همسری

در غالب دوره‌های فیلم‌سازی مهرجویی، نقش‌های جنسیتی زنان در درون چارچوب خانواده و به‌ویژه نقش همسری از بازنمایی و اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. نقش مادری پس از انقلاب در سینمای مهرجویی شکل گرفته است که خود شکل عمیق‌تری از پیوند هویت زن به خانواده را نشان می‌دهد. این نوع بازنمایی با انتظارات غالب جامعه از نقش زن دارای هماهنگی است و نشان‌گر انتظار عمومی از زنان برای حضور در نقش‌های جنسیتی درون خانواده می­باشد و به این ترتیب، هویت آن‌ها در این چارچوب تعریف و تکمیل شده است. با این حال، در نیمه‌ی دوم دهه هفتاد این گونه ترسیم نقش از زنان متوقف شده و به خارج از چارچوب خانواده منتقل شده و پس از آن دوباره به قالب قبلی خود را بازگشته است. در دو دوره‌ی متفاوت یعنی دوره‌ی پیش از انقلاب و نیمه‌ی دوم دهه هفتاد، زنانی که درون چارچوب نقش‌های خانوادگی حضور نداشته‌اند به منصه‌ی ظهور رسیده‌اند. به‌نظر می‌رسد این نوع ارائه، همراه با باز بودن فضای سیاسی و ایدئولوژیک جامعه در ارتباط بوده است. با این تفاوت که نقش معشوقه در این دو دوره از تفاوت معنایی مهمی در بطن خود برخوردار است. معشوقه در فیلم‌های پیش از انقلاب، از بایدهای اخلاقی جامعه در مورد نقش زنان عدول کرده و جنبه‌ای غیراخلاقی از نظر جامعه‌ی سنتی یافته است. به این صورت که بر جنبه‌ی جسمانی و زمینی آن‌ها تأکید بیشتری شده است. اما پس از انقلاب، این تصویر از زنان به طور کامل حذف گردیده و زنان در واقع محبوبه‌های غیرزمینی بوده‌اند که تأکید اصلی فیلم بر جنبه‌ی عاطفی آن‌ها بوده است. به‌علاوه این معشوقه‌ها به نحوی با بستر خانوادگی‌شان پیوند داشته و امید به حضور آن‌ها در نقش همسری در آینده وجود داشته است. مفهوم جنسیتی از نقش «دوست دختر» در میان این زنان معشوقه رایج نبوده است.

جدول ۵-۴ – نقش شغلی زنان نقش اول فیلم‌ها

شخصیت

مشاغل عرفاً زنانه

مشاغل عرفاً غیر زنانه

دوره

زن‌مش‌حسن

پیش از انقلاب

مهری

روسپی

منیر

خدمتکار

زهرا

پرستار

مادر

دهه‌ شصت

مهشید

هنرمند (نقاش)