جدول فرضیه شماره ۶ ۵۷
جدول تحلیل رگرسیون ۵۹
چکیده
شهر یک اثر هنری بزرگ است که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد. هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی دلنشین و راحت برای مردمی است که در آن زندگی می‌کنند. هدف برنامه‌ریزان شهری نیز ایجاد مبلمان شهری متناسب با نیاز شهر و شهروندان است. اما باید دانست که تلاش یک سویۀ آنان به تنهایی پاسخ گوی نیازهای روز افزون شهروندان نیست، و علاوه بر تلاش آنان، همکاری و همفکری شهروندان را نیز خواستار است. تحقیق حاضر، کوششی برای شناخت هر چه بیشتر آگاهی شهروندی در بین شهروندان و تأثیر این آگاهی بر مبلمان شهری در شهر اصفهان است. جامعۀ آماری در این تحقیق ۱۱۰ نفر از شهروندان اصفهانی است. روش تحقیق مذکور پیمایشی است و داده‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری و از طریق نرم افزار SPSS تحلیل شده که از این طریق ثابت شد که:

مبلمان شهری، سطح خوانایی، و تحصیلات شهروندان در آگاهی آنان ارتباط مستقیم دارد و هر گونه تغییر در یکی از آنها باعث تغییر در دیگری می‌شود. و در مقابل امنیت شهری و سن شهروندان هیچ گونه ارتباطی با مبلمان شهری ندارد.
کلیدواژه: مبلمان شهری، طراحی شهری، فضا، فضاهای شهری، شهروند و آگاهی شهروندی.
مقدمه
شهرها از جمله مکان‌هایی هستند که با توجه به رفت و آمدهای زیاد و ارتباطات گستردۀ مردم در آن نیازمند آراستگی و برنامه‌ریزی‌های گسترده در جهت رفع مشکلات و مسائل خاص خود می‌باشد. یکی از مسائل مطرح در جامعۀ امروزی، مسئلۀ مبلمان شهری می‌باشد. همان گونه که می‌دانیم مبلمان شهری مجموعه ی وسیعی از وسایل، اشیا ء، دستگاه‌ها، نماد‌ها و عناصری است که چون در شهر، خیابان و در کل، در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده‌ی عمومی دارند به این اصطلاح معروف شده‌اند. در زمینۀ مسائل مرتبط با مبلمان شهری، آگاهی شهروندان یکی از مهمترین مسائلی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. هدف تحقیق حاضر بررسی میزان آگاهی شهروندان از حقوق خود در سطح شهر اصفهان است. تحقیق مزبور در پنج فصل طراحی شده که فصل اول(کلیات) شامل: مقدمه، بیان مسئله، ضرورت و اهمیت تحقیق، اهداف، سؤالات و فرضیات تحقیق می‌باشد. در فصل دوم(ادبیات تحقیق) به تعریف واژه‌هایی چون شهر، فضا، فضاهای شهری، شهروند و در کل واژه‌های مرتبط با تحقیق پرداختم. فصل سوم(چارچوب نظری) بیان نظریاتی در باب شهروندی است که در آن از نظرات جامعه شناسانی چون مارشال، مارکس وبر، پارسونز،‌هابرماس و… استفاده شده است. فصل چهارم(روش شناسی) مربوط به شناخت روش تحقیق، جامعۀ آماری و حجم نمونه، چگونگی جمع آوری داده‌ها و در آخر تجزیه و تحلیل داده‌ها است. و در نهایت در آخرین فصل(بحث و نتیجه گیری) به تبیین فرضیات و ارائه راهکار‌ها و پیشنهاداتی برا ی مسئولین و محققین بعدی پرداختم. نتایج به دست آمده از تجزیه تحلیل داده‌ها شامل نکات جالب توجهی است که امیدوارم جایی در بین برنامه‌ریزان شهری داشته باشد و از آنها در طراحی مبلمان شهری استفاده کنند.
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
بشر از همان ابتدای پیدایش جوامع و مجتمع‌های زیستی اولیه در پاسخ به یکی از اساسی‌ترین‌نیاز‌های طبیعی و فطری خویش سعی کرده است محیط و دنیای ساخته شده خود را تحت کنترل درآورد. بنابراین، بشر از همان آغاز تمدن و شهرنشینی خود، بر اساس فطرت خویش و به پیروی از آنچه در طبیعت می‌دید تمایل به ایجاد نظم و نظم دهی در آنچه می‌ساخت را هدف قرار داد. از سوی دیگر، می‌دانیم که همواره بین انسان و محیط پیرامون او ارتباط تنگاتنگی وجود داشته و دیر زمانی است که بستر شهرهای امروز عرصۀ نمایش قدرت برنامه‌ریزان شهری است. پس می‌توان گفت شهرها به منظور مقاصد خاص و معینی برای ساکنانش ایجاد شده است. در این راستا مدتی است ایجاد و بهبود فضاهای شهری تحت عنوان طراحی شهری مرسوم شده است. به عبارت دیگر، طراحی شهری عبارت است از سازماندهی فضائی، زمانی، معانی و ارتباطات که به منظور هر چه بهترشدن امکانات موجود شهری انجام می‌گیرد. مبلمان شهری که یکی از زیرمجموعه‌های طراحی شهری است شامل: تسهیلات و امکانات موجود در شهر، وجود زمین‌های بازی، وجود علائم و نشانه‌های راهنمایی و رانندگی، وجود سطل‌های زباله و سرویس‌های بهداشتی، و همچنین وجود فضاهای سبز شهری که علاوه بر طراوت و پاکی شهر به ایجاد آرامش بین ساکنین نیز می‌ انجامد، می‌شود. این امر علاوه بر زیباسازی شهرکه به دیدۀ ناظران خوش می‌آید به سلامتی روح و تن شهروندان نیز کمک می‌کند. مبلمان شهری یکی از مسائلی است که علاوه بر مشارکت مسئولین، همکاری و همیاری شهروندان رانیز می‌طلبد. به باور برخی از کارشناسان، شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام گذارده و به مسئولیت‌های خویش در قبال شهر و اجتماع عمل نمایند به «شهروند» ارتقاء یافته‌اند. از سوی دیگر، شهروندی یک موقعیت عضویت است که شامل مجموعه‌ای‌ از حقوق، وظایف و تعهدات است و بر برابری، عدالت و استقلال دلالت دارد. شهروندی عضویت فعال یا غیرفعال فرد در دولت با حقوق جهانی معین و برابری درتعهدات در سطح مشخص شده است.پس می‌توان گفت شهروندانی که گاه حتی از حقوق خود در سطح شهر آگاه نیستند به جای همکاری موجبات تأخیر در انجام این امر را فراهم می‌کنند. در تحقیق حاضر ابتدا به آشنایی با مسئلۀ مبلمان شهری می‌پردازیم، سپس میزان آگاهی شهروندان از حقوق خود را مورد بررسی قرار می‌دهیم، سپس به بررسی تأثیر این آگاهی در بهبود مبلمان شهری می‌پردازیم.
۱-۲ بیان مسئله
شهر یک اثر هنری بزرگ است که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد. هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی دلنشین و راحت برای مردمی است که در آن زندگی می‌کنند. فضای شهری محلی است که مردم بیشترین وقت خود را در آن سپری کرده، حداکثر ارتباط را با یکدیگر و پیرامون خود برقرار می‌سازند. چنین محیطی با گوناگونی بسیار، آزادی انتخاب به افراد می‌دهد ، زمینه خلاقیت را فراهم می‌آورد، و در فضای شهر حداکثر ارتباط را با مردم و زیستگاه پیرامونشان را برقرار می‌سازد. بنا براین، آرایش فضا و ایجاد امکانات و تسهیلات لازم در آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از نگاه دیگر، شهر وسیلۀ تأمین سود و قدرت است بر این اساس شهر صحنۀ رقابت، تخصیص، بهره برداری و تقسیم منابع است. (لینچ؛۱۳۸۴: ۴۸۷)
همچنین با توجه به این نکته که امروزه شهرنشینی به صورت یک مسأله مهم و پیچیده درجوامع مختلف در آمده نیاز به محیطی زیبا و آرام بخش، بیشتر از پیش مورد توجه برنامه‌ریزان شهری قرار گرفته است. در این میان حضور پررنگ مبلمان شهری در محیط شهرها بیشتر به چشم مخاطبان جلوه می‌کند.
مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا ء، دستگاه‌ها، نماد‌ها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان و در کل، در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده‌ی عمومی دارند به این اصطلاح معروف شده‌اند.
به عبارت دیگر عناصری مانند: نیمکت‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس، علایم، منابع نوری، صندوق‌های پستی، سطل‌های زباله و….. که برای راحتی، آسایش و زیبایی بیشتر، ارائه‌ اطلاعات، کنترل حرکت و ایجاد امنیت و رفاه شهروندان در فضاهای شهری قرار داده شده‌اند، مبلمان شهری نام دارد.(توسلی؛۱۳۸۶: ۸۴) از سوی دیگر، مبلمان شهری باعث به وجود آمدن نوعی هویت در سطح شهر می‌شود. هویت یعنی حدی که شخص می‌تواند یک مکان را به عنوان مکان متمایز از سایر مکان‌ها شناخته یا بازشناسی نماید.(لینچ ؛۱۳۸۴:۱۶۷)
با توجه به تعاریف مذکور، و لزوم ایجاد و حضور مبلمان شهری باید به عوامل مؤثر در حضور این پدیدۀ جدید پرداخت که یکی از مهمترین عوامل آگاهی شهروندان از حقوق خود در جامعه می‌باشد. حقوق شهروندی مجموعه قواعد و قوانینی است که زمینه ساز ورود و مشارکت شهروندان به عرصه‌های مختلف اجتماعی می‌شود.(ربانی؛۱۳۸۵: ۸۵) علاوه بر نیاز به حضور فعال شهروندان در مسائل مربوط به طراحی شهری، جامعه نیز نیازمند این حضور است. به طوری که می‌توان گفت شهر دارای نوعی روابط فرهنگی خاص است، که این روابط انسانی و فرهنگی خاص، در زمینۀ رشد و ارتقاء فرهنگ شهروندی، زمینۀ متمایزی را از سایر سبک‌های زندگی ( روستایی – عشایری) بوجود می‌آورد. بر این اساس در تعریفی عام باید شهر را زیست گاهی دانست که انسان ساخته و در زیر یک قدرت سیاسی مشخص، که تمرکز جمعیتی نسبتاً پایداری را درون خود جای می‌دهد، فضاهایی ویژه بر اساس تخصص‌های حرفه‌ای بوجود می‌آورد، تفکیکی کمابیش مشخص و فزاینده میان بافت‌های مسکونی و بافت‌های کاری ایجاد می‌کند و فرهنگی خاص را به مثابه حاصلی از روابط درونی خویش پدید می‌آورد که درون خود خرده فرهنگ‌های بی‌شمار را حمل می‌کند.( فکوهی؛۱۳۸۳: ۲۹)
با توجه به مسائل مطرح شده در بالا و نیاز روزافزون جوامع شهری به ایجاد محیط‌های آرام و مبلمان شهری متناسب با نیاز شهروندان از یک سو، و عدم آگاهی شهروندان از حقوق خود در سطح شهر از سوی دیگر، من را بر آن داشت تا از طریق تحقیقی دانشگاهی به میزان آگاهی شهروندان از حقوق خود در سطح شهر بپردازم. جامعۀ آماری در این تحقیق تمامی ساکنان شهر اصفهان (اعم از زن ومرد) در فاصلۀ یک سالۀ ۹۱-۹۰ می‌باشند.
۱-۳ ضرورت واهمیت تحقیق
در یک قرن اخیر رشد روزافزون شهرنشینی و گرایش بیش از پیش مردم به زندگی در شهر از یک سو، و توجه به نیاز شهروندان در برآورده کردن حاجات خود در خارج از خانه از سوی دیگر مدیران و برنامه‌ریزان شهری را بر آن داشته تا با طراحی فضاهای شهری وسایل آرامش مردم را فراهم کنند. با نگاهی گذارا به تاریخچۀ مبلمان شهری می‌توان گفت در تاریخ نگاری ایران تاریخچه‌ مدون و جداگانه‌ای از انواع مبلمان شهری و سیر تکاملی آن به چشم نمی‌خورد و سوابق موجود به صورت پراکنده از میان مدارک تاریخی کشور به دست آمده است. مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا ء، دستگاه‌ها، نماد‌ها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان و در کل، در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده‌ی عمومی دارند و به همین دلیل، به این اصطلاح معروف شده‌اند. (توسلی؛۱۳۸۶: ۸۴)
از سوی دیگر، افزایش سریع شهرنشینی در دهه‌ های اخیر برنامه ریزان را بر آن داشته است که به مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…. جامعه توجه بیشتری معطوف دارند و در صدد باشند تا محیط مناسب و دلپذیرتری برای شهروندان فراهم آورند اما تلاش یک طرفۀ آنان جواب گوی این خیل عظیم نیست. همچنین، می‌دانیم از زمان خلقت انسان تا کنون انسان‌های بی‌شماری به این کره خاکی پا نهاده‌اند و تنها افراد معدودی در این رهگذر، به فکر و تعمق پرداختند. شاید به تعبیر گیدنز تنوع، گستردگی و سرعت تغییرات که انقطاع‌های مهم در عصر مدرن‌اند، دامنۀ تفکر و تعمق‌اندیشه اجتماعی را در دوران معاصر، گسترده و پر اهمیت ساخته است. (گیدنز؛۷:۱۳۷۷) آگاهی از حقوق شهروندی از جنبه‌های مهم روابط انسانی و اجتماعی و عامل بسیار اساسی برای تداوم زندگی جمعی در دنیای پر مخاطره مدرن است. عدم توجه به آگاهی از حقوق شهروندی مخدوش‌کننده پایگاها و نقش‌ها و سبب تأخیر در کارها و ‌هزینه‌بر شدن آنها و خلل در روابط و تعاملات می‌شود. اگر آگاهی از حقوق شهروندی در یک جامعه در سطح بالا نباشد، افراد نمی‌دانند چه نوع حقوق و تکالیفی در جامعه و در قبال دیگران دارند، و چگونه می‌بایست در جهت تحقق و ایفای آنها تلاش کنند. شک نیست جامعه‌ای که فرد، فرد آن از حقوق خودآگاهی کامل دارند با جامعه‌ای که افراد آن حتی از حق حیات خود نیز آگاه نیستند، متفاوت زندگی می‌کنند. با توجه به تعاریف مذکور، من با بهره گرفتن از متغیرهای آگاهی شهروندان، سطح خوانایی، امنیت شهری و شاخصه‌های دموگرافیک به بررسی کم و کیف آگاهی در بین شهروندان اصفهانی می‌پردازم و با علم به اینکه بسیاری از شهروندان از حقوق خود آگاه نیستند و بدون آگاهی از حقوق خود در سطح شهر تردد می‌کنند، به تفریح می‌پردازند و از نبودن امکانات گله می‌کنند و از سوی دیگر، با توجه به اینکه به تازگی اصفهان قطب فرهنگی جهان اسلام معرفی شده، همچنین به خاطر وجود آثار تاریخی که موجب جذب گردشگر و توریست می‌شود و مسئولان موظف به ایجاد محیطی زیبا و سالم برای گردشگران و همچنین تلاش برای آگاهی هر چه بیشتر شهروندان هستند من تصمیم گرفتم در مورد اینکه آیا شهروندان از حقوق خود آگاهی دارند؟ و آیا اصلاً می‌دانند که در جامعه برای آنها حقوقی در نظر گرفته شده که می‌توانند بدون نیاز به خشونت و مجادله آن حقوق را از مراجع ذیصلاح خواستار شوند؟ و همچنین اینکه آگاهی شهروندان چه تأثیری بر کمیت و کیفیت مبلمان شهری می‌گذارد تحقیق کنم. در این میان با بهره گرفتن از پرسش نامه در میان شهروندان میزان آگاهی آنان را می‌سنجم و به سؤالاتی که مورد نظرم است جواب می‌دهم.
در نهایت باید این چنین گفت که نه مردم بدون حضور برنامه‌ریزان شهری و نه برنامه‌ریزان شهری بدون حضور مردم به هدف و مقصد خود خواهند رسید. امیدوارم بتوانم با تحقیق حاضر کمکی هر چند ناچیز به شناخت میزان آگاهی شهروندان اصفهانی انجام دهم و راه را برای انجام تحقیقات بعدی هموار کنم.
۱-۴ اهداف تحقیق
اهداف کلی
بررسی تأثیر میزان آگاهی شهروندان بر مبلمان شهری در میان کلیۀ ساکنین شهر اصفهان در فاصلۀ یک سالۀ۹۱-۹۰٫
اهداف جزئی
بررسی تأثیر میزان آگاهی شهروندان بر سطح خوانایی در شهر.
بررسی تأثیر امنیت شهری بر آگاهی شهروندی.
بررسی تأثیر سن شهروندان بر مبلمان شهری آنان.
بررسی تأثیر تحصیلات شهروندان بر آگاهی شهروندی آنان.
۱-۵ سؤالات تحقیق
آیا میزان آگاهی شهروندی بر مبلمان شهری تأثیر دارد؟
آیا میزان آگاهی شهروندی بر سطح خوانایی شهری تأثیر دارد؟
آیا میزان امنیت شهری بر آگاهی شهروندی تأثیر دارد؟
آیا سن شهروندان بر مبلمان شهری آنان تأثیر دارد؟
آیا میزان تحصیلات شهروندان بر آگاهی شهروندی آنان تأثیر دارد؟
۱-۶ فرضیات تحقیق
به نظر می‌رسد بین میزان آگاهی شهروندی و مبلمان شهری رابطه وجود دارد.
به نظرمی رسد بین آگاهی شهروندی و سطح خوانایی در شهر رابطه وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین آگاهی شهروندی و امنیت شهری رابطه وجود دارد.
. به نظر می‌رسد بین میزان تحصیلات شهروندان و آگاهی شهروندی رابطه وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سن شهروندان و مبلمان شهری رابطه وجود دارد.
فصل دوم:
ادبیات تحقیق
مقدمه
در این فصل ابتدا به تعریف شهر، فضای شهری، تأثیر فضای شهری بر وجوه مختلف شهر و نشانه‌های شهری اشاره می‌کنیم، بعد از آن به بحث طراحی شهری، فضا، مبلمان شهری و تاریخچه آن در ایران می‌پردازیم. سپس با توجه به نیاز پایان نامه در شناخت شهروند و حقوق شهروندی به بررسی این مباحث می‌پردازیم و در نهایت با برخی از دیدگاه‌های نظریه پردازان در باب شهر و حقوق شهروندی آشنا می‌شویم.
۲-۱ شهر، فضا و فضای شهری
۲-۱-۱ تعریف شهر
از نظر کالبدی شهر جایی است که دارای ساختمانهای بلند، خیابان‌ها، ادارات، پارک‌ها و… باشد. از نظر اقتصادی، شهر جایی است که شامل اشتغال صنعتی و خدماتی بوده و متفاوت از اشتغال روستایی باشد. عام‌ترین‌تعریفی که از شهر ارائه گردیده این است که آن را مکان اسکان گروهی انسان‌ها و محل فعالیت‌های آنان می‌دانند. به نظر اینها شهر فقط ساختمان نیست بلکه مکان انسان‌ها، گروه‌ها، سازمان‌های اجتماعی، طبقات، خانواده‌ها و… می‌باشد.(توسلی؛۱۳۷۴: ۴)
در جایی دیگر شهر به منطقۀ جغرافیایی گفته می‌شود که درآن ساختار سیاسی- مدیریتی به مرحله‌ای‌ رسیده است که می‌تواند نظام تولید، توزیع و مبادله‌ای‌ را پدید آورد که حاصل آن نظام طبقاتی، سیستم سیاسی، نظامی برای سرمایه گذاری و نظامی برای مبادله با جوامع دیگر را به وجود می‌آورد.(ممتاز ؛۱۳۸۹: ۲۵) در برخی تعاریف دو فعالیت عمدۀ تجارت و خدمات را از ارکان اصلی شهر می‌دانند. بنابراین، می‌توان گفت شهر ترکیبی از فضا و روابط سیستمی است که می‌تواند یک فضای ویژه با ترکیبی از فضاها را به وجود آورد.(ربانی؛۱۳۸۵: ۴) جدای از تعاریف فوق شهر جایی است که تعاملات شهری در آن به وقوع می‌پیوندد و مردم دارای حس شهروندی هستند. پس آنچه شهر را می‌سازد مردم خود شهر هستند، با تمام سلایق و ویژگی‌های شهروندیشان. جایی که در آن روابط اجتماعی و انسانی آنها شکل می‌گیرد و پرورش می‌یابد. همچنین می‌توان ادعا کردکه یک شهر تنها بر پدیده‌های مادی استوار نیست بلکه نیاز به ایجاد روابط اجتماعی و انسانی نیز بر آن اثر می‌گذارد و پاسخگویی به این نیازها در فضاهای شهری به وقوع می‌پیوندد.