۹.۳۶۴۹۷

۸۱.۷۲۴۰

۲۷۰

سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده

۳.۲۶۸۶۴

۳.۴۷۲۲

۲۷۰

اهمال کاری تحصیلی

باتوجه به جدول بالا مشخص گردید چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (p=-0.001) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ بزرگتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید گردید.در نتیجه بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای معکوس وجود دارد.

همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار . .۸۱۵^**** می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار منفی می باشد بعبارت دیگر همزمان با افزایش سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده، اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان کاهش می یابد و برعکس.
فصل پنجم
بحث ونتیجه گیری
درک بسیاری از رفتارهای انسان به علت پیچیده بودن آن بسیار مشکل بوده و یکی از دغدغه‏های روانشناسان و پژوهشگران است، که به دلیل حساسیت رشته ای درصدد آنند علت و منشأ رفتار انسانی را کشف نمایند، یکی از این رفتارهای پیچیده اهمال‏کاری است. اهمال‏کاری یا به آینده موکول کردن کارها عادتی است که در بسیاری از افراد وجود دارد تا جایی که پژوهشگران بر این باورند که این ویژگی از تمایلات ذاتی انسان است. اهمال‏کاری عملی است که در نظر اول، هدفش خوشایند کردن زندگی است ولی در اغلب موارد جز استرس، به هم ریختگی و شکستهای پیاپی پیامد دیگری ندارد و این مطلب هم قابل ذکر است که تعللورزی همیشه مسأله‏ساز نیست، اما در اغلب موارد میتواند از طریق ممانعت از پیشرفت و عدم دسترسی به اهداف، پیامدهای نامطلوب و جبران‏ناپذیری به همراه داشته باشد.
۵-۲-خلاصه پژوهش :
این پژوهش در پنج فصل تدوین گردید،در فصل اول کلیات پژوهش شامل بیان مسئله ،ضرورت پژوهش ،سوالات پژوهش ، فرضیات پژوهش واهداف موردبررسی قرار گرفت .
در فصل دوم ادبیات پژوهش مورد بررسی قرار گرفت که نتایج حاصل از ادبیات پژوهش در قسمت نتایج همین فصل آورده شده است.
در فصل سوم روش پژوهش مورد بررسی قرار گرفت ومشخص گردیدکه جامعه آماری و پژوهش حاضر در برگیرنده کلیه دانش آموزان پسر مقطع متوسطه مشغول به تحصیل در سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲ در دبیرستانهای دولتی شهر آبدانان می باشد. نمونه ای به حجم ۲۷۰ نفر که به صورت نمونه گیری انتخاب شدند و انتخاب دانش آموزان با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی خوشه‏ای انجام شد ابتدا به صورت تصادفی از هر پایه تحصیلی چند کلاس و از کلاسهای منتخب نمونه به صورت تصادفی مشخص خواهد شد وروش جمع آوری اطلاعات میدانی پژوهش پرسشنامه می باشد.
در فصل چهارم نتایج سوالات پژوهش در دو قسمت آمار توصیفی و استنباطی مشخص گردید.در آمار توصیفی با استفاده ازشاخص های فراوانی و درصد و میانگین و نمودار به بررسی پژوهش پرداختیم و در آمار استنباطی با استفاده ازضریب همبستگی پیرسون به بررسی سوالات پژوهش پرداختیم که در نتایج آن در ادامه همین فصل آورده شده است.
۵-۲-نتایج پژوهش:
۵-۲-۱- نتایج مشخصات فردی گروه نمونه:
نتایج مشخصات فردی افراد گروه نمونه به شرح ذیل مشخص گردید:
۱- یافته های پژوهش نشان می دهد افراد که تحصیلات پدر آنها فوق لیسانس و بالاتر می باشد با۲.۶ درصد کمترین افراد گروه نمونه راتشکیل می دهند و افراد که تحصیلات پدر آنها فوق دیپلم می باشد با۳۱.۴۹ درصد بیشترین افراد گروه نمونه را تشکیل می دهند.
۲-یافته های پژوهش نشان می دهد افراد که تحصیلات مادر آنها فوق لیسانس و بالاتر می باشد با ۱.۴درصد کمترین افراد گروه نمونه راتشکیل می دهند و افراد که تحصیلات مادر آنها زیر دیپلم می باشد با۴۴.۸ درصد بیشترین افراد گروه نمونه را تشکیل می دهند.
۳- یافته های پژوهش نشان می دهد که افراد که دارای وضعیت اقتصادی بسیار خوب هستند با۱۱.۱۶درصد کمترین افراد گروه نمونه راتشکیل می دهند و افراد که دارای وضعیت اقتصادی متوسط هستند با ۳۳.۳۳درصد بیشترین افراد گروه نمونه را تشکیل می دهند.
۵-۲-۳- نتایج بررسی فرضیه های پژوهش :
الف )بررسی فرضیه اصلی پژوهش:
بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای وجود دارد.
از یافته های پژوهش مشخص گردید چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (p=0) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ کوچکتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید می گردد.در نتیجه بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه وجود دارد و همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار .۸۳۷ می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار مثبت می باشد بعبارت دیگر همزمان با افزایش سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده،تأخیر رضامندی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان نیز افزایش می یابد و برعکس.
ب)بررسی فرضیه های جزئی پژوهش :
-۱ بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با تأخیر رضا مندی تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان رابطه وجود دارد.
از یافته های پژوهش چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (p=0.001) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ کوچکتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید می گردد.در نتیجه بین عامل برو نگرایی و وابستگی به اینترنت رابطه معنی داری وجود دارد.همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار .۷۸۳^* می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار مثبت می باشد به عبارت دیگر، همزمان با افزایش بین عامل برو نگرایی و وابستگی به اینترنت رابطه معنی داری وجود دارد نیز افزایش می یابد و برعکس.
اینکه به تعویق انداختن رضامندی تحصیلی یک حوزه کشف نشده در پژوهش های روانشناختی قلمداد میگردد، اغراق آمیز نیست و فقدان پژوهش در این زمینه احساس میشود (بیمبنتی ، ۲۰۱۱ ) با این حال
( بیمبنتی، ۲۰۰۸) دلایلی را که اهمیت به تعویق انداختن رضامندی تحصیلی دانش آموزان را نشان می دهد، ذکر میکند. از جمله این دلایل، ارتباط مستقیم و تنگاتنگ به تعویق انداختن رضامندی تحصیلی با خودگردانی دانش آموز و تأثیر به تعویق انداختن رضامندی تحصیلی بر کیفیت یادگیری و پیشرفت تحصیلی می باشد.در مجموع این یافته هابا نتایج پژوهشی بیمبنتی و همکاران (۱۹۹۸) قابل قیاس است.
۲- بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان رابطه وجود دارد.
از یافته های پژوهش مشخص گردید باتوجه به جدول بالا مشخص گردید چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (۰.۰۱۲p=) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ کوچکتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید می گردد.در نتیجه بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای وجود دارد و همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار .۱۵۹* می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار مثبت می باشد بعبارت دیگر همزمان با افزایش سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده، اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان نیز افزایش می یابد و برعکس لازم به ذکر است به دلیل این که مقدار همبستگی از ۰.۵کوچکتر می باشد در نتیجه با وجود این که همبستگی مثبت می باشد اما شدید نیست.
نتایج تحلیل همبستگی باورهای فراشناختی و تعلل ورزی تحصیلی بیانگر این است که از بین مؤلفه های باورهای فراشناختی، عدم اطمینان شناختی مهمترین متغیر پیشبین برای تعلل ورزی تحصیلی به شمار میرود. این متغیر به باورهای فراشناختی فرد در زمینه بی کفایتی شناختی آنها در زمینه تحصیلی یا دیگر زمینه ها مربوط می شود.چنین باورهایی تا اندازه ای در نتیجه شکستهای پیشین در پیدا کردن راه حل برای مسایل پیشروی آنهاست؛ برای نمونه باور فرد که «به حافظه ام اعتماد ندارم» این به بیان دیگر باورهای فرد در زمینه عدم اطمینان شناختی میتواند تعلل ورزی تحصیلی را به خوبی پیش‏بینی کند. این بعد مربوط به باورهای منفی فرد در مورد عدم توانایی های شناختی و عملکرد حافظه می‏باشد. این افراد باورهایی منفی درباره کفایت شناختی خود دارند، در مورد توانایی های خود در آغاز یا تکمیل تکلیف تردید دارند و این موضوع افزایش اثرات منفی انگیزشی برای آغاز و تداوم تکلیف را در پی دارد، لذا در این شرایط افراد از نزدیک شدن به تکلیف اجتناب کرده و درگیر نمی شوند که در نهایت به افزایش رفتار تعلل ورزیدن در فرد می انجامد. همچنین از آنجا که احساس بی کفایتی و خود تردیدی از ویژگیهای افراد دارای تعلل ورزی است که احتمال شکست در آنها را افزایش میدهد و احساس گناه،افسردگی و تعلل بیشتر را به دنبال دارد، یافته پژوهش حاضر در این زمینه قابل تبیین است.
۳-بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان رابطه وجود دارد.
از یافته های پژوهش مشخص گردید چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (p=0.001) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ کوچکتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید می گردد.در نتیجه بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای وجود دارد.همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار .۸۶۰** می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار مثبت می باشد بعبارت دیگر همزمان با افزایش بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده، تأخیر رضامندی تحصیلی نیز افزایش می یابد و برعکس.
۴-بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر ستان آبدانان رابطه وجود دارد.
از یافته های پژوهش مشخص گردید چون سطح معنی داری آزمون یعنی مقدار (p=-0.001) از مقدار الفای آزمون یعنی مقدار ۰.۰۵ بزرگتر می باشد بنابراین فرضیه پژوهش تایید گردید.در نتیجه بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای معکوس وجود دارد.
همچنین با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی بین این دو متغیر مقدار . .۸۱۵^**** می باشد ،می توان نتیجه گرفت این ارتباط معنی دار منفی می باشد بعبارت دیگر همزمان با افزایش سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده، اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان کاهش می یابد و برعکس.
این یافته می تواند با نتایج پژوهش های اسپادا وهمکاران(۲۰۰۶)و حسینی و خیر(۱۳۸۸) در حیطه تعلل ورزی رفتاری و تصمیم گیری همسو باشد.
همچنین عدم اطمینان شناختی سبب می‏شود که افراد در عملکرد خود دچار تردید شده و احتمال ارزیابی منفی به وسیله دیگران در آنها افزایش یابد؛ در نتیجه میزان تعلل ورزی در آنها نسبت به وظایف بیشتر می شود. این دانش آموزان احساس بی کفایتی و خود تردیدی کرده و احتمال شکست در تحصیلات و به تبع آن در زندگی برای آنها افزایش می یابد. این امر به نوبه خود احساس گناه، اضطراب، افسردگی، سرشکستگی و درنهایت تعلل بیشتر را به دنبال داشت.
۵-۴-محدودیت های پژوهش:

• لازم به ذکر است که با وجود پیامدهای منفی اهمال کاری تحصیلی در زندگی تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان،پژوهش های اندکی در این زمینه انجام شده است.بنابراین امکان مقایسه نتایج بسیار محدود بود.

• در مورد سایر محدودیت های مطالعه حاضر می توان گفت که این پژوهش فقط در بین دانش آموزان پسر مقطع متوسطه مشغول به تحصیل در سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲ در دبیرستانهای دولتی شهر آبدانان اجرا شد،لذا امکان تعمیم نتایج حاصله به سایر مدارس کشور وجود ندارد.همچنین همچنین امکان بررسی رابطه اهمال کاری تحصیلی با متغیر های دیگر وجود نداشت. برخلاف محدودیت های ذکر شده و با عنایت به نتایج تحقیق، پیشنهاد می شود که در تحقیقات آینده رابطه متغیرهای دیگر از جمله تیپ های شخصیتی و اضطراب با اهمال کاری تحصیلی بررسی شود. همچنین با توجه به این که اهمال کاری تحصیلی در دانشجویان با سبک مقابله مسأله مداری کمتر از دو سبک دیگر بود، پیشنهاد می شود برنامه هایی جهت آموزش سبک مقابله مسأله مداری به دانشجویان، طرح ریزی و اجرا شود.

• عدم وقوف به اهمیت و ارزش تحقیقات از سوی پاسخ دهندگان.

• نگرانی آزمودنی ها از پاسخ گویی به هنگام تکمیل پرسشنامه در بعضی موارد.

• عدم وضوح فواید تحقیق بر پاسخ گویان ودر نتیجه احتمال عدم صداقت در پاسخگویی به پرسشنامه.

• عدم کنترل متغیرهای مداخله گرکه می تواند در نتایج تحقیق موثر باشد.

• عدم وجود فضا و امکانات محیطی مناسب جهت برگزاری جلسات.

تحقیق آزمایشی
تحقیق حاضر از نوع توصیفی است.
تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد.

تحقیق توصیفی را می توان به دسته های زیر تقسیم کرد:
تحقیق پیمایشی
تحقیق همبستگی
اقدام پژوهی
بررسی موردی
تحقیق پس- رویدادی (همان).
این تحقیق از نوع همبستگی و پس رویدادی است.
همانگونه که در فصل یک اشاره شد، در این پژوهش تلاش شده است تا رابطه بین محافظه کاری و بازده غیرعادی اولیه سهام عرضه های عمومی اولیه، مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین می توان گفت پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت، همبستگی محسوب می شود. به عبارت دیگر در این پژوهش به بررسی وجود رابطه و همبستگی بین متغیر ها از طریق رگرسیون می­پردازیم.

۴-۳- مسأله پژوهش

پژوهش علمی همواره با نوعی مسأله آغاز می شود و هدف آن پیدا کردن جواب مسائل با بهره گرفتن از روش های علمی است."مسأله به صورت یک جمله سوالی یا اظهاری است که بیان می کند چه رابطه ای بین متغیر ها وجود دارد؛ بیان صریح سوال و موضوع تحقیق از مهمترین و شاید سخت ترین مراحل تحقیق علمی است. اگر کسی می خواهد مسأله ای را حل کند باید توضیح دهد آن مسئله چیست، قصد انجام چه کارهایی را دارد و در پی یافتن پاسخ چه پرسش هایی است” (فرجی،۱۳۸۹: ۲۷).
همانطور که در فصل اول تشریح شد، تحقیق جاری در پی حصول به این نکته است که آیا با افزایش محافظه کاری و گزارشگری محافطه کارانه شرکت های ناشر، بازده غیر عادی کوتاه مدت سهام عرضه های عمومی اولیه که ناشی از قیمت گذاری کمتر از واقع این سهام می باشد، کاهش خواهد یافت یا خیر؟ بنابراین می‌توان گفت پرسش اصلی در این پژوهش این است که:

آیا بین محافظه کاری و بازده غیر عادی کوتا مدت سهام عرضه های عمومی اولیه رابطه معکوس وجود دارد یا خیر؟

و در صورت مثبت بودن پاسخ سوال فوق؛

آیا سطوح عدم تقارن اطلاعاتی بین ذینفعان درگیر در فرایند عرضه های عمومی اولیه، بر رابطه اشاره شده فوق تاثیر دارد یا خیر؟

۵-۳- فرضیه تحقیق

“پژوهشگر پس از انتخاب و تعیین مسأله، اقدام به بیان فرضیه پژوهشی می کند. فرضیه در حقیقت راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخگویی به مسئله است. به همین دلیل، تدوین یک فرضیه مناسب بستگی به چگونگی بیان یک مسئله دارد” (دلاور،۱۳۹۰: ۶۰).
با توجه به آنچه که در فصل اول بیان شد، پیش بینی می شود افزایش در سطوح محافظه کاری از سوی شرکت های ناشر از یک طرف بهبود در کیفیت اطلاعات مالی شرکت ها را به همراه داشته و از سوی دیگر با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی میان ذینفعان درگیر در فرایند عرضه های عمومی اولیه، منجر به کاهش قیمت گذاری های کمتر از واقع این سهام و در نهایت منجر به کاهش بازده غیرعادی اولیه سهام عرضه های اولیه گردد. از این رو، در این پژوهش که رابطه بین محافظه کاری و بازده غیرعادی کوتاه مدت سهام عرضه های عمومی اولیه را بررسی می کند، فرضیه هایی بشرح زیر مطرح می شود:
فرضیه اصلی : محافظه کاری با بازده غیرعادی کوتاه مدت سهام عرضه های عمومی اولیه، رابطه معکوس دارد.
فرضیه فرعی : رابطه محافظه کاری با بازده غیرعادی کوتاه مدت سهام عرضه های عمومی اولیه در شرکت های با سطح بالای عدم تقارن اطلاعاتی نسبت به شرکت های با سطح پایین عدم تقارن اطلاعاتی، قوی تر است.

۶-۳- قلمرو پژوهش

با توجه به موضوع مطرح شده در این پژوهش که رابطه بین محافظه کاری و بازده غیرعادی کوتاه مدت سهام عرضه های عمومی اولیه را در بین شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار ایران می سنجد، می توان گفت قلمرو مکانی پژوهش حاضر، بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
از بعد زمانی نیز، قلمرو زمانی پژوهش همانگونه که در فصل اول ارائه گردید، سال­های مالی ۱۳۸۲ الی ۱۳۹۱ را پوشش می دهد.

۷-۳- جامعه و نمونه آماری

“یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه ­ای از افراد یا واحد ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند” (سرمد و دیگران،۱۳۸۹: ۱۷۷). با توجه به این تعریف و موضوع پژوهش حاضر می توان گفت جامعه آماری این پژوهش را شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ۱۳۸۲ لغایت ۱۳۹۱دانست که سهام آنها برای اولین بار به عموم عرضه شده اند.
از آنجا که به دلیل برخی ناهمگونی ها در بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، امکان بررسی تمامی آنها در رابطه با موضوع پژوهش حاضر وجود ندارد، بنابراین در نمونه گیری از روش غربال گری استفاده شد. به این ترتیب شرکت­هایی در نمونه قرار گرفتند که تمامی شرایط زیر را به صورت همزمان دارا بودند:
۱ ـ سهام شرکت طی دوره تحقیق در بورس اوراق بهادار تهران برای اولین بار عرضه شده باشد.
۲ - شرکت جزء شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، بانک و بیمه نباشد.
۳ - طی فاصله زمانی ۴ هفته بعد از تاریخ عرضه اولیه و درج در تابلو ، توقف معاملاتی نداشته باشد.
طی دوره تحقیق تغییر فعالیت یا سال مالی نداشته باشد.
اطلاعات مورد نیاز در دسترس باشد.
برای رعایت قابلیت مقایسه ، پایان سال مالی شرکت، منطبق با ۲۹ اسفند ماه باشد.
در پایان با در نظر گرفتن شرایط فوق نمونه انتخابی ۷۱ شرکت را در بر می­گیرد. بنابراین می توان گفت در این پژوهش ۷۱ شرکت- سال به عنوان نمونه، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

۸-۳- روش های گردآوری داده ها

برای جمع آوری اطلاعات درباره‌ی داده های مربوط به محافظه کاری و بازده غیر عادی اولیه به محل نگهداری صورتهای مالی در بورس اوراق بهادار مراجعه شده و اطلاعات مورد نیاز با بررسی اسناد و مدارک و صورتهای مالی ارائه شده و در برخی موارد با بهره گرفتن از لوح فشرده (که شامل اطلاعات صورتهای مالی و سابقه معاملاتی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد)، سایت اینترنتی بورس اوراق بهادار و یا با بهره گرفتن از بانک های اطلاعاتی"ره آورد نوین” و “تدبیر پرداز” گردآوری خواهد شد.

۹-۳- مدل مورد استفاده برای آزمون فرضیه ­ها

با توجه به فرضیه مطرح شده در این پژوهش، مدل رگرسیونی زیر برای آزمون فرضیه مذکور به کار می­رود:
MAAR(IPOit) = β_۰ + β _۱ CONSit + β _۲ L(Size)it +β _۳ (LEV)it+ β _۴ (ROA)it+ β_۵ L(Age)it +β_۶ (MCON)it+β_۷ L(OW.RAT)it +β_۸ (TS)it +β_۹ L(OFF SIZE)it +εit
به گونه ای که:
MAAR: بازده غیرعادی کوتاه مدت
β_۰ : مقدار ثابت
CONS: محافظه کاری
Size: اندازه شرکت
LEV: اهرم مالی
ROA: نرخ بازده کل دارایی ها

تحقیق به این ترتیب می باشد.
طبق آمار بدست آمده از کل یافته های تحقیق به این نتیجه رسیده ایم که مدیریت محلی در روستاهای مورد مطالعه اقداماتی نظیر نصب تابلوهای راهنمای گردشگری ، تجهیز مدارس ومساجد روستا در ایام تعطیل مانند عیدنوروز برای گردشگران مرتبط است، آسفالت کردن بیشتر مسیرهای روستایی به منظور دسترسی راحت گردشگران به نقاط بکر و طبیعی روستا و احداث تاسیسات اقامتی – پذیرایی مانند خانه های ویلایی استیجاری برای راحتی گردشگرانی که به این روستا می آیند انجام داده اند.

طبق موارد فوق می توان نتیجه گرفت که مدیریت محلی در روستاهای ازگم وچمثقال در زمینه ی توسعه گردشگری ضعیف عمل کرده است و در مقابل مدیریت محلی در روستاهای تنیان ، سیاه درویشان و صوفیانده، اقدامات قابل توجهی انجا مداده اند که سرانجام به توسعه گردشگری در این روستا ها انجامیده است

مقدمه

با گسترش روز افزون مهاجرت های روستایی، کاهش درآمد خانوارهای روستایی و کاهش فعالیت‌ها در بخش کشاورزی،نیازی روز افزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی، در نواحی روستایی احساس می‏شود تا در راستای توسعه پایدار روستایی، امکان بهره مندی روستاییان از معیشت پایدار که بهبود زندگی و رضایت مندی روستاییان را به همراه دارد، فراهم شود.
توریسم روستایی می تواند موجبات بهبود فرایند توسعه روستایی را با ایجاد فعالیت مکمل بخش کشاورزی، اشتغال زایی وافزایش درامد خانوارهای روستایی در بستر مشارکت سازی روستایی در فرایند توریسم پذیری ممکن کند.
امروزه گردشگری روستایی در جهان به عنوان یکی از منابع درامد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورها و مناطق است از این رو مورد توجه برنامه ریزان وسیاست گذاران قرار گرفته است. کشورها در مقیاس بزرگ و نواحی جغرافیایی در مقیاس کوچکتر در رقابتی سخت و فشرده سعی در افزایش بیش از پیش منافع خود از این فعالیت هستند (کریمی و اقایی :۱۳۸۴،ص ۴۲۴)
گردشگری روستایی در بر گیرنده ی زمینه های مختلف فعالیت های گردشگری همچون سکونتگا هها، رویدادها، جشنواره ها و ورزشها و تفریحات گوناگون دانست که در محیط روستا شکل میگیرند. با توجه به جاذبه های طبیعی و تاریخی در مناطق روستایی و نیز افزایش تمایل شهر نشینان به گریز از زندگی ماشینی از یک سو و کسب جاذبه های ناشناخته از سوی دیگر گردیده است. دهیار جدیدترین شخصیتی است که در سالهای اخیر پس از تصویب قانون تأسیس دهیاریهای خود کفا در روستاهای کشور برای اولین بار در سال ۱۳۷۵ پای به عرصه مدیریتی روستایی کشور نهاد. به این ترتیب دهیاری به عنوان اخرین حلقه در نهاد اجرایی کشور است و به عنوان یک نهاد محلی رابط میان نهادهای مردمی و دولتی قلمداد میشود که وظایف مختلفی از جمله صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه گردشگری را بر عهده دارد (بدری و موسوی :۱۳۸۸، ص ۹۱)
سیر و سیاحت در سرزمین های مختلف همواره جزیی از نیازهای زندگی انسان و یکی از روش های پر رونق گذران اوقات فراغت است.(مومنی،۱۳۸۷،ص۱۵)
در عصر سنت، جهانگردی به هدف کشف جهان و زیارت مکانهای مقدس ویا تجارت و غیره انجام می شده است. معمولآ در سراسر جهان، جهان گردان به هر هدفی که اقدام به جهانگردی می کردند سختی و مشقات راه و مقصد را تحمل می کردند. با شرئع عصر مدرن جهانگردان شناخت جهان را با اهداف استعمار و اقتصادی و علمی و حتی بشر دوستانه آغاز کردند. آنها نیز در این راه آماده تحمل هر گونه مشقتی بودند، اما عملآ از اواسط قرن نوزدهم میلادی و با گسترش خطوط راه آهن گردشگری به هدف استراحت، آسایش، تمدد اعصاب، و لذت بردن از طبیعت و مکانهای بکر گسترش یافت. بنابراین هدف گردشگر از گردشگری کاملآ متفاوت از هدف جهانگرد از جهانگردی است.(پاپلی یزدی و سقایی،۱۳۸۵،ص۱)
فضاهای طبیعی بکر شهرستان صومعه سرا به سبب پتانسیلهای بسیار خوب و موقعیت جغرافیایی، از جاذبه های بالقوه طبیعی برخوردار است، که در جذب گردشگر و ایجاد اشتغال سالم حائز اهمیت است.
نتیجه گیری در ایران مسآله توریسم تاکنون جایگاه واقعه ای خود را نیافته است وعلیرغم موقعیت مناسب ومساعد جغرافیایی بین دنیای شرق وغربو وجود بسیاری از مواهب طبیعی، فرهنگی و اسلامی وانواع جاذبه های قابل عرضه به بازارهای توریستی بین المللی ودرآمد ارزی ایران از این بابت بسیار ناچیز بوده وقابل توجه نمی باشد .
فصل اول
کلیات تحقیق

۱-۱- بیان مسئله وضرورت تحقیق

امروزه گردشگری بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را شکیل می دهد و در حال تبدیل شدن به بزرگترین و سودآورترین صنعت جهان است.
آب و هوا تأثیر بسیار قوی بر بخش توریسم و گذران اوقات فراغت اعمال می کند بطوری که در برخی از مناطق جهان، پیش بینی وضعیت گردشگری براساس آب و هوا صورت می گیرد. بنابرین می توان گفت که گردشگری فعالیتی علمی است که تحت تأثیر عوامل گوناگونی است که آب و هوا یکی از آنها محسوب می شود بنابراین آب و هوا و اقلیم شناسی نیز دانشی خواهد بود که در توسعه صنعت توریسم و گردشگری نقش علمی را ایفا می کند.
امروزه با گستردگی وسایل ارتباطی، جابجایی وسیع تر و سهل تر شده است. گذران اوقات فراغت به جهت تجدید قوا و برطرف کردن نیاز فطری به دلایل متفاوت صورت می گیرد ازجمله جهت شناخت هرچه بیشتر طبیعت آثار به جا مانده از گذشتگان و فرهنگ و ملل دیگران و امثال آن اشکال گردشگری در طول تاریخ با تکامل انسان در دوره های مختلف دچار تغییر وتحول گردیده است اخیرآ کشورهای جهان برنامه های اساسی برای توسعه این فعالیت تدارک دیده اند. بنحوی که گردشگری را یک صنعت مهم و درآمدزا به حساب می آورند.درآمد حاصل از گردشگری اخیر از اهمیت بالایی برخوردار بوده است و توجه همگان را به خود جلب کرده است. در برخی نقاط دنیا بیشترین سهم از رشد توریسم مربوط به اکوتوریسم و گردشگری در طبیعت بوده است.
استان گیلان نیز با داشتن آب و هوای معتدل، سواحل زیبا و مناطق کوهستانی وجنگلی و جلگه ای همچنین با وجود امام زاده های زیادی و همچنین دژها و قلعه های تاریخی دارای نقاط مستعد و جاذب برای امر گردشگری می باشد از چند دهه قبل در زمینه جذب توریست در این استان برنامه ریزی انجام گرفته است. اما این برنامه ها و سرمایه گذاریها منحصر به سواحل و کناره های دریا بوده است و به مناطق کوهستانی و جنگلی و جلگه ای توجه چندانی نشده است.
شهرستان صومعه سرا دارای جاذبه های یادمانی و تاریخی مانند: مناره بازار، حمام کسماء، جنگل هفت دغنان، استخرقدیمی، پل گازروبار، پل خشتی، تالاب ها، پناهگاها، حیات وحش، رودخانه های شهرستان و جاذبه های فرهنگی مانند: کشتی گیله مردی، لافند بازی، و جاذبه های اقتصادی مانند: بازارهای هفتگی، صنایع دستی محصولات کشاورزی در فصول مختلف می باشد که می تواند هربیننده ای را به سمت خود جلب نماید.
منطقه طبیعی تنیان که در تابستان دارای طبیعت زیبا و در زمستان دارای برف می باشد زیبایی خاصی دارد که در تمامی فصول سال با توجه به تغییر اقلیم قابل استفاده است اما از نظر اقلیمی دارای محدودیت بوده و فقط ۳الی ۴ ماه از سال قابلیت لازم برای جذب گردشگر را دارد بنابراین شهرستان صومعه سرا جاذبه های لازم برای جذب گردشگر را دارد ولی از نظر اقلیمی در برهی ماه ها با محدودیت همراه است.
روستاهایی مانند ازگم، تنیان، چمثقال، سیاه درویشان و صوفیانده در شهرستان صومعه سرا از توان‌ها و جاذبه های بالقوه ای برخوردارند ولی هنوز جایگاه واقعه ای خود را در گردشگری و بحث جذب گردشگر نیافته اند. لذا در این پایان نامه تلاش می شود ضمن توصیف وضعیت فعلی گردشگری روستایی وشناسایی نقش مدیریت روستایی در گردشگری شهرستان پیشنهادهایی برای توسعه گردشگری در روستاهای شهرستان و هم چنین تقویت نقش مدیران محلی ارائه نماید بنا به اهمیت موضوع این تحقیق ضرورت دارد به این مسئله بپردازد که مدیریت محلی به خصوص دهیاریها به عنوان نهاد عمومی خود کفا تا میزان می توانند در توسعه گردشگری روستاهای شهرستان صومعه سرا نقش داشته باشند ؟

۱-۲- اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق، مشخص کردن نقش مدیریت محلی در توسعه‌ی گردشگری در روستاهای شهرستان صومعه‌سرا است دیگر اهداف تحقیق عبارتند از:
- شناسایی گردشگری روستایی در شهرستان صومعه سرا
- شناسایی اقدامات صورت گرفته توسط مدیریت محلی برای توسعه گردشگری
-ارائه راهکار برای ارتقاء نقش مدیریت محلی در فعالیت های گردشگری

۱-۳-سوالات تحقیق

-آیا بین فضاهای اقامتی-پذیرایی توسط دهیاری و توسعه گردشگری روستایی رابطه وجود دارد؟
-آیا بین شناسایی جاذبه های روستایی توسط مدیریت محلی و توسعه گردشگری روستایی رابطه وجود دارد؟
-آیا بین مشاغل مرتبط با گردشگری ایجاد شده در سطح روستا توسط دهیاری و توسعه گردشگری رابطه وجود دارد؟

۱-۴- فرضیه های تحقیق

برای این تحقیق، دو فرضیه مطرح شده است:
- مدیریت محلی در توسعه گردشگری در روستاهای شهرستان صومعه سرا تأثیر کمی داشته است.
- نقش مدیریت محلی در توسعه گردشگری بیش تر از طریق کمک به تغییر کاربری زمین و اخذ مجوز بوده است.

۱-۵- محدوده ی مورد مطالعه و مقطع زمانی

محدوده‌ی مورد مطالعه در این تحقیق، روستاهای گردشگری شهرستان صومعه‌سرا است که بر اساس استعلام از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان و مطالعات میدانی، شامل ۵ روستای ازگم، تنیان، چمثقال، سیاه‌درویشان و صوفیانده است.
مقطع زمانی انجام تحقیق، بهار و تابستان سال ۱۳۹۴ بوده است.

۱-۶- تعاریف واژه ها و مفاهیم

- نقش: در لغت به معنی نگه داشتن، نقش کردن، نگاه کردن و چیزی را به دو رنگ یا چند رنگ، رنگهای مختلف گویند. (فرهنگ دهخدا، ص ۶۹۶) تعریف کاربردی نقش عبارت است از وظیفه، تأثیر ویا میزان کارایی یک پدیده، شئ، و یا چیز خاصی، یا افرادی در جامعه است. در اصطلاح دانش جامعه شناسی، نقش عنوان یا برچسبی است که با ان جایگاه و الگوهای رفتاری شخص در بین جامعه تعیین می گردد. نقش ها ممکن است توسط شرع، عرف و قانون تعریف گردند. این واژه یک اصطلاح جامعه شناسی است که کاربرد وسیعش مرزهای علم را در هم شکسته و وارد سایر علوم شده است.
در پژوهش حاظر نقش به معنی موقعیتی است که مدیریت محلی وبه ویژه دهیاری و شوراهای اسلامی روستا بر اساس وظایف و مأموریت های تعریف شده برای هریک از انها در توسعه گردشگری روستاهای شهرستان صومعه سرا ایفا می کنند.

مدیریت محلی: واژه ی مدیریت محلی یا حکومت محلی تقسیم بندی سیاسی یک کشور ویا امور محلی را در دست دارد و هیأت اداره کننده ی چنین موجودیتی بصورت محلی انتخاب می گردد ( سازمان ملل متحد، ۱۹۶۶ :۴)

حکومت محلی شامل مدیریت امور عمومی هر محله به وسیله هیئت اجرایی از نمایندگان مردم محل است .چنین موجودیتی اگرچه در بسیاری از موارد تابع حکومت مرکزی است ولی از قدرت تصمیم گیری قابل ملاحضه ای برخوردار است (بایرن گریفتین،۱۹۸۳ :ص ۱)
بنابراین حکومت محلی موجودیتی سازمان یافته است که دارای مشخصه های حکومتی بوده و از استقلال اداری و مالی ونه سیاسی قابل ملاحضه ای بر خوردار باشد وهدف از ایجاد ان ارائه خدمات عمومی به مردم محل با حداکثر کارایی و اثربخشی است ( مقیمی، ۱۳۸۲:ص۴۰-۴۱)
دهیاری به مدیریت روستایی اطلاق می شود و یک نهاد عمومی و غیر دولتی است که توسط سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور از لحاظ فنی و مالی وغیره، پشتیبانی می گردد و در حال حاضر منابع درامدی اصلی ان از محل عواید متمرکز تخصصی از وزارت کشور (سازمان شهرداریها و دهیاریها ) می باشد ( مولائی هشجین، ۱۳۸۷ :ص ۳۰)
خلاصه اینکه دهیار در روستا بسان شهردار در شهر است. همانگونه که امروزه شهری بدون شهردار قابل تصور نیست در اینده نه چندان دور نیز امکان اداره روستاها بدون مدیر واحد سخت خواهد بود.

گردشگری روستایی: (( گردشگری روستایی )) از زمره مواردی است که اخیرآ در حوزه ی ادبیات صنعت گردشگری بازتابی خاص داشته است، چنان چه امروزه با استناد مدارک تجارت جهانی در رابطه با توسعه گردشگری روستایی، درصد بالایی از میزان درامدزایی ملی و افزایش معیشت خانوارهای روستایی همراه با اشتغال زایی و رفاه اجتماعی را به خود اختصاص داده است. گردشگری روستایی در برگیرنده ی دامنه ای از فعالیت ها و خدمات مربوط به تفریح و ارامش است که به وسیله ی کشاورزان و مردم روستایی برای جذب گردشگران به مناطق روستایی و به منظور کسب درامد صورت می گیرد. ( محمودی نژاد و بمانیان، ۱۳۸۸ : ص ۲۵ )

گردشگری روستایی در بر گیرنده دامنه ای از فعالیت ها و خدمات مربوط به تفریح و ارامش است که به وسیله کشاورزان و مردم روستایی برای جذب گردشگران به مناطق روستایی و به منظور کسب درامد صورت می گیرد.
گردشگری روستایی را رهایی از زندگی کسالت بار شهری برای بهره گیری از مواهب طبیعی و برخورداری از جاذبه های طبیعی ( مانند جنگل ها، مراتع، رودخانه ها و …) می دانند، که در محیط روستایی با ارائه تسهیلات رفاهی و خدماتی ( خوراک، اقامتگاه، و فعالیت های تفریحی، ورزشی) وجود دارد.

•  وجود سرپوشش سنگی محکم وغیرقابل نفوذ دربالای سنگ مخزن نفت.(کیهان ۱۳۴۲ص۱۲)

۲-۳-۲ ارزشهای نفت نسبت به سایر انرژی ها
ازابتدای قرن بیستم به تدریج نفت در بیلان انرژی جهان وارد شد وویژگی های خاص آن باعث شدتقاضای نفت به ویژه دربعدازجنگ دوم جهانی افزایش یابدومقام اول تأمین انرژی رابه جای زغال سنگ به خود اختصاص می دهد. عوامل جایگزینی موقعیت نفت به جای زغال سنگ عبارتند از:

• ارزان بودن نسبت به سایرسوخت ها

• حمل ونقل ساده تر به ویژه درحالت خام ازطریق لوله ،کشتی وتانکر

• ترکیب شیمیایی خاص،به نحوی که مشتقات زیادی پس ازتصفیه ازآن بدست می آیدودرصنایع پتروشیمی کاربرد دارد.

• آلودگی کمتر محیطی نسبت به زغال سنگ

• سهولت استخراج نسبت به زغال سنگ

۶٫دارای ارزش سوختی بالاتر نسبت به حجم مساوی زغال سنگ( حکیمی۱۳۳۸ص۲۸۱)
۲-۳-۳ نقش های کلی نفت
۱ چرخ های بخش عظیمی از صنایع کشورهای صنعتی ودرحال توسعه بانفت به حرکت درمی آید.
۲٫تحرک شبکه های حمل ونقل جهانی که شریان های حیاتی اقتصادجهان راتشکیل می دهد، درگرودسترسی به نفت است.

• ماشین نظامی کشورهای جهان بدون دسترسی به نفت هیچ انگاشته می شود.

• حجم مقداری وارزشی تجارت دراقتصاد جهان به میزان متنابهی ازحجم انفرادی کلیه مواد خام وکالاهای دیگر بیشتر است.

• حیات اقتصادی تعداد قابل توجهی ازکشورهای جهان سوم موسوم به کشورهای درحال توسعه صادرکننده نفت شامل اوپک وغیراوپک درگرودرآمدی است که ازاین ماده به دست می آورند.

۶ .بین مراکز تمرکز ذخایر نفت خام ومراکز عمده مصرف تقارن وجود ندارد ، بدین معنا که عموما کشورهای عمده مصرف کننده فاقد ذخائر نفتی قابل توجه وکشورهای دارای ذخائر زیاد،دارای مصرف نسبتا کم هستند(.آقازاده ۱۳۶۹ص۱۷)
۲-۴ اجتماع
۲-۴-۱ اجتماع محلی
اجتماع محلی درظاهرامر،به گروه یا اجتماعی ازارگانیسم هایی اطلاق می شودکه محیط ومعمولا علایق مشترک دارند.(دانشنامه جامع مدیریت شهری وروستایی ج اول ص ۲۰)
۲-۴-۲ عوامل اجتماعی
به جرات می توان گفت که عوامل اجتماعی وجمعیت مهم ترین عامل به وجود آورنده توسعه های سریع شهری هستند.به طوری که توسعه شهر درارتباط تنگاتنگ بامیزان رشد جمعیت شهری می باشد ودراین رابطه افزایش طبیعی جمعیت شهری ،میزان مهاجرت خالص به شهر ،انتقال ساخت جمعیتی شهر ازعوامل اساسی به شمار می روند .(عزیزپور،۱۳۷۴،ص۱۵)
۲-۴-۳ پایداری اجتماعی:
یک نظام اجتماعی مبتنی برتوسعه پایدار ،درکنار سایر ابعاد،شامل برابری فضایی،تأمین خدمات وامکانات اجتماعی ،برابری جنسیتی ومشارکت ومسئولیت پذیری سیاسی است.هواداران توسعه پایدار بربعد اجتماعی توسعه ،به مثابه جزئی اساسی درنگرش نوین به این پارادایم ،تاکید می ورزند(.دانشنامه جامع مدیریت شهری وروستایی ،۱۳۸۸ ص۱۹۱)
۲-۴-۴ تأمین اجتماعی
تأمین یا امنیت اجتماعی به معنی آسایش خیال وفارغ بودن از ترس ونیازمندی برای افراد یک جامعه است.(همان کتاب ص ۲۱۹)

۲-۴-۵ رفاه اجتماعی
در بحث رفاه اجتماعی رویکردهای متفاوتی وجود دارد،اما درباره تعریف آن این نظر غالب است که بهزیستی جامعه یا جماعت در کلیت آن همان رفاه اجتماعی است.(همان کتاب ج۲ص۳۹۴)
۲-۴-۶ سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی را می توان منابعی تعریف کرد که میراث روابط اجتماعی اند وکنش جمعی را تسهیل می کنند.(همان کتاب، ج۲ ص ۴۵۲)
۲- ۵ اقتصادشهری
اقتصاد شهری درجستجوی ابزارهای استدلالی وچگونی به کاربردن آن هاست ،تا فعالیت های اقتصادی رادر شهرها ،مناطق شهری ومجموعه های شهری درقالب قوانین علمی وعام توضیح دهد.( همان کتاب، ج اول ص ۵۷)
۲-۵-۱ عوامل اقتصادی
درجه تکامل ساخت اقتصادی یا به بیانی دیگر سطح تقسیم اجتماعی کار، تأثیر مستقیم برسازمانیابی فضادارد.به طوری که با اولین تقسیم اجتماعی کار(یعنی جداشدن کاردامداری ازکشاورزی وتعمیق این تقسیم کار)، به تدریج تجمعات روستایی وسازمان فضایی آن یعنی روستا ازایل وسازمان فضایی متحرک جداشدند .دراثر دومین تقسیم بندی اجتماعی کار،یعنی جدایی کارپیشه وری ازدامداری وکشاورزی فضاهای جدیدی شکل گرفته ودرحدعالی آن غالب شدن کارپیشه وری دریک واحد فضایی سبب تمایزشهر به مفهوم اقتصادی آن ازروستا گردید.سومین تقسیم اجتماعی کاریعنی تفکیک تجارت ازکشاورزی ،دامداری وپیشه وری وغالب شدن این فعالیت دریک واحد فضایی سبب پیدایش شهرتجاری گردید.بنابراین تقسیم اجتماعی کار درمراحل عالی آن به پیدایش فضاهای متفاوتی منجر گردیده که درطول تاریخ وباتحول جامعه ،ساخت اقتصادی به طورعام تکامل بیشتری می یابد وسطح تقسیم اجتماعی کارنیز ارتقا می یابد وهرزمان بخشی ازاقتصاد اهمیت بیشتری می یابد.(شریعت زاده،۱۳۷۴:ص۲۲۳)
۲- ۶ مفهوم کالبد و کالبد شهری
۲-۶-۱ ساختار شهری
مفهوم ساختار شهری به کیفیت ساخت ،اسلوب وقالبی مربوط می شود که نتیجه تلاش وفعالیتی باشد وآن عبارت از چیزی است که از چند بخش مختلف ساخته شده وبه شکل ویژه ای قرار گرفته باشد.(همان ج ۲ص۴۲۵)
۲-۶-۲ ساختار روستایی
ساختار ویا ساختار کالبدی سکونتگاه های روستایی حاصل تعامل متقابل عوامل ونیروهای گوناگون محیطی اکولوژیک واجتماعی اقتصادی است ونمایانگر بافت ، شکل، فرم، والگوی کالبدی آن هاست (نظری،۱۳۷۷ص۱۷).
۲-۶-۳ طرح ریزی کالبدی
شامل تمام فعالیت های منسجم،اندیشیده ومنظمی است که به منظور سازماندهی وبهسازی محیط کالبدی انجام می پذیرد.(همان ،ص ۳۲)
۲-۶-۴ طرح کالبد ملی
طرح کالبد ملی طرحی است کشورشمول وجامع نگر که الگوی فضایی مورد نیاز برای هدایت و توزیع بهینه ساخت وسازهای کالبدی وبه تبع آن ،پراکنش جمعیت رامتناسب با امکانات سرزمین ،توان های محیطی واهداف برنامه های توسعه اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی ارائه می دهد،تا بدین ترتیب ، امکان توسعه موزون درکلیت پیکره جغرافیایی کشور که طبیعت وامکاناتی نابرابر دارد،فراهم گردد. (دانشنامه جامع مدیریت شهری وروستایی،۱۳۸۸ ج اول ص ۱۴۲)
۲-۶-۵ برنامه ریزی کالبدی
برنامه ریزی کالبدی فرایندی برای توسعه فیزیکی یک شهر یا منطقه در قالب یک پیشنهاد به صورت طرح سه بعدی است. . (همان کتاب،ج۲ص ۵۸۵)
کالبد در لغت به معنای پیکر آورده شده و محتوای روابط اقتصادی و اجتماعی در فضا ست و چون سه بعدی می باشد تعریف کننده فضا به شمار می آید. ( مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، طرح ریزی کالبدی،۱۳۷۰ ، ص ۳۴۰ ) و فضا محل وقوع فعالیت است و منظور از فعالیت عبارت است از فعالیت های عمومی نظیر فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … در مقیاس منطقه ای و ملی است و بر این اساس فرم ( کالبد ) در مقیاس ملی معنی و مفهوم چندانی ندارد و در مقیاس منطقه ای تنها عوارض طبیعی و بر جسته می نماید.( بحرینی،۱۳۷۱ ، ص ۳۴۰ ) و مقصود از کالبد شهری، مجموعه های فیزیکی همگنی است که اساس موجودیت شهری با آن مشخص می شود و این عناصر فیزیکی متجانس نسبت به هم دارای رابطه خاصی هستند. ( ویلیام، ۱۳۵۷ : ص ۱۱۵ ) به عبارت دیگر نحوه شکل گیری و مکان یابی عناصر و استقرار فضایی پدیده ها و ارتباط آنها با یکدیگر و تحت تأثیر عوامل متعددی مانند عوامل طبیعی، اقتصادی ، فرهنگی، و خصوصیات و نیازهای فضایی در جهت سهولت حیات شهری، کالبد نامیده می شود. ( پوراحمد، ۱۳۷۰ ، ص ۱۱ )

1. 1. استعارههای سطح ویژه^[۲۵]: استعارههایی که جزئیات دارند و در سطح مشخص و محدودی به کار گرفته می شوند؛ مثل استعاره های «جدل جنگ است» و «عقاید غذا هستند» ( حسندخت، ۱۳۸۸: ۵۶).

۲-۶٫طرحوارههای تصویری
یکی از مفاهیم اساسی زبان‌شناسی شناختی که نخستینبار به وسیله‌ی مارک جانسون معرفی شد، مفهوم «طرحواره‌ی تصویری» است که هر چند در کتاب‌های معنی‌شناسی شناختی گاهی تحت عناوین مستقل مطرح شده است؛ اما می‌توان آن را زیرمجموعهی استعاره‌ی مفهومی و در واقع بررسی حوزه‌ی مبدأ در استعاره‌ی مفهومی دانست.
به عقیده‌ی لیکاف طرح‌واره‌های تصویری می‌توانند به عنوان حوزه‌های مبدأ در نگاشت‌های استعاری به کار روند. طرح‌واره‌های تصویری ریشه در درک جسمی شده‌ی ما دارند و عینی‌اند. ما با بهره‌گیری از این طرح‌واره‌های عینی می‌توانیم درباره‌ی حوزه‌های انتزاعی صحبت کنیم (راسخ مهند، ۱۳۸۹: ۵۹)؛ به عبارت دیگر، همه‌ی ما در زندگی روزمره براساس فعالیت‌ها و تجربه‌های شخصی، ساخت‌های مفهومی بنیادینی را در ذهن خود پدید می‌آوریم که برای اندیشیدن درباره‌ی موضوعات انتزاعی‌تر به کار می‌روند (راکعی، ۱۳۸۸: ۸۱). در واقع در استعاره‌ی مفهومی، بین یک حوزه‌ی عینی و یک حوزه‌ی انتزاعی نگاشت صورت می‌گیرد. طرح‌واره‌های تصویری می‌توانند بنیان عینی نگاشت‌های استعاری را فراهم کنند. «گویی در این دسته از استعاره‌ها ما با یک اسکلت مفهومی سروکار داریم که اجزای درونی‌اش با بهره گرفتن از حوزه‌ی مقصد پر می‌شود»(حسندخت، ۱۳۸۸:۵۵).

«جانسون با مطرح کردن نظریه‌ی طرح‌واره‌های تصویری به بررسی شناخت جسمی شده پرداخت. اینکه ما در مکانی خاص و با محدودیت‌های مشخصی زندگی می‌کنیم؛ راه می‌رویم؛ می‌خوریم؛ می‌خوابیم و به‌طور کلی هر روز با دنیای اطرافمان و الگوهای آن سروکار داریم، درک این الگوها جسمی شده است؛ یعنی حاصل تعامل جسم ما با آنان است؛ به عنوان مثال می‌بینیم که اگر داخل یک لیوان خالی آب بریزیم، لیوان کم‌کم پر می‌شود و سطح آب بالاتر می‌آید و از روی لیوان سرریز می‌شود. جمله‌های زیر نشان می‌دهند که ما چگونه از این درک عینی و از این مفهوم جسمی شده در درک و بیان مفاهیم انتزاعی بهره می‌بریم:
۱- کاسه‌ی صبرم لبریز شده است. ۲- احمد توی پول غرق شده است» (راسخ مهند، ۱۳۸۹: ۴۲-۴۱).
بنابراین، طرح‌واره‌های تصویری، ساختارهای معنی‌دار و جسمیشده‌‌ای هستند که از راه تجربه‌ی حسی و تعامل ما با محیط پیرامون شکل می‌گیرند (همان: ۴۲).
«بارتلت» -که از پیروان مکتب روانشناسی گشتالت بود- برای نخستینبار اصطلاح «طرحواره» را بهکار برد، در ارائه پاسخ به این پرسش که اطلاعات مربوط به وقایع و رویدادها، چگونه برای کاربردهای بعدی در ذهن ذخیره میشوند؟ به نظر او فهم و به یادآوری، عمدتاً در بافت تجربیات پیشین و با اشاره به اطلاعاتِ مرتبطِ موجود در ذهن، صورت میگیرد. وی واژهی طرحواره را برای ساختار این تجربیات پیشین بهکاربرد (یوسفی راد، ۱۳۸۲: ۴۴)؛ اما در معنیشناسی شناختی، کاربرد واژهی «طرحواره»، به این معناست که طرحوارههای تصویری، حاوی مفاهیمِ تفصیلی و نشانگر جزئیات نیستند، بلکه مفاهیمی کلیشهای هستند که از تجربه های بدنمند پیدا شدهاند(قائمینیا،۱۳۹۰: ۶۵۸). واژهی «تصویر» در اصطلاح طرحوارههای تصویری، با کاربرد آن در روانشناسی در اصطلاح «تجربهی تصویری» برابر است که بر طبق آن تجربه های تصویری هم با تجربه های جهان بیرونی ارتباط دارند و هم از آن نشأت میگیرند. اصطلاح دیگر برای این تجربه «تجربهی حسی» است؛ زیرا از مکانیزم ادراکی حسی ما بر میآید و شامل آن میشود و فقط محدود به سیستم بصری نیست( اوانز و گرین، ۲۰۰۶:۱۷۸).
یکی از این تجربه‌های جسمی شده به قامت مستقیم و عمودی انسان برمی‌گردد. انسان به دلیل داشتن قامت عمودی مفاهیم بالا و پایین را درک می‌کند و این ویژگی، باعث به وجود آمدن طرح‌واره‌ی تصویری بالا- پایین می‌شود. همین طرح‌واره‌ی تصویری می‌تواند باعث درک ما از مفاهیم انتزاعی هم بشود؛ مثلاً تورم بالا رفته است (راسخ مهند، ۱۳۸۹: ۴۲-۴۲).
به اعتقاد جانسون (۱۹۸۷: ۲۹) طرحوارهها به دو صورت به مفاهیم انسجام میبخشند:
الف ـ تجربیات حسی و حرکتی را در ساختاری یکپارچه وارد میکنند.
ب ـ طرحوارههای تصویری در فرایند شکلگیری استعارهها از گسترهی تجربیات فیزیکی به حوزه های انتزاعی فرافکنی میشوند.
۲-۶-۱٫ ویژگیهای طرحوارههای تصویری
طرح‌واره‌های تصویری ویژگی‌های مهمی دارند:
۱٫ طرح‌واره‌های تصویری از لحاظ منشأ پیش‌مفهومی‌اند و به‌طور مستقیم در تجربه‌ی بدنی ریشه دارند.
۲٫ طرح‌واره‌های تصویری فی‌نفسه معنادار هستند؛ یعنی پیامدهای قابل پیش‌بینی دارند. فرض کنید لیوان آبی را به طرف چپ و راست تکان دهیم، با این کار، کنترل نیرو- پویایی خاصی را که لیوان بر آب دارد و از ریختن آن جلوگیری می‌کند، تغییر می‌دهیم. نیرو- پویایی مورد نظر که در این طرح‌واره‌ی ظرفیت مشاهده می‌شود، در زبان نیز انعکاس می‌یابد. «وندلویز» این نکته را با مثالی توضیح می‌دهد. به دو جمله‌ی زیر توجه کنید: الف. لامپ در سرپیچ قرار دارد. ب.بطری در سربطری قرار دارد. جمله‌ی الف عادی و قابل قبول و جمله‌ی ب غیرقابل قبول است؛ در صورتی که حرف «در» در هر دو جمله رابطه‌ی ظرفیت را نشان می‌دهد. به نظر وندلویز وجود رابطه‌ی مکانی به تنهایی برای کاربرد «در» کفایت نمی‌کند، بلکه عامل نیرو- پویایی نیز در کار است. در جمله‌ی الف سرپیچ نیرویی را بر لامپ اعمال می‌کند و آن را در موقعیت ثابتی نگه می‌دارد؛ اما در جملهی ب، بطری سربطری را در وضعیت ثابتی نگه میدارد. بنابراین، در طرحوارهی ظرفیت، عامل نیروپویایی هم نقش دارد. این نکته نشان میدهد که معرفت ما به پیامدهای طرحوارههای تصویری درکاربرد حرف «در» تأثیر میگذارد. بنابراین، در طرح‌واره‌ی تصویری پیامدهای قابل پیشبینی وجود دارد.
۳٫ طرح‌واره‌های تصویری با صورت‌های ذهنی یکی نیستند. وقتی چشمان خود را می‌بندیم و کسی یا چیزی را به خاطر می‌آوریم، صورت ذهنی- و نه طرح‌واره‌ی تصویری- از او داریم. صورت‌های ذهنی، محصول فرایند شناختی آگاهانه‌ای هستند که جزئیات بیش‌تری را نشان می‌دهند و از یادآوری حافظه‌ی تصویری پیدا می‌شوند؛ ولی طرح‌واره‌های تصویری سرشت انتزاعی و کلی دارند و از تجربه‌ی بی‌وقفه‌ی بدنی پیدا می‌شوند. نمی‌توانیم آن‌ها را صرفاً با بستن چشمان خود به یاد بیاوریم، بلکه فعالیت‌های دیگری را هم باید انجام بدهیم.
۴٫ طرح‌واره‌های تصویری چند وجهی هستند و از انواع متفاوت تجارب حسی گرفته می‌شوند.
۵٫ طرحوارههای تصویری تعاملیاند؛ یعنی حاصل ارتباط جسمی ما با دنیای اطرافاند؛ مثلاً در طرحوارهی قدرتی این ویژگی را به خوبی میتوان مشاهده کرد. ما قدرت را در تعامل با دنیای اطراف خود درک میکنیم. وقتی میخواهیم سنگ بزرگی را از سر راه بر داریم یا ماشینی را هل دهیم، مفهوم تعاملی بودن قدرت را متوجه میشویم.
۶٫ طرح‌واره‌های تصویری قابلیت تبدیل شدن از یک طرحواره به طرحوارهای دیگر را دارند؛ مثلاً فرض کنید در فاصلهای از یک گلهی گاو قرار دارید، به گونهای که میتوانید تک تک آنها را ببینید. در این حالت طرحوارهی تصویری قابل شمارش است. اما اگر از گله دور شوید و دیگر تکتک گاوها را نبینید، به طرحواره تصویری توده میرسید. در این حالت یک طرحوارهی تصویری به طرحوارهی دیگری تبدیل شده است. طرحوارههای قابل شمارش و توده در زبان نیز خود را نشان میدهند؛ مثلاً در جملهی الف آب به عنوان توده تصویر سازی شده است و در جملهی ب به صورت قابل شمارش و احتمالاً در اشاره به یک یا چند ظرف آب به کار رفته است: الف. آب در رودخانه کم شده است. ب. آبها را ریختی (اوانز و گرین ، ۲۰۰۶ :۱۸۷-۱۷۹ ؛ قائمی نیا ، ۱۳۹۰ :۶۱-۵۷ و راسخ مهند، ۱۳۸۹ :۴۶-۴۳).
۲-۶-۲٫ انواع طرحوارههای تصویری
در تعریف طرح‌واره‌های تصویری گفته شده که فعالیت روزانه‌ی انسان موجب پدید آمدن ساخت‌های مفهومی بنیادینی می‌شود که برای اندیشیدن درباره‌ی امور انتزاعی به کار می‌روند. این تجربیات موجود در ذهن به زبان انتقال داده شده و در قالب طرح‌واره‌های تصویری نمود می‌یابند. نکته این جاست که باتوجه به اینکه جانسون برای تشخیص این طرح‌واره‌ها ملاکی به دست نداده است، می‌توان براساس تجربیات فیزیکی بی‌شمار انسان در جهان، به تعداد نامحدودی از این طرح‌واره‌‌ها دست یافت. در مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با این موضوع، طرح‌واره‌های متعددی چون طرح‌وارهی لباس، طرح‌وارهی‌ مکان، طرح‌وارهی‌ رنگ و… مطرح شده که اغلب جزئی هستند، اما محققان علوم شناختی تقسیمبندیهای مختلفی از طرحوارههای تصویری ارائه کردهاند ؛ بدین قرار:
تقسیمبندی مارک جانسون: طرحوارهی حجمی، طرحوارهی حرکتی، طرحوارهی قدرتی (صفوی، ۱۳۸۲: ۶۹-۶۸).
تقسیمبندی مارک ترنر: طرحوارهی حجمی، طرحوارهی حرکتی، طرحوارهی توازن، طرحوارهی تقارن، طرحوارهی نیرو ـ پویایی (ترنر ، ۱۹۹۶ :۳۰-۲۷).
تقسیمبندی اوانز و گرین :
۱٫طرحوارهی فضایی^[۲۶]: بالاـپایین، جلوـعقب، چپـ راست، نزدیکـدور، مرکزیـپیرامونی.
۲٫طرحوارهی ظرفی: ظرف، درونـبیرون، سطح، پر ـ خالی.
۳٫طرحوارهی جابهجایی یا حرکتی: مقدار حرکت، مبدأ ـ مسیر ـ مقصد.
۴٫ .طرحوارهی تعادل^[۲۷]: تعادل محوری، تعادل دو کفه ترازویی، موازنه، تعادل نقطه محور.
۵ .طرحوارهی قدرتی: اجبار، سد، نیروی متقابل، انحراف جهت، رفع مانع، توانایی، جذب.
۶٫ طرحوارهی پیوستگی^[۲۸]: ممزوج شدن، مجموعه، جزء و کل .
۷٫ طرحوارهی اینهمانی^[۲۹]: نگهداری، روی چیزی قرار گرفتن.
۸٫ طرحوارهی وجودی^[۳۰]: چرخه، فضای کراندار، فرایند، شیء (اوانز و گرین ، ۲۰۰۶ : ۱۹۰).
در این پژوهش، غزلیات سعدی و حافظ بر اساس سه طرحوارهی حجمی، حرکتی و قدرتی بر مبنای نظر جانسون و اوانز و گرین مورد بررسی قرار میگیرند. اوانز و گرین در تقسیمبندی خود طرحوارههای سهگانهی مطرح شده از سوی جانسون را کاملتر معرفی کرده و عنوان «طرحوارهی حرکتی» را به «طرحوارهی جابهجایی» تغییر دادهاند که به نظر میرسد طرحوارهی حرکتی عنوان جامعتری باشد. درترجمهی اصطلاحات طرحوارهها در زبان فارسی، آشفتگیهای فراوانی به چشم میخورد؛ مثلاً طرحوارههای «حجمی» را به «ظرفبودگی»، «قدرتی» را به «نیرو» و «حرکتی» را به «راه» ترجمه کردهاند. دلیل انتخاب این سه طرحواره آن است که بسیار بیشتر از دیگر طرحوارهها کاربرد دارند و در ذیل به معرفی آنها پرداخته خواهد شد.
۲-۶-۲-۱٫ طرحوارهی حجمی
به اعتقاد جانسون، انسان از طریق تجربه‌ی قرار گرفتن در اتاق، تخت، غار، خانه و دیگر مکان‌هایی که دارای حجم بوده و می‌توانند نوعی ظرف تلقّی شوند و نیز قرار دادن اشیا در مکان‌هایی که از حجم برخوردارند، بدن خود را مظروفی در نظر گرفته که می‌تواند در ظرف‌های انتزاعی قرار بگیرد. جانسون طرح زیر را به دست می‌دهد:

جمله‌هایی مانند «رفته تو فکر» و «توی همین حال خوش بمان» نشان می‌دهد که فارسی‌زبانان برای «فکر» و «حال خوش» نوعی طرحواره‌ی حجمی در نظر گرفته‌اند (صفوی، ۱۳۸۳: ۳۷۵-۳۷۴). به عقیده‌ی لیکاف درک معانی این جمله‌ها براساس فرافکنی استعاره‌ای صورت می‌پذیرد که در آن طرح‌واره‌ی تصویری حجم به حوزه‌ی مفهومی انتزاعی مانند حالت کشیده می‌شوند. نتیجه‌ی این امر استعاره‌ی مفهومی «حالت‌ها حجم هستند» می‌شود (راسخ مهند، ۱۳۸۹: ۳۵).
طرحوارهی حجمی یا «طرحوارهی ظرف و مظروف دارای مجموعهای از استلزامات و ویژگیهای منطقی است که عبارتند از:

1. 1. تجربهی ظرف شامل حفاظت یا مقاومت در برابر نیروهای خارجی است (عینکی که درون جعبه است در برابر ضربات و نیروهای خارجی محافظت میشود).

1. 1. ظرف نیروهای درون خود را محدود میکند (شخصی که درون اتاقی است حرکاتش هم دچار محدودیتهایی میشود).

1. 1. به دلیل مهار نسبی نیروها، شیئی که داخل ظرف قرار دارد؛ ثبات مکانی نسبیای را به دست میآورد.

1. 1. این ثبات مکانی به این معناست که شیء درون ظرف از دیدگاه یک مشاهده کننده یا قابل دسترسی یا غیر قابل دسترسی است و ممکن است قابل رؤیت باشد یا توسط ظرفِ خود، غیر قابل رؤیت شود.

1. ظرفها دارای شرایط تضمین میباشند. اگر الف درون ب باشد و ب درون ج باشد، آنگاه الف درون ج است»( جانسون،۱۹۸۷: ۱۱۴).