-در مقالات متعددی به بررسی اتصال سیستم فوتوولتاییک به شبکه و همچنین درصد نفوذهای مختلفی که یک سیستم فوتوولتاییک در شبکه برق می تواند داشته باشد پرداخته شده است.ولی از جمله مشکلاتی که در شبکه به وجود می آید می توان به مساله سوینگ توان , افزایش ویا کاهش پروفیل ولتاژ , عدم عملکرد ادوات حفاظتی , تنظیم فرکانس شبکه و.. اشاره کرد.در این پژوهش یک سیستم کنترلی برای کنترل نیروگاه خورشیدی با نفوذ بالا در شبکه طراحی شده است .و حداکثر مقدار مجاز درصد نفوذ نیروگاه خورشیدی نیز در بار های مختلف برای آن بدست آمده است .

-از طرفی دیگر تاثیر گذر ابر بر روی سیستم فوتوولتاییک به عنوان یکی از مسایل عمده ای که کاربرد این سیستم را محدود می نماید شناخته شده است. با گذر ابر بر روی سیستم فتو ولتاییک که باعث به وجود آمدن سایه در محل پنل های فتوولتاییک می شود باعث کاهش مقدار تابش خورشید به پنل ها خواهد شد. از این رو مقدار توان تولیدی توسط واحد فتوولتاییک کاهش خواهد یافت. به همین دلیل در این پژوهش تاثیر گذر ابر بر روی پنل های خورشیدی با ۲۵%و۵۰% کاهش مقدار تابش اعمالی بر پنل های خورشیدی شبیه سازی شده است.

فصل سوم

مواد و روش ها

مسئله جهانی بحران انرژی، مشکلات ناشی از پایان‌ پذیری سوخت­های فسیلی و اثرات زیان‌بار زیست محیطی استفاده از این سوخت­ها، مجامع علمی را به فکر استفاده از منابع انرژی جایگزین واداشته است. انرژی خورشیدی به عنوان منبعی پاک و لایزال، پایان ناپذیر و تجدید پذیر و رایگان، یکی از این منابع می‌باشد، که امروزه در جوامع مختلف به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم و به کمک سیستم­های خورشیدی چهارگانه فتوبیولوژی، شیمیائی، فوتوولتاییک و حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از کاربرد­های مهم انرژی خورشیدی، تبدیل آن به انرژی الکتریکی به کمک سیستم­های حرارتی و سیستم­های فوتوولتاییک می­باشد. در سیستم فوتوولتاییک انرژی خورشیدی بدون بهره‌گیری از مکانیزم­ های متحرک به صورت مستقیم به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود. این کار توسط مجموعه‌ای از پنل­های خورشیدی که در بسته بندی­های حفاظت شده از تعدادی سلول فوتوولتاییک می­باشند، انجام می­گردد.[۱۸]
میزان متوسط سالیانه انرژی خورشیدی روزانه دریافتی یک صفحه افقی با مساحت یک متر مربع در ایران ۱۸ مگا ژول است، که از این نظر جزو کشورهای بسیار غنی محسوب می­گردد. این پتانسیل خوب امکان استفاده از سیستم­های فوتوولتاییک برای تولید برق را فراهم نموده است. [۱۹]

۳- ۱ نیروگاه های خورشیدی

۳-۱-۱ تاریخچه سلول‌های خورشیدی

دانشمند فرانسوی، ادموند بکوئرل، در حدود سال­های ۱۸۴۰کشف کرد که تعدادی از مواد می‌توانند هنگامی که نور به آنها تابیده  شود، جریان الکتریسیته تولید کنند. سلول­های فوتوولتاییک همان­هایی هستند، که مسئول تولید جریان الکتریسیته می‌باشند. بعد از آن در سال ۱۹۵۰در آزمایشگاه بل نیوجرسی دو دانشمنددر بررسی اثر نور بر نیمه هادی­ها چون سلیکان و ژرمانیوم نتایج جالبی بدست آوردند، که منجر به ساخت سلول­های فوتوولتاییک امروزی شد.
سلول­های فوتوولتاییک اولین بار برای تأمین انرژی مورد نیاز ماهواره‌هادر فضا مورد استفاده قرار گرفت.

۳-۲-۱ تکنولوژی ساخت پنل های خورشیدی

۳-۲-۱-۱ ساختمان سلول

امروزه سلول­ها ی فوتوولتاییک عموماً ازماده سیلیسیم تهیه می‌شود.سلول خورشیدی یک پیوند p- n می ­باشد که برای ایجاد ناحیه n با استفاده ازموادی همچون فسفریا گالیمو برای ایجاد ناحیه p از آلومینیوم یا بوراستفاده می‌شود.دراثرتابش نور به ناحیهn ،اختلاف پتانسیلی دردوطرف سلول ایجاد می‌شود که با بهینه کردن شرایط می‌توان ازاین سلول جریان قابل ملاحظه­ای گرفت.ضخامت لایه n درحدود ۵۰۰ نانومتردرنظر گرفته می‌شود.ضخامت‌ها یبیشتر این لایه باعث کاهش نورعبوری ازلایه n وافت راندمان درلایه p خواهد شد راندمان سلول‌های خورشیدی به وسیله منحنی ولتاژ - جریان سنجیده می‌شود. [۱۹]
امروزه در حدود ۳۰ نوع مختلف پنل خورشیدی وجود دارد که از لحاظ نوع تکنولوژی ساخت به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. 1. تکنولوژی تک کریستالی^[۱۱]: در این تکنولوژی سلول خورشیدی در یک ورقه سیلیکونی کیفیت بالا ساخته می‌شود. این سلول دارای بازده بیشتر نسبت به سلول­های ساخته شده با تکنولوژی­های دیگر است.

1. 1. تکنولوژی پلی کریستالی^[۱۲]: در این تکنولوژی سلول از یک بلوک سیلیکونی چند کریستال کیفیت پایین ساخته می‌شود که بازده و قیمت کمتری دارد .

1. 1. تکنولوژی ورق نازک^[۱۳]: در این تکنولوژی سلول در چند پروسه مختلف ساخته می‌شود.این سلول‌ها بازده کمتری دارند ولی در عوض هزینه ساخت آنها بسیار کم است .[۲۰]

۳-۲-۱-۲ سیلیکون چگونه سلول خورشیدی رامی‌سازد؟

سیلیکون خواص شیمیایی ویژ‌ه‌ای در ساختار بلورینش دارد. یک اتم سیلیکون، ۱۴ الکترون دارد که در سه پوسته‌ی مختلف روی هم قرار گرفته‌‌اند. دو لایه‌ی اول نزدیک‌تر به مرکز کاملاً پر شده‌اند. ولی لایه‌ی بیرونی با داشتن ۴ الکترون نیمه پر است. به طوری که اتم سیلیکون همیشه در جستجوی راهی برای پر کردن لایه‌ی آخر است (تا ۸ الکترون را کامل بگیرد). برای انجام این کار، این الکترون‌ها را با ۴ تا از اتم‌های سیلیکون همسایه‌اش شریک خواهد کرد. [۲۲]
هر اتم تمایل دارد که موقعیت خود را با اتم‌های همسایه‌اش حفظ کند، فقط در این مورد هر اتم از ۴ سمت به ۴ همسایه‌اش متصل است. این قالب ساختار بلوری است و ایجاد این ساختار برای سلول فوتوولتاییک اهمیت دارد.
سیلیکون خالص رسانای ضعیف الکتریکی است، زیراهیچ‌ یک از الکترون‌های آن، مثلا الکترون‌های رساناهای خوبی چون مس، به اطراف حرکت نمی‌کنند. در عوض الکترون‌ها در ساختار بلوری کاملاً قفل شده‌ای قرار دارند. نیمه رساناها هنگامی می‌توانند که انرژی الکتریسیته را هدایت کنند که الکترون­ها بتوانند وارد لایه رسانایی شوند و یا الکترون­هایی از لایه ظرفیت خارج شوند . یک روش برای انجام چنین کاری ناخالص کردن یک نیمه رسانا با یک آلیاژ مخصوص است، که به این عمل ناخالص سازی گفته می‌شود. با عمل ناخالص سازی ویژگی­های الکتریکی نیمه رساناها قابل کنترل می‌شود.
سلول خورشیدی سیلیکون را به همراه ناخالصی‌هایی دارد. معمولاً تصور می‌کنیم که ناخالصی‌‌ها چیزهای نامطلوبی‌اند. ولی در اینجا سلول بدون وجود ناخالصی کار نمی‌کند. این ناخالصی‌ها به منظور خاصی افزوده می‌شوند. ۴ اتم سیلیکون را با یک اتم فسفر در نظر بگیرید؛ اتم فسفر در لایه‌ی خارجی‌اش ۵ الکترون دارد نه ۴ تا. نتیجه این واکنش آن است که ۴ الکترون از ۵  الکترون برای پر کردن لایه ظرفیت مورد استفاده قرار می‌گیرند و یک الکترون اضافی به سمت لایه رسانا حرکت کرده و به آن لایه اضافه می­ شود. به همین دلیل این اتم­های ناخالص را دهنده الکترون می­گویند. الکترون­هایی که در لایه رسانا قرار دارند، می­توانند حرکت کنند و کریستال را به رسانا تبدیل کنند. در واقع در این روش وجود الکترون اضافی در کریستال باعث رسانایی کریستال شده است. به این نوع نیمه رسانا، نیمه رسانای نوع n گفته می‌شود. [۲۳]
یک روش دیگر افزودن ناخالصی هنگامی اتفاق می‌افتد که یک اتم سیلیکون با یک اتم از گروه ۳  الکترونی ( به عنوان مثال، بور ) که پذیرنده نامیده می‌شوند ناخالص می‌شوند . چون ۴  الکترون برای پر کردن لایه ظرفیت لازم است و تعداد الکترون موجود برای پر کردن این لایه کافی نیست پس یک حفره و یا کمبود الکترون در لایه ظرفیت ایجاد می‌شود. در این حالت سیلیکون مانند ذرات باردار مثبت عمل می‌کنند. یک نیمه رسانایی که در آن جریان الکتریسیته توسط این حفره‌ها پیاده سازی می‌شود، نیمه رسانای نوع p گفته می‌شود. [۲۱]
قسمت جالب وقتی آغاز می‌شود که سیلیکون نوع n را با سیلیکون نوع p به کار می‌بریم. به یاد داشته باشید که هر سلول فوتوولتاییک در نهایت یک میدان الکتریکی دارد. بدون میدان الکتریکی سلول کار نخواهد کرد، و این میدان نیز هنگامی به‌وجود می‌آید، که سیلیکون نوع n و نوع p در تماس هستند. در لحظه تماس الکترون‌های آزاد سمت n، حفره های آزاد سمت p را پر می‌کنند.

۳-۱-۲-۳تشریح یک سلول

پیش از این، سیلیکون از نظر الکتریکی کاملاً خنثی بود. الکترون‌های اضافی توسط پروتون‌های اضافی فسفر از تعادل خارج می‌شوند. الکترون‌های از دست رفته‌ (حفره‌ها) با پروتون‌های از دست رفته‌ی بور، تعادل را از بین می‌برند. وقتی حفره‌ها و الکترون‌ها در پیوند بین سیلیکون نوع n وp ترکیب می‌شوند،‌ به هر حال خنثایی از دست می‌رود. آیا الکترون‌های آزاد همه‌ی حفره‌های آزاد را پر می‌کنند؟ نه! اگر آن‌ها چنین کنند، پس این نظم کامل مفید نخواهد بود. ولی درست در محل پیوند، آن‌ها آمیخته شده و حصاری را به وجود می‌آورند. در نهایت موازنه‌ برقرار می‌شود و ما یک میدان الکتریکی جداگانه‌ی دوجانبه داریم ()
شکل ‏۳‑۱: میدان الکتریکی درمحل پیوند سیلیکون نوع n و p
این میدان الکتریکی با هل دادن الکترون­ها برای جاری شدن از ناحیهp به ناحیه n و نه به طریق دیگری همانند دیود عمل می‌کند. این حالت شبیه یک توده است. بنابراین ما یک میدان الکتریکی فعال به دست آورده­ایم؛ مانند یک دیود که در آن الکترون‌ها فقط می‌توانند در یک جهت حرکت کنند.
هنگامی که نور در قالب فوتون‌ها، به سلول خورشیدی برخورد می‌کند، انرژی آن‌ها زوج الکترون-حفره‌ آزاد تولید می‌کند. هر فوتون با انرژی کافی معمولاً یک الکترون را به طور کامل آزاد خواهد کرد و یک حفره‌ای آزاد را نیز نتیجه می‌دهد. [۲۰]
این میدان الکترون را به سمت ناحیهn و حفره را به سمت ناحیه p گسیل خواهد کرد (). این بیشتر در نتیجه‌ای اتمام خنثایی الکتریکی است و اگر ما یک مسیر جریان سطحی را به وجود آوریم، الکترون‌ها در سراسر مسیر در جهت اصلی‌‌شان (سمت p) برای پیوستن به حفره‌هایی که انجام کار میدان الکتریکی به آن‌جا گسیل شده، جریان می‌یابند. حرکت الکترون، جریان را تولید می‌کند و میدان سلول، ولتاژ را به‌وجود می‌آورد. با داشتن جریان و ولتاژ، توان را داریم که حاصل ‌ضرب این دو خواهد بود.
شکل ‏۳‑۲: ایجاد الکترون وحفره دراثرتابش نورخورشید
سیلیکون ماده‌ی بسیار صیقلی و بازتابنده می‌باشد. فوتون‌هایی که بازتابیده می­شوند، نمی‌توانند توسط سلول به کار ‌روند. به همین علت، یک اندود ضد انعکاس در بالای سلول به کار رفته که اتلاف بازتاب را تا کم‌تر از ۵ درصد کاهش می‌دهد ().
مرحله‌ی آخر صفحه‌ی روکش شیشه­ی که سلول را از آسیب دیدن حفظ می‌کند. اتاقک‌های پنل خورشیدی با اتصال چندین سلول (معمولاً ۳۶ عدد) به ‌صورت سری و موازی برای دست‌یابی به ترازهای مفید ولتاژ و جریان ساخته می‌شوند و با به کار بردن آن‌ها در یک قالب تنومند با یک پوشش شیشه‌ای و پایانه‌های مثبت و منفی پشت آن کامل می‌شود.
شکل ‏۳‑۳: ساختاریک مولد سلول سیلیکونی پنل خورشیدی

۲-۱-۳مدل سازی پنل خورشیدی

ساختار فیزیکی یک سلول خورشیدی مانند یک دیود است که پیوند p-n آن در معرض نور خورشید قرار می­گیرد. انرژی جذب شده حاصل از شدت نور در این ناحیه به تولید و انتقال حامل­ها (الکترون­ها و حفره­ها) و جمع آوری آنها در ترمینال خروجی منجر می‌شود. معادله­های (۳-۱)و (۳-۲) که اساس تئوری نیم هادی­ها را بیان می­ کند، مشخصه I-V یک سلول ایده­آل را توصیف می‌کند.

که I_pv,cell جریان تولید شده از نور تابشی، I_d جریان دیود طبق معادله­ای دیودی شوکلی^[۱۴]، I_o,cell جریان اشباع معکوس یا جریان نشتی دیود، q بار الکترون، K ثابت بولتزمن^[۱۵]، T دمای پیوندp-n و a ثابت ایده آلی دیود است. [۶]
شکل ‏۳‑۴: مدارمعادل پنل خورشیدی
مدار معادل یک پنل خورشیدی را نشان می‌دهد. یک پنل خورشیدی از چندین سلول فوتوولتاییک که دارای اتصال بیرونی سری یا موازی و یا سری- موازی تشکیل شده است. با در نظر گرفتن پارامترهای در رابطه (۳-۳)، مشخصه پنل خورشیدی بدست می‌آید.

یک فرمت منحصر به فرد برای برنامه‌های غنی‌سازی مطالعه در خانه با مربیگری است. این برنامه آموزش از راه دور می‌باشد. منحصر به فرد بودن آن بخاطر این است که شامل چهار ساعت آموزش است که می‌توان زوجین را بدون حضور فیزیکی مربیگری کرد. هر زوجی را با یک تلفن داخلی یا بلند گو‌دار می‌توان آموزش شخصی داد. حتی با چهار ساعت آموزش خصوصی مهارت‌ها در حالی که زوجین روی موارد مهم یا مشکلات ارتباطی‌شان کار می‌کنند، هزینه چنین برنامه‌ی مطالعه خانگی خیلی کمتر از یک کارگاه است. نام برنامه مطالعه خانگیRE مربیگری تلفنی است.

۲-۳-۲-۵- روش های درمان RE
روش حل بحران-این روش زمانی استفاده می‌شود که بحرانی وجود دارد و باید ظرف یک تا پنج ساعت حل شود زیرا تنها تعداد ساعات کمی برای درمان در دست است. این روشی است که برای حل یک تعارض تنها ظرف مدت یک تا پنج ساعت طراحی شده است. بسته به ضرب العجل، جلسات می‌توانند دریک یا نیم روز ماراتن طراحی شوند. تراپیست نقش ارباب رجوعان را با استفاده گسترده از روشهایی درمانیRE بنام شستشو و شدن که در قسمت‌های بعدی توضیح داده می‌شود، با طول زیاد اجرا می‌کند.
روش تجربی-این روش زمانی استفاده می‌شود (جورنی، ۱۹۸۹) که محدوده‌ی زمانی برای درمان بخاطر چند علت از پنج تا ده ساعت درمانی می‌باشد. این درست است که شروع مراجعان به کار روی مشکلات جدی خود بسیار سریعتر از زمانی است که منتظر بمانند تا اینکه کاملا مسلط بر مهارت‌های هسته‌ای و محوریREشوند و باعث صرفه جویی در وقت می‌شود ولی این خطر را ایجاد می‌کند که مراجعان نتوانند به صورت کامل و مطمئن مثل روش زمانبندی شده مهارت‌ها را یاد بگیرند.
روش زمانبندی شده- در این روش تخمینی زده می‌شود راجع به مدت زمانی که طول می‌کشد تا ارباب رجوعان مسائل اصلی یشان را برطرف کرده و بتوانند از مهارت‌ها در زندگی روزمره شان استفاده کنند، اینکار بر اساس اطلاعات جمع‌ آوری شده در ورودی انجام می‌گیرد‌. زمان آن بین ده تا بیست ساعت می‌باشد اما ممکن است بیشتر طول بکشد، اگر مشکلات خاصی باشد که نیاز به زمان بیشتری داشته باشد و همچنین تلاش می‌شود تعهدی از زوجین برای این مدت زمانی گرفته شود.
۲-۳-۲-۶- روش های مداخله
یکی از نشانه‌های مهم برای فهم فرایندRE این است که زمانی که مهارتهای اصلی یاد گرفته می‌شوند و این کار خیلی زود انجام می‌گیرد‌، به ارباب رجوعان هرگز اجازه‌ی اینکه با یکدیگر به صورت غیر حرفه‌ای تعامل کنند داده نمی‌شود. وقتی یک یا هر دو نتوانندماهرانه عمل کنند، درمانگر از روش های حل مشکل، مدلسازی، شدن و شستشو استفاده می‌کند (روشهایی که در قسمتهای بعدی توضیح داده می‌شود). همچنین مهم است بدانیم که بعد از یادگیری مهارتهای اصلی تعاملات بین ارباب رجوعان تقریبا انحصاری وبین شریک‌ها می‌باشد. مهارت بحث و مذاکره تضمین می‌کند که هر دو همسر هر زمان خودشان را ابرازمی‌کنند دلسوزی دریافت کنند. بدین معنی که در تمام لحظات گفتگو به نوبت یکی از همسران در نقش ابراز کننده و دیگری در نقش پاسخ همدلانه است. دستورالعمل‌های بحث و مذاکره به آنها نشان می‌دهد که چگونه به روش سازنده و هماهنگ از یک حالت به حالتی دیگر بروند به طوری که هم زمان به نیازهای عاطفی شان نیز پرداخته شود. وقتی به شرکت‌کنندگان یک مهارتRE آموخته می‌شود، عموم مراحل زیر در قالب‌هایی به کار برده می‌شود که بیش از یک روز یا آخر هفته طول می‌کشد:
۱- ارائه دلیلی عقلانی برای یک مهارت و اینکه چگونه می‌تواند برای رسیدن به اهداف ارتباطی کمک کند.
۲- ارائه‌ تکالیف خواندن برای مطالعه‌ی مهارت‌های پایهRE شامل: الف) راهنمای برنامه‌ی غنی‌سازی روابط (جورنی، ۱۹۹۱)، یا راهنمای کمکی غنی‌سازی روابط (جورنی، ۱۹۹۱)؛ ب) برنامه شنیداری غنی‌سازی روابط (جورنی، ۱۹۹۴) و ج) نوارهای سمعی غنی‌سازی روابط (جورنی واگلسنگ^[۱۴۲]، ۱۹۸۱).
۳-استفاده از نوارهای ویدیویی یا نقش بازی کردن زنده در جلسه برای نشان دادن مهارت.
۴-طراحی و پاسخ دادن به سوالاتی در مورد قسمتهای مختلف مهارت.
۵-نظارت بر زوجین در تمرین مهارت، با کار بر روی موضوع خاصی که برای زوجین اهمیت دارد.
۶-ارائه‌ تکالیف منزل برای تمرین هر مهارت، که کاربرد غنی‌سازی روابط را در خانه نشان می‌دهد.
۷-به تدریج ارائه‌ تکلیف منزل برای تمریت مهارت‌ها در خانه سخت‌تر از زمانی می‌شود که عنوان، موضوعات و طرح‌های غنی‌سازی و مسائل و تعارضات واقعی وجود دارد.
۸-تکمیل پرسشنامه روابط، چک لیست‌ها و گزارش‌های کوتاه و نوارهای صوتی که افراد از جلسات حل مسئله و تعارض در خانه تهیه می‌کنند.
۹- نظارت بر پیشرفت کامل و تاثیرگذاری کامل مهارت‌ها با بهره گرفتن از آنچه در بالا آمد. ۱۰- چنانکه شرکت‌کنندگان کاملا در کاربرد مهارت ماهر شدند، ممکن است نظارت روزمره برنوارهای صوتی کنار گذاشته شود، ولی گزارش تمرینات و سایر تکالیف ادامه می‌یابد (گینزبرگ، ۲۰۰۰).
۲-۳-۲-۷- پاسخ‌های خاص رهبر یا درمانگر
چندین پاسخ رهبر یا درمانگر مورد استفاده در RE وجود دارد که در این تحقیق فقط بر روی آنهایی که منحصر به RE هستند بحث می‌شوند.
۲-۳-۲-۷-۱- تبدیل شدن
در شدن (سیندر، ۱۹۹۶) پیش از آنکه مراجع با گفتگو آماده شود و یا مثل سرمشق دهی صورت گیرد یا پیشنهادی ارائه شود که متناسب با مراجع باشد و او را برانگیزد، درمانگر بیشتر نقاب و شخصیت مراجع آن را گرفته و با شریک"الف” یعنی"ب” صحبت می‌کند، چنانکه گویی درمانگر به “الف"تبدیل شده باشد. شدن در شرایط بحرانی که یک موضوع مشکل باید مورد بررسی قرار گیرد استفاده می‌شود. زمانی که زوجین هنوز انجام درست مهارت‌ها را یاد نگرفته‌اند و مراجع مغلوب احساسات شده و نمی‌تواند صحبت کند یا وقتی که احساسات و پویایی‌های زیر بنایی درگیرند که برای شکل دهی و برانگیختن بسیار پیچیده هستند. (این مورد بخصوص در مورد نوجوانانی که در صحبت کردن خیلی مقاوم هستند بکار می‌رود).
۲-۳-۲-۷-۲- رفع مشکل
رفع مشکل در هر نوع شرایط مشکل استفاده می‌شود. در حل مشکل رهبر یا درمانگر از مهارتهای RE مستقیما با شرکت‌کنندگان استفاده کرده و زوجین را در مهارت‌ها مربیگری می‌کند. برای مثال زمانی که یک شرکت کننده بخاطر احساسات خیلی قوی قادر به ادامه استفاده از مهارت‌ها نمی‌باشد و همسرش نیز مهارت کافی برای مدیریت این وضعیت بصورت همدلی را ندارد. درمانگر با شرکت کننده همدلی می‌کند تا احساسات کاملا آزاد شود تا بتوانند استفاده از مهارتها را خودشان ادامه دهند. نمونه دیگر می‌تواند زمانی باشد که شرکت کننده مایل به دنبال کردن فرایندRE نباشد، در این صورت رهبر به صحبت‌های شرکت کننده گوش می‌دهد و پاسخ‌های همدلانه می‌دهد تا زمانی که روشن شود که شرکت کننده می‌خواهد دیدگاه رهبر را گوش کند. در این هنگام رهبر از مهارت ابراز‌گری برای انتقال دیدگاهش در مورد مسئله استفاده می‌کند و سپس مجددا به شنیدن و همدلی با مراجع می‌پردازد. (سوکا، ۲۰۰۵).
۲-۳-۲-۷-۳- شستشو دادن
شستشو دادن روشی پیچیده است که در آن درمانگربرای دو زوجی که هر دو بی‌مهارت هستند نقش شدن را انجام می‌دهد و به هر دو نفر پاسخ‌های همدلانه می‌دهد. هر زمان که درمانگر با نفر الف صحبت می‌کند یا نفر الف با او صحبت می‌کند، باید به گونه‌ای به درمانگرنگاه کند ومخاطب قرار بگیرد گویا که درمانگر همسر اوست، وبرعکس. تفاوت این روش با روش های دیگرRE این است که مراجعان به جای صحبت با یکدیگر با درمانگر صحبت می‌کنند وراه حلهای تعارضات و مشکلات معمولا در ابتدا توسط درمانگر در نقش یک مراجع پیشنهاد می‌شود. از این روش برای حل سریع مشکلات عاطفی شدید در زمان کوتاه استفاده می‌شود. و روش اصلی حل مسئله و حل بحران در درمان RE می‌باشد. (سیندر، ۱۹۹۶؛ به نقل از سیندر، ۲۰۰۰).
۲-۳-۲-۸- انتخاب برنامهRE
در رابطه با برنامه RE یا هر برنامه غنی‌سازی و حل مشکل باید به مراجع در رابطه با اینکه چه توقعی از درمان داشته باشد آموزش داده شود. و در زمان ثبت نام مشخص شود که آیا مراجع می‌تواند انتظارات بیشتری از آنچه در برنامه ارائه می‌شود داشته باشد. اگر مراجع برای برنامه پایان هفته‌ای کوتاه مدت ثبت نام کرده است، باید ببینیم آیا برنامهRE بلند مدت یا درمان شخصی گزینه‌های بهتری هستند، و این احتمالات با شرکت‌کنندگان بحث شود. اینکه آیا درمان زوجی یا خانوادگی یا درمان کمکی خانوادگی می‌تواند بکار رود، درمان خانواده-زوجی بعنوان درمان استفاده می‌شود. برای مثال اگر یک مراجع بالغ قادر به صحبت کردن معنی داربخاطر روان پریشی یا هوش نباشد، روش‌هایی مثل شدن می‌تواند کارگشا باشد. حتی اگر مراجع بالغ نتواند شرکت کند، اعضای دیگر خانواده می‌توانند بعنوان عوامل روان درمانی برای کمک به فرد نیازمند شرکت کنند.
۲-۳-۲-۹- اهداف برنامهRE
به منظور ایجاد تغییرات مورد انتظار در افراد و زوجین آموزش ۹ مهارت در اهداف برنامه RE گنجانده شده است (جورنی، ۱۹۷۵، پرستون^[۱۴۳] و جورنی، ۱۹۸۲؛ به نقل از برگر و‌هانا، ۱۹۹۹).
۱-مهارت بیانی (خود ابرازی): این مهارت مراجع را مجهز می‌سازد به فهم بهترخواست‌ها و نیازهای هیجانی- روانی و بین فردی، بیان خواست‌ها و نیاز‌ها به افراد نزدیک بدون ایجاد اضطراب و تعارض و دفاعی برخورد کردن، رویارویی با تعارضات و مشکلات با اضطراب کمتر به طور جراتمندانه و مثبت. برخورد کردن.
۲- مهارت همدلی: این مهارت مراجع را مجهز می‌سازد به فهم بهتر نیاز‌ها و خواست‌های روانی-هیجانی و بین فردی با دیگران، برانگیختن رفتارهای خودجوش و صادقانه و صمیمانه‌تر در دیگران.
۳- مهارت گفتگو و مذاکره: این مهرت مراجعان را قادر می‌سازد تا در هنگام کاربرد مشکلات و تعارضات یک جو عاطفی مثبت را حفظ نمایند. این امر باعث ممانعت از حاشیه رفتن از موضوعات اصلی و معطوف ساختن بحث به موضوعات اساسی می‌گردد.
۴-حل مسئله یا تعارض: این مهارت این توان را به فرد می‌دهد تا به همسر خود در یافتن راه حل‌های خلاقانه برای مشکل خود کمک نماید. مراجعان یاد می‌گیرند راه حل‌هایی را برگزینند که به بهترین نحو ممکن نیازهای زن و شوهر را برآورده سازد.
۵-خود تغییر دهی: این مهارت این توان را به افراد می‌دهد تا به نحو موفقیت‌آمیزی توافقات خود را از همسرشان به مرحله اجرا در آورند. این مهارت به آنها کمک می‌کند تا یاد بگیرند چگونه هر چه سریع‌تر و همسان‌تر به تغییر نگرش‌ها، احساسات و رفتارهای خود مطابق توافقات به عمل آمده بپردازند.
۶-کمک به تغییر دیگری: این مهارت هر یک از زوجین را از این توان برخوردار می‌سازد که به دیگری در تغییر دهی نگرش‌ها، احساسات و رفتارها به نحوی موفقیت‌آمیز و همسان طبق توافقات به عمل آمده کمک نمایند.
۷-تعمیم دهی و انتقال: این مهارت به مراجعان در به کارگیری مهارت‌های ارتقاء روابط در زندگی روزمره کمک می‌کند.
۸-مهارت آموزش نظارت: این مهارت مراجع را توانمند می‌سازد تا به آموزش استفاده همسان‌تر از مهارت‌های RE در زندگی روزمره با دیگران بپردازد. یعنی آن که این مهارت به مراجع آموزش می‌دهد که به دیگران آموزش دهد به طرقی رفتار نماید که موجب ارتقاء خود انگاره فردی مراجع و سلامت روانی و بهبود رابطه شود.
۹-نگهداری: این مهارت مراجع را قادر می‌سازد تا همچنان و برای مدت‌های مدید برای پیشگیری، حل مسئله و غنی‌سازی از مهارت‌ها ی آموخته شده استفاده نمایند.
۲-۳-۳- برنامه آماده‌سازی - غنی‌سازی اولسون
۲-۳-۳-۱- تاریخچه برنامه آماده‌سازی اولسون
برنامه آماده‌سازی اساسا پس ازدرک مشکلات کار با زوجین در مرحله قبل از ازدواج قرار گرفته، شکل گرفت. در اواخر دهه ۱۹۷۰ دیوید اولسون در سه برنامه پیش از ازدواج که در آن برای گروه های ۵۰ نفری زوجین برنامه‌های سخنرانی ترتیب داده می‌شد، شرکت نمود. یک ارزیابی انجام شده حاکی از ناموثر بودن این برنامه‌ها و رویگردانی و مایوس شدن زوجین از این برنامه‌ها بود. سوال این بود که چه کمکی به زوجین باید کرد تا آمادگی بیشتر و بهتری برای ازدواج پیدا کنند؟ ایده اولیه این بود که یک پرسشنامه زوجین ساخته شود که از طریق آن زوجین بتوانند با یکدیگر در مورد رابطه خود صحبت نمایند. با طرح موضوعات مرتبط با زوجین در این پرسشنامه، جای این امیدواری وجود داشت که زوجین شروع به صحبت در مورد موضوعات خود نموده و حتی قبل از ازدواج آن را حل نمایند. پس از ساخت اولیه پرسشنامه، یک طرح پژوهشی برای تعیین اثربخشی آن بعنوان یک پرسشنامه پیش از ازدواج و نیز مشاوره برای زوجین طرح‌ریزی گردید (اولسون و فورنیر۱۹۸۷). این مطالعه بر روی پنج گروه انجام شد: زوجینی که هیچگونه آمادگی قبل از ازدواج نداشتند، آنهایی که در یک برنامه آماده‌سازی شرکت کرده بودند، آنهایی که در برنامه آماده‌سازی بدون دریافت بازخورد شرکت کرده بودند، آنهایی که در برنامه آماده‌سازی به همراه دو ساعت بازخورد‌دهی شرکت کرده بودند و در نهایت آنهایی که در برنامه آماده‌سازی به همراه چهار جلسه دو ساعته بازخورد دهی شرکت کرده بودند. نتایج مطالعه به روشنی نشان داد که گروه‌های آماده‌سازی در مقایسه با دو گروه اول به نتایج قابل ملاحظه‌تری دست یافته‌اند. ضمن اینکه گرروه آماده‌سازی و گروهی که از چهار جلسه دو ساعته بازخورد‌دهی برخوردار شده بودند. تغییرات مثبت‌تری را در بین کلیه این گروه‌ها نشان دادند. این یافته‌ها به شکل‌گیری پرسشنامه آماده‌سازی انجامید که از آن برای سنجش زوجین بهره گرفته می‌شود.
۲-۳-۳-۲- ریشه‌های نظری برنامه آماده سازی- غنی‌سازی السون
نسخه ۲۰۰۰ برنامه آماده‌سازی – غنی‌سازی، یک برنامه پیش از ازدواج جامع و برخوردار از پایه و اساس نظری و تجربی و شواهد بالینی مرتبط با زوجین می‌باشد. این برنامه با مد نظر قرار دادن چهار نکته مهم، به یک رویکرد پیشگیرانه موثر تبدیل شده است. این چهار نکته عبارتند از: ۱- باید عوامل مرتبط با موفقیت زناشویی شناسایی شود. ۲- باید زوجین در ارتباط با عوامل فوق الذکر سنجش گردند. ۳- با ارائه بازخورد و تمرینات به زوجین باید به آنها در حل مشکلات مشکل‌زا کمک نمود. و ۴- زوجین به تمرینات کسب مهارت نیازمندند که به مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض تاکید داشته باشند. ابزار یا برنامه‌ای که درصدد بهبود ارتباط زوجین است باید بتواند اطلاعاتی را در خصوص عوامل تعیین کننده در شکل‌گیری و تحول روابط قبل از ازدواج که پیش‌بینی‌کننده رضایت و ثبات زناشویی است، به دست بیاورد.
۲-۳-۳-۳- اهداف برنامه آماده‌سازی-غنی‌سازی اولسون
برنامه آمادگی سازی- غنی‌سازی دارای شش هدف است که هر یک از این اهداف دارای یک تمرین جداگانه می‌باشد. این شش هدف از این قرار هستند: کمک به زوجین در شناسایی و تکیه نمودن بر نقاط قوت رابطه و شناسایی حیطه‌هایی از رابطه که مشکل‌زا بوده یا نیازمند برنامه‌های غنی‌سازی می‌باشد، آموزش زوجین به منظور ارتباط موثرتر در زمینه موضوعات مهم، حل موضوعات مشکل‌زا با بهره گرفتن از الگوی حل تعارض ده مرحله‌ای، کند و کار و موضوعات مربوط به خانواده اصلی با بهره‌گیری از نقشه زوجین و خانواده، طرح‌ریزی برنامه‌ای برای نیل به اهداف فردی، زوجینی و خانوادگی، برنامه آماده‌سازی- غنی‌سازی پنج تمرین را برای کمک به زوجین در دستیابی به این اهداف طراحی نموده است. که هدف از آنها تشویق زوجین به همیاری و برنامه‌ریزی با یکدیگر برای مواجهه باموضوعات مهم می‌باشد (اولسون و اولسون، ۱۹۹۹).
تمرین ۱: سهیم شدن نقاط قوت و رشد آفرین
هر یک از زوجین سه حیطه که احساس می‌کنند از حیطه‌های رشد آفرین رابطه آنان محسوب می‌شود، انتخاب می‌نمایند. سپس هر یک از آنها تشویق می‌شود تا آنچه را که نقطه قوت رابطه می‌پندارد با دیگری در میان بگذارد.
تمرین ۲: تهیه یک فهرست از درخواست‌ها
جرات‌ورزی و گوش‌دادن فعال دو مهارت مهم هستند که در تمریین ارتباطی شماره دو زوجین بر آنها تاکید می‌شود. زوجین سه کار که از همسر خود انتظار دارند در اکثر مواقع انجام دهد را فهرست می‌کنند و به نوبت آن را با هم در میان می‌گذارند، که در این میان گذاردن خواست‌ها باعث افزایش جرات‌ورزی آنان در قبال یکدیگر می‌شود.
تمرین ۳: مراحل حل تعارض زوجین
در این تمرین مشاور یک فرایند ده مرحله‌ای را برای حل تعارضات، در خلال یک جلسه بازخورد‌دهی به زوجین معرفی می کند سپس زوجین با انتخاب یک موضوع خاص، به عنوان تکلیف بر روی آن کار می‌کنند.
تمرین ۴: طرح‌ها و بودجه مالی
در این تمرین از زوجین درخواست می‌شود تا جدول‌بندی بودجه را تکمیل نموده و هر یک فهرستی از اهداف مالی کوتاه و بلند مدت خود تهیه نمایند. این تمرین غالبا به شکل یک تکلیف به زوجین ارائه می‌شود. در این بین مشاور می‌تواند برای طرح‌ریزی یک بودجه‌بندی واقع بینانه و عملی و تعیین اهداف مالی کوتاه و بلند مدت به زوجین کمک نماید (اولسون و دیفراین^[۱۴۴]، ۱۹۹۷).

3. 3. 3. تأمین امنیت برای برگزاری اجتماعات، تشکل‌ها، راهپیمایی‌ها، و فعالیت‌های قانونی و مجاز و ممانعت و جلوگیری از هر گونه تشکل و راهپیمایی و اجتماع غیر مجاز و مقابله با اغتشاش، بی‌نظمی و فعالیت‌های غیر مجاز.
   
   

   

3. 3. اقدام لازم در زمینه کسب اخبار و اطلاعات در محدوده وظایف محوله و همکاری با سایر سازمان‌ها و یگان‌های اطلاعاتی کشور در حدود وظایف آنها.

3. 3. حراست از اماکن، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات طبقه بند ی شده غیر نظامی و حفظ حریم آنها به استثناء موارد حساس و حیاتی به تشخیص شورای عالی امنیت ملی، که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.

3. 3. حفاظت از مسئولین و شخصیت‌های داخلی و خارجی در سراسر کشور به استثناء داخل پادگان‌ها و تأسیسات نظامی، مگر در مواردی که بنا به تشخیص شورای عالی امنیت ملی اصل انقلاب و یا دستاوردهای آن در معرض خطر باشد که به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.

3. 3. جمع‌ آوری سلاح و مهمات و تجهیزات غیر مجاز و صدور پروانه نگهداری و حمل سلاح شخصی و نظارت بر نگهداری و مصرف مجاز مواد ناریه با هماهنگی وزارت اطلاعات برابر طرح‌های مصوب شورای امنیت کشور.

3. 3. انجام وظایفی که بر طبق قانون به عنوان ضابط قوه قضاییه به عهده نیروی انتظامی محول است از قبیل:

الف. مبارزه با مواد مخدر.
ب. مبارزه با قاچاق.
ج. مبارزه با منکرات و فساد.
د. پیشگیری از وقوع جرم.
ه. کشف جرایم.
و. بازرسی و تحقیق.
ز. حفظ آثار و دلایل جرم.
ح. دستگیری متهمین و مجرمین و جلوگیری از فرار و اختفاء آنها.
ط. اجرا و ابلاغ احکام قضایی.

9. 9. انجام امور مربوطه به تشخیص هویت و کشف علمی جرم.

9. 9. مراقبت و کنترل از مرزهای جمهوری اسلامی ایران، اجرای معاهدات و پروتکل‌های مصوبه مرزی و استیفای حقوق دولت و اتباع مرزنشین جمهوری اسلامی ایران در مرزها و محدوده انحصاری اقتصادی دریاها.

9. 9. اجرای قوانین و مقررات مربوط به گذرنامه (به جز گذرنامه سیاسی و خدمت) ، ورود و اقامت اتباع خارجی (با هماهنگی وزارت امور خارجه تحت پوشش دیپلماتیک) با هماهنگی وزارت اطلاعات (در مورد ورود و خروج و اقامت اتباع خارجی و صدور گذرنامه) .

9. 9. اجرای قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی و امور توزیع و حفظ حریم راه‌های کشور.

9. 9. اجرای قوانین و مقررات وظیفه عمومی.

9. 9. نظارت بر اماکن عمومی و انجام سایر امور مربوط به اماکن مذکور برابر مقررات مصوب.

9. 9. همکاری با سایر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در مواقع لزوم و بنا به دستور.

9. 9. همکاری با دبیرخانه پلیس بین الملل (اینترپول) .

9. 9. همکاری با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت، بانک‌ها و شهرداری‌ها در حدود قوانین و مقررات مربوط.

9. 9. همکاری با سازمان‌های ذی ربط در جهت ایجاد و توسعه زمینه‌های فرهنگی لازم به منظور کاهش جرایم و تخلفات و تسهیل وظایف محوله.

9. 9. انجام امور امدادی و مردم یاری در مواقع ضروری ضمن هماهنگی با مراجع ذی ربط.

9. 9. سازماندهی، تجهیز، آموزش یگان‌های انتظامی و آماده کردن آنها جهت اجرای مأموریت محوله

9. 9. تأمین و حفاظت تأسیسات، سربازخانه‌ها و قرارگاه‌های مربوط.

9. 9. تأمین دفاع هوایی تأسیسات و نقاط حساس مربوط، در حد برد سلاح ضد هوایی سازمانی، با هماهنگی و کنترل عملیات نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران.

9. 9. تأمین نیازهای پزشکی پرسنل و اداره بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های مربوط.

9. 9. تهیه طرح نیازمندی‌های لجستیکی و اقدام در جهت تهیه و خرید اقلام خدماتی که از سوی فرماندهی کل نیروهای مسلح به عهده نیروهای انتظامی واگذار می‌‌گردد. همچنین اقدام جهت خرید املاک و احداث تأسیسات مورد نیاز برابر طرح‌های مصوب.

9. 9. تلاش مداوم و مستمر در جهت حفظ و صیانت سازمان در زمینه‌های امنیتی.

9. 9. تلاش مداوم و مستمر در جهت حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامی در نیروی انتظامی.

علاوه بر وظایفی که در مواد بالا ذکر شد، در ماده (۴۲) قانون آ.د.ک مقامات رسمی و مأمورین پلیس نیز مکلف شده‌اند تا دستورات مقامات قضایی را فوری به موقع اجرا گذارند. همچنین تصریح گردیده که متخلفین از این مقرره قانون به مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم می‌‌گردند. این مقرره قانونی در واقع تکرار بخش‌هایی از وظایفی است که در ماده (۴) ق. نیروی انتظامی و ماده (۱۵) به بعد ق.آ.د.ک و مواد (۵۷۰) به بعد ق.م. اسلامی ۱۳۷۵ آمده است.
همچنین در ماده (۴۳) قانون آ.د.ک با طبقه بند ی جرایم به جرایم منافی عفت و جرایم غیر منافی عفت، به مقامات قضایی صرفاً اجازه داده شده تا در غیر موارد منافی عفت، اجرای تفتیش یا تحقیق از شهود و مطلعین یا جمع‌ آوری اطلاعات و دلایل و امارات جرم و یا هر اقدام دیگری را که برای کشف جرم لازم بدانند^[۲۳] با تعلیمات لازم به ضابطین ارجاع نمایند.
قانونگذار در ماده (۴۵) مخفی بودن متهم یا معین نبودن و یا عدم دسترسی به او را دلیل موجهی برای توقف اقدامات ضابطین در خصوص کشف و تحقیقات راجع به جرم نمی‌‌داند.
غیر از مواد قانونی مذکور، به موجب ماده (۲۲۱) همین قانون رسیدگی به جرایم اطفال صرفاً توسط دادگاه انجام خواهد شد که با توجه به پیش‌بینی تخصصی اطفال و نوجوانان در لایحه آیین دادرسی کیفری پیشنهادی قوه قضاییه، به نظر می‌‌رسد که به تصویب این لایحه ممنوعیت انجام اقدامات کشف جرایم اطفال از سوی کارکنان پلیس نیز بر طرف شود.
با تصویب قانون اصلاح قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب ۱۳۷۸، تغییرات خاصی در وظایف و اختیارات سازمان و کارکنان پلیس ایجاد نگردید. البته ریاست و نظارت بر ضابطین دادگستری که به موجب ماده (۱۷) قانون آ.د.ک ۱۳۷۸ بر عهده روسای حوزه قضایی بود، با اصلاح و جایگزینی با بند «ب» ماده (۳) به دادستان محول شد^[۲۴].
با توجه به مقررات قانونی ناظر بر وظایف و اختیارات پلیس، می‌‌توان وظایف و اختیارات آنان به طور کلی به چهار دسته تقسیم نمود: دسته اول؛ آن دسته از وظایف و اختیاراتی است که در مقررات قانونی رأساً از سوی قانونگذار تصریح شده است. دسته دیگر از این وظایف و اختیارات ناظر به وظایف و اختیاراتی است که مقامات قضایی اعم از مقامات دادسرا و مقامات دادگاه به موجب تجویز قانونگذار به آنان ارجاع می‌‌نمایند. دسته سوم ناظر بر تکالیف انتظامی و پیشگیری است و چهارمین گروه از وظایف این سازمان، به خدمت اداری و انتظامی اختصاص دارد که به اختصار درباره آنان اشاراتی شد^[۲۵].
فصل دوم: مبانی و منابع مسئولیت مدنی پلیس
مبانی و منابع مسئولیت مدنی را می‌‌توان بر اساس قواعد فقهی و حقوقی و قوانین موضوعه بنا نهاد. سیری در نوشته فقها و حقوقدانان و نیز توجه به این نکته که تقسیم‌بندی مطالب غالباً جنبه ذهنی و گاه سلیقه‌ای دارد ما را رهنمون می‌‌سازد که برای فهم و درک بهتر و راحت‌تر به تقسیم‌بندی منابع مسئولیت مدنی روی آوریم.
مبحث اول: مبانی فقهی مسئولیت مدنی پلیس
ازدیدگاه اسلام هیچ زیانی نباید بدون جبران باقی بماند همین که ضرر ناروا وقابل انتساب ناشی ازفعل زیان‌بار وارد شد شخص مسئول جبران خسارت وارده به زیان‌دیده می‌‌باشد وتفاوتی ندارد عامل زیان شخص حقیقی باشد یا حقوقی خسارت به اموال باشد یا جسمانی عین باشد یا منفعت خسارت باید جبران گردد برای جلوگیری از اطاله کلام به شرح هریک ازقواعد ذیل خواهیم پرداخت.
گفتار اول: قاعده اتلاف
اتلاف به معنی تلف گردانیدن یا تلف نمودن است.^[۲۶] تلف کردن آنگاه تحقق می‌‌یابد که فعلی انجام گیرد و بلاواسطه موجب از بین رفتن مال دیگری شود. خواه مال از نظر مادی نابود شود و خواه خاصیت خود را از دست دهد هر چند از نظر فیزیکی از بین نرفته باشد، همین که عرفاً ارزش خود را از دست دهد اتلاف محقق شده است.
علاوه بر این در اتلاف، فعل باید بلاواسطه منجر به حادثه‌ای زیان‌بار شود. یعنی فعل بدون دخالت واسطه‌ی دیگری منجر به زیان می‌‌شود اعم از اینکه واسطه مذکور ناشی از فعل شخص یا ناشی از عامل قهری باشد. به عنوان مثال اگر مأموری در اجرای قانون به کارگیری سلاح به سمت خودرو تیراندازی نماید و تیر به وسیله‌ی مذکور اصابت ننماید لیکن در اثر ترس یا دستپاچگی راننده، از مسیر منحرف و خسارتی بر آن وارد شود و انحراف به عنوان عامل قهری صورت گیرد عمل مأمور به علت اینکه بلاواسطه موجب خسارت نگردیده اتلاف محسوب نمی‌‌گردد. بنابراین باید بین عمل متلف و ضرر حاصله مناسبت ذاتی وجود داشته باشد.^[۲۷]
اتلاف در فقه اسلامی تحت عنوان مباشرت مطرح شده است. از نظر لغوی مباشرت یعنی بالشخصه در کاری قیام کردن و نزدیک نمودن امری یا چیزی به خود.^[۲۸]
در فقه مالکی در تعریف مباشرت آورده‌اند: به آنچه گفته می‌‌شود که عادتاً منجر به نابودی می‌‌شود بدون اینکه واسطه‌ای در بین باشد.^[۲۹]
در فقه شافعی مباشرت عبارت است از آنچه که در تلف اثر می‌‌گذارد و به واسطه‌ی آن حاصل می‌‌شود.^[۳۰]

جدول شماره ۴-۸ پرسش های مربوط به حیطه ساختار و وظایف ۱۴۱
جدول شماره ۴-۹ پرسش های مربوط به حیطه عوامل محیطی و گروه های ذینفع ۱۴۲
جدول شماره۴-۱۰ پرسش های مربوط به حیطه رسالت و اهداف ۱۴۳
جدول شماره ۴-۱۱ پرسش های مربوط به حیطه استراتژی ها و خط مشی ها ۱۴۳
جدول شماره ۴-۱۲ پرسش های مربوط به حیطه ساختار و وظایف ۱۴۴
جدول شماره ۴-۱۳ پرسش های مربوط به حیطه عوامل محیطی و گروه های ذینفع ۱۴۵
جدول شماره ۴-۱۴ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف دو وضعیت موجود و مطلوب
برای حیطه رسالت و اهداف ۱۴۷

جدول شماره ۴-۱۵نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف دو وضعیت موجود و مطلوب
برای حیطه استراتژی ها و خط مشی ها ۱۴۸
جدول شماره ۴-۱۶ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف دو وضعیت موجود ومطلوب
برای حیطه ساختار و وظایف بانک ها ۱۵۰
جدول شماره ۴-۱۷ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف دو وضعیت موجود و مطلوب
برای عوامل محیطی و گروه های ذینفع ۱۵۱
جدول شماره ۴-۱۸ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و اهداف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت موجود ۱۵۳
جدول شماره ۴-۱۹ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و اهداف و
ساختار و وظایف در وضعیت موجود ۱۵۴
جدول شماره ۴-۲۰ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و اهداف و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت موجود ۱۵۴
جدول شماره ۴-۲۱ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه ساختار و وظایف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت موجود ۱۵۵
جدولشماره ۴-۲۲ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه استراتژی ها و خط مشی ها و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت موجود ۱۵۶
جدولشماره ۴-۲۳ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه ساختار وظایف و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت موجود ۱۵۶
جدول شماره ۴-۲۴ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و اهداف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت مطلوب ۱۵۷
جدول شماره ۴-۲۵ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و
اهداف و ساختار و وظایف در وضعیت مطلوب ۱۵۸ جدول شماره ۴-۲۶ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه رسالت و اهداف و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت مطلوب ۱۵۸
جدول شماره ۴-۲۷ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه ساختار و وظایف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت مطلوب ۱۵۹ جدول شماره۴-۲۸نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه استراتژی ها و خط مشی ها و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت مطلوب ۱۶۰
جدول شماره ۴-۲۹ نتایج آزمون ویل کاکسون برای دو حیطه ساختار و وظایف و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت مطلوب ۱۶۰
جدول شماره ۴-۳۰ نتایج آزمون آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه رسالت و اهداف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت موجود ۱۶۱
جدول شماره ۴-۳۱ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه رسالت و اهداف و
ساختار و وظایف در وضعیت موجود ۱۶۲
جدول شماره ۴-۳۲ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه رسالت و اهداف و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت موجود ۱۶۳
جدول شماره ۴-۳۳ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه ساختار و وظایف و
استراتژی ها و خط مشی ها در وضعیت موجود ۱۶۳
جدولشماره ۴-۳۴ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه استراتژی ها و خط مشی ها و
عوامل محیطی و گروه های ذینفع در وضعیت موجود ۱۶۴
جدول شماره ۴-۳۵ نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای دو حیطه ساختار و وظایف و

۶ . فرانشیز تکه ای یا پاره گونه^[۱۲۰]: که گیرنده ی امتیاز، قبل از دریافت آن، در تجارت مشابه و یا مربوط، به فعالیت مشغول بوده و در واقع فقط یک فعالیت جدید (فرانشیز) را نیز به تجارت قبلی خود می افزاید .
بر پایه این روش ها و دیگر روش های موجود، روابط طرفین یک قرارداد فرانشیز تغییرات عمده ای می یابد که هر کدام باید جداگانه بررسی شود، ولی به عنوان فصل مشترک می توان برخی جنبه های روابط طرفین را این گونه نظام مند ساخت.
الف: مشخصات کلی

1. 1. استقلال: در یک قرارداد فرانشیز، برخلاف قراردادهای نمایندگی یا توزیع، استقلال عمل طرفین در حد اعلا حفظ می شود (به جز برخی شیوه های خاص، مثل فرانشیز شراکتی). اعطاکننده و گیرنده در عین داشتن رابطه قراردادی، به عنوان دو تاجر کاملاً متمایز عمل می کنند، به طوری که بند C ماده ی ۴ آیین نامه ی ۴۰۸۷/۸۸ ، گیرنده را ملزم به اعلام هویت خود به عنوان یک تاجر مستقل می داند و آن را با هویت مشترک شبکه ی فرانشیز در تعارض نمی داند. این امر، به خصوص در بحث تعیین قیمت فروش مجدد توسط گیرنده ی امتیاز، نمود پیدا می کند.

1. 1. 1. همکاری: با این حال، استقلال عمل اشاره شده، مانع از این نمی شود که همکاری و تشریک مساعی به عنوان یکی دیگر از عناصر اساسی رابطه طرفین مطرح نشود. آن ها در نهایت در سود شریک اند و برای رسیدن به سود بیش تر مجبور به هماهنگی و همراهی با یکدیگر هستند. این همکاری تا جایی است که در برخی موارد دادگاه ها برای طرفین مسئولیت مشترک در نظر می گیرند.

   

1. 1. شخصی بودن قرارداد: یکی دیگر از جنبه های مهم روابط طرفین در قرارداد فرانشیز، شخصی بودن^[۱۲۱]قرارداد فرانشیز است. فرانشیز قراردادی است که هویت و شخصیت هر یک از طرفین برای دیگری بسیار با اهمیت است و به همین علت، معمولاً در قراردادهای فرانشیز شرط می شود که قرارداد با مرگ یا ورشکستگی یکی از طرفین (به خصوص گیرنده ی امتیاز) به پایان برسد یا در صورتی که گیرنده ی امتیاز خود اقدام به عمل در زمینه ی قرارداد ننماید، اعطاکننده حق فسخ قرارداد را داشته باشد. مسئله ی شخصی بودن در جایی که گیرنده ی امتیاز شخص حقیقی باشد معمولاً با مشکل خاصی مواجه نمی شود، ولی در جایی که گیرنده ی امتیاز شخص حقوقی باشد، برای اطمینان اعطاکننده ی امتیاز از حسن انجام کار، در قرارداد شرط می شود که شخص خاصی که برای اعطاکننده ی امتیاز شناخته شده یا دارای خصوصیات ویژه ای باشد، مدیریت شرکت را به دست گیرد .

در کنار این مسائل کلی هر یک از طرفین قرارداد فرانشیز هم دارای حقوق و تکالیف ویژه ای است.
ب: تعهدات اعطاکننده ی فرانشیز

1. 1. اعطای امتیاز: اصلی ترین تعهد اعطاکننده ی امتیاز، اعطای امتیاز قانونی، مشخص و بدون مشکل به گیرنده ی امتیاز است. حقوقی که اعطا می شود، باید به طور قانونی ثبت شده باشد و اعطاکننده ضامن اعتبار این حقوق است. این انتقال هم چنین حق استفاده از این امتیازات و حقوق را نیز در بر می گیرد. این قید برای جلوگیری از بروز تفاسیر و اختلافات احتمالی لازم است.

1. 1. انتقال دانش تجربی و فنی: این تعهد در واقع مکمل وظیفه قبل است. انتقال امتیاز بدون انتقال تجربیات و دانش فنی در خصوص موضوع فرانشیز بی فایده است و اگر قرارداد فرانشیز فاقد قید انتقال دانش تجربی باشد، قرارداد لغو و غیر قابل اجرا خواهد بود. گیرنده ی امتیاز بر پایه ی این دانش و تجربه ساختار عملیاتی خود را بنا کرده و به پیش می برد.^[۱۲۲]

1. 1. مشاوره و یاری رسانی: اعطاکننده ی امتیاز موظف است در طول حیات قرارداد (قبل از شروع به کار تا هنگام فسخ قرارداد) گیرنده را در زمینه های مختلف مربوط به فرانشیز مورد مشاوره قرار دهد. این مشاوره، امور متعددی، از جمله مسائل بازرگانی، فنی، تکنولوژیک، بازاریابی، حقوقی و … را در بر می گیرد. هم چنین وی باید از کمک رسانی به گیرنده در شرایط عادی و به ویژه در شرایط بحرانی کوتاهی نکند؛ برای مثال، در یافتن محل مناسب برای فعالیت، یا در ایجاد ساختار فعالیت، به او کمک کند، یا در هنگام شرایط فورس ماژور فوراً تشکیلات وی را یاری نماید.

1. 1. حفظ انحصار گیرنده ی امتیاز: هدف گیرنده ی امتیاز از ورود به شبکه ی فرانشیز، منفعت و سودبری است و این مهم در صورت انحصاری نبودن فعالیت وی محقق نمی شود. معمولاً تمامی قراردادهای فرانشیز به صورت انحصاری منعقد می شوند و اعطاکننده ی امتیاز متعهد می شود که در سرزمین مورد عمل گیرنده ی امتیاز به شخص دیگری فرانشیز اعطا نکند. انحصار گیرنده ی امتیاز گاهی فعالیت اعطاکننده ی امتیاز را نیز در بر می گیرد و وی نمی تواند در درون سرزمین مورد عمل گیرنده مستقلاً (در حیطه ی مربوط به فرانشیز اعطاشده) فعالیت کند.

ج: تعهدات گیرنده ی امتیاز

1. 1. تعهد به عدم رقابت با اعطاکننده ی امتیاز: همان گونه که اعطاکننده ی امتیاز نباید انحصار گیرنده را در مناطق مورد عمل قرارداد بشکند، گیرنده نیز ملزم است محدودیت هایی را رعایت نماید. برای مثال، گیرنده نمی تواند در خارج از مرزهای منطقه ی مورد عمل خود به تجارت مورد نظر بپردازد؛ هم چنین وی از تجارت کالاهای رقیب نیز ممنوع است. البته او می تواند آزادانه به تجارت کالاهای غیر مرتبط با فرانشیز، که در رقابت با موضوع قرارداد نباشند، بپردازد (چه در داخل سرزمین مورد عمل و چه در خارج از آن)؛ مگر این که در توافق طرفین، خلاف آن مقرر شده باشد. ممنوعیت رقابت، معمولاً پس از ختم قرارداد نیز برای یک دوره (معمولاً یک سال) ادامه دارد.

1. 1. تعهد به حفظ دانش تجربی، اسرار تجاری و روش های مربوط به فرانشیز^[۱۲۳]: گیرنده ی امتیاز متعهد است دانش تجربی و اطلاعات را که اعطاکننده ی امتیاز درباره ی حقوق مالکیت معنوی خود به او انتقال داده است، فقط در شبکه ی فرانشیز به کار گیرد و از هر گونه استفاده از آن ها خارج از موضوع قرارداد بپرهیزد. هرگونه انتقال این امور به اشخاص ثالث هم، به هر نحو، ممنوع است؛ مثلاً گیرنده نمی تواند فروشگاه خود را، بدون موافقت اعطاکننده، به دیگری انتقال دهد (که موجب انتقال دانش تجربی یا دیگر حقوق مالکیت معنوی بشود). این ممنوعیت، به ویژه در دوران پس از پایان قرارداد نیز ادامه دارد.

1. 1. پرداخت حقوق مالی اعطاکننده: گیرنده باید حقوق مالی اعطاکننده، اعم از پیش پرداخت، حق تألیف، حق امتیاز، پورسانت و دیگر موارد توافق شده را منظماً پرداخت نماید.

1. 1. عمل بر طبق روش فرانشیز و تلاش برای حفظ اعتبار و شهرت و ارزش تجاری آن: فرانشیز شبکه ای است متحدالشکل و یکسان که گیرنده ی جدید نیز باید دقیقاً مطابق روش و شکل آن عمل کند و اعمال خود را در جهت حفظ و یک نواختی آن تنظیم نماید و در این راه از انجام هر گونه تغییری در ساختار شبکه، به هر شکل، بپرهیزد.

هم چنین وی باید به عنوان جزئی از شبکه، تمامی تلاش خود را در جهت حفظ و ارتقای اعتبار، خوش نامی، شهرت و ارزش شبکه ی فرانشیز به کار گیرد؛ از جمله، نگه داری ذخیره ی متناسب برای پاسخ گویی همیشگی به درخواست های مشتریان، تبلیغات مناسب و گسترده، توجه به نظر مشتریان و … .
۵ . پذیرش نظارت و بازرسی اعطاکننده ی امتیاز: برای هر چه بهتر انجام شدن امور، به خصوص مسائل مربوط به بند قبل، اعطاکننده ی امتیاز باید به طور مرتب اقدام به نظارت و بازرسی روند فعالیت گیرنده ی امتیاز بنماید و گیرنده نیز باید همکاری کامل را در این باره به عمل آورد. این روند به سود طرفین است. اعطاکننده از انحراف روند کار گیرنده، و در نتیجه، ورود لطمه و زیان به کل شبکه جلوگیری می کند و گیرنده نیز با آگاهی از نواقص و کاستی ها، فعالیت و تجارت خود را بهبود می بخشد.
۶ . مطلع ساختن اعطاکننده ی امتیاز: گیرنده باید اعطاکننده ی امتیاز را از هر گونه تجاوز به حقوق مالکیت فکری و معنوی وی در سرزمین مورد عمل خود، برای اقدام قانونی وی، آگاه سازد یا در صورت داشتن مجوز قانونی، خود مستقیماً اقدام کند.
مبحث سوم : قراردا دجوینت ونچر
با توجه به نیافتن معادل دقیق اصطلاح جوینت ونچر باید گفت احتیاطهای بیش از حد برخی کشورهای تازه استقلال یافته یا کشورهایی که در گذشته منافع ملی آنها مورد تجاوز کشورهای قدرتمند قرار گرفته، در امر سرمایه گذاری خارجی، از جمله دلایل این عدم استقبال است. عدم راهیابی این نهاد حقوقی به ادبیات حقوقی نیز از جمله ی آن دلایل است.
در مورد تاریخ و چگونگی ورود این تکنیکِ حقوقی در عرصه ی تجارت اختلاف نظر وجود دارد، اما وجود این تکنیکِ حقوقی و کارآیی آن در عرصه ی تجارت بین الملل انکارناپذیر است.
گفتار اول :مفهوم جوینت ونچر «J.V»
حقوق دانان ایران برای یافتن معادل فارسی «J.V.» از اصطلاحات مختلفی استفاده کرده اند که مورد مناقشه ی بعضی دیگر قرار گرفته است. برخی « جوینت ونچر.» را «قرارداد مشارکت» تعریف کرده اند، اما به نظر بعضی از حقوق دانان، این تعبیر صحیح نیست؛ زیرا این اصطلاح برای اولین بار در قراردادهای نفتی، به معنای قرارداد مشارکت، در مقابل قرارداد «امتیاز» به کار رفت، در حالی که « جوینت ونچر.» الزاما یک قرارداد نیست و در برخی موارد، ماهیت حقوقی شرکت به خود می گیرد. به نظر این حقوق دانان بهتر است با توجه به ماهیت حقوقیِ انعطاف پذیر تکنیک « جوینت ونچر.»، از اصطلاح «مشارکت انعطاف پذیر» استفاده شود. ^[۱۲۴]برخی دیگر تعبیر «مشارکت انتفاعی» را در ترجمه ی « جوینت ونچر.» به کار برده اند. به نظر آنان معادل های پیشنهادی «شرکت مشترک»، «شرکت مختلط»، «سرمایه گذاری مشترک» و غیره از دقت لازم برخوردار نیست؛ زیرا « جوینت ونچر.» همواره به شکل شرکت نیست و سرمایه گذاری نیز یکی از فعالیت های ناشی از آن است. به نظر آنان، با توجه به ماهیت حقوقی « جوینت ونچر.» که مشارکتی بودن آن است و با توجه به قصد انتفاعی که در آن موجود است، اصطلاح «مشارکت انتفاعی» تعبیری مناسب است. ^[۱۲۵]
با توجه به ماهیت حقوقی « جوینت ونچر.» و شکل هایی که این تکنیک حقوقی به خود می گیرد، بهترین تعبیر، تعبیر «مشارکت انعطاف پذیر» است؛ البته به منظور سهولت و به دلیل عدم وجود اجماع در ترجمه ی این اصطلاح، از علامت اختصاری « جوینت ونچر.»، بهره گرفته شده است.
برای « جوینت ونچر.» تعاریف مختلفی ذکر شده است که از قرار ذیل است:

1. 1. « جوینت ونچر.» یک موجود حقوقی با ماهیت مشارکتی برای انجام اشتراکی یک عمل تجاری خاص در مقابل منافع متقابل است.

1. 1. « جوینت ونچر.» واحد تجاری مشترکی است که توسط دو یا چند مشارکت کننده برای یک مقصود مشخص تجاری، مالی یا فنی ایجاد می شود .^[۱۲۶]

۳.به اجتماع دو یا چند شخص برای انجام امر تجاری واحد و به منظور کسب منفعت، «J.V.» می گویند.^[۱۲۷]

4. 4. طبق قانون شرکت های تجاری عربستان سعودی (مصوب ۱۹۶۵)، « جوینت ونچر.» عبارت است از: «ترکیبی از اشخاص که اشخاص ثالث از آن آگاهی ندارند.»^[۱۲۸]

4. 4. در قانون شرکت های تجاری کویت (مصوب ۱۹۶۰) نیز در تعریف « جوینت ونچر.» چنین آمده است: «یک مشارکت تجاری که بین دو یا چند نفر شکل می گیرد، به شرط این که مشارکت مزبور محدود به روابط بین شرکا باشد و در ارتباط با اشخاص ثالث معتبر نباشد.» ^[۱۲۹]

4. 4. برخی دیگر در تعریف « جوینت ونچر.» گفته اند: «J.V.» مشارکت دو یا چند شخص برای انجام یک پروژه ی خاص یا تعهد خاص با بهره گرفتن از مهارت های خاص، سرمایه ها و اندوخته ها، لیاقت ها، تجربیات و دانش حقوقی یکدیگر است. معمولا « جوینت ونچر.» برای انجام یک پروژه و فعالیت خاص و برای یک مدت زمان محدود به وجود می آید و مشارکت ها و معاضدت های طرفین می تواند به شکل سرمایه ی نقدی و پول، خدمات، سرمایه های فیزیکی از نوع ماشین آلات، تجهیزات یا حقوق معنوی مثل حق اختراع، حقوق انحصاری ثبت شده و امتیازات و یا ترکیبی از آنها باشد .

4. 4. « جوینت ونچر.» عبارت است از یک چارچوب حقوقی هم کاری، که در آن خطرهای احتمالی و مدیریت، میان طرفین تقسیم می شود.^[۱۳۰]

۸ بعضی نیز گفته اند: « جوینت ونچر.» دارای دو معنای خاص و عام است. « جوینت ونچر.» در معنای خاص، زمانی شکل می گیرد که دو شرکت گرد هم می آیند تا در قالب هویتی جدید، فعالیت تجاری مشخص و مشترکی را پی ریزی کنند. در معنای عام، « جوینت ونچر.» شامل هرگونه همکاری بین دو شرکت می شود؛ چه هویت جدیدی در حین آن خلق شود و چه نشود، حتی زمانی که توافق نامه ای تجاری سنتی، مانند توافق نامه ی انتقال دانش فنی یا توزیع محصول بین دو شرکت، تحت عنوان همکاری مشترک، منعقد شود و این توافق نامه ی سنتی نیز زیر دیگر عناوین همکاری، مانند توسعه ی مشترک محصولات باشد، باز هم مشمول تعریف عام همکاری مشترک است.^[۱۳۱]
۹ برخی دیگر معتقدند که یک تعریف استاندارد از نظر اقتصادی برای « جوینت ونچر.» متصور نیست و این واژه برای شرح و توضیح یک سلسله فعالیت های بین شرکت ها برای ادغام موقت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می گیرد. بعضی دیگر گفته اند: « جوینت ونچر.» یک اصطلاح دقیق حقوقی نیست. ^[۱۳۲]
۱۰ بعضی از حقوق دانان ایرانی نیز « جوینت ونچر.» را تعهّد مشترک دو شرکتِ ثبت شده با دو تاجر، یا یک تاجر و یک شرکت تجارتی، مبنی بر انجام کار یا امور معینی که معمولاً محدود به زمان محدودی است می دانند. بدین صورت که در « جوینت ونچر.» هر کدام از طرفین، شخصیت حقوقی خود را حفظ می کنند، ولی به موجب قرارداد، سازمان مستقلی برای انجام امری معین تشکیل می دهند که وظایف آن را به موجب قراردادی که تعهد مشترک یا همان « جوینت ونچر.» نامیده می شود، تعیین می کنند؛ ولی اغلب، مسئولیت هر یک از شرکت ها در مقابل مقاطعه دهنده تضامنی است و هر کدام از این شرکت ها متضامنا مسئول همان سازمان تعهد مشترک اند.^[۱۳۳]
گفتار دوم : قلمرو فعالیت « جوینت ونچر»