پیشینه تحقیق
مقالات، کتب و تحقیقات گوناگونی درزمینهٔ نشاط ارائه‌شده است که از آن جمله می‌توان به تحقیقات زیر اشاره کرد:
فیلیپس^[۳۲] (۱۹۷۶) پژوهشی را تحت عنوان «مشارکت اجتماعی و شادی « انجام داد. نتیجهپژوهشحاکیاز آناست کهمشارکت اجتماعیموجبافزایشسطحشادیوسایرعواطفمثبتمی‌گردد.
شی هی و لو^[۳۳] (۱۹۹۷) پژوهشیرا باعنوان «بررسیهمبستگیعواملشخصیتیباشادی»انجامدادندکهنتایجآننشانمی‌دهدکهروابط اجتماعی،بیشترینارتباطباشادیافرادموردمطالعهدارد.
آرگیل و هیلز^[۳۴] (۱۹۹۸) باانجامپژوهشیتحتعنوان «تجارتمذهبیوموسیقیایی»بهایننتیجهدستیافتندکهتجاربمذهبیوموسیقیاییتاحدودیدرارتباطآن‌هاباشادی و ایجادنشاطمؤثرند.یکیازنتایجاینپژوهشایناستکهتأثیرمثبتموسیقیومذهببر نشاطبه‌واسطهایناستکهروابطاجتماعیافرادراتوسعهمی‌دهند.
فلتون و گرهام^[۳۵] (۲۰۰۶) به بررسی اثراتمنفینابرابریدرمقولاتیچونثروت،پایگاه،وضعیت استخدامی،تحصیلات،امکاناتبهداشتیو… می‌پردازندودرنهایت محققنتیجهمی‌گیردکهنابرابریدرامکاناتفوقبرشادیافراداثرات منفیبرجایمی‌گذارد.
کجرالف^[۳۶](۲۰۰۷) یک مدل سه مرحله‌ای (سه حوزه) از فاکتورهایی که لازم است برای افزایش نشاط، در کار به‌حساب آیند معرفی نمود. این برگ خریدها عبارت بودند از:

۱- امنیت: برای نشاط حیاتی است؛ امنیت فراگیر، تنزیل جو کاری (کاهش جو خشک کاری محیط)، حقوق معقول و امنیت ازجمله مباحث این حوزه هستند؛
۲- مزایای شغلی: منتج به شادی می‌شود؛ مزایای فراگیر، حقوق بازنشستگی، بیمه پزشکی/دندانپزشکی، اجلاس و پاداش سالانه مباحث این مرحله می‌باشند؛
انتخاب: به کارکنان حق انتخاب برای شاد بودن می‌دهد.
زارعی متین و همکاران (۱۳۸۸)، با بررسی تحقیقات گذشته، ۱۰ مؤلفه برای نشاط در محیط کاری ذکر کردند. نتایجبه‌دست‌آمدهازتجزیه‌وتحلیلاطلاعاتنشاندادکهدرسازمان‌هایمنتخباستانقم مؤلفه‌هاییادگیریسازمانی،خود گشودگی،مشارکت،عدالت،مثبت‌اندیشیوساختارمنعطف دروضعیتنامناسبومؤلفه‌هایمعنادار بودنکار،علاقهبهکار،امنیتدرمحیطکارو تعاملباهمکاراندروضعیتمتوسطاست.
نیکنام(۱۳۹۰) پایان‌نامه‌ایباعنوان «بررسیرابطهبیننشاط‌آفرینیوعملکردکارکناندراداراتدولتیشهرشیراز» انجامدادهاست.یافته‌هایتحقیقبیانگرآناستکهبیننشاط‌آفرینی کاروابعادعملکردکارکنانرابطهمعنی‌داریوجوددارد.براساسنتایجبه‌دست‌آمدهدررتبه‌بندی،بیشترینتأثیربرنشاطرابعدکیفیتزندگیکاریازابعادعملکردداشتهاست.بعدازآنبهترتیبقابلیتاعتماد،نگرشمثبت،ابتکارعملوهمکاریمؤثرتأثیرگذارترینابعاد عملکردبرنشاطهستند.
گندومی و همکاران (۲۰۱۲) به بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و نشاط در محیط کاری بین کارکنان پست‌بانک استان قم پرداختند. آنان به این نتیجه رسیدند که رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و نشاط در محیط کاری در سطح اطمینان ۹۹% است. همچنین نتایج نشان‌دهنده رابطه خطی بین نشاط و نخبه‌گرایی و احساس‌گرایی بود، اما تحلیل رگرسیون حاکی از نقش مؤثرتر نخبه‌گرایی نسبت به احساس‌گرایی بر شادی در محیط کار است.
انصاری و همکاران (۱۳۹۲) به بررسیعوامل اجتماعیمؤثربرشادیدرمحیطکارشرکتملیحفاریایرانپرداختند.نتایجتحقیقحاکیازآناستکه شادیدرمحیطکارناشیازرضایتشغلیوامنیتشغلیاست. همچنینسنوتحصیلاتپیش‌بینیکنندهمعنادارشادیدرمحیطکارمی‌باشند.
کشاورزووفاییان(۱۳۸۶)مقاله‌ایباعنوان «بررسیعواملتأثیرگذاربرمیزانشادکامی»انجامدادند.هدفازاینپژوهش،بررسیعواملتأثیرگذاربررویمیزانشادکامیاست. نتایجپژوهش،حاکیازآناستکهبینسن، جنس،تحصیلات،فعالیتهنری،فعالیتورزشیوفعالیتمذهبیباشادکامی،رابطهمثبت و بینبیکاریوشادکامی،ارتباطمنفیوجوددارد.همچنینبینسلامتجسمیوروانی، روابطاجتماعیوخانوادگی،خوش‌بینینسبتبهآیندهونگرشنسبتبهشادیبانمرات شادکامی،ارتباطمثبتوجوددارد.
نیکنام ( ۱۳۹۰ ) پایانامهاییباعنوان بررسیرابطهبیننشاطآفرینیوعملکردکارکناندر»اداراتدولتیشهرشیراز«انجامدادهاست. روشپژوهشتوصیفی_ پیمایشیاستوجامعهآماریتحقیقراکارکناناداراتدولتیستادیشهرشیرازتشکیلمیدهند. حجمنمونه ۳۷۷نفراستکهباروشنمونهگیریتصادفیطبقهبندیشدهازبینافرادجامعهآماریانتخابشدهاند. ابزاراندازهگیریدوپرسشنامهمحققساختهباطیفلیکرتپنجگزینهایشاملسوالهاینشاطوعملکردکارکنانبودهوضریبپایاییپرسشنامهنشاط/.۹۲۳ وعملکرد/.۷۶۴ برآوردشدهاست.دادههایآماریبااستفادهازروشهایآمارتوصیفیجداولفراوانی،درصد،میانگیننمودار) وآماراستنباطی( آزمونضریبهمبستگیدرمحیطنرم افزارspssپردازششدهاست. یافتههایتحقیقبیانگرآناستکهبیننشاطآفرینیدرمحیطکاروابعادعملکردکارکنانرابطهمعنیداریوجوددارد. براساسنتایجبدستآمدهدررتبهبندی،بیشترینتأثیربرنشاطرابعدکیفیتزندگیکاریازابعادعملکردداشتهاست . بعدازآنبهترتیبقابلیتاعتماد،نگرشمثبت،ابتکارعملوهمکاریمؤثرتأثیرگذارترینابعادعملکردبرنشاطهستند.
موسویان ( ۱۳۸۶ )پژوهشیباعنوان عواملاجتماعیمؤثربرشادیدربین شهروندانشهراصفهانانجامدادهاند.دراینتحقیقمتغیرهایمستقلیچونجنسیت،تحصیلات،اوقاتفراغت،پایگاهاقتصادیاجتماعی،پارهفرهنگهاموردنظربودهکهنتایجوجودرابطهمعناداریبینمیزانشادیشهروندانوپایبندیبرمذهبومدرکتحصیلینشانمیدهند،امابینشادیشهروندان،جنسیت،اوقاتفراغت،پایگاهاقتصادیواجتماعی،پارهفرهنگهارابطهمعناداریوجودندارد. جامعهآماریکلیهشهرونداناصفهانی ۱۸ سالکهشامل۱۶۳۵۲۳۶ نفربودهاست. روشپژوهشنمونهگیریازنوعخوشهایبودهکهابتداازبینمناطقشهراصفهانباتوجهبهقشربندیاجتماعی،اقتصادیوفرهنگی،چهارمنطقهمرداویج،آتشگاه،زنبییه،بزرگمهرانتخابوسپستعدادنمونههاازاینمناطقبهصورتتصادفیانتخابگردیدند.
فصل سوم
روش تحقیق و ابزار گردآوری اطلاعات
۳-۱ مقدمه
هر مطالعه و تحقیق بنا بر هدف و ماهیتی که دارد از روش­ها و ابزار خاصی بهره می­گیرد. درروش تحقیق، پژوهشگر شیوه یا روشی را مشخص می­نماید که او را هر چه دقیق­تر و آسان­تر به پاسخ‌های احتمالی برساند. نخستین گام در تحقیق، شناخت زمینه ­های مشکل است و هنگامی‌که مشکلاتی که نیازمند بررسی هستند شناسایی شدند، گام­های بعدی یعنی جمع­آوری اطلاعات تجزیه‌وتحلیل داده ­ها و تشریح عواملی که مرتبط با مشکل­اند، در پیش‌گرفته می‌شود. داشتن روش برای رسیدن به هدف یکی از ضروریات هر تحقیق علمی است. در این فصل ابتدا نوع و روش تحقیق بیان‌شده و سپس جامعه آماری و روش­های جمع­آوری اطلاعات تعریف و روش نمونه گیری معرفی خواهد شد و در ادامه در مورد ابزار گردآوری اطلاعات بحث خواهد شد، سپس به بررسی پرسشنامه و روایی و پایایی آن پرداخته و درنهایت روش­های آماری مورداستفاده بیان می‌شود.
۳-۲ روش تحقیق
روش تحقیق مجموعه ­ای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر (قابل‌اطمینان) و نظام‌یافته برای بررسی واقعیت­ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه‌حل مشکلات است (خاکی، ۱۳۹۲). اگر هدف پژوهش حل کردن یک مشکل متداول و معمول در محیط کار باشد و به‌قصد کاربرد نتایج یافته­هایش برای حل مشکل خاص متداول درون سازمان انجام شود پژوهش کاربردی است دانایی­فرد، الوانی و آذر، ۱۳۸۷ ازلحاظ هدف و روشی که دنبال می‌شود دو نوع تحقیق بنیادی^[۳۷]۱ و کاربردی^[۳۸]۲ از هم متمایز می‌شود. ازلحاظ هدف، تحقیق کاربردی در جستجوی دستیابی به یک هدف عملی است و تأکید آن بر مطلوب بودن فعالیت است. (به عبارت دقیق‌تر، تحقیق کاربردی تلاشی برای پاسخگویی به یک معضل و مشکل علمی است که در دنیای واقعی وجود دارد.) دانشی که از این طریق کسب می‌شود، راهنما و دستورالعملی برای فعالیت‌های علمی خواهد بود (دلاور، ۱۳۹۰).
بنابراین باید برای مشخص کردن روش‌ها و فنون کاربردی به سایر روش‌ها نیز متوسل شد. به این دلیل در این تحقیق از روش پیمایشی (نظری- میدانی) استفاده‌شده است. پیمایش، روشی در تحقیق است که فراتر از یک فن خاص در گردآوری اطلاعات است و هدف آن اکتشافی، توصیفی یا تبیینی است. هرچند در آن از پرسشنامه استفاده می‌شود، اما ابزار دیگری از قبیل مصاحبه ساختمند، مشاهده، تحلیل محتوا و غیره هم بکار می‌رود. رایج‌ترین ابزار مورداستفاده در تحقیق پیمایشی پرسشنامه است؛ اما ضرورتاً پیوندی بین تحقیق پیمایشی و پرسشنامه وجود ندارد (خاکی، ۱۳۹۲).
ازآنجاکه این تحقیق به دنبال بررسی عوامل مؤثر بر نشاط کاری در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب است. لذا این نوع پژوهش را می­توان یک نوع پژوهش کاربردی دانست و همچنین با توزیع پرسشنامه به‌منظور بررسی اثر متغیرهای تحقیق بر روی یکدیگر در میان کارکنان شرکت آب و فاضلاب شهر تهران صورت گرفته است؛ لذا این تحقیق از نوع توصیفی–پیمایشی است
۳-۳ مدل مفهومی
نشاط (شادکامی)یکیازخلقیاتاساسیدرزندگیفرداستونقشمهمیدرچارچوبحیاتروانیواجتماعیاوبازیمی‌کند. نشاطعبارتازچگونگیداوریفرددربارهنحوهگذرانزندگیاست،ایننوعداوریمتأثرازادراکاتشخصیفردوتجربهاحساساتوعواطفمثبتاستکهبرسبکتبیین،قضاوتوتصمیم‌گیریاواثرمی‌گذارد. عواملیکهنشاطرابهوجودمی‌آورندشاملاحساسرضایتمندیاززندگیوفقدانعواطفمنفیهمچونافسردگیولذتبردنازوقایعاستویکیازعللتأثیرگذاردربرقراریاصولبهداشتروانیوخوشبختیاستوبرفضایشناختیورشدآناثرمی‌گذارد. نشاطیکیازابعاداصلیتجربهبودهومعمولاًدرپیایجادپاسخ‌هایمطلوباستکهکارکردمناسبیبه‌جایمی‌گذارد (سلیگمن،۲۰۰۲: ۸۰).
منبع: یافته های محقق
۳-۴ جامعه آماری
منظور از جامعه آماری، همان جامعه اصلی است که موردمطالعه قرار می‌گیرد. درواقع جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقه‌مند هستیم تا نتایج تحقیق و یافته‌های پژوهش را به آن‌ها تعمیم دهیم. (دلاور،۱۳۹۰)
جامعه را گروهی از افراد می­داند که از یک خصوصیت مشترک برخوردارند که آن‌ها را از دیگر گروه­ ها متمایز می­سازد (دانایی‌فرد و دیگران ۱۳۸۷). جامعه آماری ممکن است محدود یا نامحدود باشد، اگر بتوان واحدهای یک جامعه­ آماری را شمارش کرد و نتیجه را با یک عدد معین n بیان نمود، آن جامعه آماری را محدود گویند، اما اگر نتوان واحدهای یک جامعه آماری را شمارش کرد آن جامعه آماری را نامحدود گویند. در تحقیق حاضر جامعه آماری کلیه نخبگان و صاحب‌نظران، مدیران اصلی، میانی، روسای و کارکنان سازمان آب و فاضلاب است که در این سازمان مشغول به کار بوده ­اند؛ که تعداد این افراد در کلیه مناطق ششگانه تهران برابر با ۲۴۵۰نفر می باشد.
۳-۵ نمونه گیری
نمونه­برداری، فرایند گزینش و انتخاب تعداد محدودی از اعضای جامعه است؛ طوری که پژوهشگر با بررسی نمونه و درک خصوصیات یا ویژگی­های آزمودنی­های نمونه، قادر به تعمیم خصوصیات یا ویژگی­ها به عناصر جامعه خواهد شد (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۷).
چارچوب جامعه آماری فهرستی از همه اعضای جامعه آماری است که از بین آن گروه نمونه انتخاب می‌شود و همچنین چارچوب نمونه آماری، مجموعه گروه کوچکی از جامعه آماری است مشتمل بر برخی از اعضا که از جامعه آماری انتخاب‌شده‌اند (سکاران، ۱۳۹۲)
درواقع نمونه، گروهی از اعضای یک جامعه تعریف‌شده است که اطلاعات موردنیاز پژوهشی به کمک آن حاصل می­ شود (سکاران، ۱۳۹۰). ازآنجاکه ملاک مشخصی برای دسته­بندی مشتریان در طبقات خاص وجود ندارد لذا محقق در این پژوهش، از شیوه نمونه گیری ساده استفاده کرده است که برای به دست آوردن حجم آن (با توجه به جامعه ۲۴۵۰نفر تحقیق) از فرمول حجم نمونه گیری کوکران استفاده شد.
حجم نمونه این تحقیق بر اساس نمونه‌گیری تصادفی ساده با بهره گرفتن از فرمول کوکران به شرح زیر است:
۹۶/۱ t = ۶۸۵۲۷N = (تعداد کارکنان شرکت آب و فاضلاب)
۵/۰d = ۵/۰۱-p = ۵/۰p =

با توجه به فرمول بالا، تعداد ۳۸۲ نمونه انتخاب گردید. لذا تعداد ۳۸۲ پرسشنامه در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب توزیع و تکمیل گردیده است.
۳-۶ روش­های گردآوری اطلاعات
روش­های گردآوری اطلاعات را به‌طورکلی می­توان به سه دسته روش­های کتابخانه­ای، میدانی و آزمایشگاهی تقسیم نمود (دانایی‌فرد و همکار، ۱۳۸۷). در این تحقیق از روش­ کتابخانه­ای مانند مطالعه کتاب­ها، مقالات، مجلات، طرح­های پژوهشی و بانک­های اطلاعاتی اینترنتی برای تدوین و نگارش بخش ادبیات موضوع و مبانی نظری استفاده‌شده است. همچنین برای جمع­آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضیات پژوهش، از روش میدانی و به کمک پرسشنامه انجام‌شده است.
پرسشنامه ^[۳۹]۱:
پرسشنامه، یکی از ابزارهای رایج در تحقیقات و روشی مستقیم برای کسب داده‌های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه‌ای از سؤالات، عبارات و گزینه‌ها است که پاسخ‌دهنده باملاحظه آن‌ها پاسخ لازم را ارائه می‌کند و این پاسخ‌ها، داده‌های موردنیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. (مقیمی، ۱۳۸۰).
هرگاه به دست آوردن اطلاعات واقعی موردنظر باشد، از پرسشنامه استفاده می‌شود. پرسشنامه هرچند دارای محدودیت‌ها و نواقص خاص خود است و باید نسبت به استفاده غلط و کارکرد اشتباه آمیز آن نگران بود، اما در حقیقت دارای مزایای بی‌همتایی است و هرگاه بی‌عیب و نقص تنظیم و اجرا شود، به‌عنوان مناسب‌ترین و مفیدترین وسیله جمع‌ آوری داده‌ها در یک طرح پژوهشی مفید واقع می‌شود. پرسشنامه‌ها به دودسته باز و بسته تقسیم می‌شود: پرسشنامه‌های بسته مستلزم دادن پاسخ‌های کوتاه یا انتخاب یک پاسخ از میان چند گزینه است، اما پرسشنامه‌های باز یا نامحدود مستلزم پاسخ آزاد پاسخ‌دهنده است که با کلمات خود آن را بیان می‌کند. (بست، ۱۳۷۱)