۵-۱۰-۴- حضرت نوح (ع)
ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی بر کند چون ترا نوحست کشتی بان ز طوفان غم مخور
( حافظ ، ۱۳۷۸ هـ ، ص ۱۷)
قوم نوح (ع) بت پرستی می کردند و بت ها را خدایان خود قرار داده بودند و از آن ها امید خیر و برکت را داشتند و می خواستند این که این بت ها ناراحتی های آن ها را برطرف سازد و هر چه که در زندگی پدید می آمد به بت ها نسبت می دادند خداوند نوح (ع) را برگزید تا مردم را به یکتاپرستی دعوت نماید . نوح مردی خوش بیان و شیرین زبان بود و برای هدایت قوم خود بسیار تلاش و کوشش کرد . در مراحل اولیه رسالتش از موعظه و نصیحت شروع کرد اما آن مردم نابخرد و خود سر هیچ اعتنایی به سخنان نوع (ع) نکردند تا این که کاسه صبرش لبریز شد و در حق آن ها نفرین کرد . گفت پروردگارا من این قوم را شب و روز دعوت و هدایت نمودم دل اینان سیاه است و لیاقت دیدن جمال معبود محبوب حقیقی را ندارند من تمام محبت های خود و آیات تو را بر آن ها خواندم اما هیچ اثری در دل سنگ

آن ها نکرد پس عذاب خود را بر آن نازل کن واحدی از آن ها را در روی زمین زنده مگذار .
حضرت امیر المومنین (ع) می فرماید :« قوم نوح (ع) فرستادگان ما را تکذیب کردند و همه را در آب غرق کردیم مایه عبرت و پند برای مردم قرار دادیم ، برای ستمگران عذابی دردناک آماده کرده ایم .» ( سبحانی ، ۱۳۶۱ هـ ، ص ۱۲۹ )
صبری در قصیده « نوح شیخ الانبیاء » داستان را این گونه بازگو می کند :
أین شیخُ الطُّوفَانِ مِن بَعدِ یأسٍ صَنَعَ الفُلکَ حِینَ حلَّ البَلاءَ
أنقــذته و اهلَهُ و هـــی تَجرِی بین مـــوجٍ جبالُهُ الَّه الدَّأمَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۸۹)
کجاست شیخ طوفان که بعد از نو امیدی زمانی که مصیبت نازل شد کشتی را ساخت.
و چه زیبا شاعر در این بیت از آیه قرآن استعانت جسته است . [ و یَصنَعُ الفُلکَ وَ کُلَّما مَرَّ عَلَیهِ مَلَاٌ مِن قَومِه سَخِروا مِنهُ ^[۱۱۷] ] ( قرآن کریم ، هود ، ۱۱/۳۷)
و خانواده اش را در حالی که بین امواج دریا حرکت می کرد نجات داد .
حضرت نوح (ع) علی رغم هشدارها و نصایح که برای قومش در پیش گرفته بود اما آن قوم دست از فساد بر نمی داشتند حتی زمانی که فرمان خداوند به نوح می رسد که کشتی ای ساخته و آن گاه خود و خانواده و تنی چند از پیروانش را با حیواناتی از گونه های مختلف نجات داده ، و از عذاب خداوند رهایی بخشد ، دست از کفر و انکار برنداشته ، و به استهزاء این پیغمبر پرداختند اما چیزی نگذشت که وعده خداوند نزدیک شد و طوفان بزرگی در گرفت و در پی آن نابودی و فنا و حتی از بین رفتن پسر نوح هم گردید .
شاعر در ادامه می گوید :
بَرَکَاتُ الإله یـا نـــوح حَلَّت قُضِـآیَ الامر أقلِعِی یا سَمَاء
هَدَأ^[۱۱۸] الرَّوعُ بَعدَ أن قیلَ بُعداً نجا الرَّکبُ حین غِیضَ ألماء
(صبری ، بی تا ، ص ۸۹)
ای نوح ، برکت های خداوند نازل شد و کار انجام گرفت و ای آسمان از باریدن باران خودداری کن.
این بیت اشاره ای است به آیه قرآن کریم [ وَ قیلَ یا اَرضُ ابلَعی ماءَکِ و یا سَماءُ اَقلِعی وَ غیضَ الماءُ^[۱۱۹]] ( قرآن کریم ، هود ۱۱/۴۴)
و بعد از این که گفت دور شو وحشت را از بین برد و زمانی که آب فرو کاست مسافران را نجات داد.
شاعر در مورد سرپیچی کردن قوم ها و عذاب الهی در حق آن ها این گونه سخن می گوید :
أینَ هُودٌ وَقَد دَعَا قَومَ عَادٍ فَعَصَـــوهُ^[۱۲۰] فَحَلَّ فیهم و بـــاء
و ثمودُ الذینَ قَد أخَذتُهُم صَیحَهُ اَلقَهرِ وِفقَ ماقد أسَاءوا
ناقهُ اللهَ أنکـروها و ظُلماً عَقَــرُوهَا فَـــحَقَّت^[۱۲۱] النَّکبــاء
( صبری ، بی تا ، ص ۸۹)
هود کجاست او که قوم عاد را فراخواند اما از او سر پیچی کردند و بیماری وبا بین آن ها نازل شد.
قوم ثمود را به خاطر گناهانی که انجام داده بودند خداوند آن ها را نابود کرد .
و قوم صالح شتر را ظالمانه ذبح کردند و دچار مصیبت شدند .
و در این بیت به این آیه قرآن کریم اشاره شده است . [ فَعَقَرُوا النّاقَهَ وَ عَتَوا عَن اَمرِ رَبِّهِم ^[۱۲۲] ] ( قرآن کریم ، اعراف ۷/۷۷)
حافظ نیز سروده است :
حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح ورنه طوفان حوادث ببرد بنیادت
( حافظ ، بی تا ، ص ۹۰ )
۵-۱۰-۵- حضرت یوسف (ع)
ای یوسف خوش نام ما خوش می روی بر بام ما ای در شکسته جــام مــا ای رونق بــازار ما
( مولوی ، ۱۳۸۱ هـ ، ص ۲)
یوسف دارای یازده برادر بود که فقط بنیامین از مادر با او یکی بود .
پدرش یعقوب (ع) اسرائیل الله بود ، یعنی خود را برای خدا خالص کرده بود . و یوسف (ع) وقتی که نُه سال داشت خواب می بیند ، که این آیه از گفتار خدای متعال است . [ اِنّی رَاَیتُ اَحَدَ عَشَرَ کَوکَباً و الشَّمسَ و القَمَر رَاَیتُهُم لی ساجِدینَ ^[۱۲۳] ] ( قران کریم ، یوسف ۱۲/۴)
از امام باقر (ع) درباره تأویل این رویا نقل شده : « تأویل آن این بود که یوسف به زودی پادشاه مصر شده و پدر و مادر و برادرانش بر او وارد می شوند .
اما خورشید مادر یوسف، راحیل و قمر پدر او یعقوب و ستاره ها برادران او هستند که وقتی در مصر بر او وارد می شوند ، سجده شکر الهی را به جا می آورند و از هیبت و جمال یوسف خدا را سپاس می گویند و این سجده برای خداوند بوده نه برای یوسف » ( جزایری ، ۱۳۸۶ هـ ، ص ۲۴۹)
شرح خواب « حضرت یوسف » از زبان صبری در قصیده ای به همین نام :
و اُبنُ یعقوبَ إِذا رَأی الشَمسَ و البَدر مَنَامــاً و للـــرُّؤَی فیــاءُ
بمــر آهمــا رَأی أحَـــدَ العَــشـــر وَ مجــلَاهُ کــوکـب لَألاءَ
سُجَّـــداً کلُّهـــم لـــه و هُـــوَ عَبدٌ ذُبِحَت عنه سَخلَهٌ^[۱۲۴] عجفاء^[۱۲۵]
( صبری ، بی تا ، ص ۹۰)
پسر یعقوب زمانی که خورشید و ماه را در خواب دید .
و در برابر خود و خورشید و یازده ستاره دید .
که همگی بر او سجده کرده اند و او بنده ای است که برایش بره ای ذبح کرده اند .
شاعر در ادامه سروده چنین می گوید :
تَجَلَّت کــانها فَلَـــقُ الصُّبحِ لِسِبطِ الذَّبِیحِ فیها رجاء
وَ نَهَــاهُ عــن إلا باحِه بالسِّرِّ فی الصُّبحِ لِلدُّجَی إفشاءُ
هکذا یَجتَبیکَ رَبُّکَ بالتَّاوِیلِ و اللهُ فاعِـــلٌ ما یشــاء
(منبع پیشین ، صص ۹۰ – ۹۱)
این رویا همچون فلق صبحگاهی متجلی شد و برای فرزند ابراهیم امیدی وجود داشت .
یعقوب پیامبر(ع) او را نهی کرد از این که خوابش را آشکار کند صبحی که افشا کنند تاریکی و ظلمت است .
این بیت اشاره ای است به آیه قرآن کریم [ قال یا بُنَیَّ لا تَقصُصُ رُویاکَ عَلی اِخوَتِکَ فَیَکیدوا لَکَ کیداً اِنَّ الشَّیطانَ لِلاِنسانِ عَدُوٌّ مُبینٌ ^[۱۲۶] ] ( قرآن کریم ، یوسف ۱۲/۵)
و این چنین خداوند تو را با تعبیر خواب بر می گزیند و خداوند هر کاری که بخواهد آن را انجام
می دهد .