شاید بتوان گفت مهمترین دلیلی که برای ممنوعیت زنان از قضاوت در نوشته های بسیاری از فقیهان آمده و به عنوان دلیل محکم ازآن‌یاد شده، اصل عدم است‌یعنی گفته می‌شود قضاوت‌یکی از مناصب ولایی الهی است و کسی می‌تواند این منصب را عهده‌دار شود که به نحوی ازسوی مقام ولایت و امامت مأذون در این امر باشد. در رویه عملی پیامبر اکرم| و امامان× مواردی دیده شده که به مردان حکم و اجازه قضاوت داده‌اند و‌یا در تعبیرات عامی‌که برای تصدی قضاوت از سوی افراد صالح و شایسته به کار برده‌اند از لفظ مرد(رجل با رجال) استفاده کرده‌اند و نامی‌از زن به میان نیامده است و این امر حداقل این شک را ایجاد می‌کند که به زنان اجازه قضاوت داده نشده است و در مقام شک باید اصل عدم را اجرا کرد.

 

ارزیابی اصل عدم

 

می‌توان گفت مهمترین و بی‌دردسرترین دلیلی که فقها با خیال راحت به آن پناه برده و به عدم جواز قضاوت زنان فتوا داده‌اند همین اصل عدم است. زیرا ‌در مورد دلالت آیات و صحت صدور و دلالت روایات منقوله و اجماع و توجیهات عقلی از قبیل لزوم پوشیدگی زن و عدم خروج از خانه و حاضر نشدن در مجالس و محافل مردان و اختلاط با آن‌ ها و نقصان عقل و غلبه احساسات چنان که دیدیم خدشه‌هایی وارد بود و متکای محکم برای صدور فتوای عدم جواز نبود ولی اصل عدم، به عنوان آخرین دژ و پناهگاه مستحکم که تزلزلی در آن راه نخواهد‌یافت، مورد استناد اکثر فقیهان حتی آن‌ ها که دلایل عقلی و نقلی دیگر متزلزل می‌دیند، قرار گرفته است.آیا واقعاً اصل عدم، این قدر کارگشاست و بدون هیچ دغدغه ای می‌توان برآن تکیه کرد و به استناد آن فتوا داد‌یا ‌در مورد استناد ‌به این اصل هم می‌تواند بحث و ایراد باشد. حداقل این است که برخی از فقیهان معاصر صاحب فتوا و رساله بدون توجه ‌به این اصل مستحکم، و با خدشه در ادله عقلی و نقلی دیگر، حکم به جواز قضاوت زنان داده‌اند و جالب این است که زنان را نیز مشمول نصب عام و‌یا اذن عام مندرج در روایات وارده از ائمه× مربوط به مراجعه به علما و فقها دانسته‌اند و برخلاف آن‌ ها که می‌گویند، ‌در مورد ولایت و قضاوت نه به طور خاص و نه به صورت عام، به زنان اذنی داده نشده است معتقدند روایاتی چون: «الفقهاء امناء الرسل»‌یا:«العلماء ورثه الانبیاء» و‌یا «یا الفقهاء حصون الاسلام» عام است و اختصاص به مردان ندارد. ‌بنابرین‏ اذن عامی‌که در روایاتی آمده است زن و مرد را شامل می‌شود پس اذن عام ‌در مورد زنان نیز وجود دارد و اصل عدم شکسته می‌شود. اینان معتقدند حتی تعبیری که در بعضی از روایات به مرد (رجل) شده است حقیقتاً منظور جنسیت فرد نیست بلکه منظور بیان صلاحیت‌های او و عدم وابستگی به دستگاه محاکمه جور هست و نیز نقل شده ذکر کلمه (رجل) از باب تغلیب می‌باشد. علاوه بر این ممکن است گفته شود این همه که بر لزوم نصب خاص‌یا عام برای احراز منصب قضاوت در نوشته های فقها تأکید شده و نسبت به شمول آن بر زنان‌تردید صورت گرفته وهمه محصول نوع تفکر و طرز تلقی عده از فقیهان است، معلوم نیست تا چه حد دقیق و صحیح باشد، در نصوص قرآنی و روایی که ‌به این امر تصریح شده است آنچه در نصوص قرآنی و روایی که ‌به این امر تصریح نشده است آنچه در نصوص قرآنی و روایات متعدد وارده در باب قضاوت دیده می‌شود، عمدتاًً توصیه به اجرای عدالت و بی‌طرفی و عهده‌دار شدن این سمت از سوی افراد عالم و عادل و دقیق و تیزبین و دارای سعه صدر می‌باشد و معمولاً سخنی از مرد‌یا زن بودن به میان نیامده و از لزوم اذن داشتن و منصوب بودن نیز ذکری نرفته است.^[۱۳۲]

 

نتیجه

 

حقیقت این است که استبعاد صلاحیت زنان برای قضاوت و صدور حکم از سوی فقیهان، بیش از آنکه مبتنی بر دلایل و توجیهات محکم عقلی و نقلی باشد، مولود نوع نگرش و ذهنیت‌هایی است که در گذشته نسبت به زن به لحاظ وضعیت جسمی‌و روحی ـ که متفاوت با مردان است ـ بهتر است به مشاغل اجتماعی سبک بپردازد، ولی این امر نباید بدین معنا باشد که با توجیهاتی نظیر لطافت جسم‌یا نقصان عقل غلبه احساسات، قضاوت زنان ممنوع و غیر‌مجاز اعلام گردد. البته از نگاه دیگر، با توجه ‌به این که قضاوت از جمله کارهای دشوار است و در روایات نیز بر این مسئله تأکید شده است، می‌توان گفت که برداشتن مسئولیت آنان از دوش زنان، خدمتی ‌به این بخش از جامعه‌ انسانی است که آن‌ ها را با دشواری‌های منصب قضاوت، درگیر نکرده است.

 

• • 1. مرجعیت

یکی دیگر از مسائل مورد ابتلاء و محل بحث مسئله اجتهاد و مرجعیت می‌باشد، آنچه این جا بدان می‌پردازیم، اصل امکان اجتهاد و عدم آن در زنان نیست؛ چرا که این صرفاً‌یک مسئله علمی‌است و در مسائل علمی‌تفاوتی بین زن و مرد مگر در محدوده ساختار فیزیولوژی آن‌ ها نیست.زن ومرد در زمینه‌ی کسب کمالات و ارزش‌های مشترک هستند اصل مجتهد شدن و مجتهد پروردن کمالی علمی‌است که در این زمینه زنان همچون مردان می‌توانند با رعایت حدود اسلامی، به تحصیل علم بپردازند و به مراتب عالیه‌ی علم و فقاهت برسند و هیچ محدودیت و منعی برای ایشان وجود ندارد. بلکه در‌صدد بررسی ‌یکی از جنجالی‌ترین مباحث مطرح شده در جامعه‌ علمی‌و فقهی کنونی هستیم، مبنی بر این که: آیا مرجع تقلید حتماً باید مرد باشد،‌ یا اگر زنی نیز از شرایط مرجعیت برخوردار شد، می‌توان به عنوان مرجع تقلید از او تقلید کرد؟

 

با مروری بر منابع فقهی شیعه درمی ‌یابیم که بحث مرجعیت زنان در بین فقهای پیشین به صورت‌یک بحث اجتهادی و کارشناسانه مطرح نبوده و تنها در دهه های اخیر، تعدادی از فقها به بحث و اظهار نظر در این خصوص پرداخته‌اند؛ ‌بنابرین‏ در این مسئله جایی برای استناد به اجماع وجود ندارد و باید به ادله دیگر رجوع کرد. اما نکته مهمی‌که ما را از شرح تفضیلی این ادله در بحث کنونی بی نیاز می‌سازد، این است که حتی فقهای مخالف مرجعیت زن نیز مشروعیت آن را از نظر قواعد اولیه پذیرفته و اعتراف کرده‌اند که هیچ دلیل لفظی معتبری بر ممنوعیت وجود ندارد و مقتضای دلیل اصلی در باب تقلید،‌یعنی سیره‌ی عقلا در خصوص رجوع جاهل به عالم، این است که در احراز مرجعیت میان مرد و زن تفاوتی نباشد؛ همان گونه که اطلاق برخی آیات و روایات نیز موید جواز مرجعیت زنان است. آری، فقهای مخالف در مقابل این ادله به وجوهی استناد کرده‌اند که گذشته از ناتمام بودن، گاه با مفهوم خاصی از واژه‌ مرجعیت تکیه دارند؛ مفهومی‌که فقهای موافق به آن ناظر نیستند. قائلان ‌به این نظریه به سه دلیل: مذاق شارع، روایات و اولویت قطعیه استدلال کرده‌اند.

 

مذاق شارع

 

۲-۲-۳-۱- منابع انسانی

در عصر رقابت بی امان بازار امروز، کیفیت، قیمت و سرعت سه مزیت رقابتی محسوب می شود و یکی از مؤلفه‌ های مهم برای ورود به بازارهای جهانی و توسعه کشورها، کارآمد نمودن کارکنان در بخش تولید و خدمات است. از این رو بسیاری از سازمان ها از فرهنگ فرماندهی و پایش دوری می گزینند و به سوی فرهنگ توان افزایی می‌روند. (سلیمی و دیگران، ۱۳۸۲) چرا که توانایی هر سازمانی بالاخص سازمان های کوچک ومتوسط به دلیل موقعیت و وضعیت رقابتی و بقای آن ها، به عناصرانسانی آن بستگی دارد و زمانی سازمان‌ها می‌توانند از توانایی نیروی انسانی بهره مند شوند که در محیط آن ها عناصر انسانی مناسب در دسترس باشند. (آقاجانی و آقاجانی، ۱۳۸۴ )

 

این متغیر دارای ابعادی مؤثر همچون : به کارگیری نیروی انسانی ماهر (مارانت واگاس^[۱۴]۲۰۰۷) ، توانمندسازی نیروی انسانی (سان و همکاران^[۱۵] : ۲۰۰۵) میزان به کارگیری از پرسنل با تحصیلات دانشگاهی، به کارگیری مشاوران داخل و خارج از شرکت، حقوق ودستمزد مناسب، جذب و به کارگیری از مدیران کارآمد و رفاه نیروی انسانی می‌باشد. (پیل، بریج^[۱۶]: ۲۰۰۷ (

 

با توجه به بررسی های صورت گرفته در ارتباط با سازمان ها، عدم توجه کافی به مقوله توسعه منابع انسانی باعث بروز مشکلاتی می‌گردد که عمدتاً در حوزه بهداشت روانی کار قرار می‌گیرد و در نهایت بر عملکرد پرسنل اثرگذاشته و سبب ایجاد تغییراتی در بازدهی کاری آن ها و به تبع آن بهره وری شرکتی خواهد شد. (شریعت زاده، ۱۳۸۲)

۲-۲-۳-۲- منابع مالی

 

به دست آوردن وجوه مورد نیاز برای راه اندازی کسب ‌و کارها، همواره به عنوان یک چالش برای مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط مطرح بوده است. فرایند به دست آوردن وجوه مورد نیاز ممکن است ماه ها به طول انجامد و صاحبان کسب و کارهای کوچک و متوسط را از حرفه مدیریت کسب و کارها منصرف کند. از سوی دیگر بعضاً اعتقاد بر این است که بدون تامین مالی کافی،کسب و

 

کارهای نوپا هرگز به موفقیت نخواهند رسید. لذا منابع مالی به عنوان یک عامل استراتژیک در روند فعالیت های این نوع از شرکت ها محسوب شده و به نوبه خود از زیرساخت هایی مانند برخورداری از حاشیه سود مناسب، توان تأمین نقدینگی شرکت مناسب، توان تأمین نقدینگی شرکت، توان تأمین منابع و عملکرد مالی شرکت، تأمین مالی برای به کارگیری تکنولوژی جدید، نرخ سرمایه در گردش، تأثیر برون سپاری در کاهش هزینه، به کارگیری سیستم مالی و بودجه ای و تصمیمات سرمایه گذاری در بازار محصول تشکیل شده است. (یدالهی و همکاران، ۱۳۸۸)

کمبود سرمایه گذاری عاملی مؤثر در شکست بسیاری از کسب و کا‌رها است، با این حال به دلیل نرخ بالای مرگ و میر کسب و کارهای کوچک و متوسط تازه تأسیس، مؤسسات مالی تمایل چندانی به قرض دادن وجوه یا سرمایه گذاری در این مؤسسات را ندارند. فقدان سرمایه کافی، کسب و کار نوپا را با بنا ساختن بر بنیان مالی ضعیف، مستعد شکست خواهد کرد. کمبود منابع مالی برای تأمین نیازهای سرمایه ای، مهمترین مانع مدیران -مالکان برای راه اندازی کسب وکارشان است. در نهایت اینکه هر چه گستردگی منابع و حق انتخاب کارآفرینان افزایش یابد، آنان قادر خواهند بود راهکارهای اجرایی بیشتری را برای رفع نیازهای مالی و رویارویی با بحران های مالی دراختیار داشته باشند. این امر ضمن کاهش ریسک های مرتبط، امکان گزینش منبعی با کمترین هزینه را مهیا می‌سازد. هرچند هر یک از این منابع تامین مالی برای کسب ‌و کارهای کوچک و متوسط توانمندیها و نارساییهای خاص خود را دارا هستند، ولی کارآفرینان باید با بررسی شرایط، هزینه ها و همچنین تحلیل ‌امکان‌پذیری هر یک از آن ها، گزینه بهینه مناسب برای دست یابی به بهترین سطح از عملکرد کسب وکار های خود را انتخاب نمایند. (آقاجانی،۱۳۸۷)

 

۲-۲-۴- استراتژی های بازاریابی

 

در عصر حاضر برای بقا، پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود باید جریان تازه ای را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری کرد. برای آنکه بتوان به حیات خود ادامه داد، باید به دنبال راهبردهایی برای ایجاد نوآوری و خلاقیت بود. (سیدجوادین، ۱۳۸۲) از آنجا، که هیچ سازمانی نمی تواند منابع نامحدودی داشته باشد، استراتژیست ها یا مدیران کسب ‌و کارها باید ‌در مورد اینکه کدام یک از استراتژی های مختلف می‌توانند بیشترین منفعت را برای سازمان برسانند تصمیم گیری، نمایند.

 

استراتژی ها ابزارهایی هستند که شرکت ها به وسیله آن می‌توانند به هدف های بلندمدت خود دست یابند، برای اجرای راهبردها در سازمان ها و به خصوص در کسب و کارهای کوچک و متوسط از فعالیت هایی مانند به کارگیری استراتژی رقابتی، انتخاب استراتژی محدود عملکردی، اجرای سریع و پاسخ سریع، وفادار نمودن مشتریان، ناشی شدن اهداف اتحادیه از استراتژی تجاری، نگهداری و مراقبت از مزیت رقابتی، کاهش ریسک های مرتبط به الگوهای شکست شرکت، توسعه استراتژیک، خلق ارزش برای فاکتورهای موقعیتی مشتری، تشویق نوآوری و خلاقیت، استراتژی رهبری هزینه، همکاری ‌و شبکه، استراتژی تمایز، الگوبردای از شرکت های موفق، استراتژی نفوذ، استراتژی توسعه بازار و استراتژی توسعه محصول استفاده می شود. (یدالهی و همکاران، ۱۳۸۸)

 

استراتژیهای مدیریتی دارای چندین بعد است که عبارت از: علاقمندی شرکت ها به شناسائی و به کارگیری سیاست‌ها و استراتژیهای مالکان و مدیران خود برای انجام عملیات و توسعه کسب و کار خود، در نظرگرفتن نیروی کاری مورد نیاز و توسعه آن، توسعه بازارمحصول، دسترسی به منابع مالی و در نهایت حوزه بین‌المللی شدت و همکاری‌های تجاری است.

 

اهمیت استراتژی برای کسب ‌و کارهای کوچک ومتوسط درست به اندازه شرکت های بزرگ است، ولی چون از بعضی از جهات کسب و کارهای کوچک و متوسط در مضیقه می‌باشند، فرایند مدیریت استراتژیک را به صورت غیر رسمی در مقایسه با سایر کسب ‌و کارها اجرا می نمایند. آن ها با توجه به محیط خارجی و داخلی که سازمان ها درآن مشغول فعالیت اند و نیز با توجه به ساختار و اندازه شرکت ها (به خصوص در شرکت های کوچک و متوسط به دلیل دارا بودن ساختار خاص) باید از استراتژی های مناسب برای انجام فعالیت های سازمانی استفاده نمایند، به گونه ای که بتوان به صورت روزافزون از این استراتژی ها به عنوان ابزاری مناسب جهت رسیدن به هدف های سازمانی با حداکثر بهره وری برای کسب بهترین سطح از عملکرد سازمانی بهره جست. (کیاکجوری،۱۳۸۵)

افزایش شدت رقابت جهانی، کسب ‌و کارهای کوچک و متوسط را مجبور ساخت تا به مفهوم فلسفه بازاریابی و کاربرد این مفاهیم از طریق گرایش به بازارگرایی در این شرکت ها توجه نمایند. فقدان توجه به مفاهیم بازاریابی و تأکید بر بازگشت کوتاه مدت سرمایه به خاطر از دست دادن بازارهای محلی و نیز سهم بازارهای جهانی به وسیله تولیدکنندگان، مورد سرزنش بسیار قرارگرفته است. (راتاناپورنسیری^[۱۷] ،۲۰۰۳)

 

هرچند کنوانسیون‌های دیگری هستند که به «برخی قواعد» راجع به نوع خاصی از حمل‌ونقل می‌پردازند مثل قواعد ژنو و ژنو–ویزبی در خصوص حمل‌ونقل دریایی، مشخص نیست که آیا این رژیم‌ها ماهیتاً انحصاری هستند یا نه. استثنای همۀ دعاوی از مسئولیت حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی در مواردی که تحت پوشش مادۀ ۱۷، ۱۸ و ۱۹ کنوانسیون ورشو نیست، یک تفسیر افراطی از کنوانسیون است. اگر چنین تفسیری قابل قبول باشد، چنین تفسیری بر مبنای دلیل تحت‌اللفظی ازطریق اهداف سند یا کارهای مقدّماتی پیش‌نویس‌شدن آن توجیه می‌شود. اینکه آیا چنین توجیه در خصوص دکترین، انحصار یافت می‌شود یا نه در هاله‌ای ازابهام است.^[۱۳۰] حال این سؤال مطرح است که آیا مفهوم انحصار واقعاً چیزی را به تئوری حقوق بین‌الملل می‌افزاید؟ ‌بنابرین‏، قواعد حقوق واحد بین‌المللی عموماً یک نظم بزرگ‌تری از قواعد حقوق ملی تلقی می‌شوند که بدین معنا است که اگر آن‌ ها الزام‌آور باشند نمی‌توانند توسط قانون ملی یا قرارداد نقض گردند. ‌بنابرین‏ اگر صدمۀ روحی تحت پوشش مادۀ ۱۷ باشد ولی با این تفاوت که این ماده مبنایی را برای جبران خسارت در خصوص چنین صدماتی فراهم نمی‌سازد.

 

مسئله این است که محتوای مفهوم انحصار را باید در تفسیر موسع از مقرراتی چون مادۀ ۱۷ کنوانسیون مونترال و ورشو یافت. به نظر می‌رسد که تعیین کنند تفسیر محدودۀ قواعد رژیم واحد است، چه اصل انحصار وجود داشته باشد یا نه.

 

کنوانسیون‌های حمل‌ونقل راجع به حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و آب‌های داخلی طبق عنوانشان حاوی عبارت «برخی قواعد» نیستند.^[۱۳۱] البته این بدان معنا نیست که آن‌ ها همه جانبه‌اند. برای مثال کنوانسیون بوداپست به تمامی جوانب راجع به حمل‌ونقل کالا ازطریق آب‌های داخلی همان طور که آن در مادۀ ۲۹ آمده نمی‌پردازد.^[۱۳۲] مادۀ ۲۹ به مواردی می‌پردازد که در کنوانسیون مقررنشده است- قراردادی که حمل‌ونقل تحت حکومت قانون کشور مورد توافق طرفین است یا در نبود توافق قانون کشوری که قرارداد بیشترین نزدیکی را با آن دارد- این ماده نشان می‌دهد که کنوانسیون بوداپست ماهیتاً همه‌جانبه نیست. موضوعاتی که تحت پوشش کنوانسیون نیستند تحت شمول قانون ملی قرار می‌گیرند که ضرورتاً بدان معنا نیست که حقوق ملی می‌تواند در خصوص ادعاهای مربوط به موضوعی که تحت پوشش کنوانسیون قرار می‌گیرد، اعمال شود.

 

درخصوص کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا مسئلۀ انحصار قاعدۀ مطروحه (تکلیف دادگاه نسبت به تعیین تکلیف مال مورد اختلاف تا خاتمۀ رسیدگی و صدور حکم) در مادۀ ۳۱ و قواعد پیرامون اجبار قضات در خصوص مقررات I بروکسل مورد بحث بوده است. در رأی اخیر هوگ راد هلندی می‌گوید که در زمانی که مادۀ ۳۱ کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا و مقررات I بروکسل هر دو مطرح می‌شوند و نوعی تزاحم دارند، مقررات بروکسل تقدّم را به مادۀ ۳۱ کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا می‌دهند. البته ‌در صورتیکه قواعد مادۀ ۳۱ انحصاری باشد.^[۱۳۳] بااین‌حال، او این ماده را با صلاحیت و مقررات اجرایی‌اش به صورتی که دارای ماهیت انحصاری باشد فرض نمی‌گیرد. در جایی که مقررات I بروکسل و مادۀ ۳۱ کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا با هم برخورد دارند، هوگ راد می‌گوید که طرفی که درخواست اجرا می‌کند، حق انتخاب رژیم مطلوب‌تر را دارد. هوگ راد نشان داد می‌داند که این مسئله محل بحث بوده و دارای ارزش وافری در جامعه اروپا می‌باشد. ‌بنابرین‏ هوگ راد از دیوان دادگستری جوامع اروپایی خواسته است که موضوع را با یک حکم ابتدایی روشن نماید.^[۱۳۴] در مجموع، به نظر می‌رسد مفهوم انحصار عمدتاًً برای توسعۀ تأثیر کنوانسیون ورشو به منظور بازداشتن متصدی از مسئول شناخته‌شدن برای صدمات روحی مسافران به کارگرفته شده است.

 

۳-۲- قانون ملی قابل اعمال بر حمل مرکّب و تأثیر رویۀ قضایی در آن

 

اگر روشن است که دعوای ناشی از قرارداد حمل‌ونقل مرکّب تحت پوشش حقوق واحد نیست، باید تعیین شود که کدام قاعدۀ ملی حاکم بر اختلاف است. موارد زیادی در اعمال قوانین ملی وجود دارد. نخستین مورد انتخاب مرجع رسیدگی است. شاکی آگاه با انتخاب دادگاه بر قانون قابل اعمال در دعوا تأثیر می‌گذارد. برای مثال اگر انتخاب بین دادگاه انگلیس و آلمان باشد، شاکی قادر خواهد بود که از اعمال حقوق واحد مثل کنوانسیون حمل جاده‌ای کالا در قسمت مرکّب قرارداد حمل‌ونقل با انتخاب صلاحیت دادگاه آلمانی اجتناب نماید. علاوه بر تأثیر اینکه آیا حقوق واحد اعمال می‌شود یا نه، انتخاب این دادگاه نسبت به دادگاه دیگر بر این مسئله هم تأثیر می‌گذارد که کدام رژیم داخلی یا ملی بر این دعوا اعمال می‌شود. دلیل آن هم این است که هرچند هدف نهایی در حقوق بین‌الملل خصوصی آن است که فارغ از انتخاب دادگاه رژیم حقوقی یکسان در خصوص اوضاع احوال مشخصی اعمال شود، اما این هدف هنوز تحقق نیافته و شاید محقق هم نشود. در جایی که بر مبنای قانون مقر دادگاه رژیم ملی باید اعمال گردد، حقوق کشوری که دعوا در آن مطرح شده را می‌توان باز شناخت.^[۱۳۵] حتی تعدادی از کنوانسیون‌های حمل‌ونقل برای پرکردن فضای خالی خود قانون مقر دادگاه را مورد اشاره قرار داده‌اند؛^[۱۳۶] به‌ خصوص مسائل مربوط به آیین رسیدگی حقوقی (مسائل شکلی) که تحت حکومت قانون مقر دادگاه قرار دارد.^[۱۳۷]

 

عموماً پذیرفته شده که در دعوایی که مشتمل بر تعارض قوانین است، مسئلۀ آیین دادرسی، برخلاف مسائل ماهوی، همیشه طبق قانون مقر دادگاه تعیین می‌شود.^[۱۳۸] از آنجایی که ممکن است قواعد آیین دادرسی حقوقی دادگاه‌های مختلفی که خواهان می‌تواند انتخاب نماید متفاوت باشد، این دادگاه‌ها تحت تأثیر این مسئله هستند که کدام رژیم ملی اعمال شود. بعد به جزئیات بیشتری در خصوص تأثیرگذاری قواعد آیین دادرسی حقوقی قانون مقرر دادگاه بر قانون قابل اعمال خواهیم پرداخت.

 

یکی از مسایلی که معلمان و مدرسان درس زبان انگلیسی را همواره به خود مشغول داشته، استفاده از روش‌های مناسب برای افزایش توانایی دانش آموزان، در یادگیری زبان به عنوان وسیله ای در برقراری ارتباط با دیگران است. در سال های اخیر تحقیقات گسترده ای با هدف شناسایی عواملی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم یادگیری زبان را تسهیل می‌کنند، انجام گرفته است (علوی و کیوان پناه، ۱۳۸۲، ص ۶۷). تجربه نشان می‌دهد که شیوه ی آموزش فعلی، چه در راهنمایی و دبیرستان، و چه در دانشگاه، ناموفق بوده و هر گونه تغییر در امر آموزش زبان تاکنون با شکست روبرو گردیده است. ناموفق بودن برنامه ی آموزش زبان آن چنان تجربه ای تلخ از ناکامی در زبان آموزان ایجاد می‌کند که تا پایان تحصیل زبان آموزان ادامه می‌یابد (پیشقدم، ۱۳۸۷، ص ۲۴).

 

از ویژگی های عصر حاضر، تنوع مطالبی است که در سریع ترین زمان در اختیار ما قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی، شیوه های یادگیری و یاددهی سنتی دیگر کاربردی ندارد. ‌بنابرین‏ بایستی تلاشی کاملاً جدی برای بهینه سازی فعالیت های آموزشی و حذف شیوه های سنتی و غیر کارآمد و به کار گیری مفاهیم و روش های نوین و پیشرفته در مراکز آموزشی اعم از مدارس و دانشگاه ها به عمل آید. متأسفانه امروزه با وجود رشد همه جانبه ی نظریه های یادگیری و آموزش های فراوان در دوره های مختلف به آموزگاران و دبیران، هنوز هم بسیاری از معلمان ما روش هایی را در آموزش به کار می‌برند که از کارایی چندانی برخوردار نیستند و ‌گهگاه سبب دلزدگی دانش آموزان از فرایند یاددهی یادگیری می‌گردند (سیف، ۱۳۸۷، ص ۴۰۶).

 

این موضوعات را باید با توجه ‌به این موضوع مدنظر قرار داد که ما در عصری زندگی می‌کنیم که کامپیوتر در حال تبدیل شدن به ابزاری کاربردی در تمام جوانب زندگی اعم از اقتصاد، زندگی شخصی، و … است. قطعاً آموزش هم نمی‌تواند در مقابل این تغییرات راکد بماند (گوسن^[۷]، ۲۰۰۰). لذا امروزه هجوم موج شدیدی از نرم افزارها و درس افزارهای آموزشی را به بازار می بینیم که گاهاً بسیاری از آن‌ ها نه از نظر شیوه ی آموزشی و نه از نظر ساختار و محتوا، مبتنی بر مبانی علمی موجود نیستند. استفاده از این نرم افزارها در بین قشرهای مختلفی از دانش آموزان مخصوصاً برای دروس مشکل نظیر ریاضی و زبان انگلیسی، جزئی از برنامه ی درسی گردیده است. لذا توجه به درس افزارهای آموزشی مبتنی بر تئوری های علمی قوی و آموزش و پژوهش در زمینه ی آن‌ ها، از اهمیت و ضرورت خاصی در شرایط فعلی آموزشی جامعه ی ما برخوردار است. اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر نیز با توجه به نتایج پژوهش های موجود در زمینه ی ضعف آموزش های فعلی زبان انگلیسی در مدارس، و همچنین کاربردهای مؤثر فناوری های نوین آموزشی و لزوم تحقیقات تجربی در این زمینه، بیشتر و بهتر قابل تبیین می‌باشد.

۱-۴ اهداف پژوهش:

 

۱-۴-۱ هدف کلی:

 

ارائه درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم و تأثیر آن بر یادگیری و یادداری درس زبان انگلیسی

 

۱-۴-۲ اهداف ویژه:

 

• • تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان

 

• • تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان

 

• • تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان

 

• تعیین میزان تأثیر درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان سال اول دبیرستان

۱-۵ فرضیات پژوهش:

 

• • درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.

 

• • درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر ارتقاء سطح یادگیری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.

 

• • درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری واژگان زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.

 

• درس افزار مبتنی بر الگوی دریافت مفهوم بر میزان سطح یادداری درک مطلب زبان انگلیسی در دانش آموزان مؤثر است.

۱-۶ تعریف مفاهیم و اصطلاحات:

 

۱-۶-۱ بخش اول: تعاریف نظری

 

درس افزار: منظور از درس افزار (یادگیری) الکترونیکی نوع خاصی از نرم افزار آموزشی است که هدف و محتوای آن با سرفصل‌های برنامه درسی ملی و سطوح نظام آموزش رسمی هماهنگی و تطابق دارد. درس افزار یادگیری الکترونیکی می‌تواند به طور مستقل یا مبتنی بر شبکه مورد استفاده قرار گیرد (اسکندری، ۱۳۸۸).

 

الگوی دریافت مفهوم: دریافت مفهوم عبارت از «جستجو و فهرست نمودهایی است که از آن برای تمیز نمونه ها از غیر نمونه های طبقات استفاده شود». دریافت مفهوم از یک دانش آموز می‌خواهد مثال هایی (که نمونه ها نامیده می‌شوند) که شامل ویژگی هایی (که نمودها نامیده می‌شوند) از آن مفهوم است را با مثال‌های دیگری که شامل آن نمودها نیست مقایسه و مقابله کند و بدینوسیله نمودهای مقوله ای را که در حال حاضر در ذهن فرد دیگر وجود دارد کشف نماید (جویس و ویل، ۱۳۷۸، ص ۱۹۶).

 

یادگیری: یادگیری به فرایند ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد اطلاق می­ شود که بر اثر تجربه حاصل آید (سیف، ۱۳۸۷).

 

یادداری: منظور از یادداری، توانایی به یادآوری اطلاعات از حافظه­ دراز مدت است. بدین معنی که یادگیری دانش ­آموزان تا چه حد معنی­دار بوده است، که آن‌ ها بتوانند بعد از گذشت سه هفته برای پرسش­هایی که از متن مورد تدریس از آن‌ ها می­ شود جواب صحیح داشته باشند.

 

۱-۶-۲ بخش دوم: تعاریف عملیاتی

 

درس افزار: درس افزار تهیه شده در این پژوهش به منظور آموزش زبان انگلیسی یک درس افزار تعاملی است که آموزش های مطرح شده در آن بر اساس الگوی دریافت مفهوم و با بهره گرفتن از تکنیک مثال و غیر مثال آموزش داده می شود. در این درس افزار در ابتدا برای آموزش یک واژه یا یک مفهوم مثال‌هایی به دانش آموزان ارائه و همزمان در یک ردیف مقابل آن غیر مثال‌هایی نیز ارائه می شود و از دانش آموزان خواسته می شود تا با مطابقت مثال‌ها و غیر مثال‌ها، مفهوم مورد نظر را کشف نمایند. سپس در یک بند به شکل ارزشیابی مفهوم مورد نظر از آن‌ ها خواسته می شود. اگر دانش آموزان نتوانند مفهوم مورد نظر را درست تشخیص دهند، مثال‌های بیشتری به آن‌ ها ارائه می‌گردد و سپس از آن‌ ها سؤال می شود. این روند تا زمانی که دانش آموزان بتوانند مفهوم مورد نظر را کشف کنند ادامه دارد.

 

شکل ۴-۱ : نسبت فراوانی سن ۱۳۰

 

شکل ۴-۲ : نسبت فراوانی سابقه کار ۱۳۱

 

شکل ۴-۳ : نسبت فراوانی جنسیت ۱۳۲

 

شکل ۴-۴ : نسبت فراوانی تحصیلات ۱۳۳

 

فهرست جداول

 

جدول: ۲-۱ ابعاد پنج پارادایم پژوهش در آینده پژوهی )برگرفته از وروس،۲۰۰۸،ص۱۹۳) ۲۲

 

جدول ۲-۲: ویژگی های پنج پارادایم پژوهش در آینده پژوهی ) وروس،۲۰۰۹،ص۱۹۴) ۲۴

 

جدول ۲-۳: تحولات روش شناختی در آینده شناسی (جرجیو،۲۰۰۴،ص۲) ۲۸

 

جدول ۲-۴ : روش شناسی های بازبینی شده توسط شبکه نظارت آینده نگاری اروپایی ۳۱

 

جدول ۲-۵: فنون و رو شهای آینده پژوهی )برگرفته از گلن، ۲۰۱۲ ، ص (۸ ۳۳

 

جدول ۲-۶ : میزان استفاده از رو شهای آینده نگری ۴۱

 

جدول ۲-۷: وجوه کلیدی و ویژگی های رو شهای آینده پژوهی )مارتین ،۲۰۰۴،ص۱۵۷) ۴۳

 

جدول۲-۸: فعالیت های آینده نگاری انجام یافته در کشور آلمان ۵۶

 

جدول۲-۹: تغییرات رخ داده در ترکیب پانل ها در اولین آینده نگاری انگلستان ۵۸

 

جدول۲-۱۰: ترکیب اعضای پانل ها در اولین آینده نگاری آفریقای جنوبی ۶۶

 

جدول۲-۱۱: فهرست ‌تکنولوژی یهای کلیدی منتج از پروژه ی HAN 70

 

جدول ۳-۱: تقسیم بندی روش های مختلف بر اساس معیارهای موجود ۸۱

 

نمودار۳-۲: درخت تبارشناسی دلفی ۸۸

 

جدول۳-۳ : مراحل انجام دلفی ۹۵

 

جدول ۳-۴ : مقایسه روش های تحقیق سنتی و مطالعه دلفی(سلسالی،۱۳۸۳) ۱۰۱

 

جدول۳-۵ ۱۱۲

 

جدول۳-۶ ۱۱۲

 

جدول۳-۷ ۱۱۲

 

جدول ۳-۸ ۱۱۴

 

جدول ۳-۹ ۱۱۵

 

جدول ۳-۱۰ ۱۱۵

 

جدول ۳-۱۱ ۱۱۶

 

جدول ۴-۱ : توزیع فراوانی سن ۱۳۰

 

جدول ۴-۲ : توزیع فراوانی سابقه کار ۱۳۱

 

جدول ۴-۳ : توزیع فراوانی جنسیت ۱۳۲

 

جدول ۴-۴ : توزیع فراوانی تحصیلات ۱۳۳

 

جدول ۴-۵: عوامل استخراج شده از راند اول دلفی ۱۳۵

 

جدول ۴-۶ : گویه های حاصل از آنالیز محتوا ۱۳۸

 

جدول ۴-۷ : گویه های نهایی در راند نهایی دلفی ۱۳۹

 

جدول ۴-۸ : دسته بندی نهایی گویه ها و حالت های ممکن ۱۴۱

 

جدول ۴-۹ : ماتریس اثرات متقابل در گردشگری سلامت مرکز درمان ناباروری یزد ۱۴۳

 

جدول ۴-۱۰ : امتیازات استاندارد شده در محیط نرم افزار سناریوویزارد ۱۴۴

 

جدول ۴-۱۱ : تاثیرگذاری و تاثیرپذیری حالت های مختلف بر یکدیگر ۱۴۶

 

جدول ۴-۱۲ : اطلاعات کلی مربوط به پروژه ۱۴۷

 

جدول ۵-۱: سناریوهای محتمل ۱۵۱

 

جدول ۵-۲ : واریانس فراوانی ۱۵۱

 

جدول ۵-۳ : عوامل تشکیل دهنده ی سناریوی شماره یک ۱۵۲

 

جدول ۵-۴ : ورودی های تاثیر گذار در تشکیل سناریوی شماره یک ۱۵۲

 

جدول ۵-۵ : ورودی های تاثیر گذار ( با حذف عوامل غیرتاثیرگذار) در تشکیل سناریوی یک ۱۵۳

 

جدول ۵-۶ : تاثیرات “مراکز درمانی” بر سایر حالات ۱۵۳

 

جدول ۵-۷ : تاثیرات “سیاست های کلی و امنیتی” بر سایر حالات ۱۵۴

 

جدول ۵-۸ : تاثیرات “تسهیلات رفاهی و گردشگری” بر سایر حالات ۱۵۴

 

جدول ۵-۹ : تاثیرات “تبلیغات و بازاریابی” بر سایر حالات ۱۵۵

 

جدول ۵-۱۰: تاثیرات “هزینه ” بر سایر حالات ۱۵۵

 

جدول ۵-۱۱ : Firmness of descriptors 156

 

جدول ۵-۱۲ : عوامل تشکیل دهنده ی سناریوی شماره دو ۱۵۶

 

جدول ۵-۱۳ : ورودی های تاثیر گذار در تشکیل سناریوی شماره دو ۱۵۷

 

جدول ۵-۱۴ : ورودی های تاثیر گذار ( با حذف عوامل غیرتاثیرگذار) در تشکیل سناریوی دو ۱۵۷

 

جدول ۵-۱۵ : تاثیرات “مراکز درمانی” بر سایر حالات ۱۵۸

 

جدول ۵-۱۶ : تاثیرات “سیاست های کلی و امنیتی” بر سایر حالات ۱۵۸

 

جدول ۵-۱۷ : تاثیرات “تسهیلات رفاهی و گردشگری” بر سایر حالات ۱۵۹

 

جدول ۵-۱۸ : تاثیرات ” تبلیغات و بازاریابی” بر سایر حالات ۱۵۹

 

جدول ۵-۱۹ : تاثیرات ” هزینه” بر سایر حالات ۱۶۰

 

جدول ۵-۲۰ : Firmness of descriptors 160

 

جدول ۵-۲۱ : عوامل تشکیل دهنده ی سناریوی شماره دو ۱۶۱

 

جدول ۵-۲۲ : عوامل تشکیل دهنده ی سناریوی شماره سه ۱۶۲

 

جدول ۵-۲۳ : ورودی های تاثیر گذار ( با حذف عوامل غیرتاثیرگذار) در تشکیل سناریوی سه ۱۶۲

 

جدول ۵-۲۴ : تاثیرات “مراکز درمانی” بر سایر حالات ۱۶۳

 

جدول ۵-۲۵ : تاثیرات “سیاست های کلی و امنیتی” بر سایر حالات ۱۶۳

 

جدول ۵-۲۶ : تاثیرات ” تسهیلات رفاهی و گردشگری” بر سایر حالات ۱۶۴

 

جدول ۵-۲۷ : تاثیرات “تبلیغات و بازاریابی” بر سایر حالات ۱۶۴

 

جدول ۵-۲۸ : تاثیرات “هزینه” بر سایر حالات ۱۶۵

 

جدول ۵-۲۹ : Firmness of descriptors 165

 

جدول ۴-۱ : توزیع فراوانی سن ۱۳۰

 

جدول ۴-۲ : توزیع فراوانی سابقه کار ۱۳۱

 

جدول ۴-۳ : توزیع فراوانی جنسیت ۱۳۲

 

جدول ۴-۴ : توزیع فراوانی تحصیلات ۱۳۳

 

جدول ۴-۵: عوامل استخراج شده از راند اول دلفی ۱۳۵

 

جدول ۴-۶ : گویه های حاصل از آنالیز محتوا ۱۳۸

 

جدول ۴-۷ : گویه های نهایی در راند نهایی دلفی ۱۳۹

 

جدول ۴-۸ : دسته بندی نهایی گویه ها و حالت های ممکن ۱۴۱

 

جدول ۴-۹ : ماتریس اثرات متقابل در گردشگری سلامت مرکز درمان ناباروری یزد ۱۴۳

 

جدول ۴-۱۰ : امتیازات استاندارد شده در محیط نرم افزار سناریوویزارد ۱۴۴

 

جدول ۴-۱۱ : تاثیرگذاری و تاثیرپذیری حالت های مختلف بر یکدیگر ۱۴۶

 

جدول ۴-۱۲ : اطلاعات کلی مربوط به پروژه ۱۴۷

 

جدول ۵-۱: سناریوهای محتمل ۱۵۱

 

جدول ۵-۲ : واریانس فراوانی ۱۵۱

 

جدول ۵-۳ : عوامل تشکیل دهنده ی سناریوی شماره یک ۱۵۲

 

جدول ۵-۴ : ورودی های تاثیر گذار در تشکیل سناریوی شماره یک ۱۵۲

 

جدول ۵-۵ : ورودی های تاثیر گذار ( با حذف عوامل غیرتاثیرگذار) در تشکیل سناریوی یک ۱۵۳

 

جدول ۵-۶ : تاثیرات “مراکز درمانی” بر سایر حالات ۱۵۳

 

جدول ۵-۷ : تاثیرات “سیاست های کلی و امنیتی” بر سایر حالات ۱۵۴

 

جدول ۵-۸ : تاثیرات “تسهیلات رفاهی و گردشگری” بر سایر حالات ۱۵۴

 

جدول ۵-۹ : تاثیرات “تبلیغات و بازاریابی” بر سایر حالات ۱۵۵

 

جدول ۵-۱۰: تاثیرات “هزینه ” بر سایر حالات ۱۵۵

 

جدول ۵-۱۱ : Firmness of descriptors 156

 

جدول: ۲-۱ ابعاد پنج پارادایم پژوهش در آینده پژوهی )برگرفته از وروس،۲۰۰۸،ص۱۹۳) ۲۲

 

جدول ۲-۲: ویژگی های پنج پارادایم پژوهش در آینده پژوهی ) وروس،۲۰۰۹،ص۱۹۴) ۲۴

 

جدول ۲-۳: تحولات روش شناختی در آینده شناسی (جرجیو،۲۰۰۴،ص۲) ۲۸

 

جدول ۲-۴ : روش شناسی های بازبینی شده توسط شبکه نظارت آینده نگاری اروپایی ۳۱

 

جدول ۲-۵: فنون و رو شهای آینده پژوهی )برگرفته از گلن، ۲۰۱۲ ، ص (۸ ۳۳

 

جدول ۲-۶ : میزان استفاده از رو شهای آینده نگری ۴۱

 

جدول ۲-۷: وجوه کلیدی و ویژگی های رو شهای آینده پژوهی )مارتین ،۲۰۰۴،ص۱۵۷) ۴۳

 

جدول۲-۸: فعالیت های آینده نگاری انجام یافته در کشور آلمان ۵۶

 

جدول۲-۹: تغییرات رخ داده در ترکیب پانل ها در اولین آینده نگاری انگلستان ۵۸