۲-۱۰-۱) تغییر اقتصادی^[۵۶]
عناصر کلیدی تغییر اقتصادی در ارتباط با گردشگری در مقصد شامل: اشتغال، درآمدزایی، تنوع اقتصادی و بازسازی و احیای اقتصاد می‌باشد. اگرچه توسعه گردشگری، اشتغال را حمایت کرده و درآمدزا می‌باشد و در تنوع اقتصادی مقصد نقش مهمی دارد، اما لزوما تمامی اثرات اقتصادی آن مثبت نیست. درواقع، هر جامعه‌ای با روش‌های متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. ممکن است یک جامعه در گردشگری بسیار موفق باشد و از اثرات مثبت آن بهره ببرد، ولی جامعه‌ای دیگر، از کمترین مزایای گردشگری بهره ببرد (نوربخش و اکبرپور سراسکانرود،۱۳۸۹،صص۲۸-۲۷).
۲-۱۰-۱-۱) اشتغال^[۵۷]
اکثر مشاغل در زمینه گردشگری، شغل‌های خدماتی مستقیم در بخش تسهیلات گردشگری و جاذبه‌ها هستند که به طور عمده این مشاغل در هتل‌ها، جاذبه‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و شرکت‌های مسافرتی دیده می‌شوند و همچنین در بخش‌های اقتصادی، فرصت‌های شغلی بیشتری در زمینه گردشگری در بخش‌هایی مانند: کشاورزی، ماهیگیری، تولید و ساخت سرویس‌های حمل‌و‌نقل و جا‌به‌جایی دیده می‌شود. اکثر مشاغل مستقیم در بخش گردشگری، دارای ویژگی‌های مثبت زیر هستند:
اکثر این مشاغل به نسبت آسان هستند.
این مشاغل به مهارت و آموزش زیادی نیاز ندارند.
بیش از سرمایه، نیازمند نیروی انسانی هستند.
این بدین معنی است که شغل‌های وابسته به گردشگری، سریع‌تر ایجاد می‌شوند و نیاز به سرمایه اولیه کمتری در مقایسه با بخش‌های دیگر اقتصاد دارند. این منافع، خاص مواقعی هستند که فرصت‌های شغلی جدیدی را برای افراد جوان، افراد بدون مهارت و کسانی که به دنبال افزایش درآمد خانواده هستند، فراهم می‌کند. اگرچه مخارج گردشگر از شغل‌های محلی حمایت می‌کند، ولی این شغل‌ها دارای ابعاد و ویژگی‌هایی از قبیل:

دستمزد کم، فصلی بودن و پاره‌وقت بودن هستند.
همچنین این شغل‌ها دارای دوره حیات محدود بوده و چشم‌انداز روشنی ندارند، به جز در بخش‌های مشخص مثل تاسیسات (امکان ارتقا در آنها کم است).
نیروی کار خروجی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته باعث خروج ارز می‌گردد.
در واقع، به سختی می‌توان گفت که تمامی شغل‌های گردشگری، بازار کل مشاغل را تقویت کرده و افراد کم تجربه را وادار به کار می‌کنند. ویژگی‌های گردشگری و نوع اشتغال آن، موجب شده است گردشگری در اقتصاد محلی، نقش حمایت‌کننده داشته باشد، تا نقش عمده و اصلی را در اقتصاد محلی بازی کند (نوربخش و اکبرپور سراسکانرود،۱۳۸۹،ص۲۸).
شکل ۲-۳) سهم منطقه‌ای رشد کل اشتغال جهانی
(سازمان جهانی جهانگردی،۲۰۱۳،ص۶۴)
۲-۱۰-۱-۲) درآمدزایی^[۵۸]
مخارج بازدیدکنندگان، نه تنها بر فرصت‌های شغلی و دستمزدها اثر می‌گذارد، بلکه درآمدی را نیز برای بخش عمومی و خصوصی ایجاد می کند که این درآمدها از طریق زیر حاصل می‌شوند : (که همان ویژگی‌های مثبت گردشگری و درآمدزایی نیز می‌باشند)
به دلیل اینکه شرکت‌های گردشگری مانند سایر تجارت‌های محلی، مالیاتی را به دولت پرداخت می‌کنند، بنابراین با توسعه گردشگری، درآمد حاصل از مالیات نیز افزایش می‌یابد.
دریافت هزینه، بابت استفاده از تسهیلات عمومی (توالت، پارکینگ)، باعث افزایش درآمد کل حاصل از گردشگری می‌شود.
دریافت مالیات داخلی و یا دیگر اشکال مالیات گردشگری، باعث افزایش درآمد گردشگری در مقصد می‌شود (اثر=ضریب تکاثری).
این بودجه‌های اضافی، در اغلب موارد، می‌تواند برای حفظ بناهای تاریخی و ایجاد تسهیلات استفاده شود و همچنین به فعالیت‌های توسعه و تبلیغات می‌تواند کمک نماید. با این وجود، اندازه و تنوع اقتصاد محلی یک منطقه، تعیین‌کننده ارزش واقعی گردشگری برای آن منطقه است (نوربخش و اکبرپور سراسکانرود، ۱۳۸۹، ص۲۸).
جدول ۲-۶) درآمد حاصل از گردشگری (به میلیارد دلار)

هزینه‌های آموزشی

فروش‌ها (فاکتورهای فروش باستثناى هزینه ای صرف شده)

میانگین تعداد کارکنان تمام وقت در سال

حساسیت فقدان^[۵۸] (تاثیر روی سود اگر ۱۰ نفر شرکت را ترک کنند)

هزینه‌های بیرونی‌(پرداختها به تامین کنندگان خارج از شرکت)

پایداری مالی^[۵۹] (توانایی سازمان برای پرداخت بلند مدت بدهی)

سرمایه فردی (کل تعداد سال‌هایی که تمامی افراد درآمد زا مشغول به کار بوده‌اند)

افراد درآمدزا (افرادی که در طراحی، تولید، فرایند و آماده سازی محصول مورد تقاضای مشتری دخیل هستند)

سطح تحصیلات

ارزش افزوده به ازاء هر فرد درآمد زا

ذخیره نقدینگی^[۶۰] (تعداد ماه هایی که پول برای سازمان باقی می ماند اگر هیچ قراردادی بسته نشود)

ارزش افزوده به ازاء هر کارمند

هزینه‌های داخلی (هزینه‌های محاسبه شده پرسنل و هزینه‌های محاسبه شده‌ای که نیازمند پرداخت از جانب شرکت نمی‌باشد)

ارزش افزوده (هزینه‌های عملیاتی قبل از تخصیص + هزینه‌های نیروى کارگرى و اجاره.

اگرچه روش برگه متوازن نامحسوس آنگونه که ایجاد کنندگان آن انتظار داشتند توسط شرکت‌های سوئدی مورد پذیرش قرار نگرفت اما مباحثی که بدنبال ارائه این روش صورت گرفت بدون تردید تاثیر زیادی را روی بسیاری از شرکت‌های سوئدی که شاخص‌های غیر مالی را در گزارشات سالانه خود می‌آورند و همچنین مجلات و مراکز تحقیقاتی گذاشت (رودو و للیارت، ۲۰۰۲). مطالعات مختلف نشان داد که شرکت‌ها با وسعتی روبه افزایش اطلاعات مربوط به سرمایه فکری را در گزارشات سالیانه خود آورده اند. گرایش گزارش‌دهی سرمایه فکری میان شرکت‌ها افزایش یافته و آنها تمایل دارند این اطلاعات را در گزارش‌های سالیانه افزایش دهند. با این وجود این مدل همانند بسیاری از مدل‌های دیگر بر اساس سنجه‌های کیفی بوده و توانایی کمی‌کردن ارزش واقعی سرمایه فکری را ندارد. (رودو و للیارت، ۲۰۰۲،۳۳۶)
۲-۱-۹-۳ مدل کارت امتیازی متوازن^[۶۱]
در سال ۱۹۹۲، کارت امتیازی متوازن به وسیله روبرت کاپلان به‌عنوان ابزار نشان‌دهنده و تحلیل‌کننده اهداف و آرمان‌های سازمان ابداع شد و در سال ۱۹۹۶ توسط وی و نورتون توسعه یافت. این روش تاکنون در بسیاری از سازمان‌های بزرگ مورد استفاده قرار گرفته‌است و امروزه نیز از این روش در ارزیابی سرمایه فکری استفاده می‌شود. در دهه گذشته، این رویکرد از چارچوبی برای اندازه‌گیری به ابزاری برای اجرای استراتژی تبدیل شده‌است. روش نامبرده مجموعه‌ای از روابط علت و معلولی را میان سنجه‌های خروجی و محرک‌های عملکردی در چهار دسـته زیر نــمایش می‌دهد (پیترانتونیو ، ۲۰۰۷، استارویک و مار، ۲۰۰۳):
یادگیری و رشد: توانایی بهبود و ایجاد ارزش برای مثال درصد فروش‌های ناشی از محصولات جدید.
کارایی در فرآیندهای تجاری: در چه چیزهایی ما باید برتری داشته باشیم برای مثال طول مدت فرآیندها و سطح اتلاف.
رضایت مشتری :مشتریان چه تصوری نسبت به ما دارند برای مثال قیمت در مقایسه با رقبا و درجه بندی محصولات.
نتایج مالی و اقتصادی: چگونگی رفتار با سهامداران برای مثال جریان نقدینگی و سودآورى.
این روش سپس یک چارچوب چند بعدی را ایجاد می‌کند که در آن بر ارتباطات بالقوه‌ای که میان اهداف، ابتکارات و عملکردهای یک سازمان وجود دارد تأکید شده و یکپارچه می‌شوند (رمضان، مجید،۱۳۹۰، ۱۰۵به نفل از پیترانتونیو، ۲۰۰۷).
۲-۱-۹-۴ هدایت‌گر اسکاندیا
اسکاندیا به‌عنوان اولین شرکت بزرگی است که به‌درستی در جهت اندازه‌گیری دارایی‌های دانشی گام بر‌داشت (بونتیس، ۲۰۰۱). این شرکت اولین گزارش سرمایه فکری خود را در سال ۱۹۸۵ منتشر کرد و در سال ۱۹۹۴ اولین شرکتی بود که گزارش سرمایه فکری را به‌صورت ضمیمه به همراه گزارش مالی به سهامداران شرکت ارائه نمود .دیگر شرکت‌ها همانند شرکت نوآوری‌های شیمیایی دوو در ارزش‌گذاری فرایند تحقیق و توسعه و اختراع به‌طور کامل از مدل درک چند بعدی ارزش سازمانی اسکاندیا استفاده می‌نمودند. اسکاندیا به منظور اندازه‌گیری ارزش بازار، پیشنهاد نمود ارزش بازاری به دو بخش سرمایه مالی و سرمایه فکری تقسیم بندی شود (مار، چیوما و نیلی، ۲۰۰۴). مولفه‌های سرمایه فکری به دو زیر مولفه سرمایه انسانی و دیگر دارایی‌های ناملموس که در سازمان جاگرفته و سرمایه ساختاری نام گرفته‌است، تقسیم بندی می‌شود. سرمایه ساختاری خود به دو زیر مولفه سرمایه مشتری (برای مثال ارزش ارتباطات مشتریان) و سرمایه سازمانی تقسیم می‌شود. در نهایت سرمایه سازمانی به دو زیر مولفه سرمایه فرایند (مرتبط با رویه‌ها و جریانات عادى و دایمى کاری موجود در فرآیندهای داخلی سازمان) و سرمایه نوآوری که نشان‌دهنده توانمندسازهای نوآوری در فرآیندها و محصولات است تقسیم می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت در رویکرد اسکاندیا، سرمایه فکری به چهار مولفه تقسیم می‌شود: سرمایه انسانی، سرمایه مشتری، سرمایه فرایند و سرمایه نوآوری (شکل شماره ۲-۵)
.
سرمایه انسانی به‌صورت ترکیبی از دانش، مهارت، ابتکار و توانایی کارکنان فردی سازمان برای انجام وظایف تعریف می‌شود (بونتیس، ۲۰۰۱). آن همچنین شامل ارزش‌ها، فرهنگ و جوسازمانی نیز می‌شود. یک شرکت نمی‌تواند مالک سرمایه انسانی باشد .سرمایه ساختاری سخت‌افزار، نرم‌افزار، پایگاه‌های داده، ساختار سازمانی، حق انحصارى اختراع، علامت‌های تجاری و دیگر قابلیت‌های سازمانی به منظور پشتیبانی از بهره‌وری می‌باشد. به‌عبارتی دیگر، هر آن‌چه که در شرکت باقی می‌ماند، زمانی که کارکنان به منزل می‌روند. سرمایه ساختاری همچنین فراهم کننده سرمایه مشتری و ارتباطات توسعه داده شده با مشتریان کلیدی است. برخلاف سرمایه انسانی، شرکت می‌تواند مالک سرمایه ساختاری بوده و به تجارت آن بپردازد. سرمایه فکری برابر است با مجموع سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری. در واقع سرمایه فکری در بر‌گیرنده تجارب کاربردی، فناوری سازمانی، ارتباطات مشتری و مهارت‌های حرفه‌ای است که برای اسکاندیا یک مزیت رقابتی در بازار ایجاد نموده‌است. در مجموع، طرح ارزش اسکاندیا شامل هر دو جنبه مالی و غیرمالی است که با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا ارزش بازاری شرکت را تخمین بزنند. بر طبق دسته‌بندی فوق، اسکاندیا یک ابزار ارزیابی سرمایه فکری با نام هدایت‌گر اسکاندیا توسعه داد. این ابزار شباهت زیادی به مدل کارت امتیازدهی متوازن دارد، اما جنبه انسانی به منظور داشتن ۵ جنبه ارزیابی افزوده شده‌است. مدل هدایتگر اسکاندیا مجموعه‌ای از روش‌های اندازه‌گیری دارایی‌های ناملموس است که توسط ادوینسون در این شرکت طراحی شده‌است. این هدایتگر متشکل از دیدی کل‌نگر از عملکرد و اهداف مورد انتظار است. ساختار هدایتگر اسکاندیا ساده و در عین حال ماهرانه است . (رمضان، مجید،۱۳۹۰، ۱۰۹)
۲-۱-۹-۵ ارزش ناملموس محاسبه شده^[۶۲]

بوتیل هیدروکسی آنیزول^[۳۸] : BHAنیز جزء فهرست مجاز آنتی اکسیدانهای مصرفی ایران است (موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، ۱۳۶۶)، عوارض توکسیکولوژی در پیش معده و بافت معده در جوندگان توسط BHA ایجاد می شود. در میمون و خوک مقادیر زیاد BHA سبب تکثییر سلولی کبد در ناحیه مری شده و در موش صحرایی باعث خونریزی پرده جنب و صفاق در دوران جنینی می شود. به نظر می رسد که نمی توان عوارض ناشی از مصرف طولانی BHA را در انسان نادیده گرفت. بعلاوه اثر سرطان زائی و سمی بودن BHA نیز گزارش شده است.
بوتیل هیدروکسی تولوئن^[۳۹]: سمیت BHT در غلظتی کمتر از دو آنتی اکسیدان ذکر شده به اثبات رسیده است. BHT اختلالاتی در مکانیسم انعقاد خون حیوانات بوجود می آورد. احتمال داده می شودکه آسیب کبدی ناشی از مصرف BHT در نتیجه تاثیر متابولیت های حاصل از BHT نظیر متیدکینون^[۴۰] باشد. در مواردی که BHA و BHT با هم مصرف می شوند BHA سرعت تشکیل این گونه ترکیبات را افزایش می دهد. خوراندن رژیم حاوی BHT به موش سبب خونریزی اندامهای داخلی، تاثیر بر روی تیروئید و اختلال در سنتز DNA می شود. در زمینه ایجاد سرطان بواسطه مصرف BHT شواهد محدودی در دست است اما سمیت مزمن و حاد در ریه موش و کبد موش صحرایی گزارش شده است.واتسون(۲۰۰۲)
گالات ها^[۴۱]: عوارض پوستی ناشی از تماس با انواع گالات تنها مورد منفی گزارش شده در مورد این گروه از آنتی اکسیدانها است. مطالعه در مورد انواع گالات (پروپیل ، اکتیل و دودسیل گالات) بصورت جداگانه انجام می گیرد. مقدار مجاز انواع گالات ۵/۲-۰ میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن در روز اعلام شده است.
امروزه آنتی اکسیدان های سنتتیک به طور وسیعی در صنایع غذایی و همچنین رژیم غذایی انسان ها استفاده می شود ولی با توجه به نگرانی هایی که در رابطه با امنیت سلامتی آنتی اکسید های صناعی نسبت به مشابه های طبیعی آنها (مثلا گیاهان بیوفنلی) که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی مشابه و یا حتی بیشتر از انواع سنتتیک آن ها هستند وجود دارد بسیاری از آنتی اکسیدانهای طبیعی از قبیل فلاونول ها، یا کاتئین برگ چای، آنتی اکسیدان های رزماری و عصاره های ادویه جات مختلف گزارش شده است که نسبت BHA و BHT یا مدلهای توکوفرول دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بیشتری هستند. بوجود آمده است، استفاده از آنتی اکسیدان های طبیعی در حال پیشرفت است(پراکاش، ۲۰۰۱).
۲-۲-۱۱-آنتی اکسیدان های طبیعی:
دارای ترکیبات پلی فنلی هستند، مهمترین آنتی اکسیدان های طبیعی توکوفرول است که در حد وسیعی در مواد غذایی به خصوص روغن های گیاهی وجود دارد و در هنگام استخراج این روغن ها همراه با آن ها جدا می شود.تعداد زیادی از ترکیبات موجود در بافت های گیاهی و حیوانی، به صورت ترکیبات سنتزی نیز در دسترس می باشند. این ترکیبات شامل توکوفرول ها، مشتقات اسید آسکوربیک و اسید سیتریک است و اغلب به صورت مخلوط با هم یا سایر آنتی اکسیدان ها، برای استفاده از تاثیرات سینرژیستی آن ها بکار می روند.

بیشتر آنتی اکسیدان های طبیعی به استثنا توکوفرول ترکیبات فنولیک می باشند شامل گروه های استخلافی فعال ارتو^[۴۲] در حالیکه آنتی اکسیدان های مصنوعی غیر از گالاتما بصورت استخلاف پارا^[۴۳] می باشد. (فاطمی، ۱۳۷۸؛ نیک آور و ابوالحسنی، ۲۰۰۹؛ پراکاش، ۲۰۰۱).
۲-۲-۱۱-۱-ترکیبات فنولیک:
اصطلاح ترکیبات فنولیک شامل شمار زیادی از محصولات گیاهی ثانویه با ساختار و اثر شیمیایی متفاوت در طیف وسیعی از ترکیبات ساده تا ترکیبات پلی سریزه می شود خیلی از خواص محصولات گیاهی با حضور ترکیبات فنولیک در ارتباط می باشد. ترکیبات فنولیک دارای حلقه آروماتیک بوجود می آورند گروه های هیدروکسیل را به همراه دیگر جزئیات بوجود می آورند. دست کم ۵۰۰۰ ترکیب فنولیک شناسایی شده است که در منابع اخیر در ۱۵ گروه فنولهای گیاهی طبقه بندی شده اند. تنها بخش بزرگی از این گروه ها شامل اسیدهای فنولیک. کومارین ها و ترکیبات فلاونونید بعنوان ترکیبات آنتی اکسیدانی محسوب می شوند. فرمولاسیون تجاری آ»تی اکسیدان های طبیعی در جدول ۳ موجود می باشد. (فاطمی (۱۳۷۸)؛ نیک آور و ابوالحسنی (۲۰۰۹))
جدول(۲-۲)- فرمولاسیون تجاری آ»تی اکسیدان های طبیعی
۲-۲-۱۱-۲- رزماری: در میان گیاهان علفی و ادویه ها توجه زیادی به رزماری^[۴۴] معطوف شده است. رزماری از خانواده نعناع (Labiatae) است که در ارتباط با خواص دارویی ونگهدارندگی آن شناسایی شده است.عصاره رزماری با خشک کردن و خرد کردن برگ های سوزنی آن و استخراج با بهره گرفتن از حلال های آلی، روغن، آب یا سیال فوق بحرانی  به دست می آید. ترکیبات عهده دار فعالیت آنتی اکسیدانی و سینرژیستی رزماری ، عمدتاً دی ترپن های فنولیک مانند کارنوزیک اسید، کارنوزول، رزمانول، اپی رزمانول، ایزو رزمانول، متیل کارنوزات، و سایر اسیدهای فنولیک مانند رزمارینیک اسید هستند. از آنجایی که عصاره های رزماری لیپوفیل هستند، به راحتی در روغن ها و چربی ها و مواد غذایی حاوی چربی جهت جلوگیری از اکسیداسیون بکار می روند و عصاره برگهای رز
ماری که سالها به عنوان ادویه و طعم دهنده استفاده می شده ، اکنون به صورت تجاری در صنعت غذا مورد استفاده قرار می گیرد. ساختمان شیمیایی برخی از ترکیبات فنولیک موجود در رزماری در شکل ۲ نشان داده شده است. (زرگری،۱۳۷۶)
شکل (۲-۶) ساختمان شیمایی بعضی ترکیبات متشکله عصاره رزماری
۲-۲-۱۱-۳- توکوفرول ها (Toc) : در رابطه با محافظت موثرشان در برابر اکسیداسیون لیپیدها در مواد غذایی و سیستم بیولوژیکی شناخته شده اند. این ترکیبات توسط گیاهان سنتز می شوند. توکوفرول ها در بخش های سبز گیاهان، برگها و دانه های روغنی تشکیل می شوند. هشت ترکیب مختلف از نظر ساختاری در خانواده توکوفرول ها وجود دارد. چهار ترکیب تحت عنوان توکوفرول ها و چهار ترکیب تحت عنوان توکوترینول. آلفا – توکوفرول عمدتاً در کلروپلاست های سلول های گیاهی و سه ایزومر دیگر (بتا، گاما و دلتا) خارج از این ارگان وجود دارند. ساختمان شیمیایی فنولیک موجود در توکوفرول و توکوترینول در شکل (۲-۷) نشان داده شده است . مکانیسم عمل توکوفرول ها دادن یک اتم هیدروژن از هیدروکسیل سیستم حلقه ای آنها به رادیکال آزاد است. برپایه این مکانیسم، آلفا- توکوفرول ، بر اساس ساختارش، به عنوان دهنده هیدروژن، قوی تر ازسه ایزومر دیگر است. فعالیت آنتی اکسیدانی توکوفرول ها به علت نقش حلقه هتروسیکلیک (بخش دهنده هیدروژن) در افزایش حلالیت در چربی، ۲۵۰ برابر بیشتر از BHT است. فعالیت ایزومرهای توکوفرولی با دما وغلظت تغییر می کند. در دماهای پائین، ترتیب فعالیت آنتی اکسیدانی آنها دلتا >گاما>بتا<آلفا و در دماهای بالا آلفا>بتا>گاما<دلتا می باشد. توکوفرولها در غلظت های بالاتر از ppm 500 فعالیت پرواکسیدانی دارند.واتسون (۲۰۰۲)
شکل (۲-۷) ساختمان شیمیایی آلفاتوکوفرول و آلفاتوکوترینول
۲-۲-۱۱-۴- لسیتین (Lec):
لسیتین که عموماً توسط تولید کنندگان مواد غذایی بعنوان یک امولسیون کننده بکار می رود، یک فرآورده جانبی فرایند تصفیه روغن خام سویا است، لسیتین بخشی از صمغی است که در مرحله صمغ گیری در تصفیه روغن جدا می شود و ماده خام بدست آمده بسته به درجه حرارت به کار رفته در فرایند دارای درجات مختلفی از رنگ قهوه ای است. در بعضی موارد لسیتینها می توانند در بهبود پایداری اکسیداتیو روغن ها و چربیها موثر باشند. این تاثیر آنتی اکسیدانی به فسفولیپیدها، ترکیبات اصلی لسیتین ها شامل فسفاتیدیل کولین (PC) ، فسفاتیدیل اتانول آمین (PE) و فسفاتیدیل اینوزیتول (PI) ، که بیش از ۶۰% لسیتین خام استاندارد و ۹۵% لسیتین غنی شده یا جزء به جزء شده را تشکیل می دهند، نسبت داده شده است. ساختمان شیمیایی فسفاتیدیل کولین در شکل (۴) نشان داده شده است. مکانیسم های آنتی اکسیدانی مختلفی برای فسفولیپیدها فرض شده است. برای مثال استخلاف های آمینوی فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل اتانول آمین یا بنیان قندی فسفاتیدیل اینوزیتول دارای ویژگی ایجاد کمپلکس با فلزات هستند.
تاثیر سد اکسیژنی نیز وقتی فسفولیپیدها در سطح روغن / آب حضور داشته باشند ولیپیدها را از تماس با اکسیژن اتمسفری حفظ کنند، مشاهده شده است. همچنین لسیتین می تواند دیسپرسیون^[۴۵] (انتشار) سایر آنتی اکسیدانهای فعال در سیستمهای امولسیونی را بهبود بخشیده و انتشار رادیکال های آزاد را در محیط محدود نماید. (جود و همکاران^[۴۶]، ۲۰۰۳).
به علاوه، در زمان حرارت دادن روغن های بسیار غیراشباع در دماهای بالا، آلدهید ها می توانند با فسفولیپیدها از طریق واکنش های گروه کربونیل و آمینو تشکیل کمپلکس داده وملانوفسفاتیدها را تولید نمایند که آنها خود هیدروپراکسیدها را غیرفعال می کنند. تقابل سینرژیستی لسیتین ها با آنتی اکسیدان های فنولیک نیز مشاهده شده است. علت بروز این ویژگی این است که فسفولیپیدها می توانند یک اتم هیدروژن استخلاف آمینوی خود را به مولکول فنولیک آنتی اکسیدان که اکسید شده، بخشیده و آن را دوباره بهآنتی اکسیدان اصلی احیاء نمایند. فعالیتهای آنتی رادیکالی نیز برای لسیتین ها معرفی شده است که می تواند به استخلاف هیدروکسی آمینوی PE و PC مربوط باشد. در نهایت فعالیت آنتی اکسیدانی فسفولیپیدها تحت تاثیر ویژگی های ترمودینامیک آنها، نوع گروه های فسفوریله موجود و ماهیت اسید چرب قرار می گیرد.
شکل (۲-۸) ساختمان شیمیایی لسیتین (فسفاتیدیل کولین)
۲-۲-۱۱-۵- آسکوربیل پالمیتات (AP) : آسکوربیل پالمیتات یک آنتی اکسیدان محلول در چربی است که معمولاً در مواد غذایی جهت جلوگیری از اکسیداسیون روغن ها و چربیهای حساس به اکسیداسیون بکار می رود (شکل ۲-۹) و می توان قابلیت انحلال آن را با افزودن لسیتین بهبود بخشید. آسکوربیل – پالمیتات ا ستر محلول در چربی مشتق شده از اسیدآسکوربیک است که به مقدار زیادی در گیاهان وجود دارد. آسکوربیل پالمیتات بعنوان تله اکسیژنی عمل می نماید و بدین طریق از اکسیداسیون روغن ها و چربی ها جلوگیری کرده یا آن را به تعویق می اندازد.

شکل(۲-۹) ساختمان شیمیایی آسکوربیل پالمیتات
۲-۲-۱۲- کاربرد آنتی اکسیدانهای طبیعی:

اسیدهای فنولیک و کومارین ها

طیفی از مشتقات اسید نیروئیک و مشتقات اسید سیتامیک شامل دو خانواده اسیدهای فنولیک معمولاً در گیاهان یافته می شوند هر دوی این ها در فرم های کونژگه و استری وجود دارند. اسیدهای وانیلیک، P- هیدروکسی بنزوئ
یک و سرینتیک در لیگنین یافته می شوند. اسید گالیک پیدا شده به مراتب کمتر از تراکم دایمری خودش اسید الایژیک بوده است. اسیدهایP- کوماریک و کافئیک رایج ترین اسیدهای سینامیک هستند و معمولاً بعنوان اسید کلروژنیک استراسیدهای کوئینیک و شیکمیک وجود دارند یا بصورت استرهای قند می باشند. وجود پیوند دوگانه در زنجیرجانبی این اسیدهای و مشتقات شان، ایزومرهای سیس و ترانس را بوجود می آورد. این ترکیبات بعنوان واریته ای از استرهای قند یا گلوکوزیدها وجود دارند و در گونه های گیاهی محدود یافت می گردند.

۲-۲-۱۳- آنتی اکسیدان های بیولوژیکی:

آنتی اکسیدان های حاضر در بدن را آنتی اکسیدان های بیولوژیکی گویند. آنتی اکسیدان های بیولوژیکی سلول ها را از اکسیداسیون مفرط و اثر سورادیکالهای آزاد محافظت کنند اینها شامل متالوآنزیم ها می شوند که می توانند در طی تولید رادیکالهای آزاد در فاز آغازین دخالت کنند از قبیل سوپراکسیدها که شامل mn یاCu/Zn یاکاتالازها که شامل Fe ، گلوتامین پروکسیداز می شود که گلوتامین پروکسیداز در تغذیه هیدروپراکسی ها و حذف آن ها مهم است.
۲-۳-دارچین:
دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمت های آن بویی مطبوع استشمام می شود.گل های آن در فاصله ماه های بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می شود.
۲-۳-۱- کلیات گیاه شناسی:
برگهای گیاه به صورت متقابل، بیضوی و بلند ، نوک تیز ، بدون ‌کرک ، صاف و شفاف در سطح فوقانی پهنک و غبار آلود در سطح تحتانی آن دارد برگ این درخت سبز تیره ودارای گل هایی به رنگ سفید است.هر گل دارچین را پوششی مرکب از ۶ کاسبرگ در بر می‌گیرد. درون گل‌ها ۱۲ پرچم در ۴ ردیف جای دارد. (قهرمان۱۳۶۳)
شکل(۲-۱۰)- بخش های مختلف گیاه دارچین
مادگی آن دارای تخمدانی یک خانه است و پس از رسیدن ، به میوه‌ای به صورت سته و به رنگ قهوه‌ای تبدیل می‌شود ، که همیشه با کاسه و نهنج گل همراه می‌باشد. قسمت گوشت‌دار میوه نیز رنگ مایل به سبز دارد و درون آن دانه‌ای با مغز روغنی مشاهده می‌شود.
نام علمی این گیاه Cinnamomum zeylanicum، از رده دولپه ای ها، تیره برگ بو ها و گونه زیلانیکوم می باشد.(زرگری ۱۳۷۶)
تکثیر آن به سهولت با کاشتن دانه یا به طریقه قلمه زدنو خوابانیدن شاخه‌ای از درخت صورت می‌گیرد. نخستین برداشت محصول از درختان پرورش یافته چهار ساله صورت می‌گیرد. برای اینکار ساقه‌ها را قطع می‌کنند ولی پاجوش های قوی و خوب آنها را باقی می‌گذارند تا از نمو آنها پایه‌های خوب تولید شود.

۲-۳-۲- نامگذاری:

نام دراچین از لغت یونانی kinnámōmonگرفته شده است. در هند بنام Dalchini و در اندونزیبنام چوب شیرین یا kayu manis نامیده میشود.در بسیاری از زبان‌های اروپائیcinnamon را مشتق از کلمه لاتینی Cannella ومخفف آن Canna ویا Cane به معنی عصا میدانند.
۲-۳-۳-تاریخچه گیاه دارچین:
دارچین از قدیم الایام در دنیا بکار میرفته است در مصر حتی قبل از ساختن اهرام ثلاثه مصر برای درمان امراض مختلفه مصرف می شده است . سابقه مصرف و شناسائی آن به مصر باستانو به حدود دوهزار سال قبل از میلاد برمیگردد. اما آنچه که در تاریخ به دارچین چینی مشهور شده در حقیقت نوعی از دارچین بنام Cinnamon Aromaticum یا Cassia است که بومی چین بوده و بصورت درخت ۲۰ الی۳۰ متری است که از پوست درخت بعنوان دارچین استفاده میشود.
دارچین اولین بار در سری‌لانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.دارچین گیاه بومی سری‌لانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن کاربرد فراوانی به عنوان ادویه دارد.
از دارچین در مکتوبات قدیمی چین با قدمت حداقل ۲۷۰۰ سال و همچنین در مکتوبات بابل نام برده شده است. مصریان، دارچین را از چین وارد کردند و به عنوان دارو و ارتقاء دادن غذا از لحاظ طعم و بو وهمچنین به عنوان عامل مومیائی استفاده کردند. این ادویه عجیب و غریب نزد برخی اقوام کهن ارزشی برابر با طلا داشته است.
در فرهنگ رومانیها دارچین گیاهی مقدس و مهم در نظر گرفته می شد، و در مراسم تشییع جنازه ها سوزانده می شد.
دارچین اولین و مهمترین ادویه ای بود که به عنوان کالای تجاری بین بازرگانان آسیا و اروپا مبادله
میشد. و تجار ونیزی کاملاً بر داد و ستد آن نظارت می کردند. .بعدازآنکه دراواخر قرن ۱۵ پرتغالی ها سری لانکا (سیلان) را کشف کردند ، کنترل تجارت دارچین را گرفتند و توسط بریتانیایی ها در۱۷۹۶ ادامه یافت. بعد از آن اهمیت تجارت دارچین کاهش یافت درنتیجه تولید و کشت دارچین در مناطق دیگر شروع شد.

شکل (۲-۱۱): پوست درخت دارچین شکل (۲-۱۲): پودر دارچین
۲-۳-۴-گونه های دارچین:
گونه وروم^[۴۷] یا دارچین‌اصل یا دارچین سیلانی که پوست داخلی آن مصرف دارد و لطیف و نرم است.
گونه آروماتیک^[۴۸] یا دارچین چینی که پوست آن نازک ولی سخت است ولی عطر و طعم آن تند تر از انواع دیگر است.

-

-

۲-۱۳- طرح منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی
از جمله موارد نادر در قوانین و مقررات کشور موضوع کاهش نرخ حاشیه سود بانکی را مد نظر قرار می دهد, طرح منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی است که دلیل ارائه “طرح منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی” توسط مجلس شورای اسلامی چنین عنوان می شود:
“درسال های اخیر, یکی از عمده ترین گلایه های تولید کنندگان و علاقمندان به سرمایه گذاری در ایران, بالا بودن نرخ سود تسهیلات بوده است.
امرزوه در اقتصادجهانی عصر نرخ های بهره بانکی و تورم دو رقمی سپری شده و تولید کنندگان دراغلب کشورهای جهان سوم و رقبای منطقه ای و جهانی کشورمان, با نرخ های سود تک رقمی وام می گیرند و سرمایه گذاری می کنند. این مسئله باعث شده تا تولید کنندگان ایرانی در عرصه های داخلی و بین المللی از قدرت رقابتی کمتری نسبت به رقبای خارجی خود برخوردار باشند.
شدت فشاری که تولید کنندگان ایرانی از این بابت متحمل می شوند وقتی روشن تر می شود که در نظر بگیریم در سال های اخیر همه سیاست های اقتصادی کشور به سمت کاهش تعرفه های وارداتی و مواجهه تولید کنندگان داخلی با ورود محصولات رقیب خارجی در بازار کشور بوده است.”
۲-۱۳-۱- استدلال مخالفان طرح
از نظر تهیه کنندگان این طرح مهم ترین استدلال مخالفان کاهش نرخ سود بانکی, بالا بودن نرخ تورم و نگرانی از فرار سپرده ها از بانک ها از یک سو و افزایش متقاضیان دریافت تسهیلات بانکی و تشدید رانت دستیابی به تسهیلات به نسبت ارزان قیمت بانک ها است.
در حالی که موافقان طرح ایرادات وارده را چنین پاسخ می دهند:
اولا تحقیقات موجودنشان می دهد با وجودی که میزان سود واقعی بانک ها به سپرده های مدت دارد (تفاوت نرخ سود پرداختی و نرخ تورم), طی ۲۰ سال گذشته, تقریبا همیشه منفی بوده است ولی هر سال میزان سپرده های مدت دار در بانک ها رشد کرده است و در نتیجه, میزان سپرده‌های بانکی در ایران, بیشتر تابعی از ریسک اندک و سود تضمین شده معاف از مالیات آنها است تا نرخ سود بانکی
البته مخالفان این طرح دلیل رشد حجم سپرده های دت دار طی این مدت را رشد نقدینگی قلمداد می کنند که این نقدینگی جایی غیر از بانک برای رفتن ندارد.

ثانیا عدم توان بانک‌ها به پاسخ‌گویی به خیل متقاضیان تسهیلات برای سرمایه‌گذاری‌های تولیدی، بیشتر به ضعف ساز و کارهای بررسی طرح‌های رسیده، پرداخت تسهیلات و نظارت بر مصرف صحیح آنها در بانک‌های داخلی است که باید اصلاح شود و استدلال افزایش متقاضیان تسهیلات یا تشدی رانت برای دریافت‌کنندگان تسهیلات از بانک‌ها، برای مخالفت با کاهش نرخ سود بانکی، موجه نیست.
۲-۱۲-۲- موضوع طرح
ماده واحده- دولت موظف است طی دوره زمانی ۱۸ ماهه از تاریخ تصویب این قانون نسبت به کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی (اعم از بانک‌های دولتی یا خصوصی) اقدام کند به نحوی که در خاتمه مدت ۵/۴٪ از نرخ سود متوسط تسهیلات کاسته شود.
تبصره۱- به منظور متعادل نمودن نرخ تورم متناسب با نرخ سود تسهیلات با هدف حمایت از سیاست‌ فوق، دولت موظف است با اصلاح نظام بودجه‌ریزی طی دو سال هم زمان با اجرای ماده واحده مزبور، مبلغ ۲۰۰۰۰میلیارد ریال از کسری بودجه را با حذف ردیف‌های زاید از قانون بودجه سالانه بکاهد.
تبصره۲- دولت موظف است با اصلاحات ساختاری و افزایش بهره‌وری نظام بانکی به نحوی اقدام کند که برای ۱۸ ماهه دوم پس از اجرای ماده احده فوق امکان کاهش نرخ سود تسهیلات و نرخ سود سپرده به طور متوسط تا ۴٪ فراهم شود.
تبصره۳- وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است، هر سه ماه یک بار گزارش مربوط به نحوه اجرای این قانون را به مجلس شورای اسلامی اعلام کند.
۲-۱۴- میزان توانایی بانک‌ها در تعیین نرخ حاشیه سود بانکی
همانگونه که به صورت تفصیلی در فصو آتی ذکر خواهد ش، نحوه محاسبه نرخ حاشیه سود بانکی عبارت است از:
نسبت سپرده‌های نوعی به کل سپرده‌ها نرخ سود مربوطه * نسبت تسهیلات نوعی به کل تسهیلات نرخ سود مربوطه= نرخ حاشیه سود بانکی
می‌خواهیم نشان دهیم، با وجود تعیین نرخ سود از طرف بانک مرکزی (شورای پول و اعتبار) بانک‌ها چگونه می‌توانند نرخ حاشیه سود بانکی خود را تعیین کنند و اینکه، چرا نرخ حاشیه سود بانکی متفاوتی دارند.
در فرمول ارائه شده فوق، چهار بخش وجود دارد که نحوه اثرگذاری بانک بر روی نرخ حاشیه سود از طریق آنها بدین منوال است:
نرخ‌های سود مربوط به سپرده‌ها وتسهیلات: با عنایت به اینکه، نرخ‌های سود اعلام شده از طرف شورای پول و اعتبار معمولا بصورت حداقل و حداکثر تعیین می‌شوند و نه دقیقاً یک نرخ سود معین، از این رو، بانک‌ها بسته به شرایط خود، می‌توانند نرخ‌های سود متفاوتی بر روی سپرده‌ها و تسهیلات خود اعمال کنند.
نسبت تسهیلات نوعی تسهیلات اعطایی: با عنایت به تبصره ماده ۳ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ۸/۶/۱۳۶۲ مجلس شورای اسلامی، بانک‌ها در تخصیصض نسبت تسهیلات خود به انواع سرمایه گذاری‌ها آزاد می‌باشند. بنابراین، نمی‌توان بانک را به ارائه نوع خاصی از تسهیلات واداشت. به همین جهت بانک از این ابزار استفاده کرده و با ارائه نسبت بالایی از تسهیلات خود به عقود مشارکتی، که هیچگونه نرخ سود حداقل و حداکثری برای آنها مترتب نیست، تا هر جایی که بتوانند نرخ حاشیه سود خود را افزایش می‌دهند. که این نیز، یکی دیگر از اهرم‌های اثرگذار بانک‌ها بر روی نرخ حاشیه سود بانکی است.
نسبت سپرده‌های نوعی به کل سپرده‌ها: با توجه به ماده ۶ قانون عملیات بانکی بدون ربا بانک‌ها می‌توانند، به منظور جذب و تجهیز سپرده‌ها، با اتخاذ روش‌های تشویقی، از امتیازاتی از قبیل اعطای جوایز غیر ثابت نقدی و یا جنسی برای سپرده‌های قرض‌الحسنه، تخفیف و یا معافیت سپرده‌گذاران از پرداخت کارمزد یا حق‌الوکاله و دادن حق تقدم به سپرده‌گذاران برای استفاده از تسهیلات اعطایی بانک‌ها برای جذب سپرده‌های جذاب‌تر (که معمولا سپرده‌های کوتاه مدت کمتر از یک سال و بلند مدت ۵ ساله است) استفاده کنند. از ین رو، بانک‌ها از این ابزار نیز بهره می‌گیرند و بر روی نرخ حاشیه سود بانکی تاثیر می‌گذارند.
در نتیجه با بررسی اجزای نرخ حاشیه سود بانکی، به این نتیجه می رسیم که، با وجود تعیین حداقل و حداکثر برای نرخ‌های سود بانکی از طرف بانک مرکزی، بانک‌ها باز قدرت تعیین نرخ حاشیه سود بانکی را دارند.
۲-۱۵ بررسی‌های تجربی و پیشینه تحقیق
مطالعه تجربیات کشورهای مختلف، در مواجهه با مسائل متنوع اقتصادی، می‌تواند نکات آموزنده بسیاری به ارمغان بیاورد. مطالعه عوامل موثر بر نرخ حاشیه سود بانکی نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو در این فصل با بررسی تفصیلی مطالعات صورت گرفته بر روی نرخ حاشیه سود، سعی در شناسائی عوامل موثر بر آن، بصورت تجربی داریم. بصورت حتم، بسیاری از عوامل موثر بسته به شرایط اقتصادی هر کشوری از درجه قوتی برخوردار خواهند بود. از این رو، انتظار نمی‌رود که متغیرهای اثرگذار در تمامی مطالعات صورت گرفته مورد تائید یا رد قرار گرفته باشند. ولی اگر متغیرهای اثرگذار در تمامی مطالعات صورت گرفته، رابطه معناداری با نرخ حاشیه سود از خود نشان می‌ دهد، می‌تواند بعنوان گواهی براهمیت بسزای آن در تفسیر تغییرات نرخ حاشیه سود بانکی باشد. به عبارت دیگر، با توجه به این که در مرور ادبیات نظری موضوع با عنایت به تئوری‌های اقتصادی، عوامل موثر بر نرخ حاشیه سود بانکی یعنی نرخ ذخیره قانونی، نرخ تنزیل مجدد، تورم، ثبات اقتصادی، مطالبات معوق و رشد اقتصادی و نحوه اثرگذاری آنها بر روی حاشیه سود بانکی شناسایی شد، می‌خواهیم در این فصل به صورت تجربی به دنبال پاسخ‌گویی به سوال تحقیق باشیم که عبارت است از اینکه چه عواملی بر حاشیه سود بانکی موثرند و کدامیک از این عوامل از اهمیت بالاتری برخوردار هستند. به این ترتیب که با مطالعه بررسی‌های صورت گرفته بر روی کشورهای مختلف، آیا فرضیات تحقیق ما پذیرفته می‌شوند یا رد می‌شوند. به علاوه به صورت ضمنی، نحوه بررسی موضوع توسط این محققان به لحاظ روش‌شناسی هم مورد توجه قرار می‌گیرد. بررسی این مطالعات به نوعی بلوغ تدریجی روش‌های بررسی را نشان می‌دهد که باعث می‌شود در نهایت کامل‌ترین الگو و روش‌شناسی انتخاب شود.
شایان ذکر است که مبانی نظری موضوع و استخراج الگوی مبتنی بر اقتصاد خرد مطالعه که مبنای اکثر کارهای تجربی صورت گرفته در این بخش است، در فصل چهارم به تفصیل تشریح خواهد شد. از آنجائی که مطالعه جامعی در موردعوامل اثرگذار بر نرخ حاشیه سود بانکی در داخل کشور صورت نگرفته است به مروری مختصر برمطالعات صورت گرفته در خارج از کشور می‌پردازیم. اما از مطالعات مرتبط به موضوع که در داخل کشور به آن پرداخته شده است، طرح منطقی کردن نرخ حاشیه سود بانکی است که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی صورت گرفته است و به عنوان یک مطالعه داخلی به آن پرداخته می‌شود.
۲-۱۵-۱- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۳)
دراین مطالعه با بهره گرفتن از یک رابطه حسابداری، به محاسبه نرخ حاشیه سود بانکی در قالب سناریو‌های مختلف پرداخته شده است. چرا که واقعیت آن است که حجم قابل ملاحظه‌ای از کل سپرده های بخش خصوصی در کشور، مربوط به سپرده‌های دیداری، قرض‌الحسنه و متفرقه است که بانک‌ها هیچ‌گونه سودی برای آنها نمی‌پردازند، این در حالی است که بانک‌ها از این سپرده‌ها جهت اعطای تسهیلات استفاده می‌کنند. بنابراین، به نظر می‌رسد لحاظ اینگونه سپرده‌ها جهت محاسبه نرخ واقعی حاشیه سود بانکی ضروری باشد. اما از آنجائی که بانک‌ها معمولاً در قبال سپرده‌های پس‌انداز قرض‌الحسنه تکالیفی برای پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه بر عهده دارند، لذا در حالت‌های دیگر میانگین وزنی سود سپرده‌ها با احتساب سپرده های دیداری و متفرقه به صورت جداگانه مورد محاسبه قرار گفته است. با احتساب سپرده‌های دیداری در محاسبه میانگین وزنی میزان سود با توجه به سهم بالای این سپرده‌ها از مجموع سپرده‌های بخش خصوصی، نتایج محاسبات به کلی تغییر می‌کند و سبب می‌شود که نرخ متوسط حاشیه سود بانکی در سال‌های ۸۲-۱۳۷۳ از ۶۷/۴ درصد به ۴۸/۱۰ درصد و با احتساب سپرده‌های متفرقه به ۰۴/۱۱ درصد افزایش یابد. (جزئیات کامل محاسبه نرخ حاشیه سود بانکی تحت عنوان سناریوهای محاسبه این نرخ، در فصل چهارم به تفصیل بیان می‌شود و در قالب جدولی جهت مقایسه این نرخ‌ها ارائه می‌گردد).
در این بررسی چنین عنوان می‌شود که در کشورهای در حال توسعه مهم‌ترین دلایل بالا بودن نرخ حاشیه سود بانکی عبارتند از:
حجم بالای نقدینگی
بالا بودن سطح سپرده‌های قانونی نزد بانک مرکزی
عدم وجود بیمه سپرده های بانکی
وجود هزینه‌های غیر مالی بالا
وجود نرخ‌های تورم بالا
و نیز در این بررسی، بدون اشاره به مطالعه خاصی که د راین مورد صورت گرفته باشد (و ظاهراً به صورت تجربی) عوامل موثر بر نرخ حاشیه سود بانکی در ایران بدین صورت عنوان می‌گردد:
هزینه‌های عملیاتی غیر ضروری در بانک‌ها
ذخیره قانونی
سپرده‌های دولت نزد بانک‌ها
اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی
نسبت سپرده‌های مدت‌دار به سپرده‌های دیداری
نرخ تورم
تسهیلات تکلیفی و اعتبارات بخش دولتی
اعمال محدودیت‌ها و سقف‌های اعتباری
در پایان به عنوان نتیجه‌گیری چنین بیان می‌شود که مهم‌ترین دلیل بالا بودن نرخ حاشیه سود بانکی، بالا بودن انتظارات بانک‌ها از سهم سود اکتسابی است که به سپرده‌ گذاران یا دریافت کنندگان تسهیلات اثر منفی می‌گذارد. به عنوان توصیه سیاستی نیز، کاهش نرخ حاشیه سود بانکی از طریق کاهش نرخ سود تسهیلات و نه نرخ سود سپرده‌ها تجویز شده است که با ملزم کردن بانک‌ها به عملکرد کاراتر تحقق می‌پذیرد.
۲-۱۵-۲- آفاناسیف و ویلالاسر^[۱۲] (۲۰۰۵)
در این تحقیق، رفتار نرخ حاشیه سود بانکی در کشور برزیل مورد بررسی قرار می‌گیرد. بررسی رفتار این نرخ دو حقیقت را آشکار می‌سازد؛ اول اینکه، افت قابل ملاحظه در میانگین نرخ ‌های حاشیه سود از حدود سال ۱۹۹۹ رخ داده است و تا سال ۲۰۰۲ ادامه دارد. دوم اینکه تفاوت‌های شدید و پایدار بین بانک‌ها در این نرخ مشاهده می‌شود. محققان از تکنیک داده‌های تلفیقی برای بررسی عوامل موثر بر نرخ حاشیه استفاده کرده‌اند. سوال اساسی‌ای که مطالعه حاضر در پی پاسخ به آن می‌باشد این است که چه عواملی تاثیر مشخص و معناداری روی این نرخ دارند؟ یک روش دو مرحله‌ای که توسط هو و ساندرز^[۱۳] بسط داده شده است، جهت اندازه‌گیری ارتباط عوامل اقتصاد خرد و اقتصاد کلان بانرخ حاشیه سود بکار گرفته شده است.

تعیین فعالیت‌هایی که رشد مهارت‌های زندگی را در موقعیت‌های مختلف سرعت می‌بخشد. مثل حضور در جمع دوستان و فعالیت‌های اجتماعی.
از آنجا که آموزش مهارتهای زندگی برای بیشتر معلمان و آموزش‌دهندگان جدید است، چهارچوب ارائه اطلاعات باید به گونه‌ای باشد که استفاده‌ کنندگان به راحتی فلسفه این نوع آموزش و ساختار جلسات را دریابند. مثلاً چهارچوب دروس هر یک از مهارتها باید این گونه باشد:

هدف و مقصود درس
تعیین فهرست‌بندی و توصیف مواد مورد نیاز هر درس
ارائۀ اطلاعاتی در زمینه سودمندی و فایدۀ درس و مشخص کردن نحوه ارتباط این درس با سایر دروس و یا با برنامه تحصیلی ملی
فعالیت‌های مربوط به درس:
الف فهمیدن درس؛
ب)ایجاد ارتباط میان مفاهیم و مهارتهای جدید؛
ج) تمرین مهارتهای جدید،
د) به کار بردن مهارت‌ها در موقعیت‌های مختلف زندگی
تکلیف خانگی
پیگیری و ارزیابی
منابع و فعالیت‌های اضافه(سازمان جهانی بهداشت،۱۳۷۹،ص۴۷)
سایر مواد آموزشی
در برنامۀ آموزش مهارت‌‌های زندگی، کتابچه‌ای نیز برای استفاده کودکان و نوجوانان تهیه می‌شود که معمولاً از کودکان و نوجوانان خواسته می‌شود تا احساس‌های شخصی و آموخته‌های خود را در این کتاب یادداشت کنند. تدوین کتابچه‌ای برای والدین، که محتوای آن عبارت است از: معرفی برنامۀ مهارتهای زندگی، بیان منطق و اهداف برنامه و تشریح فعالیت‌های مشترک والدین و فرزندان در خانه. تدوین کتابچه‌ای برای مسؤولان مدرسه که محتوای آن عبارت است از معرفی برنامه آموزش مهارتهای زندگی و مزایا و فایدۀ این برنامه، در دستیابی به اهداف سازمانی مدارس و ضرورت شرکت مجدد معلمان در دوره‌های آموزشی بعدی، حایز اهمیت است. علاوه بر آنچه ذکر شد تدوین نشریه کوچکی برای توصیف برنامۀ آموزش مهارتهای زندگی به کارکنان بهداشتی و پیشگیری مدارس و مددکاران مهم جلوه می کند. در صورت عدم حضور این متخصصان در مدارس می‌توان چنین نشریه‌ای را برای مردم جامعه تنظیم نمود و در مورد محتوا و اهداف برنامه به آنان اطلاعات ارائه نمود (سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۷۹، ص ۴۸).
فعالیت‌های یادگیری^[۲۰۶]
وقتی از برنامه درسی بحث می‌کنیم بین روش های تدریس و فعالیت‌های آموزشی تمایزی قایل نمی‌شویم. بلکه همۀ اعمالی را که معلم و دانش‌آموز انجام می‌دهند تحت عنوان «تجربیات یادگیری» ذکر می‌کنیم؛ در حالی که این مقوله‌بندی کار صحیح نیست در آغاز قرن حاضر اصطلاحات فعالیت‌های یادگیری و تجربیات یادگیری در ادبیات آموزشی وجود نداشتند، اما با رشدی که در رشته روان‌شناسی به وجود آمد و تلاش‌هایی که «کیلپاتریک» و «الس وورث کالنیگز» به عمل آوردند فعالیت‌های فراگیران مورد توجه زیادی قرار گرفت. تا سال ۱۹۳۵ اصطلاح فعالیت یادگیری به جای تجربیات یادگیری به کار می‌رفت، اما امروزه صاحبنظران تجربیات را در معنای ویژه خود بکار می‌برند (ملکی، ۱۳۸۱، ص ۱۱۹).
اصطلاح «تجربه یادگیری^[۲۰۷]» مترادف محتوای یک درس یا فعالیتی که معلم انجام می‌دهد نیست، بلکه به کنش متقابل بین یادگیرنده و شرایط خارجی موجود در محیط که یادگیرنده به آن واکنش نشان می‌دهد اطلاق می‌شود(تایلر،۱۳۸۱،ص۷۸).
اصول حاکم بر انتخاب فعالیت‌های یادگیری:
فعالیت‌های یادگیری به گونه‌ای انتخاب شود که دانش‌آموز فرصت لازم را برای تمرین رفتارهای متناسب با هدفهای موردنظر داشته باشد. مثلاً اگر پرورش مهارت حل مسأله هدف برنامه است، باید دانش‌آموز فرصت لازم را برای تمرین حل مسأله داشته باشد در غیر اینصورت هدف مزبور تحقق نخواهد یافت. یا اگر «تقویت مهارت همکاری» یکی از هدفها است لازم است ضمن تدریس،فعالیتهای یادگیری فرصت لازم را برای تمرین روابط گروهی و همکاری در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد.
فعالیتهای یادگیری طوری انتخاب شود که دانش‌آموز از انجام آنها احساس رضایت کند. برای این کار باید تجارب یادگیری متناسب با نیازها و علایق دانش‌آموزان انتخاب شوند.
فعالیتهای یادگیری باید با آمادگی دانش‌آموزان هماهنگ باشد. در هر نقطه سنی افراد از نظر عقلانی، جسمانی، اجتماعی و عاطفی و غیره در شرایط خاصی هستند. معلومات و تجارب فعلی دانش‌آموزان نیز جنبه دیگر آمادگی آنهاست.
فعالیت‌های یادگیری باید طوری انتخاب شوند که منجر به هدفهای تربیتی نامطلوب نشوند. بنابراین در انتخاب فعالیت‌های یادگیری باید به آثار و نتایج آنها توجه کرد. مثلاً دانش‌آموزی که دربارۀ رفتارهای نابهنجار جامعه اطلاعاتی گردآوری می‌کند ممکن است به طور همزمان نفرت از مردم را در خود پرورش دهد. در این مورد فعالیت‌های یادگیری بایستی به گونه‌ای باشد که جنبه‌های مثبت رفتارهای اجتماعی و نمونه‌های رفتار نابهنجار را نیز دربر گیرد.
فعالیت‌های یادگیری باید به گونه‌ای باشند که ایده‌ها، مهارتها و شیوه‌های درک کردن و تفکر را که برای دانش‌آموزان و جامعه ارزش تربیتی دارند پرورش دهد.
فعالیت‌های یادگیری انتخاب شده باید به دانش‌آموزان اجازه دهد که با جنبه‌های دیگر برنامه درسی نیز ارتباط حاصل کنند. به عبارت دیگر فعالیت‌های یادگیری ، مکمل و تقویت کننده عناصر دیگر برنامه درسی باشد.
امکان بهره‌گیری از تجارب گوناگون فراهم شود. چون نه تنها نیل بر هدفها را آسان می‌کند، بلکه میدانی برای بروز خلاقیت معلم نیز به وجود می‌آورد.
فعالیت‌های یادگیری باید زمینه و امکان تحقیق برای فراگیر را فراهم سازد و برای انجام آن انگیزه و عواطف لازم را به وجود آورد (ملکی، ۱۳۸۲، ص ۱۵۵).
راهبردهای تدریس^[۲۰۸]
برای اجرای مطلوب برنامه لازم است در فرایند برنامۀ درسی در مورد راهبردهای تدریس مناسب و هماهنگ با هدفها و محتوای برنامه درسی تصمیم‌گیری شود. برنامه‌ریزان درسی ممکن است یک روش تدریس را برای همۀ برنامه درسی در نظر بگیرند و یا ممکن است از چند روش به صورت ترکیبی استفاده کنند. انتخاب روش ترکیبی راهبردهای تدریس به دو دلیل عمده توصیه می‌شود: اولاً یک روش خاص ممکن است برای انتقال نوع معینی از دانش مناسب باشد؛ در حالی که برای انتقال انواع دیگر دانش‌ها نامناسب است. ثانیاً، بعضی از دانش‌آموزان ممکن است با یک روش خاص با سهولت بیشتری مطالب را بیاموزند، در حالی که دانش‌آموزان دیگر ممکن است با روش دیگری بهتر قادر به آموختن باشند (ملکی، ۱۳۸۲، ص ۱۵۶).
اهمیت و ضرورت بکارگیری روش های فعال در تدریس^[۲۰۹]
یکی از مهمترین دلایل لزوم بکارگیری روش های فعال در تدریس، حجم گسترده اطلاعات و یافته‌های بشری است. امروزه انسان در پرتو تکنولوژی هر لحظه بر اطلاعات و یافته‌های خود می‌افزاید. در چنین وضعیتی آیا می‌توان با بهره گرفتن از رویکردهای تدریس معلم‌محوری، تمامی اطلاعات مکتسبه را از طریق کتب درسی به دانش‌آموزان منتقل کرد؟ حقیقت امر آن است که نه چنین امکانی وجود دارد و نه ضرورتی. امروزه بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این باورند که به جای تأکید بر اطلاعات و حقایق و ارائه آنها، باید شیوه یادگیری را به دانش‌آموزان آموخت. تحقق چنین امری فقط از طریق پرورش مهارتهای یادگیری در دوران تحصیل امکان‌پذیر می‌شود و این خود مستلزم بکارگیری روش های فعال در تدریس است.
نکته دوم در خصوص روش های فعال در تدریس این است که دانش‌آموزان در مدرسه بایستی برای مواجه شدن با مسائل و مشکلات زندگی آماده شوند. استفاده از روش های غیرفعال و حفظی نمی‌تواند چنین مقصدی را محقق سازد. همانطور که آیزنر^[۲۱۰] می‌گوید «یادگیرندگان در صحنۀ واقعی زندگی با برنامه‌های درسی تعریف شده و یکسانی برخورد نمی‌کنند.» بنابراین وظیفه اساسی برنامه‌ریزان و معلمان، پرورش توانایی حل مسائل و مشکلات زندگی واقعی در بچه‌ها می‌باشد. با توجه به چنین برداشتی معلمان بایستی با بکارگیری مشارکت دانش‌آموزان و درگیر کردن آنها در مسائل و موضوعات مختلف، روحیۀ برخورد با مشکلات و نحوه حل آنها را در آنان پرورش دهند. این هدف اساسی جز در سایه استفاده از روش های فعال در تدریس امکان‌پذیر نیست (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۱، ص ۱۵۲).
اصول تعیین و سازماندهی راهبردهای تدریس:
الف) اصول مبتنی بر روانشناسی جدید:
روش تدریس باید علاقه فعلی دانش‌آموزان را مورد توجه قرار دهد و رشد علایق آینده او را برانگیزاند.
روش باید دانش‌آموز را برای دستیابی به هدفهای ارزشمند تربیتی تحریک کند. به طریق مختلف می‌توان دانش‌آموز را برای نیل به هدفها به فعالیت وادار کرد. یکی از آنها این است که فعالیتها با ویژگی‌های رشد و علایق او همسو باشند.
روش باید فرصت‌هایی را برای فعالیت‌های خلاق پنهان دانش‌آموز فراهم سازد.
روش باید برای تفاوتهای فردی در توانایی‌ها و علایق و زمینه‌های دانش‌آموزان پیش‌بینی‌های لازم را به عمل آورد.
روش باید امکان تحقق یادگیری به معنای وسیع را فراهم سازد. یادگیری به معنای وسیع دارای سه بعد است. شناخت^[۲۱۱]، گرایش^[۲۱۲] و مهارت^[۲۱۳]. دانش‌آموز باید نسبت به موضوع یادگیری شناخت حاصل کند، گرایشهای مثبت بدست آورد و مهارتهای عملی مربوط به آن را کسب کند. اگر فقط به یکی از این سه بعد توجه شود یادگیری مؤثر تحقق نمی‌یابد.
ب) اصول مبتنی بر عملکردهای اجتماعی^[۲۱۴]:
روش باید امکان لازم را برای مشارکت دانش‌آموزان در حل مسایل زندگی در مدرسه فراهم سازد. زندگی در مدرسه نمونه‌ای از زندگی در جامعه است. اگر دانش‌آموز امکان مشارکت در حل مسایل مدرسه را پیدا کند در مواجهه با مسایل زندگی اجتماعی خود توانایی بیشتری به دست می‌آورد.
روش باید فرصت‌های توسعه فرایندهای گروهی را برای دانش‌‌آموز فراهم سازد. زندگی در گروه صلاحیت و مهارت لازم دارد. این صلاحیت تنها با مطالعه فواید زندگی گروهی و چگونگی روابط در گروه حاصل نمی‌شود. فرد باید زندگی در گروه را در عمل تمرین کند و با رعایت برنامه‌های گروهی توانایی برقراری روابط منطقی با اعضای گروه را بدست آورد.
روش باید فرصتهایی را برای تصمیم‌گیری و قبول مسؤولیت‌ها فراهم سازد. برای مثال وقتی که دانش‌آموزی رهبری گروهی را در انجام کار گروهی به عهده می‌گیرد قبول مسؤولیت و تصمیم‌گیری را تمرین می‌کند. قدرت تصمیم‌گیری در انجام امور و روحیۀ قبول مسؤولیت به تمرین و مهارت نیاز دارد.
روش باید فرصتهایی برای رشد تدریجی توانایی هدایت خود^[۲۱۵] در دانش‌آموز به وجود آورد.
هدایت خود دارای دو جنبه است. یکی هدایت خود در انجام امور زندگی است؛ یعنی فرد بتواند مسایل زندگی خود را بشناسد و برای حل آنها از روش های مناسب استفاده کند. جنبۀ دیگر به گردآوری اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعه منابع اطلاعات مربوط است. بنابراین روش تدریس همان روش تحقیق تلقی گردد و توانایی کاوشگری را در فرد تقویت نماید (ملکی، ۱۳۸۲، صص ۷۷-۷۴).
روش‌های تدریس مهارتهای زندگی
آموزش مهارت‌های زندگی، آموزشی فعال^[۲۱۶] و مبتنی بر تجربه^[۲۱۷] است. در یادگیری منفعل^[۲۱۸]، معلم فقط انتقال دهندۀ اطلاعات به دانش‌آموز؛ و دانش‌آموز فقط گیرنده اطلاعات است. درحالیکه در آموزش مهارت‌های زندگی، معلم و شاگرد در یک فرایند پویای یادگیری شرکت می‌کنند. در این یادگیری از شیوه‌های مختلفی مثل فعالیت در گروه های کوچک یا گروه های دوتایی، بارش فکری، ایفای نقش، بازی و بحث و مناظره استفاده می‌شود (سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۷۹، ص ۲۸).مطالعات و پژوهش‌های فعلی نشان می‌دهند که دانش‌آموزان از طریق تجربه بیشتر می‌آموزند. وقتی به هنگام آموزش به آنها فرصت تجربه کردن و فعالیت داده شود، یادگیری آنها به مراتب افزایش می‌یابد. به خصوص هنگامی که یادگیری مهارت‌ها مدنظر باشد و فرد باید به توانایی رفتار دست یابد. از اینرو برنامه آموزش مهارتهای زندگی به خاطر اهداف آموزشی خاصی که دارد (ایجاد نگرش، تغییر نگرش، بهبود سطح/ بهداشت روان و…) بر مبنای آموزش شیوه‌های فعال می‌باشد (نیک‌پرور، ۱۳۸۳، ص ۴۳).تحقیقات و تئوری‌ها نشان می‌دهند که یک رویکرد مهارتهای زندگی با کاربرد روش های تدریس تعاملی^[۲۱۹] نه تنها مؤثر واقع می‌شود، بلکه آن مهارتها از طریق تعامل، ایفای نقش، بحث آزاد، فعالیت در گروه های کوچک باعث می‌شود تا فراگیران در فرایند پویای یادگیری شرکت کنند (PAHO^[220]، ۲۰۰۱، ص ۲۶).برخی تحقیقات برنامه‌ای روش های تعاملی را به عنوان یک مؤلفه مهم موفقیت در برنامه‌ها از سایر روشها جدا کرده‌اند. تحقیقی در قلمرو پیشگیری از سوء مصرف مواد دریافته است که برنامه‌های تعاملی به طور معنی‌داری مؤثرتر از برنامه‌های غیرتعاملی بودند (توبلر^[۲۲۱]، ۱۹۹۲، به نقل از PAHO، ۲۰۰۱، ص ۲۷).تئوری یادگیری اجتماعی^[۲۲۲] برخی از پایه‌های نظری را فراهم می‌سازد که توضیحاتی درباره اینکه چرا روش های تدریس تعاملی مؤثر واقع می‌شوند ارائه می‌کند. پژوهش بندورا^[۲۲۳]، دریافته است که افراد بوسیله مشاهدۀ دیگران یاد می‌گیرند که چه کاری را انجام دهند و چگونه عمل کنند، و رفتارها بوسیلۀ پیامدهای مثبت و منفی که برای یادگیرنده در نظر گرفته شده است، تقویت می‌شوند (بندورا، ۱۹۷۷، به نقل ازPAHO ،۲۰۰۱، ص ۲۷).علاوه بر این حفظ رفتارها به وسیله تمرین تقویت می‌یابد: وقتی افراد واکنش‌ نمونه‌های الگو قرار داده شده را بطور ذهنی مرور می‌کنند یا عملاً انجام می‌دهند،احتمال کمتری وجود دارد که آن را فراموش کنند (PAHO ،۲۰۰۱، ص ۲۷).
الگویی از توسعه مهارتها در شکل (۲-۱) نشان داده شده است:
ارتقاء مفاهیم مهارتها^[۲۲۴]
- تعریف مفاهیم مهارتها
- تولید نمونه‌های مثبت و منفی