که البته دو لقب اخیر رایج در زبان مردم نبوده است .
نکته مبهم: در لغت نامه ی دهخدا درحین توضیحاتی که ذیل عنوان حاتم آمده است نکته ای مبهم وجود دارد که ما آن را درهیچ منبع دیگری نیافتیم و آن عبارت بدین قرار است که : ( کنیه ی او ابوعبدالرحمن است و ازموالی مثنی بن یحیی محاربی بوده و صحبت شقیق دریافته است ) که البته مراد ما بخش میانی است ( از موالی … ) اگر موالی را با فتح میم بخوانیم به سه معنی به کار رفته است : یکی آقایان و سروران و دیگری بندگان وسوّمی یاران و اگر موالی با ضم میم بخوانیم به معنی دوست دارنده است و واژه‌ای مفرد که با وجود حرف اضافه ی ( از ) وجه اخیر مردود است و باید به وجه اوّل بازگردیم .
نکته‌ی اوّل آن که به هوّیت مثنّی بن یحیی محاربی و حتی نام او در هیچ یک از منابع مورد تحقیق ما اشاره نشده است .
دیگر آن که به هرحال این شخص هر که بوده است منظور عبارت چیست ؟ آیا حاتم سرور و خداوندگار او بوده است و این به چه معنی است؟ آیا حاتم بنده و خادم او بوده است و این چه وجه و توجیهی دارد ؟ و در آخر آیا حاتم از یاران این شخص بوده است ؟ آن وقت باید بررسی کرد که این شخص چه مقام و جایگاهی داشته است که حاتم از اصحاب و یاران او محسوب می شده است ؟ آیا از صوفیه ی آن روزگار بوده است ؟ آیا در آن زمان از عرفای به نام محسوب می گردیده است ؟ آیا متحّولی بوده است که حاتم پیش از قدم نهادن در راه تصوّف بنده او بوده است ؟ در هرحال چرا در جای دیگر اشاره ای به این موضوع نشده است ؟
نکته ی جالب دیگر این که در لغت نامه ی دهخدا نیز مرجع و ماخذی برای این بخش از سخن ذکر نشده و به هر حال موضوع همچنان مبهم باقی می ماند .

۳-۱-۳- تاریخ ولادت
تاریخ توّلد حاتم روشن نیست امّا باتوجه به سال وفاتش احتمالاً باید در اواسط قرن دوم یا پس از آن بوده باشد .در منابعی چون احیاءعلوم الدین و مکاتیب فارسی غزالی مدّت شاگردی او در نزد شقیق بلخی را تا سی و سه سال ذکر کرده اند و از آن جا که سال مرگ شقیق را ۱۹۴ه.ق ( صدو نود و چهار ) نوشته اند اگر حاتم درست از سی و سه سال آخر عمر شقیق نیز بهره برده باشد باید حداقل از ۱۶۱ه.ق
شاگرد او بوده باشـد و اگـر تصّور کنـیم که دراین سـال( شروع شاگردی در محضر شقیق ) تنها یازده سال نیز داشته است که البته بعید است حدود توّلد حاتم ۱۵۰ ه.ق خواهد بود که البته منطقاً باید قبل از آن باشد و از سوی دیگر باتوجه به سال وفات حاتم که درعموم منابع ۲۳۷ه.ق (دویست وسی و هفت ) ذکر شده است یا باید او را دارای عمری طولانی (حدود نود سال یا بیش از آن ) بدانیم یا در سال وفاتش شک کنیم یا به مقدار سال های شاگردی اش در نزد شقیق که شاید مورد اخیر منطقی تر به نظر برسد .
۳-۱-۴- منشاء و مولد
در تذکره الاولیاء ، شرح تعرف، کشف المحجوب ،نفحات الانس منشاء و مولد حاتم را خراسان و او را از پیش کسوتان مشایخ آن دیار دانسته اند . هم چنین محّل تولدش را بلخ ذکر کرده اند . یاحداقل او را اهل بلخ نامیده اند .
۳-۱-۵- تاریخ وفات
علی رغم تاریخ توّلد وی که به کلّی مشخص نیست تاریخ وفات حاتم بصورت مشخص و درعموم منابع چون نفحات الانس، دانش نامه جهان اسلام ، دایره المعارف فارسی دکتر مصاحب ، فرهنگ فارسی معین ۲۳۷ ه.ق ( دویست و سی و هفت ) ذکر شده است و اختلافی نیز در منابع مختلف دیده نمی‌شود اگرچه این عدم اختلاف می تواند تنها حاصل تکرار مطالب منابع پیشین ، بی‌تحقیق باشد چنان که در سایر نکات و موارد نیز می تواند چنین تصّور شود.
۳-۱-۶- محل وفات
محل وفات او نیز در منابع باکمی اختلاف ذکر شده است . جامی در نفحات الانس محل وفـات او را در واشجرد از نواحی بلخ یا دهی از توابع بلخ نوشته است و در دانش نامه جهان اسلام محل وفات حاتـم حومه ی واشجرد از قرای ماوراء النّهر و اطراف ترمذ ذکر گردیده که البته اکثراً درمحل واشجرد متّفق القولند .
۳-۱-۷- جایگاه حاتم در تصّوف
عموماً کسانی که درباره ی جایگاه حاتم در بین متصّوفه سخن گفته‌اند یا بدان اشاره‌ای کرده‌اند وی را با احترام تمام یاد کرده و از بزرگان تصوّف دانسته اند ؛ مثلاً عطار نیشابوری او را با القابی چون (زاهد زمانه) ، (عابد یگانه) یاد می‌کند علاوه بر این