۱۳۹۲). هدف شبکه اجتماعی این است که با فراهم آوردن امکان ارتباط بین سرمایه‌های فردی و تشکیل سرمایه اجتماعی، به رشد و ارتقای سطح علم کمک کند. زمانی که یک شبکه کامپیوتری، افراد یا سازمان‌ها را به یکدیگر مرتبط میکند یک شبکه اجتماعی است. همانطور که یک شبکه کامپیوتری مجموعه‌ای از ماشین‌ها است که از طریق مجموعه‌ای از کابل‌ها به یکدیگر متصل هستند، شامل مجموعه‌ای از افراد، سازمان‌ها یا دیگر موجودیت‌ها نیز می‌باشد که از طریق مجموعه‌ای از ارتباطات اجتماعی مانند، دوستی، کاری یا مبادله اطلاعات با یکدیگر مرتبط هستند (Wellman et.al, 2001). رویکرد شبکه اجتماعی، الگوهای تعاملات بین افراد را به عنوان یک نمودار ارتباطات توصیف میکند Newman, 2002))، افراد درون شبکه گره نامیده می‌شوند و روابط میان آنها ارتباط[۱۶] نامیده میشود. گره‌ها و روابط، ساختار شبکه اجتماعی را شکل می‌دهد و نظریه شبکه اجتماعی ساختار شبکه را به عنوان منبعی برای عملکرد اجتماعی توصیف میکند (Burt, 1992).
۱-۵ اهداف پژوهش
این پژوهش، با تمایز میان شبکه‌های ارتباطی آنلاین و آفلاین کارکنان، فناوری را در نظریه شبکه اجتماعی جای داده تا عملکرد شغلی کارکنان را درک کند. استدلال این است که ارتباطات کارکنان در شبکه‌های ارتباطی محیط کاری آنلاین و آفلاین منابع مکملی هستند که تعامل آنها بر عملکرد شغلی تاثیر می‌گذارد. هدف پژوهش ترکیب فناوری در شبکه قانونی است که شبکه اجتماعی را به عملکرد مرتبط می‌سازد و به درک ما از عملکرد شغلی که یکی از مزیت‌های اصلی شبکه است کمک میکند. همچنین در این پژوهش، عوامل مختلف فردی، فرهنگی و سازمانی موثر بر عملکرد شغلی کارکنان نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند تا دلایل عملکرد شغلی متفاوت کارکنان تحت شبکه‌های ارتباطی مختلف در داخل و خارج از کشور درک شود.
اهداف اصلی پژوهش
این پژوهش دو هدف اصلی زیر را دنبال میکند:
بررسی تاثیر فناوری، به طور خاص ارتباطات شبکه‌ای حاصل از نظریه شبکه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان می‌باشد.
بررسی تاثیر عوامل مختلف فرهنگی (فنی، فردی و سازمانی)، بر روابط و عملکرد شغلی کارکنان می‌باشد.
موضوعات: بدون موضوع
لینک ثابت
