سبک پوششی در اینجا به دو سبک زیر تقسیم بندی شدند شامل:
پوشش سنتی: منطق نیاز به پوشش و برآورده شدن کارکردهای اولیه پوشش در این سبک برجسته است و کمتر منطق هویتی یا تمایزبخشی در نوع پوشش دیده می شود. در واقع در این سبک عامل فرهنگ مذهبی نقش مهمی دارد.
پوشش مدرن: با مدرن شدن جوامع، شاید ظهور سبک های جدیدی از زندگی هستیم و هم تعداد بسیار زیادی از اقشار و گروه های اجتماعی ظاهر می شوند که به نحوی خود را از دیگران متمایز می کنند. این تمایز بخشی به اشکال متنوع و متعددی صورت می گیرد. جهانی شدن نیز باعث جنبش سبک زندگی شده است، در این سبک یک نوع لباس خاص ممکن است جایی تولید شود و مورد استفاده سبک زندگی قرار بگیرد و جهانی شود. مد گرایی همچنین در این نوع سبک مشهود است. در پوشش مدرن عامل اصلی آن میل اعضای این گروه به متمایز کردن خود از سایر اعضای جامعه می باشد. ویژگی بارز این تیپ گرایشی است که افراد این دسته به اخذ الگوهای پوشش و آرایش خود از اینترنت و ماهواره و حرکت همگام با مدهای جهانی، هنرپیشه ها، خواننده ها، مانکن ها و تالارهای شوی لباس از خود نشان می دهند.
سبک پوشش سنتی
سبک های پوشش
سبک پوشش مدرن
نمودار(۲-۳). انواع سبک پوشش
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
۳-۱- روش تحقیق
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه پژوهش توصیفی- پیمایشی از شاخه میدانی است که در حوزه مطالعات فرهنگی قرار می گیرد و تکنیک به کار رفته پرسشنامه می باشد که در تنظیم سوالات از پرسشنامه تحقیقات مطرح شده در بخش مروری بر تحقیقات پیشین کمک گرفته شده است، پرسشنامه ها توسط دانش آموزان تکمیل گردیدند.
۳-۲- فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی:
به نظر می رسد که گروه های مرجع بر سبک پوشش دانش آموزان (دختر و پسر) تاثیر دارد.
فرضیات فرعی:
۱-به نظر می رسد بین عضویت دانش آموزان در گروه های مرجع (عضویتی- غیرعضویتی) و سبک پوشش دختران رابطه معناداری وجود دارد.
۲- به نظر می رسد بین عضویت دانش آموزان در گروه های مرجع (عضویتی- غیرعضویتی) و سبک پوشش پسران رابطه معناداری وجود دارد.
۳- به نظر می رسد تفاوت معناداری بین دانش آموزان دختر و پسر از نظر معیارهای پوشش وجود دارد.
۴- به نظر می رسد بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی و سبک پوشش سنتی و مدرن رابطه معناداری وجود دارد.
۵- به نظر می رسد تفاوت معناداری بین سرمایه فرهنگی دانش آموزان و گرایش به سبک پوشش سنتی و مدرن وجود دارد.
۳-۳- متغیرهای تحقیق
متغیر مستقل فرضیه تحقیق عبارت است از:
« گرایش دانش آموزان به گروه های مرجع »
متغیر وابسته فرضیه تحقیق عبارت است از:
«هویت یابی دانش آموزان در قالب گرایش به گروه های مرجع در زمینه سبک پوشش»
۳-۴-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
گروه مرجع: از گروه مرجع تعاریف متعددی ارائه شده که برخی بر جنبه هنجاری گروه مرجع و برخی دیگر بر جنبه مقایسه ای آن تاکید دارند. حال به برخی از این تعاریف اشاره می شود.« این اصطلاح اشاره دارد به گروهی اجتماعی که فرد احساس می کند با آن شناخته شده و آرزو می کند که هویتش با آن مرتبط باشد. هرکس از گروه مرجع خود، هنجارها، نگرش ها و ارزش های خود و نیز هدف های اجتماعی را که از این ارزش ها پدید می آیند بدست می آورد. همچنین شخص مقوله های اجتماعی مهم را ( چه آنهایی را که می خواهد انجام دهد و چه آنهایی را که به طریقی در مقابلشان قرار می گیرد) نیز از گروه مرجع فرا می گیرد.»(گولد و کولب؛۱۳۷۶: ۷۲۲) «اشخاص در مقام شکل دادن به سلوک و باورهای خود، ودر انجام رساندن کارهایشان، خود را با اشخاص دیگر که سلوک ها، باورها و اعمالشان درخور و نمونه می دانند مقایسه می کنند یا از روی تصویر آنها به ترسیم هویت خودشان می پردازند این گروه های مورد مراجعه، گروه های مرجع نامیده می شوند. مردم در واقع نیاز یا الزامی ندارند تا در گروههایی که مرجع شان قرار می گیرند عضویت داشته باشند، بعلاوه رفتارهای اشخاص می تواند نه فقط از طریق به کار بردن این همانی مثبت با گروه مرجع بلکه با مقایسه های منفی یا مردود شمردن آن گروه ها نیز شکل بگیرد»(آبراکرامبی و …،۱۳۶۷: ۳۱۵). باردن و ایتزل در تعریف گروه مرجع می گویند: «گروه مرجع یک شخص یا گروهی از اشخاص است که بطور معنا داری روی رفتار افراد تاثیر می گذارد»(باردن و ایتزل،۲۰۰۱: ۱۸۴). به تعبیر گی روشه، گروه های مرجع گروههایی هستند که فرد الگوها و ارزش ها را از آنها به عاریت می گیرد و در کنش اجتماعی خود تحت تاثیر آنها قرار می گیرد(روشه، ۱۳۷۶ :۱۸۱).
مبنای تعریف گروه مرجع در این تحقیق تعریف رابرتسون است که براساس نظریه مرتن شکل گرفته است، رابرتسون می گوید: «گروه مرجع گروهی است که مردم احساس می کنند به آن تعلق دارند، حتی اگر عملاً عضویت آن را نداشته باشند، یعنی گروهی که مردم، وقتی خود و رفتار خود را ارزیابی می کنند به آن اشاره و رجوع می نمایند. ما همواره خودمان، اعمالمان، ظواهرمان، ارزش هایمان، آرزوهایمان، شیوه زندگی مان و غیره را ارزیابی می کنیم و در این ارزیابی ها به معیارهای یک گروه رجوع می کنیم. این گروه ممکن است گروهی باشد که ما در آن عضویت داریم مانند خانواده یا گروه همسالان و نیز ممکن است گروهی باشد که عضو آن نباشیم. مثلا مردم ممکن است خودشان را با معیارهای اجتماعی که قبلا در آن می زیسته اند و یا اجتماعی که بعداً در آن خواهند زیست مورد ارزیابی قرار دهند. این گروه ها عنصر مهمی در فرایند جامعه پذیری می باشند زیرا آنها می توانند رفتار و شخصیت فرد را با همان درجه قوت هر گروه دیگری که شخص وفاداری به آن می کند، شکل دهند.»(رابرتسون،۱۳۷۷: ۵۶-۱۵۵).
همانطور که از تعاریف فوق بر می آید و همچنین بر اساس چارچوب نظری پژوهش گروه های مرجع می توانند شامل گروه های عضویتی و غیر عضویتی شخص باشند که ملاک تعریف در این پژوهش میزان علاقه دانش آموزان به گروه های مرجع عضویتی و غیر عضویتی و رجوع به آنها در زمینه نوع پوشش ظاهری آنهاست. شاخص هایی که برای سنجش متغیر مستقل گروه های مرجع از نتایج نظریه ها و مباحث نظری به دست آمده عبارتند از:

۱-گروه های مرجع عضویتی که شامل گروه همسالان و اعضای خانواده هستند و ۲-گروه های مرجع غیر عضویتی که شامل هنرپیشه ها، خواننده ها، ورزشکاران و معلمان هستند.
گروه های عضویت: گروه مرجع عضویتی گروهی است که اشخاص در آن عضویت دارند(رابرتسون،۱۳۷۷: ۱۵۵)،لذا در این تحقیق گروه همسالان و اعضای خانواده( پدر، مادر، برادر و خواهر) به عنوان گروه های مرجع عضویتی دانش آموزان در نظر گرفته شده اند.
گروه همسالان: واژه همآل به معنای برابر است، و گروه همالان، گروه های دوستی کودکان هم سن هستند، افرادی که در یک فاصله زمانی معین متولد شده باشند و با عوامل اجتماعی دیگر همچون سال شروع تحصیلی با یکدیگر پیوند یابند(شفرز، ۱۳۸۳:۲۷). تاثیر گروه همسالان هنگام بلوغ به اوج خود می رسد یعنی زمانی که جوانان آماده تشکیل یک خرده فرهنگی متمایز از سلیقه ها، فعالیتهای اوقات فراغت، پوشش، زبان مخصوص، نمادها، ارزشها و قهرمانیهای خاص خود می باشند افراد در گروه همسالان برای اولین بار قادر به انتخاب دوستان و معاشرین خود و ایجاد ارتباط بر پایه برابری با سایرین می باشند. گروه همسالان از طریق دادن پاداش به اعضا به خاطر همنوایی با هنجارهای گروه و نیز انتقاد یا محروم ساختن از حقوق به خاطر ناهمنوایی به شکل گیری رفتار اجتماعی و شخصیت آنان کمک می کند(رابرتسون،۱۳۷۷: ۱۳۱-۱۳۰). نوجوانان برای کسب هویت خودشان به گروه همسالان رجوع و با عضویت گروهی خود در گروه همسالان، موقعیت جدیدی را در جامعه برای تعریف از خودشان پیدا می کنند. افراد این گروه ها به طور مشابه، تمایزات خود را در تظاهر به لباس پوشیدن، سبک موی سر، نوع سخن گفتن و رفتار خاص برای بیان کردن هویت گروهی خویش به کار می برند( اشرفی، ۱۳۷۹: ۴۵).
خانواده: خانواده اساس ساختار اجتماعی و از بدو پیدایش خود همچون حریم امنی برای اعضای خویش ایفای نقش نموده است. خانواده با نقشی که در حفظ آداب و سنن فرهنگی و انتقال آن به نسل های آینده دارد، فرهنگ را زنده نگه می دارد. بنابراین به گونه ای نماینده جامعه است و ناتوانی در اجرای کارکردهایش گویای ناتوانی در رسیدن به هدف های خویش است(آقابخشی۱۳۷۷: ۴۹). در این پژوهش خانواده شامل پدر، مادر، برادر و خواهر می باشند.
گروه های مرجع غیر عضویتی: همانطور که رابرتسون می گوید اشخاص به این مراجع برای ارزیابی خودشان، اعمالشان، ظواهرشان و… بدون اینکه عضو آنها باشند، رجوع می کنند.( رابرسون،۱۳۷۷: ۱۵۵) گروه های مرجع غیر عضویتی بسیار وسیع و گسترده هستند چنانچه مرتن می گوید:« گروه های مرجع در اصل تقریبا بی شمار هستند، هر گروهی که فرد عضو آن است و اینها معدود هستند( چند تا) به همراه گروههایی که شخص عضوش نیست والبته اینها متعدد هستند و می توانند نقاط داوری برای شکل گیری نگرش ها و ارزیابی رفتار شخص باشند( مرتن،۱۹۵۷: ۲۵۸). در این تحقیق با عنایت به پژوهشهای انجام شده ( تحقیق هاشمی، ایمانی و…)از میان گروه های مرجع غیر عضویتی چهار گروه ورزشکاران، هنرپیشه ها، خواننده ها، و مراجع علمی- تحصیلی بیشترین تاثیر را بر رفتار اجتماعی جوانان داشته اند، لذا در این تحقیق گروه های مرجع غیر عضویت به این چهار گروه فوق محدود شدند.
ورزشکاران: ورزش به عنوان یک نهاد اجتماعی جنبه های مختلف و متنوعی از روابط اجتماعی را تحت پوشش قرار می دهد و بر عناصر مختلفی مانند پایگاه اجتماعی، روابط نژادی، قومی، سبک پوشش، زبان و بالاخره ارزشهای اخلاقی تأثیر می گذارد. تجربه نشان می دهد که نوعی همبستگی مستقیم میان میزان فراگیری رویدادهای ورزشی در سطوح محلی، ملی، و فراملی و میزان توجهی که به رویدادهای مذکور می شود، وجود دارد. برخی از رویدادهای ورزشی در سطح خرد و کلان تاثیرات کوتاه مدت شدیدی بر افکار و روحیه عمومی و اجتماعی می گذارند و حتی در دراز مدت باعث شکل گیری هویت های اجتماعی خاص می شوند. به اعتقد جامعه شناسان، ورزش ابزاری است برای تجلی بسیاری از ارزشهای مسلط در یک جامعه و کمک بسیاری به انتقال ارزش ها می کند. به عبارت دیگر کودکان، نوجوانان و جوانان از طریق ورزش نه تنها به طور ظاهری مهارت های خاصی را فرا می گیرند بلکه بازی زندگی را نیز می آموزند(رحمتی،۱۳۷۶: ۷۱-۷۰).
در جوامع فعلی ورزشکاران از جمله مهمترین گروه های مرجعی هستند که اکثر جوانان به عنوان الگو از آنان پیروی می کنند و در تنظیم رفتار و کردار خود توجه ویژه ای به ورزشکاران دارند. این موضوع به روشنی در میزان مصرف کالاهای فرهنگی- ورزشی نظیر عکس، پوستر، فیلم و غیره توسط نوجوانان و جوانان به چشم می خورد.
جامعه پذیری ورزشی فراگردی است که افراد را برای مشارکت در نقش ها، روابط و شبکه فعالیت های ورزشی آماده می سازد و بر باورها، نگرش ها، شکل گیری شخصیت،توسعه مهارت ها، و خود پنداره مشارکت کنندگان تأثیر می گذارد. تجربه ها و درس های فرا گرفته شده از مشارکت ورزشی به سایر عرصه های اجتماعی منتقل می شوند و از این طریق به افراد کمک می کنند تا بتوانند به گونه ای موفق در این عرصه های مشارکت کنند. در اغلب فرهنگ ها باور عمومی درباره ورزش این است که مشارکت جوانان در فعالیت های ورزشی و رقابتی به پیشرفت شخصیت آنان کمک می کند و ایده آل های اخلاقی فرهنگ جامعه را به آنان القا می کند.( نیکسون و فری، ۱۹۹۶: ۸۷)
در این پژوهش منظور از ورزشکاران کسانی هستند که در زمینه فوتبال، والیبال، کشتی و سایر رشته های ورزشی به صورت حرفه ای فعالیت می کنند و شامل ورزشکاران ایرانی و خارجی می باشد.
هنرپیشه ها: منظور از هنرپیشه، بازیگران عرصه سینما و تئاتر هستند که در این پژوهش شامل گروه های زیر هستند:
۱- هنرپیشه های ایرانی جدید(بعد از انقلاب اسلامی) ۲- هنرپیشه های ایرانی قدیمی( آنهایی که از قبل انقلاب تا کنون در عرصه هنرپیشگی هستند) ۳- هنرپیشه های خارجی
خواننده ها: جوانان و موسیقی پیوندی ناگسستنی با هم دارند و موسیقی در این دوران بخش عمده ای از اوقات فراغت آنها را در بر می گیردخرده فرهنگ های جوانان اشکال و سبک های موسیقیایی را به منزله پایه ای برای هویت خویش جذب و ابداع کرده و با این کار به نوعی از الگوها و ارزش های آنها پیروی می کنند. بخش بزرگی از موسیقی مورد علاقه جوانان، موسیقی سرگرم کننده است. شفرز از پژوهش هایی صحبت می کند که در سال های اخیر صورت گرفته و همگی دلالت بر اهمیت یافتن هرچه بیشتر موسیقی در زندگی جوانان دارند. او می گوید:
- شنیدن موسیقی یکی از سرگرمی های عمده جوانان در وقت آزاد شده است.
- جوانان مهمترین خریدارن نوارهای موسیقی، سی دی ها و دیگر وسایل موسیقی هستند.
- جوانان عمده ترین گروهی هستند که به نواختن موسیقی می پردازند( شفرز،۱۳۸۳: ۲۰۲).
منظور از خواننده ها در این تحقیق اشخاص و گروههایی هستند که در زمینه موسیقی و خوانندگی فعالیت می کنند و عبارتند از: خواننده های ایرانی خارج از کشور، خواننده های پاپ ایرانی بعد از انقلاب، خواننده های سنتی بعد از انقلاب، خواننده های خارجی، خواننده های ایرانی قدیمی.
مراجع علمی- تحصیلی: منظور از مراجع علمی- تحصیلی گروه ها و افرادی هستند که دانش آموزان آنان را به عنوان راهنما و الگوی تحصیلی خود مورد تأیید و تصدیق قرار می دهند و تحت تاثیر رفتار و الگوهای ارزشی آنان قرار می گیرند. منظور از این گروه از مراجع به طور کلی معلمان و افرادی نقش آموزش را برعهده دارند، می باشند.
مراجع مذهبی: منظور آن دسته از گروه های مرجع هستند که از حاکمیت و نفوذ اجتماعی برخوردارند و این نفوذ، خود ناشی از ساخت های اجتماعی، ایده ها و باورهای مردم است که ریشه در سنت ها و گذشته دارند و اعتبار این گروه ها با مذهب آنها رابطه دارد (فرهنگ عمومی، ۱۳۸۳: ۲۶). در این پژوهش منظور از مراجع مذهبی، مراجع تقلید، مداحان و واعظان و افراد مذهبی هستند.
جنسیت: منظور از جنسیت در این پژوهش مرد یا زن بودن است که با کد ۱ و ۲ از هم جدا شده اند.
پایگاه اقتصادی – اجتماعی: پایگاه مترادف status در زبان فرانسه است که از ریشه لاتین statuere مستقر
و برقرار کردن آمده است.« پایگاه یک مفهوم اساسی در جامعه شناسی است این مفهوم به معنی موقعیت و جایگاهی است که یک فرد می تواند در جامعه یا در یک گروه اجتماعی اشغال کند»(ارل ببی، ۱۳۷۹: ۵۱).
مفهوم پایگاه اقتصادی – اجتماعی نه تنها وضع اقتصادی، بلکه قدرت، نحوه زندگی، فعالیت های خاص در گذران اوقات فراغت، زمینه آموزشی، محل اقامت و … را در بر می گیرد(ساروخانی، ۱۳۷۵: ۸۰۸). دراین پژوهش برای سنجش پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده پاسخگویان(سوالات ۱۱ تا ۱۵ پرسشنامه) از پنج شاخص ترکیبی استفاده شده است که عبارت است از:
۱-میزان درآمد خانوار ۲- میزان تحصیلات پدر
۳- قیمت منزل مسکونی ۴-منزلت شغلی پدر ۵- قیمت اتومبیل
این شاخص ها با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر سنگر ( جامعه آماری تحقیق) در جدول زیر ارائه شده است: