خلق و خو : رابطۀ خلق و خو با نوع نظام اخلاقی
برخی رویکردهای نظری میان خلق و خوی افراد و اخلاقورزی آنها قائل به ارتباط مستقیم هستند. بدین معنی که بعضی از ویژگیهای زیستی ـ روانی که افراد به صورت ژنتیکی دارا هستند و به میزان ناچیزی از محیطهای فرهنگی و اجتماعی که در آن میبالند متأثر میشوند تعیین کننده میزان اخلاقورزی آنهاست. تعمیم این ارتباط به نوع نظام اخلاقی افراد مفروض پژوهش حاضراست. نتایج آزمون گاما حاکی از عدم ارتباط معنادار میان خلق و خو و شاخص نظام اخلاقی پاسخگویان است. ضریب گامای محاسبه شده معادل ۰۲۹/- و سطح معنادری ۶۷۶/ است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که میان خلق وخو و نوع نظام اخلاقی افراد رابطه معناداری وجود ندارد. بدین معنی که داشتن نظام اخلاقی قدسی یا دنیوی متأثر از خلق وخوی افراد نیست.

در مجموع نتایج حاصل از توصیف آماری شاخص نظام اخلاقی( دنیوی و قدسی) برحسب جنس، بهره هوشی، ظرفیت خیالورزی و خلق و خوی پاسخگویان حاکی از عدم ارتباط میان ویژگیهای زیستی ـ روانی افراد و نوع نظام اخلاقی قدسی یا دنیوی آنان است. بدین ترتیب در جامعه آماری مورد پژوهش، نه زن و مرد بودن، نه میزان بهره هوشی بالا یا پایین داشتن، نه میزان تخیل بالا و پایین داشتن و نه خلق وخویهای درونگرا و برونگرا هیچکدام در تغییرات شاخص نظام اخلاقی از دنیویتر به قدسیتر یا بالعکس دخالت ندارند. بنابراین با رد فرضیه اول پژوهش که گویای ارتباط میان ویژگیهای زیستی ـ روانی افراد و نوع نظام اخلاقی آنها بود زمینه برای آزمون تأثیر عوامل فرهنگی ـ اجتماعی فراهم میگردد.

۴-۳-۲- رابطۀ دسترسی خانواده ها به جهان اجتماعی دینی و نوع نظام اخلاقی افراد
دومین فرضیه ناظر به رابطۀ میان دسترسی خانوادگی افراد به جهان اجتماعی دینی و نوع نظام اخلاقی آنها بود. این متغیر، تفاوت موقعیت خانواده های افراد را در جهان اجتماعی پایه نشان میدهد. از کانال این موقعیت، میزان مشارکت افراد در جهان اجتماعی دینی و تعلق آنها به این جهان و بالتبع آثار احتمالی این مشارکت در هویت و نظام اخلاق خود آنها جستوجو میشود. این رابطه یک بار به صورت جداگانه با مؤلفههایی از قبیل میزان دینداری والدین، شبکۀ روابط خویشاوندی، حجم خانواده، انسجام خانواده، کم و کیف روابط خواهران و برادران، شیوه های انضباطی والدین و منزلت اجتماعی خانواده، و یک بار هم با شاخصی که از همین مؤلفه ها به دست میآید آزمون میشود.
میزان دینداری والدین: رابطه میزان دینداری والدین و نوع نظام اخلاقی
نتایج مطالعه این رابطه در جدول شماره ۱۹-۴ خلاصه شده است.
۱۹-۴- رابطۀ دینداری والدین و شاخص نظام اخلاقی دنیوی ـ قدسی