مواد اولیه نامرغوب که از مواد درجه ۲ و ۳ مانند خرده شیشه ی جمع آوری شده در سطح شهر و ذوب آنها استفاده می شود که طبیعتا مقدار استفاده مواد مکمل نیز در این کوره ها کمتر و بیشتر به حالت تجربی است» (آشوری،۱۳۸۱،۷۲).
درجه حرارت لازم برای ذوب سیلیس ۱۸۲۷ درجه ی سانتیگراد است. اما در مواردی که مخلوط شیشه و سیلیس مورد استفاده قرار گیرد به منظور پائین آوردن درجه ذوب، مواد دیگری مانند کربنات، بوراکس، شوره، نیترات و مواد قلیائی دیگر به ماده ی اولیه افزوده میشود. یکی از مهم ترین عوامل در شیشه گری دستی نحوه ی ساخت رنگهای شیشه است. برای این منظور از اکسیدهای فلزات که به صورت پودر در بازار وجود دارد استفاده می شود. پودر های رنگی هم در داخل کشور تولید می شود و هم وارداتی آن در بازار موجود می باشد. البته طبق تحقیقات و مصاحبه هایی که با تولید کنندگان^[۱۴] انجام شد، اکثرا نظرشان بر این است که رنگ های تولید شده در داخل کشور بسیار محدود بوده و امکان ساخت همه ی رنگها وجود ندارد. مانند : اکسید مس، اکسید منگنز، اکسید هلیوم و کریولیت که جهت شفاف کردن شیشه و رنگین ساختن مذاب شیشه به کار می روند.

«حدود ۹۲ درصد مواد اولیه شیشه در داخل کشور موجود می باشد و ۸ درصد دیگر که شامل رنگ ها می شود از خارج وارد می گردد. آجری که در ایران برای کوره می‌سازند در برابر حرارت زیاد مقاومت مناسبی ندارد اما آجرهای خارجی تا ۱۹۰۰ درجه حرارت را تحمل می‌کنند که در نتیجه حرارت دادن بیشتر به بار، محصول شفاف‌تری به دست می آید. موضوعی که تولید کنندگان مطرح شیشه در دنیا مانند مورانو در ایتالیا و کشور چک روی آن بسیار کار کرده اندمواد اولیه در ایران تولید می شود، اما چون در کارخانجات صنعتی پیشرفته فرآوری نمیگردد، متاسفانه کیفیت مطلوبی ندارد»( مصاحبه با آقای بختیاری^[۱۵]).
پس یک دلیل اختلاف کیفیت شیشه‌سازی ایران و کشورهای صنعتی، مرغوبیت مواد اولیه است.اما مواد اولیه مرغوب در کارگاه های شیشه هر چند از تنوع زیادی برخوردار است ولی باز استفاده آنها به صورت علمی نبوده و بیشتر به صورت تجربی است. به همین دلیل در کارگاههای بازدید شده، حتی یک مورد آزمایشگاه در این کارگاهها دیده نشد. عدم آشنایی علمی با مواد مورد استفاده و عدم تجربه های علمی آزمایشگاهی، سبب شده است که هیچگونه نوآوری در این کارگاه ها اتفاق نیافتد. متاسفانه در سطح جامعه هم توجه به علم استفاده از مواد برای ساخت شیشه بسیار ضعیف می باشد. به طور مثال هیچ رشته ی دانشگاهی در هیچ یک از دانشگاههای ایران در این زمینه وجود ندارد و تنها چند واحد درسی به مهندسین سرامیک در زمینه ی شیشه آموزش داده می شود که کارآیی لازم را برای کارگاه های شیشه نخواهد داشت.
در زمینه تهیه مواد اولیه مصاحبه های دیگری نیز با آقای وفایی^[۱۶]، آقای وحید زارع پور^[۱۷] و آقای رضا اسماعیلی^[۱۸] انجام شده که آنچه قابل ذکر می باشد وجود منابع معدنی غنی سیلیس و فراوانی این ماده در داخل کشور می باشد. اما آنچه که تمام مصاحبه شوندگان به آن اذعان داشتند گران بودن رنگ های وارداتی و همچنین موضوع یارانه ها که باعث افزایش قیمت ها و کاهش تقاضا شده بوده است.
در زمینه هنر شیشه گری که موضوع اصلی بحث ما می باشد نیز تا کنون هیچ گونه مرکز آموزشی رسمی ایجاد نشده است و استاد کار ها اکثرا بی سواد و با مهارتهای تجربی هستند. دانشگاهها هم وضعیت چندان مطلوبی ندارند. بسیاری از آنها به خاطر نداشتن فضای کارگاهی قادر به ارائه این واحد درسی نیستند و اگر دانشگاهی هم گرایش شیشه گری را در رشته صنایع دستی ارائه بدهد در حد چند جلسه بازدید از کارگاه های شیشه گری در اطراف تهران و آشنایی سطحی با تکنیکهایی مانند همجوشی شیشه و نقاشی روی شیشه و … می باشد.
۳-۳- طراحی، نوآوری در تولید محصولات شیشه ای
لازمه ی موفقیت هنرهای صناعی در دنیای امروز ، خلاقیت و نوآوری است. در گذشته صنایع دستی و محصولات دست ساز در زندگی مردم جایگاه خاصی داشت. یعنی آثاری که ما اکنون به عنوان یک شی تزیینی در خانه هایمان یا محل کارمان می گذاریم، برای آن ها بعنوان وسیله ای بوده که هر روز بارها از آن استفاده می کردند و به جز زیبایی و ارزش ساختاری آن به کاربردش نیز توجه داشتند. ما نباید اجازه دهیم که به خاطر مسایلی چون متفاوت شدن نیاز های عصر حاضر و پیشرفت تکنولوژی و غیره، هنر و فرهنگ چند هزار ساله کشورمان که حفظ بقای آن در گرو همین فعالیت ها و تولیدات هنرهای صناعی و مابقی هنرها و دیگر مسایل است، از بین برود و یا به دست فراموشی سپرده شود.
در مصاحبه با آقای وفایی^[۱۹] به عنوان تولید کننده شیشه های هنری در خصوص وجود بخش طراحی در کارگاههای شیشه گری اشاره شد که وجود طراح بسیار ضروری است اما به خاطر بالا رفتن هزینه ها و نداشتن بازار مناسب در شرایط کنونی توان استفاده از نیروهای خلاق و طراح را ندارند. خب البته به نظر نگارنده وجود طراح و نیروهای خلاق بدون شک در بسیاری از بخش های تولید تاثیر بسیار مطلوبی خواهد گذاشت.
اکنون در تمام کارگاه های صنایع دستی کشور نبود نیرو های طراح و خلاق مشاهده می شود. مقوله مورد بحث ما محصولات تولید شده در کارگاه های شیشه گری می باشد. وقتی که به فروشگاه های صنایع دستی در سطح شهر تهران نگاه می اندازید و قسمتی که آثار شیشه ای گذاشته شده اند را می بینید، متوجه می شوید اکثر نمونه ها به جز چند نمونه محدود، شبیه هم هستند. چه از لحاظ فرم و رنگ و چه از لحاظ نوع کاربرد آن محصول. به عنوان مثال، چند سالی بود که تمام کارخانه های شیشه گری تهران روی یک نوع گلدان دهنه باریک بلند متمرکز شده بودند و از آن تولید می کردند. البته در اوایل کار بسیار جالب و زیبا بود و مشتریان زیادی هم داشت. ولی نکته قابل توجه اینجاست که کارگاه های رقیب که از این مدل نمونه برداری کردند، هیچ تنوعی در طرح محصول ایجاد ننمودند. چه بسا آن نمونه گلدان با طراحی های متفاوت می توانست سالهای بیشتری در بازار جای داشته باشد.
«در مورانوی ایتالیا تکنیکی وجود دارد به نام هزار گل^[۲۰] که یکی از قدیمی ترین تکنیک های مورانو می باشد»(www.glassofvenice.com). هنرمندان و تولید کنندگان مورانو از گذشته تا به حال از این روش با کاربرد های متفاوت و طراحیهای متنوع استفاده می کنند. در تصویر شماره (۲-۳) یک ظرف شیشه ای که در گذشته با این تکنیک کار شده را مشاهده می کنیم و در تصویر شماره (۳-۳) ساعت های مچی را می بینیم که روی صفحه شیشه ای آن با طرحی جدید از هزار گل و خلاقیت سازنده ی آن همراه است. این نمونه موفقی از ایده های نو می باشد که با هوشمندی تمام، صنایع شیشه ای را وارد وسایل کاربردی روزمره مردم می کنند.
تصویر شماره (۲-۳)، ظرف با تکنیک هزارگل ، مورانوی ایتالیا، از سایت (www.glassofvenice.com)
تصویر شماره (۳-۳) ، ساعت با شیشه های هزار گل ، مورانو، از سایت (www.glassofvenice.com)
در زمینه طراحی محصول، توانایی به تصویر کشیدن ایده ها با بهره گرفتن از روش های موثر دیداری مثل کشیدن طرح اولیه، درها را به سوی برقراری ارتباط بهتر و کارآمدتر بین طراح و مشتری می گشاید. طراحان به این موضوع پی برده اند که استفاده از طرح اولیه یا طرح کلی، یک راه موثر برای سرعت بخشیدن به پیشرفت ایده ها و تفکرات در دنیای واقعی است. مشتریان همیشه نمی توانند نیازها و خواسته های خود را دقیقا بیان کنند که این امر تا حدی ناشی از آن است که آنها نمی دانند چه نوع کالا یا خدماتی را می توانند از نظر فنی درخواست کنند. در خصوص امر طراحی و تولیدات نگاهی داشتیم به کارگاه آقای بختیاری^[۲۱] .ضمن صحبتی که در این زمینه با ایشان انجام گرفت، وضعیت تولید کنونی را بیشتر منوط به سفارش دهنده ها می دانستند یعنی آنها صرفا بنا به سلیقه ی خود تولید نمی کنند. مثلا بیشترین تولید سالانه آنها قلیان می باشد در صورتی که قبلا تولیدات آنها شامل تمام لوازم مصرفی مورد نیاز زندگی روزمره بود که در عین مصرفی بودن زیبا هم بود. سابقا در کارخانه آقای بختیاری هم طراح بوده و هم شیمی دان که منجر می شده هم زیبا بسازند و هم با کیفیت. محصول خارجی هم کمتر وارد می‌شد و سطح درآمد بالاتر بود و می‌شد کارهای خلاقانه انجام داد. اما در حال حاضر نه طراحی وجود دارد و نه شیمی دانی. پس نتیجه ی کار معلوم است. زمانی که سازمان صنایع‌دستی وجود داشت، ۲۰ طراح در سازمان کار می‌کردند که به کارخانجات طرح می‌دادند و در نتیجه هفته به هفته اجناس جدید و به روز تولید و روانه بازار می شد تصویر  شماره(۴-۳).
تصویر شماره(۴-۳)، آقای بختیاری در حین کار در کارگاه شیشه گری، عکس از نگارنده
دور بودن کارگاههای شیشه گری از مراکز شهری و قرار گیری آنها در فضاهایی گاه ناامن، مشکلی است که بسیاری از جوانان هنرجو و دانشجویان به ویژه خانمها برای رفت و آمد و کار کردن در این مکانها با آن مواجه اند. برخی که این هنر را با علاقه ی بسیار دنبال می کنند شاید حاضر باشند با هرسختی بر سر راهشان کنار بیایند، اما بسیاری هستند که بعد از آشنایی با این فن خود را بسیار مشتاق به یادگیری آن می یابند اما بعد از یک یا دو بار مراجعه به کارگاهها، آن هم در شرایطی که مجبورند دوره های چند ماهه را برای آموزش طی کنند، دچار تردید می شوند که آیا دنبال کردن این رشته، آن قدر سود و منفعت و آینده ی روشنی برای آنها دارد که ارزش تحمل سختی و پرداخت هزینه های رفت و آمد را داشته باشد؟ حال چند راهکار برای بهبود این مشکلات مطرح می شود :
امر آموزش به فضای بسیار وسیع با کوره هایی در تعداد بالا و اندازه های بزرگ نیازی ندارد و تنها با چند کوره ی مذاب در چند رنگ محدود، یک استاد کار می تواند تعداد زیادی هنرآموز علاقه مند را آموزش دهد. چنین مکانی در هر فضای مناسب شهری، چه در یک دانشگاه، چه در اماکن متعلق به سازمان صنایع دستی و یا دیگر فضاهای خصوصی به راحتی قابل راه اندازی و بهره برداری است.این امر در بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکا به اجرا درآمده و آنها با صرف هزینه هایی نه چندان گزاف، امکان آشنایی جوانان و حتی کودکان خود با این هنر را فراهم آورده اند تصویر شماره (۵-۳).
تصویر شماره (۵-۳)، هنر آموز نوجوان در مرکز آموزش شیشه گری، آمریکا، از سایت www.mcfaddenartglass.com) )
همچنین ایجاد مراکز و مناطقی که در آنها بتوان مراحل ساخت و تولید شیشه گری دستی را برای گردشگران به نمایش گذاشت نیز از جمله راهکارهایی است که می‌تواند برای جذب جوانان مستعد به این رشته و نیز تشویق مردم به خرید بیشتر این کالاها مورد توجه مسؤولان ذی ربط قرارگیرد. « مثلا ساختمان یک کارخانه ی شیشه گری دستی در کشور امریکا به شکلی طراحی شده که امکان ورود علاقه مندان جهت بازدید از مراحل مختلف تولید محصولات به راحتی امکان پذیر است. همچنین در بخشهای دیگر این کارخانه گالری جهت ارائه تولیدات و نیز غرفه های فروش تعبیه شده است. این مرکز هر ساله تعداد زیادی گردشگر را جهت بازدید و آشنایی با این هنر جذب می کند» www.mcfaddenartglass.com) ).
برای قوت گرفتن دوباره ی کارگاههای شیشه گری، این رشته مستلزم برنامه ریزی بهتر و آموزش کامل تری است. در کشور انگلستان هنرستان خاص شیشه‌گری وجود دارد. در طی تحصیل، هنرجو موظف است در یک کارخانه ی شیشه‌گری کار کند. بعد از اتمام درس، چند دانشجو می توانند مشترکا از دولت وام بگیرند و یک کارگاه شیشه‌گری راه بیندازند. در ایران نیز ایجاد هنرستان صنایع دستی می تواند کمک شایانی به تقویت صنایع دستی کل کشور بکند. در مدت سه سال هنرستان، هنرجویان فرصت پیدا می کنند با رشته های صنایع دستی آشنایی مختصری داشته باشند و هر کدام را در حد کارگاه عمومی بگذرانند. این کار باعث می شود کسانی که به هر دلیلی نمی توانند به دانشگاه بروند با گذراندن دوران هنرستان صنایع دستی، حرفه و صنعتی را تا حدی آموخته و یک فرصت شغلی برای خود ایجاد کنند.
از دیگر گامهای موثر در کمک به این موضوع این است که دانشگاهها میتوانند دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته صنایع دستی را مطلع سازند که با برقراری ارتباط با سازمان صنایع دستی و اخذ کارت شناسایی صنایع دستی با این سازمان در ارتباط باشند. همچنین سازمان آرشیوی از مشخصات فارغ التحصیلان صنایع دستی با گرایش های تخصصی شان را در اختیار داشته باشد تا با ایجاد یک پل ارتباطی سه طرفه بین سازمان صنایع دستی، دانشجو و کارگاه های صنایع دستی، هر از گاهی جلسات و نشست هایی بین آنها برگزار شود تا در صورت نیاز به نیروی متخصص یا طراح ، از فارغ التحصیلان دعوت به همکاری شود .
۴-۳- عوامل تاثیر گذار در فروش محصولات شیشه
در جهان امروز، صنایع دستی علاوه بر حفظ جایگاه خود در عرصه هنر، زیبایی شناختی و هویت بخشی ملی و منطقه ای، به یک منبع مهم ارزش افزوده و بهره وری اقتصادی تبدیل شده است. اما در ایران به دلیل برخی موانع و مشکلات، این صنعت از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته و از نقش آفرینی در عرصه اقتصادی نیز دور شده است. این عامل سبب شده که تاثیر و نقش صنایع دستی در افزایش اشتغال و درآمد زایی به مرور کم رنگ شود. به طوری که از سویی امکان عرضه در بازارهای داخلی را از دست می‌دهد و از سوی دیگر رویای رقابت با بازارهای خارجی را ناممکن می‌سازد.
شیشه گری دستی مانند بسیاری شاخه های دیگر صنایع دستی، جنبه ی مصرفی که در گذشته داشته را از دست داده و امروزه کارکرد تزیینی آن بیشتر مورد توجه است. اما با این حال هنوز در بین مردم آن قدر جذابیت دارد که بتوان با تولید با کیفیت و مطلوب این صنعت، از رونق بازار فروش آن مطمئن بود. اما در حال حاضر مسائل زیادی در راه رسیدن به سود اقتصادی سر راه این هنر-صنعت مطرح است. مواردی چون : بازار یابی، پیدا کردن سلیقه های مردم، شناخت کارآیی آن در زندگی روزمره و بسیاری عوامل دیگر. یکی از موارد بسیار مهم که نه تنها روی فروش محصولات شیشه ای ، بلکه بر روی تمام تولیدات داخلی تاثیر فراوان گذاشته است، واردات بی رویه محصولات چین، ترکیه و دیگر کشور هاست. در این رابطه خانم فرزانه خانلر خانی^[۲۲] می گویند : «همانطور که ذکر شد در طی چند دهه گذشته با واردات شیشه های ترکیه و ارزانتر بودن آنها نسبت به شیشه های داخلی، به کارگاههای شیشه گری لطمه وارد شد. علاوه بر آن چین، اسلواکی و چک محصولاتی را که بین مردم تحت عنوان کریستال چک شناخته شده اند، به ایران وارد می کنند و با قیمت های مختلف به بازار ارائه می دهند. ورود این اجناس به بازار ایران زمانی به تولیدکنندگان داخلی ضربه می زند که قیمت آن ها در برابر محصول داخلی که با مواد اولیه ی گران و سایر هزینه ها تولید شده، بسیار ارزان تر است» (مصاحبه با خانم خانلر خانی).
گرانی ارز موجب بالاتر رفتن قیمت نهایی محصول میشود و در پی آن تقاضا را در بازار کاهش داده، درخواست تولید از کارگاه کم می شود و برای کارگاه های تولیدی که ملزم به کار پی در پی و تولید بالا هستند مشکلاتی را به وجود می آورد. از طرفی کارگاه ملزم به پرداخت دستمزد و هزینه های کارگران نیز هست . عامل دیگری که عملکرد این کارگاهها را دچار مشکل ساخته و البته از خود تولید کننده نشآت می گیرد، عدم وجود طراحی خلاقانه و نوآوری است که این امر سبب اشباع بازار از برخی محصولات با طرح تکراری شده و کاهش تقاضای خرید را در پی دارد.
مشکل دیگری که تولیدکننده با آن مواجه است این است که تمامی مراحل کار، اعم از طراحی، تولید ، بازاریابی و فروش محصول بر عهده یک بخش یعنی خود تولید کننده می باشد. در حالی که بازاریابی و فروش کار مراحلی هستند که هر یک مستلزم تخصص و شناخت و وقت کافی می باشند و زمانی که طراح در کارگاه مشغول به تولید محصول است نباید دغدغه بازار، نحوه فروش، قیمت گذاری و…. را داشته باشد .
«تا قبل از واردات اجناس چین یعنی حدود سال ۱۳۷۳، در کارگاه آقای بختیاری^[۲۳] ۸۵ کارگر مشغول به کار بوده اند. یعنی ۸۵ خانواده از این کارگاه تامین می‌شدند و بیش ازن صدها خانواده از کارهای دیگر از جمله فروش و غیره درآمد داشتند. اما پس از واردات بی‌رویه و غیرکارشناسی کالاهای چین، ترکیه، تایوان و… کم‌کم صنایع کوچک داخل کشور رو به تعطیل شدن رفت. مشکل اینجا بود که مسئولان هیچ توجهی به صنایع کوچک نکردند و فقط به دنبال صنایع بزرگ رفتند. طبق بررسی دقیقی که آقای بختیاری انجام داده اند، رکود اقتصادی امروز اروپا به این دلیل است که آن ها صنایع کوچک‌شان را از دست دادند و تنها به دنبال صنایع بزرگ رفتند. فرانسه، آچار فرانسه را از دست داد و در عوض، کشورهایی مثل چین و ترکیه جایگزین این صنایع کوچک شدند. در نتیجه کارگر‌های اروپایی بیکار گشتند» (مصاحبه با آقای بختیاری)
کشور ما نیز همین رویه را در پیش گرفته است. مانند مثلی که می‌گوید صنایع کوچک خاری در چشم صنایع بزرگ است. کارخانجات و صنایع بزرگ، به سمت سرمایه‌داری حرکت کرده‌اند و هیچ کس هم حریف آنها نیست و از طرف دیگر چون صنایع کوچک در کنار آن نیست که با آن رقابت کند، صنایع بزرگ یکه‌تاز میدان شده‌اند و افزایش نرخها گریز ناپذیر است.
مساله یارانه ها نیز در وضعیت فروش و تولیدات کارگاه ها بی تاثیر نبوده. پیش از آمدن بحث یارانه ها کارگاه آقای بختیاری ۱۲ کوره روشن داشته است و به کشورهای اروپایی و کانادا جنس صادر می کردند. قبض گاز پیش از قانون یارانه‌ها سه میلیون تومان بود که پس از اجرایی شدن مرحله اول قانون یارانه‌ها به ۲۰ میلیون افزایش یافت.در نتیجه هشت کوره‌ کارخانه را خاموش کردند و با ۴۰ کارگر تسویه حساب نمودند. با شایعات اجرایی شدن مرحله دوم قانون هدفمندی یارانه‌ها، تعداد کارگرها به ۱۰ نفر رسید با سه کوره روشن. هم اکنون این کارخانه با هفت هزار متر مربع مساحت، با ۱۰ کارگر کار می‌کند. در چنین کارخانه ی بزرگی که روزگاری تمام کوره هایش روشن بود و هر یک رنگی را در برداشت، اکنون سه کوره روشن با سه رنگ فیروزه ای، زرشکی و سفید بی رنگ در حال فعالیت است و به همین دلیل بسیاری از سفارشات خارجی را نیز نمی توانند انجام بدهند.
ملاحضه می شود عوامل منفی تاثیر گذار در فروش محصولات شیشه گری فراوانند. بدون شک موارد دیگری نیز وجود دارد که شاید در اینجا از قلم افتاده باشد که امید است به آنها نیز پرداخته شود. ولی آنچه که در موارد فوق ذکر شد نمایان می سازد تمام عوامل به طور زنجیر وار به هم متصل می باشند. یعنی اگر حمایت های دولتی وجود داشته باشد به دنبال آن تولید کننده راحت تر می تواند تولید کند و همچنین میزان تولید و فروش چه در بازار داخل و چه در امر صادرات بالا می رود.
راهکار هایی که جهت بر طرف کردن مشکلات ذکر شده پیشنهاد می شود از این جله اند:
در مبحث فرایند بازاریابی و فروش، بهترین کار این است که طراح، استاد کار و فروشنده هر یک بطور جداگانه کارشان را انجام دهند و با یکدیگر در تعامل باشند. به این صورت که مثلا طراح به روی کار خود متمرکز باشد و در بازار یابی و فروش کار دخیل نشود .چه بهتر اگر در ایران سرمایه گذارانی باشند که محصول را از صنعتگران خریداری کرده و چه در داخل یا در خارج کشور به فروش برسانند . همانطور که مثلا در کشور ایتالیا ، هنرمند مورانو در کارگاه خود تنها بر روی ساخت محصول متمرکز است و دغدغه فروش و بازار یابی را ندارد .
سازمان صنایع دستی باید در بخش فروش و صادرات کار همکاری داشته باشد چه در زمینه سرمایه گذاری و چه در امر بازار یابی. دولت میتواند محصول را از تولید کننده خریداری کرده و با سود مناسب خود صادر کند و یا ساخت محصولی را در مدت زمان مشخص به تولید کننده سفارش دهد که به این ترتیب تولید کننده با گرفتن کارگر و استفاده از تجربیات و مهارتهای دانشجویان و فاغ التحصیلان این رشته، کار را به انجام رساند و چرخه ای از اشتغال را فعال سازد و دولت نیز با صادرات محصول به سود برسد .
علاوه بر این، مدیریت این پروسه می تواند به شکلی باشد که وقتی سفارش دهنده ی خارجی یا داخلی جهت سفارش کار مراجعه می کند ، تولید کننده بتواند او را به بخشی در سازمان صنایع دستی ارجاع دهد که در آنجا سفارش پذیرفته شده و مراتب معامله و طریق ارسال محصول به مقصد انجام می شود.در نتیجه تولید کننده محصول را می سازد و باقی کار را به عهده سازمان می گذارد .
راهکارهای مختلف دیگری نیز در زمینه تقویت و ایجاد بازارهایی برای ترویج، بسط و توسعه صنایع دستی و به خصوص آثار شیشه گری دستی و فروش آن وجود دارد که این راهکارها می‌تواند به تقویت، توسعه، بازاریابی و تبلیغ این محصولات بیانجامد که از آن جمله است :
ایجاد و تقویت تعاونی‌های صادرکنندگان محصولات شیشه که این اتحادیه می تواند متشکل از فارغ التحصیلان ، کارشناسان و تولیدکنندگان این محصول باشد. ‌
توسعه و ترویج تجارت الکترونیک به طوری که همواره به صادرات این صنعت به عنوان یک اصل نگریسته شود و از طریق تجارت الکترونیک و ایجاد سایت‌های اینترنتی، سعی در معرفی و ترویج این محصولات شود.‌ ‌
شرکت در نمایشگاه‌های صنایع دستی داخلی و بین‌المللی .
اگر اندکی برنامه ریزی در این زمینه صورت گیرد می‌توان امیدوار بود که آثار ارزشمند شیشه گری ما دستی در انبوهی از محصولات ساخت چین و … مظلومانه خاک نخورد. جوانان به این هنر صنعت گرایش پیدا کنند، زمینه تبلیغات، بازاریابی و در نتیجه صادرات آن به بازارهای خارجی فراهم شود و در نهایت مردم نیز بخشی از فضای خانه خود را به این یادگار دیرینه و میرات گران‌بهای ایرانی مزین کنند.
۵­-۳- بسته بندی محصولات
اهمیت نگهداری و بسته بندی یک محصول صنایع دستی ،کمتر از تولید آن نمی باشد. چرا که بسته بندی مناسب می تواند در وحله ی اول، از هر گونه آسیب دیدگی محصول در برابر عوامل محیطی، ضربه و …جلوگیری کند و اهمیت این موضوع در مورد اثری هنری که با ساعت ها زحمت و تلاش یک صنعتگر تولید شده، چند برابر می شود. شناساندن هویت این نمونه های مجسم مواریث فرهنگی و یادمانهای تمدن کهن ایران زمین وظیفه انسان برخوردار از هنر-تکنولوژی بسته بندی است تا بتواند با بهره گرفتن از زبان هایی همچون فارسی و انگلیسی و نیز هنرگرافیک، محتوی ارزشمند درون بسته ها را به علاقندان داخلی و خارجی بشناساند تا از این طریق دین خود را به حاصل دستان زحمتکش دیروزی و امروزی ادا کرده باشد.
بسته بندی  مطلوب و استاندارد، وسیله ارتباط ذهنی خریدار و فروشنده بوده و موجب افزایش رغبت مشتریان برای خرید خواهد شد و این امر رونق  فروش صنایع دستی در بازارهای داخلی و خارجی، اشتغال زایی و در آمد زایی را در پی خواهد داشت تصویر شماره (۶-۳).
تصویر شماره (۶-۳)، نمونه ای از بسته بندی محصولات شیشه ای اروپا، blog.yaleappliance.com))
توجهی که ما به بسته بندی و ارائه ی مناسب محصولات نشان می دهیم،گویای ارزشیست که برای کار و هنر خود قائلیم. بعنوان مثال، ارائه ی یک گلدان شیشه ای نفیس بدون بسته بندی مناسب و تنها روزنامه پیچ کردن و به دست مشتری دادن آن، نه تنها سلامت آن محصول در طی حمل و نقل را ضمانت نمی کند، بلکه از رغبت مشتری به خرید آن می کاهد. متاسغانه این مسئله ایست که همچنان در بازار و نمایشگاه های صنایع دستی ما اتفاق می افتد. چه زیباست در کنار زیبایی هنری صنایع دستی، زیبایی هنر – صنعت بسته بندی و گرافیک نمود پیدا کند.جای این عامل در صنایع دستی پر بهایی مانند شیشه، گلیم، ملیله، مینا، قلم زنی و اقلامی از این دست خالی است چرا که به سلیقه زیبایی شناسی خریداری که بینش، شعور و دانش انتخاب و خرید آنها را دارد باید متناسب با خودش پاسخ داد نه با روزنامه پیچ کردن.
طی بازدید هایی که از کارخانه های شیشه گری و فروشگاه های صنایع دستی تهران بعمل آمد، مشاهده شد که اکثر محصولات شیشه ای آن ها بدون بسته بندی مناسب و درخور ارائه می شود و این امر موجب شده در برخی موارد در حین حمل و نقل کار از کارخانه به فروشگاه و… دچار آسیب شوند و تعدادی از آن ها بشکنند. در اثبات ضرورت این امر همین جمله بس که به گفته یکی از صادرکنندگان نمونه همدان “بسته بندی نامناسب به ۳۵ درصد از صادرات سفال همدان آسیب زد"(خبرگزاری مهر۷/۹/۱۳۹۰). پس مقوله ی بسته بندی محصولات شیشه ای در مقایسه با سایر آثار صنایع دستی، نه تنها از جهت بهبود کیفیت ارائه و وضعیت فروش، بلکه به دلیل آسیب پذیری بالا نیز مستلزم توجه بیشتر و جدی تر نسبت به سایر محصولات است تصویر شماره (۷-۳).
تصویر شماره (۷-۳)، نمونه ای از بسته بندی با حفظ امنیت کالا، blog.yaleappliance.com))