۲-۳-۱- ازیاد خیار
اغلب ارقام خیار یک پایه بوده و گل­های نر و ماده جدا از هم روی یک بوته قرار دارند. گرده افشانی
گل­های خیار اغلب به وسیله زنبوران عسل صورت می­گیرد. ارقام جدید اصلاح شده خیار گلخانه­ای فقط دارای بوته­هایی با گل­های ماده هستند. امروزه در تولید خیار گلخانه­ای ارقام پارتنوکارپ استفاده می­ شود که بدون تلقیح بارور می­شوند. هنگام استفاده از این واریته­ها باید از کاشت خیارهای معمولی با گل­های نر در کنار گلخانه­ ها خودداری شود (Singh, 2006).
۲-۳-۲- شرایط محیطی رشد خیار
خیار محصول فصل گرم بوده نسبت به سرما حساس بوده حتی درجه حرارت­های نسبتاً پایین را نمی­تواند تحمل کند. چنان­چه دمای هوا در شب­ها پایین­تر از پنج درجه سانتی ­گراد باشد میوه­ ها به حد کافی تشکیل نشده یا اختلالات فیزیولوژیکی در آن­ها ظاهر می­گردد. دمای بالا برای جوانه­زنی، رشد رویشی و رشد زایشی لازم است. حداقل دما برای جوانه زدن بذر خیار ۱۲ درجه سانتی ­گراد و برای رشد و نمو دمای بالای ۱۰ درجه سانتی ­گراد لازم است. گل­ها ابتدا در دمای ۱۵ درجه سانتی ­گراد به بالا باز شده و عمل لقاح در دمای ۲۶ تا ۲۹ درجه سانتی ­گراد انجام می­گیرد. تغییرات شدید دمای شب و روز و میزان دمای کم در شب می ­تواند موجب کاهش طعم و مزه و سبب تلخی خیار، بد شکل شدن میوه­ ها و ریزش آن گردد. شب­های سرد و مرطوب در تابستان نیز موجب بروز سفیدک دروغی می­ شود. مطلوب­ترین درجه حرارت برای رشد و نمو خیار بین ۲۷ تا ۳۵ درجه سانتی ­گراد است. رطوبت بالا همراه درجه حرارت­های بالا برای میوه­دهی مناسب نبوده و آلودگی به سفیدک حقیقی را افزایش می­دهد (Singh, 2006).

۲-۳-۳- برداشت و نگهداری خیار
از مواردی که باید در انجام آن دقت بسیاری کرد تا آسیبی به گیاه وارد نشود چیدن خیار از بوته است که به دلایلی با اهمیت است. به محض این­که خیار به اندازه مطلوب رسید باید برداشت شود. در صورتی که شرایط گلخانه عادی باشد میوه­ ها خیلی زود رشد می­ کنند و به همین جهت حداقل دو تا سه بار برداشت در هفته ضروری است و هر چه فاصله برداشت طولانی­تر باشد تعداد خیارهای درشت که خارج از اندازه مطلوب بازار است بیشتر می­ شود و از طرف دیگر ماندن خیارهای رسیده روی بوته مانع رشد خیارهای کوچک می­ شود و محصول کاهش می­یابد. فاصله بین برداشت­ها باید طوری تنظیم شود که اگر یک خیار رسیده روی بوته نادیده بماند و برداشت نشود در برداشت بعدی هنوز قابل عرضه به بازار باشد. خیار گلخانه­ای را باید با چاقوی تیز یا قیچی، از دم گل برید، به طوری که حدود یک سانتی­متر از دم میوه روی خیار بماند. کندن خیار بوسیله کشیدن یا پیچاندن، کیفیت خیار را کاهش می­دهد و به بوته آسیب می­رساند. ضمناً خیار با دم گل مشتری بیشتری دارد. خیار گلخانه­ای باید با احتیاط و ظرافت کامل برداشت شود تا به میوه هیچ­گونه فشاری وارد نشود. بعد از برداشت باید خیار را به آرامی در کارتن یا صندوق گذاشته و از انداختن آن خودداری شود. هر گونه خراش یا ضربه هر چقدر هم که سطحی باشد به کیفیت خیار لطمه وارد می­ کند زیرا خراش و ضربه وارد شده در طول زمان توسعه پیدا کرده و ظاهر بازار پسند آن را خراب و نامرغوب می­سازد. کیفیت خیار گلخانه­ای و قیمت بالای آن تا حد زیادی به صافی و خوش­رنگی و شفافیت آن بستگی دارد. به همین جهت نباید آن را به طور درهم و چپ و راست در صندوق­های بزرگ بسته­بندی کرد زیرا در این صورت فشار وزن خیارها و فرو رفتن هر خیار در دل خیار دیگر باعث می­ شود که وقتی خیار به بازار می­رسد صافی و زیبایی اولیه خود را از دست بدهد و کاهش قیمت پیدا کند. توصیه می­ شود که خیار گلخانه­ای را در کارتن­های کوچک و با لفاف کاغذ بسته­بندی کنند و خیارها را تماما در یک جهت در کارتن قرار دهند. برای افزایش بازارپسندی خیار باید سعی شود که حتی­المقدور خیارهای ریز و درشت را از هم جدا کرده و خیارهای هم اندازه را در یک کارتن بسته­بندی نماید.
۲-۴- گوجه­ فرنگی
۲-۴-۱- ارقام گوجه­ فرنگی
گوجه­ فرنگی گیاهی علفی و یکساله است. گل­های آن دو جنسی و میوه گوجه­ فرنگی میوه حقیقی آن است. اگر گوجه­ فرنگی در هنگام نشاکاری، عمیق نشاکاری شود ریشه­ها از ساقه تولید و منشعب می­شوند. روی ساقه گوجه­ فرنگی کرک­های فراوان و غده­های غنی ترشحی مشاهده می­ شود که در جابجا شدن نبات غده­ها می­ترکد. برگ­ها مرکب بوده و به صورت متناوب روی هم قرار دارند. گوجه­ فرنگی دارای واریته­های متفاوتی است. عده­ای گوجه­ فرنگی را براساس زمان رسیدن تقسیم ­بندی می­ کنند که در این صورت به واریته­های زودرس، میان­رس و دیررس قابل تقسیم است. عده­ای دیگر براساس اندازه بوته روی گوجه­ فرنگی تقسیم ­بندی انجام می­ دهند که از این نظر واریته­های گوجه­ فرنگی به سه تیپ پا بلند، نیمه پا بلند و پا کوتاه تقسیم می­شوند (Singh, 2006).
۲-۶- تولید محصول گوجه­ فرنگی در گلخانه­های خاکی
۲-۴-۲- شرایط محیطی رشد گوجه­ فرنگی
این گیاه محصول فصل معتدل و گرم بوده و به سرما حساس است. درجه حرارت­های بالا و پایین و بادهای خشک، ریزش گل را تشدید کرده و میوه تولید نمی­ شود. درجه حرارت­های پایین و بالا در تشکیل میوه موثر است. گوجه­ فرنگی سرمای صفر درجه را تحمل نکرده و در دمای پایین­تر از صفر درجه سانتی ­گراد بوته­ های آن یخ می­زند. نور و دما بلافاصله پس از ظاهر شدن لپه­ها می ­تواند تأثیر زیادی در دوره زایشی داشته باشد. این گیاه در دمای پایین تا یک درجه سانتی ­گراد غالباً بدون خسارت بالا مقاومت نشان می­دهد. مقاوم کردن صحیح نشاءها باعث می­ شود که گیاهان در مراحل بعدی تا سرمای ۲- درجه سانتی ­گراد را در کوتاه مدت تحمل کنند (Singh, 2006). افزایش محصول، بهبود کیفیت و مقاومت در مقابل برخی از بیماری­ها در این محصول مستلزم مصرف متعادل کودهای شیمیایی و افزایش مواد آلی چه در خزانه و چه در مزارع گوجه­ فرنگی است.
۲-۴-۳- برداشت و نگهداری گوجه­ فرنگی
گوجه­ فرنگی­ها باید سفت و رنگ کامل باشد وقتی که آن­ها در تابستان­ها و با متوسط دمای روزانه تابستان در حدود ۷۵ درجه فارنهایت برسند دارای بهترین کیفیت هستند. زمانی­که دمای هوا بالا است (دمای هوا ۹۰ درجه فارنهایت یا بیشتر) فرایند نرم­شدگی تسریع می­یابد و تسریع رنگ عقب می­افتد، در نتیجه کیفیت محصول کاهش پیدا می­ کند. به خاطر این دلایل در طول آب و هوای گرم تابستانی گوجه­ فرنگی­ها را باید هر روز یا دو روز یک بار چید. گوجه­ فرنگی­ها باید در کاغذ در دمای ۶۰ تا ۶۵ درجه فارنهایت نگه­داری شوند. آن­ها بعد از چندین هفته به آرامی می­رسند.
۲-۵- توت­فرنگی
۲-۵-۱- ارقام توت­فرنگی
ارقام توت­فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته­هایی که در سال یک بار میوه می­ دهند و ارقام چهار فصله که در سال بیش از یک بار میوه می­ دهند، تقسیم می­گردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلت، اسیتا، کاتس کیل، فرستا، ارقام چهار فصله: این ارقام بسیار قوی­الرشد و خزنده بوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه می­ دهند. میوه­ ها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می­شوند. ارقام چهار فصله مانند: استرا، هومی جنتو می­باشد. از رقم کاماراسو چهار فصل در گلخانه­ ها بهره می­گیرند (بنائیان، ۱۳۸۹).
۲-۷- تولید محصول توت­فرنگی در گلخانه­های هیدروپونیک
۲-۵-۲- ازدیاد توت­فرنگی
ازدیاد به طریق جنسی و غیر جنسی صورت می­گیرد (بنائیان، ۱۳۸۹):
الف)ازدیاد جنسی: ازدیاد توت­فرنگی به وسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتاً تولید ساقه رونده نمی­کنند و یا ارقامی که ساقه­های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده می­ شود.
ب) ازدیاد غیرجنسی: در ازدیاد غیرجنسی که تقسیم بوته خوانده می­ شود بوته­هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند. پس از خارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می­باشند، تقسیم کرده و سپس آن­ها را در محل اصلی نشا می­ کنند. در این روش باید از بوته­ های سالم پایه­ های مادری استفاده گردد. روش ازدیاد از طریق ساقه­های رونده بدین صورت می­باشند که پس از ریشه­دار شدن ساقه­های رونده در تابستان از بوته مادری جدًا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته­ های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می­ دهند.
در گلخانه­های توت­فرنگی از روش غیرجنسی یعنی استفاده از استولن یا نشاء بهره می­گیرند.
۲-۵-۳- شرایط محیط و خاک رشد توت­فرنگی
توت­فرنگی گیاهی است که در خاک­های مختلف تقریباً سازگار است. با این وجود خاک­های عمیق نرم با بافت شنی رسی (سبک) را ترجیح می­دهد. بهترین pH مناسب برای توت­فرنگی ۵/۵ تا ۵/۶ می­باشد. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد. عارضه کلروز یا زرد شدن برگ­ها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتاً گرم محصول­دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع ۴۰۰ تا ۸۰۰ متری از سطح دریا می ­تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می ­تواند تا ۵- درجه سانتی ­گراد را تحمل نماید، ولی با پوشش ویژه تا ۱۸-درجه سانتی ­گراد را متحمل است. از نظر نیاز سرمایی جز گیاهان کم نیاز به سرما تقسیم ­بندی می­ شود به طوری­که در ۲۰۰ تا ۴۰۰ ساعت دمای کمتر از هفت درجه سانتی ­گراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می­گردد. سطحی بودن ریشه­ها که معمولاً تا عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی­متری خاک توزیع می­گردد گیاه را حساس به کم آبی می­ کند. چنان­چه دما، رطوبت، خاک، نور در محیط گلخانه به خوبی کنترل شود می­توان نُه ماه از بوته­ها، توت­فرنگی برداشت کرد. جهت تولید محصول بهاره باید ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دمایی پایین­تری باشند تا گل­انگیزی و محصول­دهی آن­ها به خوبی انجام گیرد. در ارقام چهار فصل روز کوتاهی یا روز بلندی و همچنین پایین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و این گروه از توت­فرنگی­ها معمولاً در شرایط مختلف به راحتی گل می­ دهند (اقتداری و همکاران، ۱۳۸۴).
۲-۵-۴- برداشت و نگهداری توت­فرنگی
برداشت توت­فرنگی در ایران بیشتر با دست صورت می­گیرد که به همین علت تعداد کارگر در این قسمت زیاد می­باشد. با مکانیزه کردن برداشت در گلخانه می­توانیم از سختی کار در این مرحله از تولید بکاهیم. پس از برداشت آن­ها را باید دسته­بندی کرده و آماده برای بازار فروش کنیم. توت­فرنگی­های چیده شده با توجه به اندازه و وزن آن­ها به سه درجه تقسیم ­بندی شده و در بسته­های مخصوص قرار می­گیرند. با تزریق مواد غذایی مناسب به خاک از هر بوته به طور میانگین یک کیلو و ۴۰۰ گرم محصول توت برداشت می­ شود. در توت­فرنگی با در نظر گرفتن هزینه­ های بالای تولید و حساسیت زیاد محصول به شرایط نگهداری، به حداقل رساندن ضایعات پس از برداشت و افزایش کیفیت و مدت نگهداری و کاهش هزینه­ های آن از اهمیت خاصی برخوردار است. فاکتورهایی نظیر نور، دما، کوددهی، آبیاری، رطوبت، کنترل آفات و بیماری­ها و آلودگی هوا در زمان برداشت، تعیین کننده کیفیت توت­فرنگی در زمان تولید می­باشد و به طور غیر مستقیم در طول عمر توت­فرنگی­ها مؤثر هستند. گروه دیگر عوامل پس از برداشت نظیر دما و رطوبت نسبی محیط، میزان تولید اتیلن، آلودگی به میکروارگانیسم­ها، تنفس، میزان از دست دادن آب و روش برداشت، زخم یا آسیب­های وارد شده و نامناسب بودن شرایط حمل نیز دوام توت­فرنگی پس از جدا شدن از بوته مادری را تحت تأثیر قرار می­ دهند. بنابراین برداشت توت­فرنگی باید صبح یا عصر انجام شود، میوه کاملاً قرمز شده باشد و باید بلافاصله پس از برداشت محصول را خنک بسته­بندی نموده و به بازار مصرف ارسال کرد (بنائیان، ۱۳۸۹).
۲-۶- انرژی
انرژیِ نهاده­های تولید در کشاورزی را می­توان به دو گروه عمده تقسیم نمود: انرژی مستقیم و انرژی غیر مستقیم. انرژی مستقیم می ­تواند انرژی سوخت­های فسیلی (دیزل، بنزین، LPG، CNG، زغال سنگ و الکتریسیته نیروگاه حرارتی) یا سوخت­های زیستی باشد. در کشورهای در حال توسعه علاوه بر این­ها از کشش دام نیز استفاده می­ شود. سوخت دیزل به مقدار زیادی در انرژی مستقیم مصرف دارد (۸۰-۶۰ درصد). انرژی غیرمستقیم مربوط به انرژی مصرف شده در تولید تجهیزات و سایر مواد مصرفی در کشاورزی است. تقریبا یک سوم انرژی مصرفی در مزرعه شامل انرژی غیرمستقیم است. مصرف غیرمستقیم عمده انرژی برای کودها و به ویژه کود نیتروژن است. سایر اقلام مهم مصرف غیرمستقیم انرژی ماشین­های کشاورزی، آفت­کش­ها و آبیاری مزارع می­باشد. به منظور برآورد انرژی مصرفی در تولید نهاده­های کشاورزی ضروری است که ارزش گرمایی (آنتالپی) آن­ها به­علاوه انرژی لازم برای فرآوری و همچنین در اختیار کشاورز قرار دادن این نهاده­ها را لحاظ کرد (Kitani, 1999).
۲-۶-۱- شاخص­ های انرژی
شاخص ­ها به عنوان ابزاری هستند که امکان مطالعه و مقایسه سامانه­ها با یکدیگر را ارائه می­ دهند. در مکانیزاسیون کشاورزی سه شاخص مهم انرژی وجود دارد که امکان ارائه یک شناخت جامع از وضعیت انرژی در کشاورزی، شیوه ­های مختلف انجام مراحل گوناگون تولید محصول و مقایسه بازدهی انرژی در تولید محصولات مختلف با شیوه ­های متفاوت در مناطق گوناگون را با یکدیگر به محققین، مدیران و سایر دست­اندرکاران ارائه می­دهد. این شاخص ­ها عبارتند از:
۲-۶-۱-۱- نسبت انرژی (ER^[4])
نسبت بین کالری گرمائی محصولات خروجی و کل انرژی صرف شده در عوامل تولید بوده، فاقد واحد می­باشد و تأثیر واحد انرژی نهاده در دستیابی به اهداف مصرف کننده را نشان می­دهد. اهداف مصرف کننده می ­تواند غذا، زیست توده^[۵] و یا سوخت زیستی^[۶] تولیدی باشد (Kitani, 1999).

که در این رابطه، ER نسبت انرژی، E_ou انرژی خروجی و E_in انرژی ورودی می­باشد.
۲-۶-۱-۲- بازده خالص انرژی (^[۷]NEG)
بازده خالص انرژی یا انرژی خالص تولیدی تفاضل بین انرژی ناخالص تولید شده و کل انرژی مورد نیاز برای تولید است. در فرایند کشاورزی واحد NEG وابسته به واحد تولید است (مثلا مگاژول در هکتار).

 
که در آن:
S: سطح معادل زیر منحنی یروفیل طولی رودخانه به کیلومتر
b: طول رودخانه بین دو نقطه پست ترین و بلند ترین آن به کیلومتر
a: ارتفاع مثلث قائم الزاویه ای که سطح آن برابر sاست
باید به خاطر داشت که شیب متوسط رودخانه و اصولا شیب خالص یا ناخالص آن به هیچ وجه معرف شیب متوسط یا شیب کلی خود حوضه نیست بلکه تنها شیب مسیر رودخانه را نشان می دهد.
۴-۶-۳-۷-۴ شیب وزنی رودخانه اصلی
شیب متوسط وزنی رودخانه معرف بهتری برای شیب کلی رودخانه است و در مجموع در برآورد سرعت آب و قدرت تخریبی کلی رودخانه مناسب تر است (وزارت نیرو، ۱۳۷۵، ص۲۵).

در این روش مسیر آبراهه را به چندین قطعه تقسیم می کنند به نحوی که در آن ها شیب یکنواخت باشد. در هریک از قطعات شیب از تقسیم اختلاف ارتفاع دو نقطه ابتدایی و انتهایی قطعه به طول آن بدست می آید که متوسط وزنی شیب به شیب واقعی نزدیک تر خواهد بود. این شیب در برآورد سرعت آب و قدرت تخریب کلی رودخانه مناسب تر است و از فرمول زیر محاسبه می شود (رفاهی، ۱۳۸۲، ص۲۱۰)

s_w: شیب متوسط وزنی رودخانه به درصد
s_i: شیب بین دو نقطه از مسیر رودخانه به فاصله L_i به درصد
L_i: طول قطع رودخانه به شیب ثابت بر حسب متر
L: طول کلی رودخانه بین نقطه ابتدایی و انتهایی اندازه گیری شده به متر
هر چقدر تعداد نقاط ارتفاع بیشتر باشد مقدار s_w با دقت زیادتری محاسبه خواهد شد.
برای حوضه ذیلکی رود برابر با ۹ خواهد بود.
۴-۶-۳-۷-۴-۱-شیب متوسط وزنی حوضه
در این روش با بهره گرفتن از فرمول ریر شیب حوضه ذیلکی رود به طریقه وزنی حساب می شود.

S: شیب متوسط وزنی
A_i: مساحت هرکدام از طبقات شیب بر حسب کیلومترمربع
s_i: شیب متوسط هر طبقه
A: مساحت کل حوضه بر حسب کیلومتر مربع
۴-۶-۳-۷-۵ جهت شیب حوضه
عمل جهت شیب از نظر تاثیر آن بر بعضی فرآیندهای هیدرولوژیک مانند ذوب برفها و تنوع پوشش گیاهی در حوضه های ابریز حائز اهمیت می باشد (علیزاده، ۱۳۸۵، ص۴۸۱). جهت دامنه ها روی تاخیر در ذوب برف ناشی از تفاوت درجه حرارت، رطوبت خاک و در نتیجه پوشش گیاهی و همچنین نوع فرسایش تاثیر می گذارد. در نیم کره شمالی، ذوب برف در دامنه های رو به جنوب سریع تر از دامنه های رو به شمال انجام می شود. و فرسایش عالبا به صورت شیاری و خندقی است. درحالی که در جهت های شمالی نوع فرسایش بیشتر به صورت حرکت های توده ای مانند لغزش و سولی فلوکسیون است (مهدوی، ۱۳۸۱، ص۲۰۱)
در تعیین جهت حوضه در مطالعات کلی، به صورت جهت عمومی در نظر گرفته و یا به صورت جهت‎های چهار گانه و یا هشت گانه مورد بررسی قرار دارد. در مطالعات آبخیز داری از منظر تاثیری که جهت دامنه های حوضه بر نوع فرسایش خاک دارد لازم است نقشه جهت شیب نیز تهیه شود (علیزاده، ۱۳۸۵، ص۴۸۲).
جهت شیب در شدت ذوب برف هم اثر دارد در جهات رو به جنوب و غرب به دلیل گرمای بیشتر سرعت ذوب برف شدید تر است در این مناطق برف مدتی کمتر روی زمین می ماند و ذوب آن بتدریج در طول زمستان و اوایل بهار انجام می گیرد و به همین دلیل جریان زمستانی روند در این مناطق بیشتر و جریان بهاره آن یکنواخت تر است در حالیکه حوضه های با جهات رو به شمال و شرق دوام برف در زمستان بیشتر و عمق و تراکم آن نیز زیادتر است در این مناطق ذوب برف عمدتا در بهار انجام می گیرد و در اثر آن غالبا جریان بهاره رودخانه ها در جریان زمستانی آن بیشتر و احتمال بروز سیل های بزرگ به دلیل انباشتگی برف زمستانی و بروز گرما در بهار نیز بسیار زیاد است. علاوه بر آثار و عوارض فوق ناشی از اقر در جهت شیب، به عقیده برونسون و (۱۱۹۸ شیب در رو به شمال غالبا تندتر و کوتاهتر و شکاف و گسیختگی کمتری نیز دارد. در حالی که در جهات رو به جنوب به دلیل فرسایش بیشتر در طول زمان، شیب‎ها ملایم تر و طولانی ترند (دفتر تحقیقات و معیارهای فنی سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۷۵، ص ۲۴).
بطور کلی روش مشخص برای مطالعه و تعیین جهت شیب اراضی و ارتفاعات حوضه های آبخیز وجود ندارد. در حوضه های کوچک می توان با بهره گرفتن از نقشه های توپوگرافی و خاصه عکس های هوایی جهت دره ها و ارتفاعات و اراضی حوضه ها را تعیین کرد.
در حوضه ذیلکی رود در واقع اثراتجهات شیب به وضوع می توان مشاهده کرد، چرا که شیب های رو به شمال غالبا تندتر و کوتاهتر دیده می شوند و شکاف و گسیختگی کمتری نیز دارند، در حالیکه دامنه رو به جنوب به دلیل فرسایش بیشتر در طول زمان شی ملایم تر و طولانی تر دارند. همچنین در زیر حوضه‎هایی که آبراهه های آن جهت شرقی و غربی دارند خط عمیق ترین مسیر آبراهه به طرف قسمت جنوبی رودخانه که دارای جهت رو به شمال است انتقال پیدا می کند. دلیل آن این است که رسوبات حمل شده از دامنه های روبه جنوب به تدریج در پای شیب و مسیر رودخانه اصلی ذیلکی رود جمع شده و آب را به طرف دیگر رودخانه یعنی طرف جنوبی آن میراند و بر اثر آن در طول زمان تدریجا خط تالوگ رودخانه نیز به طرف ساحل جنوبی کشیده می شود. نقشه شماره ۲-۱۲- جهت ناهمواریهای حوضه آبریز ذیلکی رود را نشان می دهد
۴-۶-۳-۷-۶ زمان تمرکز
زمان تمرکز از مهم ترین پارامترهای مورد نیاز در محاسبه جریان در حوضه است و به زمانی اطلاق می شود که آب های موجود در دورترین نقطه حوضه آبریز بتواند به قسمت خروجی حوضه برسد (موحد دانش، ۱۳۷۳، ص۶۲) دورترین نقطه نسبت به خروجی حوضه ممکن است فاصله فیزیکی آن دو نقطه نباشد بلکه فاصله هیدرولوژیکی آن ها مورد نظر است. از شروع رواناب تا زمانی که دبی به حداکثر مقدار، یا تعادل خود (Qe) برسد مدتی به طول می انجامد که به آن زمان تمرکز (t_c) می گویند (علیزاده، ۱۳۸۵، ص۴۸۵).
زمان تمرکز از یک سو به خصوصیات فیزیوگرافی حوضه نظیر سطح، شکل، طول و شیب آبراهه ها، ناهمواری سطحی، نوع و تراکم پوشش گیاهی، نوع و عمق خاک و غیره بستگی دارد و از سوی دیگر شدت بارندگی و توزیع زمانی و مکانی آن نیز ممکن است طول زمان تمرکز را کاهش یا افزایش دهد زمان تمرکز حوضه های کوچک و پر شیب، کوتاهتر از زمان تمرکز حوضه های بزرگ و کم شیب است. به علاوه حوضه های دایره ای شکل با سطح برابر، زمان تمرکز کوتاه تر نسبت به حوضه های کشیده و بی شکل دارند (دفتر فنی جنگلداری، ۱۳۸۲، ص۲۳).
مهم ترین کاربرد زمان ترکز برآورد حجم سیل، شکل هیدروگراف جریانهای سطحی، زمان تاخیر و زمان پیک با بهره گرفتن از روش های تجربی و بخصوص روش منطقی است. دو روش منطقی حجم سیل حداکثر (Qp) را تنها برای آن دسته از بارانها می توان برآورد کرد که طول مدت بارندگی برابر زمان تمرکز حوضه باشد و با توجه به تعریف زمان تمرکز دبی حداکثر سیل در پایان زمان تمرکز اتفاق می افتد (دفتر تحقیقات و معاونت فنی سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۷۵، ص۴۷).
دو روش برای محاسبه زمان تمرکز حوضه آبریزذیلکی رود بکار گرفته شده است که عبارت است از:
۴-۶-۳-۷- ۶-۱ روش کرپیچ
این روش، زمان تمرکز را به شرح رابطه زیر بیان می نماید (علیزاده، ۱۳۸۵، ص۴۸۸).

که در آن:
Tc: زمان تمرکز بر حسب ساعت
L: طویلترین مسیری که آب در حوضه طی می کند تا به دهانه خروجی می رسد (طول آبراهه اصلی) بر حسب متر
H: اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین ترین نقطه حوضه
و برای حوضه های کوچک قابلیت کاربری دارد. برای حوضه ذیلکی رود ۹۵/۲ بدست آمده است.

۲-کودکان ناکام پرخاشگرند.
۳-اضطراب وپرخاشگری: کودکان مضطرب نمی توانند آرام باشند.اگر از کودک مضطرب بپرسیم که چرا پرخاش می کنی وعصبانی هستی؛خواهد گفت نمی دانم،یا خواهد گفت دست خودم نیست.
۴-پرخاشگری،نشانه ای از تضاد درونی: گاهی نوجوانان در تضاد درونی قرار می گیرند یا بهتر بگوییم،گاهی بر سر دو راهی گیر می کنند ونمی دانند کدام راه را انتخاب کنند؛واین حالت آنها را دچار تعارض،اضطراب وخشم می کند. مثال،کودکی که دوست دارد نزد مادرش در منزل بماند واز طرفی می بیند تمام کودکان به مدرسه می روند،همزمان تمایل به مدرسه رفتن نیز دارد دچار دوگانگی می شود.
۵-پرخاشگری و افسردگی:پرخاشگری وکج خلقی در کودکان ونوجوانان چنانچه با علامت دیگری همراه باشد می تواند نشانه ای از افسردگی باشد که در اینصورت لازم است شرایط زندگی وی تمام وکمال مورد بررسی قرار گیرد.
۶-پرخاشگری،بیماری ها،مصرف دارو: بعضی از بیماری ها به مصرف دارو نیاز دارد وممکن است از عوارض جانبی داروها کج خلقی ورفتارهایی باشد که خشونت را بر می انگیزد (جوانمرد،۱۳۸۴،ص۱۲۱).
۷-پرخاشگری و مدرسه:گاهی کودکان در مدرسه قربانی خشونت می شوند واین قربانی شدن باعث می شود که آنها نیز عامل خشونت شوند.عواملی که باعث پرخاشگری در مدرسه می شوند عبارتند از:
-وقتی کودک توسط دانش آموزان دیگر مورد تمسخر قرار گیرد.
- وقتی کودک توسط دانش آموزان دیگر کتک بخورد وقادر به دفاع از خود نباشد.
- وقتی کودک همیشه از مشاجرات فرار می کند وحتی در مواقعی به گریه متوسل می شود.
-وقتی کودک مرتب اشیاء،وسایل وپول خود را گم می کند.
- وقتی کودک از لحاظ ظاهری(پارگی لباس ویا نامناسب بودن آن) مورد تمسخر قرار می گیرد.
- خجالتی بودن وسکوت مکرر در کلاس.
- افت تحصیلی،افسردگی وناراحت بودن.
این عوامل کودک را قربانی خشونت دیگران می کند وخود کودک نیز عامل خشونت می گردد ورفتارهای پرخاشگرانه از او سر خواهد زد (شعاری نژاد،۱۳۸۳،ص۱۳۴).
۲-۲۵-پیشگیری از پرخاشگری:
۱-دوران بلوغ که بحرانهای روحی وعاطفی نوجوانان را در برمی گیرد،بهترین راه برای پیشگیری از پرخاشگری،مسامحه وسازگاری است.اغماض،گذشت ونادیده گرفتن رفتارهای او همراه با آرامش در اغلب مواقع از استمرار وپیشروی پرخاشگری های فیزیکی ولفظی جلوگیری می کند.

۲-راهنمایی و مشاوره با دانش آموز در خصوص عواقب پرخاشگری وآثار اجتماعی آن وهمچنین مشاوره با خانواده دانش آموزان درباره کاهش رفتارهایی که منجر به پرخاشگری نوجوان می شود بسیار مؤثر خواهد بود.
۳-ایجاد زمینۀ فعالیتهای مؤثر در خانه ومدرسه برای اشتغال بیشتر نوجوان وتخلیه انرژی های جسمی و روانی او در کاهش خشونت ورفتارهای پرخاشگرانه بسیار تأثیرگذار است.
۴-خودداری مدرسه از بکار بردن روش های انضباطی غلط وایجاد فضای صمیمی تر میان معلمان ودانش آموزان نوجوان خشونت گرا،به کاهش رفتارهای خشونت آمیز و پرخاشگرانه می انجامد.
۵-والدین باید نظارت بیشتری روی فیلم های تلویزیون،بازی های کامپیوتری و ویدئویی که فرزندانشان می بینند داشته باشند زیرا تلویزیون عامل مؤثری در رشد،تحول وشکل گیری رفتار وارزشهاست ولی متأسفانه بسیاری از برنامه های آن مروج خشونت هستند وکودکان به تقلید خشونت می پردازند.چون ناخودآگاه با شخصیتهای خاصی چه قربانیان وچه قربانی کننده گاه همانند سازی می کنند ولازم به ذکر است که همانندسازی،ناآگاهانه وبسیار خطرناک است ولی الگو برداری آگاهانه است (سپانلو،۱۳۸۵،ص۱۱۷).
۲-۲۶-راه های اصلاحی برای از بین بردن حالت پرخاشگری:
*آگاهی دادن:
این مسأله مهمی است که به دانش آموزان تفهیم شود راه وصول به هدف از طریق پرخاشگری ممکن ودرست نیست.داشتن زور وقدرت خوب است ولی به کار بردن آن به صورت وحشیانه امری نامطلوب است.
*اقدام به رشد فکری:
در موقع پرخاشگری نباید عصبانی شد ویا برسر دانش آموزان داد کشید.این امر ممکن است اثری فوری داشته باشد ولی در دراز مدت کار بیهوده ای است.باید از جر وبحث وجار و جنجال دست کشید واز طریق ذکر داستان ها وبیان مسائل حقایق و واقعیت ها کوشید سطح آگاهی واندیشه او را بالاتر برده و او را به تدریج پخته و ورزیده سازد.
*آشنا کردن به حقوق دیگران:
این ضرورت حیات است که انسانها به حقوق و وظایف خود در قبال دیگران آشنا باشند و بدانند در برابر طرف مقابل چه موضعی باید اتخاذ کنند تا این گمان برایشان پیش نیاید که پدر و مادر و احیاناً دیگران مؤظفند هر رفتاری که از آنها بروز کرده را متحمل شوند.
*آگاهی به زشتی امر:
همچنان فرد باید دریابد که با پرخاشگری عمل ناپسندی را انجام داده و هرگز از زدن و ویران کردن وپرخاش وعتاب خود راضی نباشد.
*رفع ناکامی ها و محرومیت ها:
از میان برداشتن این عامل خود در تعدیل این حالت دارای نقش فوق العاده واساسی است.
*ایجاد محیط صمیمی:
از طریق ایجاد روابط دوستانه ومحیط صمیمانه وگرم تا حد زیادی زمینه را برای اصلاح وتعدیل او فراهم سازد وهم با ایجاد ملاحظات و رو در بایستی ها زشتی وکراهت این امر به او تفهیم شود.
*ایجاد سرگرمی واشتغال:
بیکاری و نداشتن یک وظیفه که آدمی را به خود مشغول کند سبب آن خواهد شد که حوصله اش سر برود.
در صورتی که پرخاشگری ناشی از علل فیزیولوژیک باشد مراجعه به پزشک ودارو و درمان،بسیار لازم وضروری است بدیهی است در این شرایط صورتهای مختلف در مان قابل اعمال وانجام خواهد بود.به طور کلی باید برای افرادی که دارای این مشکل هستند بیشتر وقت گذاشت وبا یک برنامه ریزی حساب شده راه حل مناسبی را ارائه دهیم تا هم آن فرد پرخاشگر و هم اطرافیانش بتوانند به راحتی زندگی کنند واز کنار هم بودن لذت ببرند (فرجی،۱۳۷۵،ص۱۳۱)
۲-۲۷-درمان پرخاشگری:
برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام این است که نوع پرخاشگری آنها وعلت آن را شناسایی کنیم؛ وپرخاشگری را به صورت موردی برطرف نماییم.
- در مورد کودک پرخاشگری که الگوپذیری عامل این گونه رفتار او بوده است،باید روی الگوی کودک کارکرد وراه های دیگر جز پرخاشگری را به آن الگو آموخت.
-اگر پرخاشگری در اثر ناکامی به وجود آمده باشد،بهترین راه درمان تشنج زدایی از محیط زندگی است که بایستی کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنیم.
- در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است باید از نگرانی درونی واضطراب کودک مطلع شویم.ورزش کردن برای این کودکان بسیار مؤثر است وباعث تخلیه هیجانی می شود.
- در کشمکش های درونی بایستی کودک را از حالت دو گانگی خارج ساخت.کمک به کودکان در تصمیم گیری،باعث می شود که بیاموزند به حالتهای دوگانه درونی خود پایان بخشند.
- در پاره ای از موارد،کودک افسرده پرخاشگری شدیدی از خود نشان می دهد در این میان لازم است به این نکته پی ببریم که او چه چیز دوست داشتنی را از دست داده وچگونه می شود مورد از دست رفته را برای او جبران کنیم.
- در مورد پرخاشگری،شیطنت ومصرف دارو بایستی حتماً با پزشک متخصص ارتباط داشته باشیم تا کودک از نزدیک مورد معاینه قرار گیرد.
- هنگامی که کودک قربانی خشونت در مدرسه شده،بایستی با مسئولان مدرسه صحبت کنیم ولازم است که ایشان طبق قانون ومقررات خاص با کودکان خشونت گرا برخورد کنند؛و نیز کودکانی را که قربانی خشونت شده اند بر اساس رفتارهای خوبشان مورد تشویق وتأیید قرار دهند.
- درمقابل پرخاشگری فرد با عصبانیت عکس العمل نشان ندهید وبا او به نرمی ودر یک جای خلوت صحبت کنید تا پرخاشگری زودتر متوقف گردد (جوانمرد،۱۳۸۴،ص۱۲۲).
۲-۲۸-پیشینه پژوهش های انجام شده در داخل و خارج کشور
پژوهش‌های انجام شده توسط پژوهشگران به‌ویژه پژوهش ساروخانی و رضایی‌قادی (۱۳۹۱)، کوهی و حسنی (۱۳۹۱)، نشان‌دهنده آنند که با گسترش روز‌افزون رسانه‌های نوین همچون شبکه‌های اجتماعی مجازی، به‌ویژه در جوامع در حال گذار، روند نوسازی به تضعیف پیوندهای سنتی می‌ انجامد. این رسانه‌ها می‌توانند در نگرش‌ها و رفتار شهروندان تاثیر گذارده و باعث کاهش همدلی، احساس تعلق ملی و انسجام اجتماعی شوند.
یافته‌های پژوهش عدلی‌پور (۱۳۹۱) در رساله کارشناسی ارشد (که به بررسی تاثیرات و پیامدهای شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی جوانان پرداخته) خود حاکی از آن است که شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌عنوان یک پدیده نوظهور هم دارای آثار مثبت و هم آثار منفی می‌باشند. آثار منفی آن شامل: تکه‌پاره گشتن سریع جوامع، دگرگونی مفاهیم مکان، زمان، فضا و منابع فرهنگی، به چالش کشیده شدن هویت‌های اصیل و سنتی، رواج هویت‌های سیّال و ناپایدار، گمنامی و ناشناس ماندن و سرقت هویت است. علی‌رغم این نکات منفی که این پدیده به همراه دارد نمی‌توان از آثار مثبت آن نیز غافل ماند. افزایش منابع هویتی و آزادی عمل افراد برای کسب منابع مورد نیاز، رهایی و آزادی افراد از چنگال عوامل و متولیان فرافردی هویت‌سازی، فراهم آمدن واقعیت به‌گونه‌ای مجازی و غیره از آثار مثبت این پدیده هستند که اگر از آن‌ها استفاده درستی به عمل آید، باعث رشد و پویایی هویت اجتماعی در میان افراد جامعه خواهد گشت. وی همچنین در پژوهش خود هم‌راستا با پژوهش عباس‌ قادی (۱۳۹۰)، احمدپور و قادرزاده (۱۳۸۹)،مهدی‌زاده و عنبرین (۱۳۸۸) و رفعت‌جاه و شکوری (۱۳۸۷)، نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی عاملی تاثیرگذار بر هویت اجتماعی جوانان هستند و با افزایش مدت زمان عضویت، میزان استفاده، میزان مشارکت و فعالیت و واقعی تلقی کردن محتوای مطالب ارائه شده در این شبکه‌ها هویت ملی و دینی کاربران تضعیف می‌شود.
برات دستجردی وصیادی (۱۳۹۱)بررسی رابطه بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر اعتیاد به اینترنت و افسردگی در دانشجویان دانشگاه‌های پیام ‌نور شهر اصفهان را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اعتیاد به اینترنت با ضریب ۱۴۷/۰ و سطح معنی‌داری ۰۱۰/۰ رابطه معنی‌داری وجود داشت، ولی بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و افسردگی با ضریب ۵۵/۰ و سطح معنی‌داری ۳۳۲/۰ رابطه معنی‌داری مشاهده نشد. همچنین بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و اعتیاد به اینترنت بر اساس متغیرهای جنسیت، سن و گروه تحصیلی، تفاوت معنی‌داری وجود داشت.
فلاحی ۱۳۹۰به بررسی تاثیر آموزش گروهی مهارت کنترل خشم بر پرخاشگری دانش‌آموزان پسر۱۵-۱۲ سال پرداخت ونشان داد که مقایسه میانگین پرخاشگری در دو گروه آزمون و کنترل قبل و بعد از مداخله به وسیله آزمون تی مستقل حاکی از آن است که بلافاصله پس از مداخله در دو گروه تفاوت آماری معنادار از نظر میانگین پرخاشگری مشاهده می شود.این تفاوت در مرحله پیگیری نیز وجود دارد. بین پرخاشگری و درآمد خانواده ارتباط معناداری مشاهده شد (p‹۰/۰۵) .اسدالله مصائبی ۱۳۸۷پژوهشی با عنوان تاثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و سازگاری اجتماعی دانش-آموزان پسر ۱۵-۱۲ ساله انجام داد ویافته های آن نشان دادند پرخاشگری گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه کاهش و سازگاری اجتماعی آن ها افزایش یافته است .محمدرضا عابدی ۱۳۸۵به بررسی اثر بخشی آموزش گروهی مهار خشم به شیوه عقلانی - رفتاری - عاطفی، بر کاهش پرخاشگری پرداخت ونتایج حاصل از پژوهش نشان داد که آموزش گروهی مهار خشم رفتار پرخاشگری دانش آموزان را کاهش داده است (P<0.005, t=3.34) همچنین بین خصوصیات جمعیت شناختی دانش آموزان و میزان پرخاشگری رابطه معناداری مشاهده نگردید.
پورتس ^[۴۶] (۲۰۱۰) نیز در مطالعه ای به بررسی کارایی خانواده وسازگاری کودکان مدرسه رو پرداخته اند. نتایج این مطالعه نشان داد که عوامل جسمانی کمترین تاثیر وعوامل خانوادگی بیشترین تاثیر را در پیدایش مسائل انضباطی دانش آموزان دارد. بین عوامل خانوادگی ونمره انضباطی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.
شور^[۴۷](۲۰۱۱) در پژوهشهای خود نشان دادند که ارائه مداخلات زود هنگام به دانش آموزان باعث کاهش پرخاشگری آنها می‌شود
لاستر^[۴۸] (۲۰۰۹) ،در پژوهشی به منظور شناسایی عوامل مرتبط با پیشرفت وسازگاری کودکان افریقایی – آمریکایی نشان دادند که بین عوامل نامطلوب موجود در محیط خانواده ومشکلات آموزشگاهی ورفتاری کودکان رابطه مثبت بر قرار است.
شک^[۴۹](۲۰۰۹) در پژوهش خود به بررسی رابطه عملکرد خانواده با سلامت روانشناختی،سازگاری تحصیلی،ومشکلات رفتاری نوجوانان چینی پرداخته است. یافته های وی نشان می دهد نوجوانانی که عملکرد خانواده خود را نامطلوب گزارش داده بودند در مقایسه با نوجوانانی که عملکرد خانواده خود را خوب گزارش کردند ،از مشکلات بهداشت روانی ورفتارهای مشکل دار بیشتر وعملکرد تحصیلی ضعیفتر داشته اند.
اینگلهارت^[۵۰] با طرح مفهوم انقلاب خاموش، بر این نظر است که ورود سریع ارزش‌ها و ایده‌های جدید از طریق تکنولوژی‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی می‌تواند گسست‌های جدی در مبانی هویتی جامعه ایجاد کند. هم‌چنان که کاستلز^[۵۱] بیان کرده است ماهواره و اینترنت با دگرگون ساختن بنیادین ماهیت ارتباطات، نقش تعیین‌کننده‌ای در تغییر و شکل‌دهی فرهنگ‌ها و هویت ملی شهروندان ایفا می‌کنند.
۲-۲۹-سوابق مربوط: (بیان مختصر سابقه پژوهش های انجام شده پیرامون موضوع و نتایج تحصیل شده در داخل و خارج و نظرات علمی موجود در رابطه با مسئله)

۰۰۰۱/۰

۱- رضایت مندی حمایت اجتماعی

۱۰۰/۰-

۰۴/۰

۵۴/۰-

۵۲/۲-

۰۱/۰

۲- شیوه مقابله هیجان مدار

۵۶/۰

۰۷/۰

۳۵/۰

۰۶/۸

۰۰۰۱/۰

۳- شیوه مقابله اجتنابی

۱۹/۰-

۰۵/۰

۲۸/۰-

۵۱/۳-

۰۰۰۱/۰

۴- شیوه مقابله مسأله مدار

۲۰/۰-

۰۷/۰

۲۵/۰-

۹۵/۲-

۰۰۰۱/۰

باتوجه به نتایج جدول ۹-۴، متغیر رضایت مندی حمایت اجتماعی به صورت منفی و معنادار (۵۲/۲-=t ، ۰۰۰۱/۰>P) افسردگی را پیش بینی می کند .
متغیر شیوه مقابله هیجان مدار به صورت مثبت و معنادار (۰۶/۸=t ، ۰۰۰۱/۰>P) افسردگی را پیش بینی می کند.
متغیر شیوه مقابله اجتنابی به صورت منفی و معنادار(۵۱/۳- =t ، ۰۰۰۱/۰>P) افسردگی را پیش بینی می کند .
متغیر شیوه مقابله مسأله مدار به صورت منفی و معنادار(۹۵/۲- =t ، ۰۰۰۱/۰>P) افسردگی را پیش بینی می کند معادله رگرسیونی برای برآورد متغیر افسردگی به کمک متغیرهای ذکر شده، به این شرح است:

شیوه مقابله مسأله مدار X (20/0- ) + شیوه مقابله اجتنابی X (19/0-) + شیوه مقابله هیجان مدار X (56/0) + رضایت مندی حمایت اجتماعیX (100/0-) + 04/47 = افسردگی
نتایج رگرسیون نشان می دهد که از بین پنج مؤلفه پیش بین، متغیر رضایت مندی حمایت اجتماعی دارای بزرگترین ضریب بتا برابر ۵۴/۰- برای افسردگی می باشد که نشان می دهد این متغیر قوی ترین سهم را برای تبیین متغیر ملاک فراهم می آورد .
فصل پنجم
نتیجه گیری بحث و
۱-۵ پیش درآمد
پس از جمع­آوری داده ­ها و تجزیه و تحلیل آن در فصل ­چهارم، فصل حاضر شامل بحث و نتیجه ­گیری درباره یافته­های به دست آمده، مقایسه نتایج به دست آمده با یافته­های سایر پژوهش­ها، بیان محدودیت­های پژوهش انجام شده و ارائه پیشنهادهایی برای پژوهش­های آینده است.
۲-۵: بحث و نتیجه گیری
فرضیه اصلی : بین حمایت اجتماعی و شیوه مقابله با استرس با افسردگی رابطه وجود دارد.
برای بررسی این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.با توجه به جدول ۵-۴ بین متغیرهای پیش بین پژوهش با افسردگی رابطه برقرار است. به این صورت که، بین متغیر های بعد شبکه حمایت اجتماعی، بعد رضایت مندی حمایت اجتماعی، شیوه مقابله مسأله مدار و شیوه مقابله اجتنابی با افسردگی رابطه منفی و معناداروجود دارد(۰۱/۰>P). همچنین بین متغیر شیوه مقابله هیجان مدار با افسردگی رابطه مثبت و معنی دارد وجود دارد(۰۱/۰>P).

متغیر(مولفه)

تبلیغات شفاهی
انتقال احساس رضایت به دیگران
داشتن اعتمادواطمینان
خرید مجدد
حاضربودن به پرداخت هزینه بیشتر
احساس کسب منفعت
مورداحترام و توجه خاص قرارگرفتن

وفاداری

همان گونه که از جدول ۲-۱۱ پیداست تلفیق قصد خرید( با توجه به این که نمونه از مشتریان استفاده کننده از خدمات بانکی گرفته شده است قصد خرید همان خرید مجدد تعبیر می شود) با تبلیغات شفاهی به بهترین نحو ممکن وفاداری مشتریان را توضیح می دهد.
با توجه به مرور ادبیات وفاداری مشتریان می توان فرضیات پنچم تا هشتم را نیز بدین شکل بیان کرد:
فرضیه ۵: کیفیت خدمات تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان دارد.
فرضیه ۶: اعتماد تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان دارد.
فرضیه ۷: رضایت مشتری تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان دارد.
فرضیه ۸: ارزش ادراکی تاثیر مثبت و معناداری بر وفاداری مشتریان دارد.
۲-۷٫ پیشینه تحقیق
۲-۷-۱٫ تحقیقات داخلی
در تحقیقی که توسط حسین صفری و آذین ساکی پور در سال ۱۳۹۰ با عنوان بررسی تاثیر کیفیت خدمات باشگاه اسکای گیفت بر رضایت مندی و وفاداری مشتریان شرکت هواپیمایی ج. ا. ا(هما) انجام شده میزان رضایت مشتریان از هر عامل طیف اولویک و شکاف میان رضایت و اهمیت در هر عامل به دست آمد و شکاف میان این دو بررسی شده و مشخص گردید که تصمیم گیری در مورد اقدامات بدون توجه به اهمیت عوامل می تواند اقدامات آتی شرکت ها را به سوی ابعاد کم اهمیت تر سوق دهد به عبارت دیگر روند اشتباهی که در فرایند ارائه خدمات مسافرتی به مشتریان مشابه بسیاری از بازارهای خدمتی دیگر اتفاق افتاده این است که گاهی اوقات به موارد جنبی و حاشیه ای بیشتر از اصل خدمات قابل ارائه توجه می‎شود.
در تحقیقی که در سال ۱۳۹۱ رحیم‌نیا، هرندی و فاطمی تحت عنوان « تأثیر کیفیت رابطه با مشتری بر کیفیت ادراک شده و وفاداری مشتریان مورد مطالعه: هتل های پنج ستاره کلان شهر مشهد» انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که کیفیت رابطه (رضایت مشتری، تعهد ارتباطی، اعتماد مشتری)تاثیر مثبت و معناداری بر روی وفاداری دارد، همچنین روابط کیفیت رابطه با کیفیت ادراک شده، کیفیت ادراک شده با وفاداری و کیفیت رابطه از طریق کیفیت ادراک شده با وفاداری نیز تائید شد.
در تحقیقی که در سال ۱۳۸۸ توسط برادران، عباسی و صفر نیا تحت عنوان «بررسی عوامل موثر بر وفاداری مشتری (مطالعه موردی بانک تجارت شیراز) انجام دادند، جامعه آماری این تحقیق شامل مشتریان دائمی شعب بانک تجارت شیراز در ۶ ماهه‌ی اول ۱۳۸۸ که بر اساس مطالعه مقدماتی و با بهره گرفتن از فرمول جامعه نامحدو د تعداد ۱۹۶ نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شده اند. جمع آوری داده ها با پرسشنامه به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که کیفیت خدمات با رضایت مشتری، ارزش ادراک شده با (رضایت مشتری و تعهد)، رضایت با وفاداری، تصویر مشتری با (وفاداری، رضایت مشتری و تعهد)، تعهد با وفاداری و اعتماد با (وفاداری و تعهد) رابطه مثبت و معناداری دارد.
طبق تحقیقی که رنجیریان و دیگران در سال ۱۳۹۱ تحت عنوان «تحلیل رابطه بین ارزش ادراک شده، کیفیت درک شده، رضایت مشتری و قصد خرید مجدد در فروشگاه های زنجیر‌ه ای تهران» انجام دادند، هدف از این تحقیق، زمینه یابی برای توسعه فرهنگ مشتری مداری در فروشگاه های زنجیره ای و بحث برروی ارتباط بین ارزش درک شده، کیفیت درک شده، رضایت مشتری و قصد خرید مجدد است. پژوهش انجام شده، از نوع پیمایشی، جامعه آماری این پژوهش را، مشتریان فروشگاه های زنجیره ای رفاه، شهروند و اتکا در شهر تهران تشکیل می دهد و نمونه انتخاب شده، ۴۹۱ نفر از مشتریان این فروشگاه ها بوده اند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بوده و از الگویابی معادلات ساختاری برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در فروشگاه های زنجیره ای، کیفیت درک شده، بر ارزش درک شده و همچنین بر رضایت مشتری و قصد خرید مجدد اثر می گذارد. افزون بر آن، ارزش درک شده، بر رضایت مشتری و همچنین بر قصد خرید مجدد اثر می گذارد. رضایت مشتری بر قصد خرید مجدد اثر می گذارد.

طبق تحقیقی که شفیع‌زاده و شوقی در سال ۱۳۹۰ تحت عنوان « ارتباط میان اعتماد مشتری به وب سایت و رضایت مشتری از تجارت الکترونیک (مطالعه موردی: شرکت رانیران ساوه)» با هدف بررسی ارتباط میان اعتماد مشتری به وب سایت(کیفیت اطلاعات، حفاظت از حریم شخصی کاربران، درک حفاظت امنیتی، تجربه کاربران و شهرت وب سایت، با رضایت مشتری از تجارت الکترونیک(خدمات و پشتیبانی، کیفیت سیستم تجارت الکترونیکی، کیفیت محتوا، استفاده و اعتماد در شرکت رانیران ساوه در سال ۱۳۹۰ صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل ۱۶۰ نفر از مشتریان شرکت بود که از این میان با بهره گرفتن از جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی ۱۱۳ نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد، اما پس از ریزش حجم نمونه ۱۰۰ پرسشنامه جمع آوری شد. روش جمع آوری داده ها بر اساس مصاحبه و پرسشنامه انجام گرفت. روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر جمع آوری اطلاعات توصیفی- همبستگی می باشد. روش ضریب همبستگی پیرسون جهت شناخت ارتباط معناداری بین اعتماد مشتری به وب سایت و ابعاد آن با رضایت مشتری از تجارت الکترونیک به کار گرفته شدنتایج تحقیق نشان داد که ارتباط معناداری بین اعتماد مشتری به وب سایت و ابعاد آن با رضایت مشتری از تجارت الکترونیک وجود دارد.
طبق تحقیقی که حسینی و احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۷ تحت عنوان «بررسی تاثیر رضایتمندی مشتری، اعتماد مشتری به نام تجاری و ارزش ویژه نام تجاری در وفاداری رفتاری و نگرشی (مطالعه موردی بانک رفاه)» انجام شد، جامعه آماری این تحقیق ۱۶۲ نفر از مشتریان بانک رفاه در مناطق مختلف شیراز بود که اطلاعات لازم با بهره گرفتن از پرسشنامه گردآوری شد. نتایج تحقیق نشان داد همبستگی مثبت و معناداری بین رضایت مندی، اعتماد و ارزش ویژه تجاری با وفاداری وجود دارد.
در تحقیقی که توسط سیما هوشمند در سال ۱۳۹۰ با عنوان رابطه کیفیت خدمات با رضایت و وفاداری مشتری در بانک داری الکترونیک صورت گرفته مشخص شد که در میان خدمات متنوع بانک داری الکترونیکی، تنها دستگاه های خود پرداز برای مشتریان محبوب تر و مقرون به صرفه ترند. در حین استفاده از خدمات بانک داری الکترونیکی مشتریان با مشکلاتی از قبیل مسائل فنی، تشریفات زائد اداری، ارتباطات اجتماعی کمتر با بانک ها، به روز رسانی مهارت ها، عدم آگاهی و تعداد ناکافی دستگاه های خود پرداز رو به رو هستند.
در تحقیقی که توسط محمد رمضانعلی در سال ۱۳۸۹ با عنوان ارزش ادراک شده مشتری در بازاریابی خدمات انجام شده مشخص گردید که تولید و مصرف کیفیت خدمات را نمی توان از هم تفکیک کرد. خدمات توسط شرکت، تولید و توسط مشتری در هر تجربه مصرف می شود. لذا ارزش ادراک شده مشتری از خدمات و سنجش آن از خدمات دهندگان می تواند راهگشای موفقیت باشد.
کشاورز۱۳۸۶درپایاننامه خود به بررسی رابطه بین ابعادکیفیت خدمات براساس مدل سروکوال بررضایت مشتری درنمایندگی های ایران خودروی کرج پرداخته است. وی باروش نمونه گیری خوشه ای تصادفی به انتخاب نمونه پرداخت و نتایج نشان داد بین انتظارات مشتریان نسبت به ابعادکیفیت خدمات(ملموسات، قابلیت اطمینان، پاسخدهی، تضمین وهمدلی) ارتباط معنادارمنفی وجوددارد. همچنین بین ارزیابی مشتریان نسبت به ابعاد کیفیت خدمات ارتباط معنادارمثبت وجوددارد.
همچنین طی تحقیقی دیگر که تحت عنوان «بررسی و ارزیابی عوامل موثر بر وفاداری مشتریان حوزه خدمات بانکی بر اساس مدل کارا»توسط گرانمایه یگانه (۱۳۸۶) در بانک اقتصاد نوین انجام گرفت، رابطه بین متغیرهای مدل )کیفیت، ارزش، رضایت و اعتماد( که تحت عنوان مدل کارا نامیده شده، نسبت به متغیر وفاداری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که بین ادراک مشتری از کیفیت خدمات، اداراک مشتری از ارزش خدمات، رضایت مشتری از تامین کننده خدمات، اعتماد مشتری به تامین کننده خدمات و وفاداری رابطه وجود دارد.
ضرابی۱۳۸۳، تحقیقی باعنوان” بررسی وسنجش کیفیت خدمات دربانک صادرات و روابط آن با رضایتمندی مشتریان” انجام داد که درسطح اطمینان۹۵%ضمن تاییدتفاوت بین عوامل تشکیل دهنده کیفیت خدمات، بیانگررابطه مثبت بین کیفیت خدمات و رضایتمندی مشتریان است.
سیدعلی صدرایی ۱۳۸۷وفاداری مشتریان را در صنعت بانکداری موردبررسی قرارداده است. وی در این تحقیق به بررسی مسائلی همچون وفاداری مشتریان بانک، رضایت مشتریان و اجرای برنامه های مناسب تا آن ها را علاوه بر رضایتمندی وفادار نیز بسازیم، پرداخت.
داودحسینی هاشم زاده۱۳۸۸طی تحقیقی به بررسی عوامل موثربررضایتمندی مشتریان بانک صنعت و معدن پرداخت، نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهدکه هرپنج بعدکیفیت خدمات درسه مرحله پژوهش رابطه معناداری با رضایت مشتری دارد. در این تحقیق طی سه مرحله انجام پژوهش کیفیت خدمات رو به بهبودبوده است. نتایج حکایت از این دارد که کیفیت خدمات تاثیرگذارترین متغیربررضایت مشتری است. متغیرهای نگرشی به کارکنان بانک و نگرش به قوانین و مقررات بانک از جمله متغیرهای مهم بررضایت مشتریان می باشد.
اصالت۱۳۹۰ تاثیرکیفیت خدمات الکترونیکی در بانکداری را بر وفاداری مشتریان بانک تجارت مشهد بررسی نمود و نتایج حاصله ارتباط معنادارمثبت بین رشدکیفیت خدمات الکترونیکی وبهبود میزان وفاداری را نشان داد.
۲-۷-۲٫ تحقیقات خارجی
آوکیران^[۱۳۰] ۱۹۹۴ یک مدل شش بعدی(پاسخگویی، همدلی، رفتارکارکنان، دسترسی، ارتباطات و قابلیت اعتبار)را درقالب ۲۷ مولفه برای کیفیت خدمات در صنعت بانکداری طراحی و مورد ارزیابی قرار داد نهایتاً این شش بعد در چهار بعد (تماس کارکنان، قابلیت اعتبار، ارتباطات و دسترسی به خدمات کارکنان) و ۱۷ مولفه خلاصه شدند بعلاوه آوکیران در تحقیق خود دریافت که عناصر قابلیت اعتبار و پاسخگویی با اهمیت‎ترین عوامل هستند.
بلومر^[۱۳۱] و همکارانش ۱۹۹۸در پژوهشی، مدلی از چگونگی اثرگذاری تصویر ذهنی کیفیت خدمات و رضایت بر وفاداری مشتریان ارائه کرده اند یافته های این تحقیق نشان می دهد که تصویر ذهنی بصورت غیرمستقیم و از طریق رضایت بر وفاداری اثر می گذارد بعلاوه در این تحقیق مشخص شد که قابلیت اعتبار و جایگاه در بازار محرک های نسبتاً مهم اثرگذار بر وفاداری به خدمات بانکی به شمار می روند.
آناناسوپولوس^[۱۳۲]۲۰۰۰ تحقیقی بر روی خدمات بانکی، بانک های یونان انجام داده است و با بهره گرفتن از ۵ بعد ارتباط متقابل، بعد فیزیکی، بعد شرکتی، بعد راحتی و بعد قیمت، سطح رضایتمندی مشتریان از کیفیت خدمات بانکی را مورد سنجش قرارداده در این تحقیق، الگوهای ممکن بین بخش های مختلف مشتریان و الویت های آن ها با توجه به جنبه های مختلف یک خدمت تعیین و در نهایت پنج گروه از مشتریان صنعتی و پنج گروه از مشتریان فردی شناسایی شده اند که از لحاظ آماری دارای تفاوت های عمده ای در شاخص های اندازه گیری رضایتمند می باشد.
لوسکو و مک دوگال^[۱۳۳] به بررسی نقش کیفیت خدمات، ویژگی خدمات، مشکلات خدمات و عوامل موقعیتی به عنوان عوامل اثرگذار برروی رضایتمندی مشتری و تمایلات آتی مشتریان سیستم بانکی بود لذا اطلاعات مورد نیاز از تحقیق آن ها از طریق پرسشنامه از۳۲۵ نفر از مشتریان بانک جمع آوری گردید. نتایج این تحقیق برای مدیران درک بهتری از محرک های رضایتمندی مشتریان ارائه می دهد، هدف آن ها شناسایی محرک های رضایتمندی مشتریان در بانکداری شعبه ای بوده است که برای نقش کیفیت خدمات از فن سروکوال استفاده نمود.
لاسر^[۱۳۴] و همکارانش در سال۲۰۰۰ در مطالعه ای اثرات کیفیت خدمات بر رضایت مشتریان را با بهره گرفتن از مدل مقیاس کیفیت خدمات و مدل فنی/ عملیاتی بررسی نموده اند در حقیقت در این پژوهش قابلیت این دو مدل در پیش بینی رضایت مشتریان از خدمات بانکی مورد مطالعه قرارگرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مدل فنی/ عملیاتی در شرایط تماس بالا یا شرایطی که در آن مشتریان فعالانه درگیر هستند بهتر رضایت را پیش بینی می کند.
یانگی^[۱۳۵] و همکارانش ۲۰۰۳ مدلی از ارتباط بین کیفیت خدمات و شهرت بانک ارائه کرده اند براساس یافته‎های این محققین ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات تاثیر مستقیمی بر شهرت بانک دارد بعلاوه بر طبق یافته‎های این محققین شهرت بانک نقش مهمی در تعیین رفتارهای خرید و خرید مجدد و وفاداری مشتریان ایفا می کند این موضوع در صنعت بانکداری اهمیت به مراتب بالاتری دارد. چرا که نمی توان قبل از خرید کیفیت خدمت را به درستی سنجید.
جان^[۱۳۶] و همکارانش ۲۰۰۱ در تحقیقی برای شناسایی عوامل تعیین کننده کیفیت خدمات بانکداری اینترنتی۱۷ بعد را معرفی کردند که آن ها را در قالب سه بعد کیفیت خدمات مشتری، کیفیت سیستم های بر خط و کیفیت محصول و خدمات بانکی که هریک به ترتیب از۱۰، ۶ و۱ مولفه تشکیل می شوند بعلاوه نتایج تحقیقات این محققان نشان می دهد که قابلیت اعتبار، پاسخگویی، دسترسی و تنوع خدمات در جلب رضایت مشتریان نقش ایفا می کند.
در تحقیقی که طی یک نظرسنجی در سال ۲۰۰۶ براساس مدل سروکوال در اندونزی توسط نشریه اطلاعات بانکی با همکاری موسسه مطالعات خدمات انجام شد. ۱۹ بانک در جاکاراتا از نظر استانداردهای خدمات ارائه شده مورد بررسی قرارگرفتند، سیتی بانک رتبه بهترین بانک را از نظر کیفیت خدمات کسب کرد و با گسترش استانداردهای روز آمد و نوین در خدمات بانکی توانست عنوان بسیارخوب را از دیدگاه مشتریان بدست آورد و با تمرکز بر ارائه خدمات با کیفیت برتر و رقابتی سعی در ایجاد انگیزه بیشتر نزد کارکنان خود و ارتقای معیارهای کیفیت خدمات دارد، نتایج این تحقیق نشان داد این روزها ارائه بالاترین سطوح خدمات به مشتری یک امر بایسته است و ارائه خدمات با کیفیت برتر کلید حفظ رابطه طولانی مدت مشتریان و بانک ها می باشد و کیفیت خدمات بیشترین تاثیر را بر مشتریان دارد.
کایر و همکاران (۲۰۰۶) پنج بعد را به عنوان عوامل موثر بر وفاداری الکترونیکی در نظر می گیرد که شامل درک قابل استفاده بودن^[۱۳۷]، درک سهولت کاربرد^[۱۳۸]، اعتماد، لذت^[۱۳۹]، درک حضور اجتماعی^[۱۴۰] می باشد. اینان همچنین رابطه بین وفاداری و اعتماد را مورد بررسی قرار دادند و پس از تحلیل نتایج دریافتند که اعتماد با وفاداری رابطه مثبت و مستقیم دارد.