الف) اعتقاد به توحید: یکی ازعوامل نشاط که انسان را به عمل تحریک می کند و سستی و کسالت را ازاو زایل می سازد، باور به توحید و یگانگی خدا است. آن چه در این جا مورد نظراست «توحید افعالی» است که نشاط درآن بیشتر نمودار است. توحید افعالی بدین معنا است، که تمام حوادث و وقایعی که در عالم رخ می دهد، به خواست و اراده خدا و و در یَد قدرت اوست. ریشه این باور ونگرش، در اعتقاد به توحید افعالی است، که انسان همه خوبی ها و اعمال نیک را از خداوند بداند و اورا دفع کننده ی بدی ها بشناسد. هر گاه انسان به مقام توحید افعالی رسید که هیچ نعمتی از خود ندید و همه ی فیض ها را از آن خدای سبحان دانست، در او نشاط کار و تکاپو ایجاد می شود. با این نگرش چون او می داند هر کاری که انجام دهد، بی پاداش نمی ماند، بنابراین در کارهایش نه دچار امروز و فردا کردن و آرزوهای درازمی گردد و نه خود را بر دیگران تحمیل می کند در این رابطه، در آیه ۴۳ سوره نجم آمده است: وَاِنًََّه اَضحَکَ وَ اَبکَی: یعنی هم اوست که می خنداند و می گریاند، زیرا تمامی اسباب خنده و گریه همچون احساسات انسان و یا دهان، چشم وسایر اعضاء، در اختیار اوست و خداوند خالق همه است(علامه طباطبائی، به نقل از فرهادیان، ۱۳۷۵).
ب) اعتقاد به نظارت الهی:
یکی از شئون توحید افعالی، توجه به این حقیقت است، که هر کاری که از انسان سر می زند، در محضر الهی صورت می گیرد و تمام حوادثی که برای او پیش می آید، در پیشگاه خداوند رخ می دهد و او از تمام این مسائل آگاهی دارد. آیه «و قل اعملوا فسیری الله عملکم[۴۱] …» ونیز آیه ۱۰۵ همان سوره،(بگو اعمال و وظایف خویش را انجان دهید، که خداوند عمل شما را خواهد دید)، به این نکته اشاره دارد. شناخت نسبت به این امر، باعث نشاط در انسان موحد می شود؛ زیرا او می داند، که خداوند اعمالش را بی پاسخ نمی گذارد و در دنیا یا آخرت مزد کارهای شایسته ی او را، عنایت خواهد کرد. وعده پاداش از طرف خداوند و تحقق آن نیز از طرف خداوند، موجب امیدواری و در نتیجه لذت او در دنیا می شود؛ چرا که انسان ذاتاً به گونه ای آفریده شده است که همواره در پی کسب لذت است( رجبی، ۱۳۸۰، ص۲۱۱).
ج) شادی بازتاب حالات نفسانی:
حالات و انفعالات نفسانی انسان، خود متأثر ومعلول از سایر پدیده ها است، که قبل ازآن، فرد با او روبرو شده است؛ مثلاً خنده، گریه، شادی وغم و…هر یکی متأثرو معلول از سایر پدیده های دیگراست. این گونه نیست، که حالات نفسانی بدون علت، بر انسان عاقل عارض شود، بلکه مسبوق به عوامل خوشایند یا نا خوشایند است؛ لذا انفعالات روحی بازتاب و انعکاس دهنده ی عواملی می باشد که فرد با آن مواجه شده است. شادی نیزازحالات نفسانی انسان است، که به دلیل رسیدن به چیزی مطلوب( منفعت) یا دور شدن چیزی نامطلوب برای فرد عارض می شود(مصباح یزدی، ۱۳۷۷). لذا قرآن هر جا شادی را مذمت نموده است برای موضوعات منفور شریعت بوده است که فرد در برابر آن قرار گرفته و شادی نموده است.
عوامل شادی دنیوی: ( ازنظرآیات و روایات)
الف) دوستی با خدا: به طور حتم داشتن ایمانی خالصانه و از روی علم ویقین که در اعماق وجود انسان نفوذ کرده و تمامی اعضاء و جوارح را تحت کنترل و اراده ی خود در آورده باشد از مهمترین عوامل ایجاد کننده ی شادی است. زیرا انسانی که به مقامی چنین رفیع دست یازیده باشد، دارای یقینی صادق و توکل و اعتمادی تحسین بر انگیز بوده و همه چیز را زیبا و خواستنی می بیند. به همین علت است که حضرت زینب (س) در اوج گرفتاری ها و مصیبت های کربلا در پاسخ به یزید می فرماید: «ما رأیت الا جمیلاً من جز زیبایی چیزی ندیدم» (مجلسی، ۱۴۱۲،ص۱۱۵).
ب) راضی بودن به تقدیر الهی: امام صادق علیه السلام می فرماید: «اگر همه چیز بنا بر قضا و قدر است پس اندوه چرا؟» (شیخ صدوق، ۱۳۸۴، ص۴۵۰). حضرت علی (ع) می فرماید: چه نیکو غم زدایی است توکل کردن به تقدیر الهی (محمدی ری شهری، ۱۳۸۴، ص۶۱۱).
ج) نرم خویی: برای شادی جزء از نرم خویی یاری نتوان گرفت.
چ)خردمندی: ریشه خرد توانمندی است و میوه آن شادی است(مجلسی، ۱۴۰۴ق، ج۷۵، ص۱۷).
ح)شادکردن دل دیگران: امام علی (ع) سوگند به آن که همه ی آواها را می شنود، هیچ کس دلی را شادمان نسازد، مگر آن که خداوند از آن شادمانی لطفی بیافریند و بدان گاه که گرفتاری و مصیبتی بدو رسد آن لطف، همچون آبی که در نشیب روان گردد به سوی آن مصیبت و گرفتاری سرازیرشود و آن را از او دور گرداند(حرعاملی، ۱۴۰۹ق، ص۳۵۴).
خ) تندرستی- امنیت- توانگری- قناعت- همدم سازگار: امام صادق(ع) فرمودند:پنج چیز است که هر کس آن ها را نداشته باشد، زندگیش گوارا نیست: تندرستی، امنیت، توانگری، قناعت و همدم سازگار(شیخ صدوق، ۱۴۰۰ق،ص۳۶۷).
د) توکل: امام علی(ع): هر که به خدا اعتماد کند خداوند شادمانی نشانش دهد و هر که به او توکل کند، خداوند کارهایش را کفایت کند. توکل به خدا، مایه ی نجات ازهربدی و محفوظ از هر دشمنی است(مجلسی، ۱۴۱۲ق،ص۷۸).
ذ) همنشین خوب: امام علی(ع) فرمودند: با دانشمندان بنشین تا خوشبخت شوی، همنشین خوب نعمت است و همنشین بد مصیبت است، با فرزانگان همنشینی کن تا خردت کمال یابد و شرافت نفس یابی و نادانی از تو رخت بربندد،با بردباران بنشین تا بردباریت افزون شود(آمدی، ۱۳۸۲،ص۳۸۳).
و) خشنودی: رسول خدا(ص) فرمودند هر گاه خدا بنده ای را دوست بدارد، مبتلایش گرداند، اگر صبر کرد اورا برای خود می گیرد و اگر خشنود بود اورا بر می گزیند. امام صادق(ع) فرمودند خشنودی، شکیبایی نسبت به آن چه خدا می کند، خواه خوشایند بنده باشد یا نه در رأس عبادت است و هیچ بنده ای در پیشامد های خوشایند و نا خوشایند از خدا خشنود نباشد مگر این که آن برایش بهتر باشد(مجلسی، ۱۴۱۲،ج۲،ص۶۰).
محب هر چه را که از محبوب وی صادر شود نیکو می شمارد و نزد صاحب مرتبه ی خشنودی و رضا، فقروغنا، رنج و ناراحتی، تندرستی و بیماری، مرگ و زندگی یکسان است، زیرا همه را صادر از خدای سبحان می داند، و دوستی او در دلش استوار شده به گونه ای که افعال او را دوست دارد و خواست او را برخواهش خود ترجیح می دهد و به آن چه از او می رسد راضی است، صاحب مرتبه ی خشنودی و رضا همواره در در آرامش روان و راحت و سرورو بهجت است، زیرا هر چیزی را به چشم رضا می نگرد ودرهر چیز به نور رحمت الهی نظرمی کند به گونه ای که هر چیزی بر وفق مراد و خواهش او روی می دهد(نراقی، ۱۳۶۹).
معیارها وشرایط شادی بر اساس آیات و روایات قرآن:
الف) اطاعت از خدا: با بررسی احادیث وارده یکی از معیارهای شادی انسان در پرتو اطاعت خداوند می باشد چنان که امام(ع) می فرمایند شادی مؤمن به اطاعت پروردگارش می باشد و اندوهش به گناه و عصیان است(آمدی، ۱۳۶۶، ص۱۸۱).
ب) پرهیزازگناه: بر اساس دین مبین اسلام همیشه انجام یک کار باعث لذت و شادی نمی شود بلکه انجام ندادن و پرهیزازبرخی کارها موجب شادمانی انسان می گردد، چنان که امام علی(ع) می فرماید: اهتمام خود را مخصوص آخرتت گردان و اندوهت را مصروف، زیرا چه بسا اندوهگینی که اندوهش او را به شادی جاویدان رساند و چه بسیار با هم و غمی که به آرزویش دست یافت(آمدی، ۱۳۸۲،ص۱۶۹).
ج) احیای مکارم اخلاقی: امام صادق(ع) می فرمایند: شادی به سه خصلت است: وفاداری، رعایت حقوق دیگران و ایستادگی در برابر گرفتاری ها و مشکلات (مجلسی، ۱۴۰۴، ج۷۵،ص۲۳۷).
چ)انجام اعمال صالح برای آخرت: امام علی(ع) به عبد الله بن عباس که پس از شنیدن کلام ایشان، می گفت: با هیچ گفتاری پس از گفته ی رسول خدا، چنین بهره مند نشدم فرمودند: اما بعد، آدمی را گاه به دست آوردن چیزی شاد می کند که در حال به آن می رسید و چیزی اندوهگین می کند که هرگز به آن نمی رسید. پس، شادی تو در جایی باشد که برای امری از امور آخرتت دست یابی و اندوهت آن جا باشد که امری از امورآخرتت را از دست دهی(سید رضی، ۱۳۸۳،ص۳۶۵).
خ) احیای حق و نابودی باطل: امام علی(ع) در نامه ای به عبدالله بن عباس می فرمایند: بهترین چیز نزد تو در دنیا، رسیدن به لذت ها، یا انتقام گرفتن نباشد، بلکه هدف تو خاموش کردن باطل، یا زنده کردن حق باشد، تنها به توشه ای که از پیش فرستادی خشنود باش، و بر آن چه به جای می گذاری، حسرت خور، و همت و تلاش خود را برای پس از مرگ قرار ده(سید رضی، ۱۳۸۳، ص۴۳۲).
شاد کردن دیگران از نظر قرآن و دین اسلام:
از نظر قرآن شادی و نشاط نه تنها مذموم نبوده بلکه به راه رسیدن به آن سفارش نموده و شاد کردن دیگران را از حسنات می داند و افرادی که جهت ناراحتی دیگران تلاش می کنند، بدترین افراد بر شمرده است. از این جهت است که اسلام، زدودن اندوه را از دل افراد مؤمن سفارش نموده می کند وبه استحکام پیوند ها به ویژه صله ی رحم اهتمام ویژه دارد و حتی در کتاب های حدیثی باب را بدین منظور گشوده اند(باب ادخال السرورعلی المؤمنین). که حاکی از اهتمام اسلام به نشاط و شادابی واقعی برای انسان است. لذا امام صادق(ع) در این باره می فرماید: تبسم مؤمن به مؤمن و زدودن گرد و غبار اندوه از چهره مؤمن از حسنات است و بهترین اطاعت از خداوند و محبوب ترین آن نزد خداوند خوشحال نمودن مؤمنین است(کلینی،۱۳۶۲، ص۱۸۸).
کاربردهای اطلاعات مربوط به شادی:
شادی، یکی از شاخص های کیفیت بارز زندگی است. یعنی آثارآن به وضوح در زندگی و حالات افراد دیده می شود. این شاخص، به همراه شاخص های سلامت روانی و جسمانی، نشانگر میزان کامیابی افراد است. برخی از کاربردهای مربوط به شادی به شرح زیر است:
الف) اندازه گیری کیفیت زندگی: ابتدایی ترین کاربرد داده های مربوط به شادی، برآورد کیفیت بارز زندگی افراد جامعه است. این کاربرد معمولاً وقتی مورد توجه است که سیاست گذاران اجتماع می خواهند دریابند که، آیا در جامعه مسئله ای وجود دارد، که نشاط مردم را به مخاطره انداخته و نیاز به مداخله داشته باشد (وینهوون، ۱۹۸۴).
ب)تعیین میزان پیشرفت اجتماعی: یکی از موارد کاربرد داده های مربوط به مطالعه ی شادی، نشان دادن رکود یا رونق اجتماعی، در طول زمان است. در این مورد می توان به پژوهش استرلین[۴۲](۱۹۷۴) اشاره کرد. استرلین مشاهده کرد، با وجود دو برابر شدن رفاه اقتصادی مردم، سطح شادی آن ها تغییر نکرده است. استرلین نتیجه گرفت که، پول نمی تواند لزوماً شادی را برای افراد جامعه به ارمغان آورد.
ج) تعیین شرایط خوب زندگی: جالب ترین کاربرد پژوهش های تجربی شادی و نشاط، مربوط به اعتبار یابی ایده هایی است، که راجع به زندگی خوب و ایده هایی مربوط به جامعه ی خوب ارائه می شوند. به عنوان مثال ممکن است، برخی از سیاست گذران یا مصلحان جامعه، این ایده را مطرح کنند که خانه های سبک سبک A یا سبک B، تأثیری در کیفیت زندگی مردم ندارند. از پژوهش هایی که برای تعیین شرایط خوب زندگی انجام شده اند می توان به پژوهش های لین[۴۳](۱۹۹۱) اشاره نمود که تلاش می کند تأثیر نظم اقتصادی غربی را بر میزان نشاط مردم برآورده کند.
بخش سوم: پیشینه ی پژوهش
یافته های داخلی:
زاهد زاهدانی وکلانتری(۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان: هویت دینی و جوانان، که نتیجه ی پژوهشی تجربی در ایران است، به دنبال بررسی میزان احساس تعلق به هویت دینی و عوامل مؤثربر آن هستند. جامعه آماری این تحقیق، دانش آموزان مقطع متوسطه، سال سوم دبیر ستان نواحی چهار گانه ی آموزش و پرورش شهر شیراز هستند که نمونه ای متشکل از ۴۰۰ نفر، شامل دختران وپسران مورد مطالعه را دربر می گیرد. نتایج نشان داد ۸۸% دانش آموزان دارای هویت دینی قوی هستند و تنها ۴% پاسخگویان، در این حوزه دارای مشکل یا بحران هستند. بیش از ۹۴% دانش آموزان خداوند را ناظر بر اعمال خود می بینند ودر بعد اعتقادی به خداوند ایمان دارند. روی هم رفته هویت دینی دانش آموزان در حد بالایی است و بیشتر دانش آموزان دارای اعتقادات دینی بالایی هستند.
صادقی(۱۳۸۷)پژوهشی تحت عنوان: بررسی رابطه وضعیت نگرش مذهبی و سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران، که به صورت توصیفی انجام گرفته است. وی از پرسشنامه نگرش سنجش مذهب(گلریز،براهنی،۱۳۵۳)۲۵ سوالی وپرسش نامه سنجش سلامت روان ۲۸ سوالی( ۲۸GHQ)استفاده کرده است،که آن ها را بصورت تصادفی بین ۲۲۲ نفر(۸۶پسرو۱۳۶ دختر)توزیع کرده وپس از جمع آوری پرسشنامه وتجزیه وتحلیلهای آماری، به این نتیجه رسیده است که میزان همبستگی نگرش مذهبی وسطح سلامت روان دختران،بیشتر از پسران است. این یافته ها در جهت تایید یافته های قبلی است که نشان می دهد ارتباطی بین نگرش مذهبی وسلامت روان وجود دارد. در پایان اشاره می کند که توجه به وضعیت اجتماعی و فرهنگی در جهت ارتقاء نگرش مذهبی و سلامت روان پسران ضروری است.
حقیقی ودیگران(۱۳۸۶) درپژوهشی رابطه الگوی پنج عاملی شخصیت، هویت با احساس شادکامی را مورد مطالعه قرار دادند. شرکت کنندگان در این پژوهش پرسش نامه ی شاد کامی آکسفورد و فرم کوتاه شخصیتی –هویتی نئورا تکمیل کردند. نتایج نشان داد که شاد کامی با برون گرایی دارای همبستگی و با روان نژندگرایی دارای همبستگی منفی بود. تحقیقات نشان داد که نه تنها ویژگی های ناب شخصیتی مثل برون گرایی وروان نژند گرایی با شادکامی همبستگی دارند، بلکه وجوه شناختی شخصیت نیز با شادکامی مرتبطند.
معتکف فرد(۱۳۸۵) پژوهشی تحت عنوان: بررسی میزان شادکامی و عمل به باور های مذهبی در رابطه با جنس مخالف در دانشجویان دانشکده ی علوم پزشکی شهرستان سبزوار را انجام داده است، هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی میزان شادکامی وعمل به باور های مذهبی در رابطه با جنس مخالف در دانشجویان دانشکده ی علوم پزشکی شهرستان سبزوار بوده است. در مجموع نتایج به دست آمده در فرضیه های اصلی وجود رابطه معنا دار را نشان می دهد. واین که میزان شاد کامی افرادی که با کسی ارتباط ندارند بیش از کسانی است که چنین ارتباطی دارند. وهمچنین میزان دین داری کسانی که با جنس مخلف رابطه ندارند بالاتر از کسانی است که به فرد خاصی علاقه مند هستند و نیز در بررسی فرضیه های فرعی بین میزان عمل به واجبات و مستحبات دینی افرادی که از لحاظ ارتباط با جنس مخالف وضعیت های مختلفی دارند تفاوت معنا دار به دست آمد واین که بین میزان دین داری و میزان شادکامی وبین عمل به واجبات و مستحبات دینی و میزان شادکامی همبستگی وجود دارد.
بهرامی وتمنایی فر(۱۳۸۴) در پژوهشی رابطه بین ابعاد جهت گیری مذهبی، سلامت روان و اختلال های روان شناختی ۱۲ دانشجوی دختر و پسر دانشگاه تهران را که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند، مورد بررسی قرار دادند یافته های پژوهش آن ها نشان داد که بین ابعاد اختلال های روانی، سلامت و ابعاد جهت گیری مذهبی همبستگی وجود دارد.
غفوری کله(۱۳۸۴) در پژوهشی تحت عنوان: بررسی هویت دینی وملی نوجوانان شهر تهران با تاکید بر تأثیر خانواده برآن، با بهره گرفتن از روش پیماشی و با بهره گیری از تکنیک پرسش نامه، هویت ملی ودینی ۳۹۰ نفر از جوانان ۱۸-۲۵ ساله شهر تهران را در مناطق مختلف آن را مورد بررسی قرار داده، که در آن هویت مطرح شده باویژگیهای فردی و خانوادگی آنان را در ارتباط قرار داده، واز جمله نتایج به دست آمده ی آن به شرح ذیل می باشد: در خانواده هایی که والدین پایبندی بالایی نسبت به مؤلفه های ملی ودینی دارند، جوانان آن ها نیز از هویت ملی و دینی قویتری برخوردارند. عملکرد والدین در زمینه ی آموزش جوانان در دو بعد ملی ودینی با هویت ملی ودینی جوانان در ارتباط می باشد واین ارتباط مستقیم ومثبت ارزیابی شده است.
بیات ریزی(۱۳۸۴) در پژوهشی تحت عنوان: بررسی رابطه شادکامی با عمل به باور های دینی و برون گرایی در دانشجویان رشته پرستاری وپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به این نتایج دست یافت: هدف این پژوهش تعیین میزان شادکامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران و رابطه آن با عمل به باور های دینی وبرون گرایی است. بدین منظور از بین دانشجویان رشته پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران با روش نمونه گیری تصادفی تعداد ۳۶۴ نفر دانشجوی دختر وپسر انتخاب شدند و پرسش نامه ۲۵ سؤالی فرم ۲۹ سؤالی پرسش نامه آکسفورد تجدید نظر شد و پرسش نامه آکسفورد در مورد آنان اجرا شد برای تجزیه وتحلیل داده ها از میانگین انحراف استاندارد آزمون T و آزمون معنی دار بودن ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که بین شاد کامی با نگرش عمل به باور های دینی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد. از طرف دیگر رابطه بین شادکامی و مؤلفه های آن با برون گرایی مثبت و معنی دار می باشد و همچنین بین عواملی چون جنسیت، تأهل، طول مدت ازدواج با شادکامی رابطه معنی دار مثبتی وجود ندارد.
آزموده(۱۳۸۲) پژوهشی تحت عنوان: رابطه جهت گیری مذهبی با سر سختی و شادکامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی را انجام داده است. در این پژوهش از سه پرسشنامه جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی آلپورت و پرسشنامه ی زمینه های دید گاه های شخصی و پرسش نامه ی شادکامی آکسفورد استفاده شده است. برای انجام این تحقیق ۲۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی از دو جنس مرد و زن به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و روش انجام پژوهش به صورت میدانی بود که دو طرح پژوهشی مورد استفاده قرار گرفت که عبارت بودند از:۱-روش شبه تجربی ۲-روش همبستگی. یافته های پژوهش نشان داد که افرادی که دارای مذهب درونی هستند یعنی مذهب بعدی از شخصیت شان است وانتها وهدف نهایی است و وسیله ای برای رسیدن به اهداف دیگر نیست،به دلیل داشتن معنا وهدف در زندگی، مذهب می تواند در ایجاد سر سختی و شادکامی نقش سازنده ای داشته باشد.
یافته های خارجی:
کیز و ریتزس[۴۴](۲۰۰۷) در پژوهش خود نقش هویت مذهبی را بر حرمت خود و نشانه های افسردگی درکارگران مسن و باز نشسته، برجسته ساختند. نتیجه ی به دست آمده از این بررسی نشان داد هنگامی که هویت مذهبی افزایش می یابد، حرمت خود افزایش یافته و نشانه های افسردگی کاهش می یابد.
ادینگتون و شومن(۲۰۰۴) در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که شادکامی به طور معنی داری با تعیین قدرت مذهبی، قدرت رابطه شخصی با خدا، تجارب عبادت کنندگان و جنبه های مذهبی و مشارکتی دین داری حتی بعد از کنترل سن، درآمد، و وضعیت تأهل رابطه دارد.
کیم و دیگران(۲۰۰۴) به این نتیجه رسیدند که عمل به باور های دینی با هیجانات و عواطف مثبت مانند خوش خلقی، شادکامی، مهربانی، اعتماد به نفس، توجه و آرامش رابطه مثبت دارد.
ماهونی ودیگران(۲۰۰۲) بعد از بررسی تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که عمل به باور های دینی موجب افزایش مشارکت کلامی، افزایش میزان شادکامی، کاهش چشمگیر پرخاشگری و تعارضات شده است.
کوهن(۲۰۰۲) در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که معنویت موجب شادکامی و رضایت از زندگی بیشتر در افراد می شود و آن ها معمولاً بیان می کنند که عقاید معنوی شان احساسی از امیدواری، و آرامش به آن ها می دهد و این عقاید به آن ها کمک می کند تا با مشکلات زندگی سازگار شوند.
آرگایل (۲۰۰۱) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که هنگامی که تجارب مذهبی در حال دعا ونیایش رخ می دهند، احساس سلامت وشادکامی در بالاترین حد قرار می گیرد، به عبارت دیگر، بیشترین تأثیر مذهب بر شادی به دلیل نیایش زیاد و نزدیکی به خداوند است.
هیلز وآرگایل(۱۹۹۸) با انجام پژوهشی تحت عنوان: تجارب مذهبی و موسیقایی و ارتباط آنها با شادی، به این نتیجه رسیدند که تجارب مذهبی و موسیقایی، تا حدودی در ایجاد نشاط مؤثرند یکی از نتایج این پژوهش این است که تأثیر مثبت موسیقی ومذهب بر نشاط، بواسطه ی این است که روابط اجتماعی افراد را توسعه می دهد.
هالامی وآرگایل(۱۹۹۷) در تحقیقی که تحت عنوان"روان شناسی رفتار، عقیده وتجربه مذهبی"انجام داده اند به این نتیجه رسیدند که افراد کمتر مذهبی به این دلیل کمتر شادند که اطمینان و یقین کمتری دارند.
|
[چهارشنبه 1400-08-05] [ 04:32:00 ق.ظ ]
|
