مقدار قدرت حرارتی آبگرمکن، مقدار آبگرم برای گرمایش، مقدار آبگرم برای آبگرمکن خورشیدی، مقدار بیوگاز مورد نیاز برحسب ، راندمان آبگرمکن خورشیدی، ظرفیت کل آبگرم که برای گرمایش و آبگرمکن خورشیدی لازم است.

۳-۳-۲ ثابت خورشیدی
مقدار متوسط تابش خورشید در واحد زمان به ازای واحد سطحی عمود بر راستای تابش در سطح خارجی جو زمین را ثابت خورشیدی می‌نامند و با () نشان می‌دهند. مقدار اندازه‌گیری شده آن که مورد قبول اکثریت مجامع علمی جهان می‌باشد معادل  است.
میزان تابش در سطح خارجی جو زمین به دو دلیل تغییر می‌کند : دلیل اول تغییرات میزان صدور انرژی از خورشید در نتیجه فعالیت‌های مختلف آن می‌باشد که هنوز مورد تائید کامل محافل علمی قرار نگرفته و گزارشات متفاوتی در مورد آن وجود دارد دلیل دوم مربوط به مدار خورشید–  زمین  می‌باشد  از آنجایی که مدار خورشید زمین به شکل بیضی است فاصله خورشید در طول سال حدود  تغییر می‌کند و در نتیجه، میزان تابش سطح خارجی جو زمین نیز کمی تغییر می کند. میزان تابش در سطح خارجی جو بر روی صفحه‌ای عمود بر راستای تابش را در هر روز سال می‌توان از رابطه (۳-۴۸) محاسبه نمود که در این تحقیق برابر ۱۵۶۱ کیلوکالری بر مترمربع می باشد.( ابراهیم پور و همکاران، ۱۳۸۸)

رابطه (۳-۴۸)

: میزان تابش در سطح خارجی جو بر روی صفحه‌ای عمود بر جهت تابش در روز  ام، روز اول ژانویه و روز سی‌و یکم دسامبر می‌باشد.
۴-۳-۳ مقدار تابش تابش خورشیدی
آبگرمکن خورشیدی مورد نظر در گرم کردن کویل دایجستر بکار گرفته می­ شود ، اطلاع از میزان تابش خورشیدی در شهر خوی و مقدار متوسط ماهانه انرژی دریافتی روزانه در روی یک صفحه افقی با مساحت یک متر مربع در آنجا الزامی می باشد(معینی و همکاران، ۱۳۸۹). مقدار تابش خورشیدی دریافتی در شهر خوی از روابط تئوری و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و جغرافیایی محل باید مدل ریاضی شود. (اسلامی ، ۱۳۸۵)
۳-۳-۴ زاویه های مورد نیاز محاسبات
زمانیکه حرکت خورشید از نظر یک ساکن واقع در روی زمین بررسی شود به نظر می رسد که خورشید در یک مدار دایره ای شکل حول زمین چرخش می کند، اگرچه این بینش از لحاظ فیزیکی صحیح نیست، ولی می تواند برای طراحی سیستم های خورشیدی مفید باشد(Wong & chaw,2001).
زاویه فراز خورشید، زاویه بین راستای تابش مستقیم و راستای افق است. و از رابطه (۳-۴۹) به دست می آید. (Duffie&Beckman,1980). زاویه سمت الراس، زاویه بین راستای تابش مستقیم و راستای عمود بر صفحه افقی می باشد و از رابطه (۳-۵۰) به دست می آید (طالبی و همکاران، ۱۳۹۰). زاویه میل، جهت محاسبه از رابطه (۳-۵۱) استفاده کرد (معینی وهمکاران، ۱۳۸۹). متوسط ماهانه تابش روزانه سطح خارجی جو بر حسب کیلوکالری بر متر مربع وقتی که ثابت خورشیدی ۱۵۷۳ باشد در جدول ۳-۵ ارائه شده است. زاویه ساعت خورشیدی توسط رابطه (۳-۵۲) به دست می آید( دهقانی پور، ۱۳۹۲).

رابطه ( ۳-۴۹)

رابطه (۳-۵۰)

رابطه (۳-۵۱)

رابطه (۳-۵۲)

۱۵×(۱۲-ساعت خورشیدی) =

مقدار : روز متوسط ماه از جدول ۳-۴، علت استفاده از روز متوسط ماه این است که اکثر روش های برآورد تابش خورشیدی بطور ماهانه انجام می شود و روز متوسط ماه روزی است که تابش در آن روز نزدیکترین تابش را به مقدار متوسط تابش ماهانه دارد.
جدول ۳-۴ مقدار روز و زاویه انحراف خورشید برای روز متوسط ماه (Duffie&Beckman,1980)

دانشگاه هرمزگان
پردیس دانشگاهی قشم دانشگاه هرمزگان
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره خانواده

عنوان
مقایسه ابعاد تعارضات زناشویی در زوجین متقاضی طلاق توافقی
و طلاق غیرتوافقی
استاد راهنما
دکتر کوروش محمدی
اساتید مشاور
دکتر مریم صادقی فرد و دکتر سید عبدالوهاب سماوی
نگارش
حمید سلیمانی
شهریور ۱۳۹۲
چکیده
هدف از انجام این پژوهش مقایسه تعارضات زناشویی زوجین متقاضی طلاق توافقی و غیر توافقی بود. پژوهش به روش علی- مقایسه ای انجام گرفت . جامعه آماری پژوهش را کلیه ی زوجین متقاضی طلاق شهر بندرعباس در سال ۹۲ تشکیل دادند. نمونه آماری پزوهش متشکل از ۴۵ زوج متقاضی طلاق توافقی و ۴۵ زوج متقاضی طلاق غیر توافقی بودند که به روش طبقه ای تصادفی و از میان نمونه های در دسترس انتخاب شدندو ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه MCQ بود . داده های جمع آوری شده تحقیق با بهره گرفتن از آزمون مانوا تجزیه و تحلیل آماری شد. نتایج نشان داد که بین تعارضات زناشویی زوجین متقاضی طلاق توافقی و غیر توافقی تفاوت معناداری وجود دارد .ضریب تأثیر توافق یا عدم توافق زوجین متقاضی طلاق در کاهش همکاری (۹۱/۰)، کاهش روابط جنسی(۷۳/۰)، افزایش رابطه فردی با خویشاوندان خود(۹۱/۰)، کاهش روابط خانوادگی با خویشاوندان همسرو دوستان (۹۰/۰)و جدا کردن امور مالی از یکدیگر(۹۲/۰) بوده است. در نهایت باید شدت اختلافات زوجین و عدم توافق برای طلاق موجب افزایش تعارضات در بین آنان می شود.
کلمات کلیدی: تعارضات زناشویی، طلاق توافقی، طلاق غیر توافقی
تقدیر و تشکر
با یاد و نام خداوند منان ، از تمامی اساتید بزرگواری که من را در این امر یاری و راهنمایی نمودند کمال تشکر و قدردانی را دارم .
همچنین از همسر و مادرم مهربان وفداکارم که صبورانه من را حمایت کردند تشکر می کنم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
فصل اول : کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه ۲
۱-۲- بیان مسئله ۶
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق ۸
۱-۴- اهداف تحقیق ۸
۱-۵- سوالات تحقیق ۹
۱-۶- فرضیه های تحقیق ۱۰
۱-۷- تعریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق ۱۱
۱-۷-۱- تعاریف مفهومی ۱۱
۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی ۱۱
فصل دوم : پیشینه ی تحقیق
۲-۱- خانواده ۱۲
۲-۲- ازدواج ۱۴
۲-۳- نظریه های آسیب شناسی خانواده ۱۵
۲-۴- .مشکلات رابطه و ناسازگاری ۱۹
۲-۵- تعارض زوج ها ۲۱
۲-۶- فرایندهای مولد تعارض ۲۳
۲-۶-۱- فقدان گفتگو ۲۳
۲-۶-۲- فقدان رهبری مؤثر وتصمیم گیری ۲۴
۲-۶-۳- تعارض های ارزشی ۲۴
۲-۶-۴- عقاید متفاوت درباره نقش های جنسیتی ۲۴
۲-۶-۵- زایندگی اندک ۲۵
۲-۶-۶- تغییرات و انتقالات ۲۵
۲-۶-۷- مسایل حل نشده گذشته ۲۵
۲-۷- رویکردهای حل تعارض ۲۵
۲-۸- سبک های حل تعارض ۲۷
۲-۸-۱- سبک رقابتی ۲۸
۲-۸-۲- سبک مشارکتی ۲۸
۲-۸-۳- سبک توافقی ۲۹
۲-۸-۴- سبک اجتنابی ۲۹
۲-۸-۵- سبک انعطاف پذیر ۳۰
۲-۹- تکنیک حل تعارض ۳۰
۲-۱۰- طلاق ۳۲
۲-۱۱- تعریف طلاق ۳۵
۲-۱۲- تئوری های طلاق ۳۵
۲-۱۲-۱- نظریه کارکردگرایی ۳۵

پژوهش های آزمایشی
دراغلب پژوهش های علوم انسانی از روش توصیفی استفاده می­ شود. پژوهش های توصیفی شامل مجموعه ­ای از روش­هایی است که هدف آنها توصیف کردن مورد بررسی است. با اجرای این پژوهش های می­توان شرایط موجود را بیشتر شناخت و از آن در فرایند تصمیم ­گیری استفاده نمود.
مطالعه توصیفی برای تعیین و توصیف ویژگی­های متغیرهای یک موقعیت صورت می­گیرد. از این­رو هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه­هایی از پدیده مورد نظر پژوهشگر و با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن (سرمد و همکاران، ۱۳۸۰). در پژوهش توصیفی می­توان جامعه مورد مطالعه را از طریق پیمایش تحت بررسی و آزمون قرار داد. پیمایش عبارت است از گردآوری اطلاعات است که با طرح و نقشه به عنوان راهنمای عملی توصیف و پیش ­بینی و یا به منظور تحلیل روابط برخی متغیرها، صورت می­گیرد. پیمایش توصیفی، به توصیف پدیده­ای خاص در محیطی معین می ­پردازد، برای آزمون نظریه ­ها و یا پاسخ­گویی به پرسش­های پژوهشی به کار می­رود و شامل توصیف، نتیجه ­گیری و تحلیل است (آذر، ۱۳۷۳). بنابراین با توجه به مطالب مذکور، می­توان گفت که این پژوهش، یک پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی- تحلیلی می­باشد.

در این پژوهش از متغیر مستقل و وابسته استفاده نمیشود بلکه هدف آن است تا مدلی تلفیقی برای انتخاب استراتژی مدیریت دانش طراحی و مورد استفاده قرار گیرد از همین رو (استراتژی مدیریت دانش) و شاخصهای مرتبط با آن تنها متغیر پژوهش خواهد بود.
داده ­های این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه پژوهشگر ساخته گردآوری خواهد شد. در ابتدا باید کلیه شاخصهای مرتبط با انتخاب استراتژی مدیریت دانش از پیشینه پژوهش استخراج گردد و سپس با بهره گرفتن از پرسشنامه طراحی شده مقایسه زوجی مبتنی بر تلفیق دو تکنیک ANP و DEMATEL، داده ­ها گردآوری و تحلیل گردد. سه پرسشنامه اصلی در این پژوهش استفاده خواهد شد. پرسشنامه اول با توجه به پیشینه پژوهش، شاخصهای انتخاب استراتژی مدیریت دانش میباشند که با بهره گرفتن از پرسشنامه سنجش اهمیت و سنجش آلفای کرونباخ مورد تائید قرار خواهند گرفت. پرسشنامه دوم پژوهش شامل استراتژیهای مدیریت دانش، هم بر اساس پیشینه پژوهش و هم بر اساس مصاحبه با خبرگان سازمان میباشد و به این دلیل که به صورت زوجی سنجیده میشوند و فقط استراتژیهای سازمان را شامل میشود، نیازی به تائید روایی و پایایی ندارد. پرسشنامه سوم نیز برای سنجش اثرات معیارهای انتخاب استراتژی‌های مدیریت دانش بر یکدیگر طراحی شده است.
دلیل اصلی استفاده از این مدل تلفیقی، نوآوری آن در حوزه مدیریت دانش در سازمانهای ایرانی است. پیش از این، تکنیکهای تصمیم ­گیری به صورت منفرد، تا حد زیادی در تمامی جنبه­ های سازمانی مورد استفاده قرار گرفته­اند اما این شیوه برای اولین بار در سازمانهای ایرانی مورد استفاده قرار خواهد گرفت و و در صورت کاربردی بودن، سایر سازمانها نیز از
آن بهره­مند خواهند شد. از سوی دیگر، هریک از تکنیکهای تصمیم ­گیری دارای محدودیتهایی است. به عنوان مثال تکنیک ANP روابط بین شاخصها را در نظر میگیرد اما روابط علت و معلولی را در نظر نمیگیرد. به عبارت دیگر، روابط به صورت یک طرفه در نظر گرفته میشود. این تکنیک در تلفیق با مدل DEMATEL میتواند این جنبه­ های مبهم را نیز پوشش دهد به همین جهت تلفیق این مدله در این پژوهش مورد استفاده خواهد بود.

۳-۳- فرایند پژوهش

۳-۳-۱- شناسایی اهداف، معیارها و استراتژیهای مدیریت دانش

بر اساس مقاله (Wu, 2008)، اهداف و معیارهای پژوهش انتخاب گردید و برای استراتژی مدیریت دانش نیز از مدل ۴ گانه SECI استفاده خواهد شد. مدل سلسله مراتبی پژوهش به صورت شکل زیر است. همانگونه که مشاهده میشود، سه هدف اصلی، ۶ معیار و چهار استراتژی در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد.
فعال­سازی اطلاعات
بهبود عملکرد
ارتقاء نوآوری
ارتباطات
فرهنگ کارکنان
هزینه
زمان
حمایت مدیریت
مشوق­ها
اجتماعی سازی
برونی سازی
ترکیب سازی
درونی سازی
شکل۳- ۱ مدل سلسله مراتبی پژوهش

۳-۳-۲- گردآوری داده‌‌های پژوهش

گردآوری داده ­های پژوهش در دو مرحله انجام خواهد شد. در مرحله اول باید پرسشنامه اولیه به صورت محدود در جامعه توزیع و پس از تائید روایی و پایایی آن و نیز شناخت اثرگذاری معیارها، پرسشنامه نهایی که به صورت مقایسات زوجی طراحی شده است، توزیع می­گردد.

۳-۴- جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری این پژوهش را کلیه مدیران و کارکنان شهرداری تهران تشکیل میدهند. در سه سال اخیر، این سازمان تلاش زیادی داشته است تا با بهره گرفتن از الگوبرداری از شهرداری­ های موفق در سایر نقاط جهان، خدمات خود را ارتقا دهد اما همواره از نبود استراتژی مشخص برای مدیریت دانش خود به عنوان مانعی در این الگوبرداری یاد کرده است و به همین دلیل برای بهبود جایگاه این سازمان، این پژوهش در این سازمان انجام خواهد گرفت. با توجه به اینکه حجم جامعه آماری، مشخص و قابل شمارش میباشد،
بدین منظور پرسشنامه پژوهش به صورت تصادفی بین حداقل ۳۰ نفر از مدیران و کارکنان شهرداری تهران توزیع میگردد. لازم به ذکر است که این نمونه فقط برای تائید معیارها میباشد و برای پر کردن پرسشنامه ANP و DEMATEL که مرتبط با اس
تراتژی سازمان است، فقط مدیران ارشد سازمان میتوانند پاسخگو باشند که در این زمینه از سرشماری مدیران ارشد استفاده میگردد.

۳-۵- تائید ابزار پژوهش

اگر ابزار اندازه ­گیری دو یا چند بار استفاده شود و به یک نتیجه واحد برسد، گفته می­ شود که ابزار دارای اعتبار یا پایایی است. آنچه که در اینجا مورد علاقه ما است، درجه دقت اندازه ­گیری است و می­خواهیم بدانیم اگر فردی را دوباره با روش مورد نظر بسنجیم، نتایجی که به دست می ­آید با چه دقتی تکرار می­ شود. برای تعیین ضریب پایایی ابزار اندازه ­گیری شیوه ­های مختلفی وجود دارد که از جمله می­توان به روش موازی، روش دو نیمه کردن، روش کودر ریچادسون و روش آلفای کرونباخ اشاره کرد. روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه ­گیری از جمله­های پرسشنامه­هایی است که خصیصه­ های مختلف را اندازه ­گیری می­ کنند. در این گونه ابزار پاسخ می ­تواند به خود مقدار عددی بگیرد. برای محاسبه آلفای کرونباخ از فرمول ذیل استفاده می­کنیم.

: نشان­دهنده مجموع واریانس هر زیر مجموعه.
j: تعداد زیر مجموعه می­باشد.
هر چه مقدار ضریب به دست آمده به ۱۰۰% نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد (پایایی) بیشتر پرسشنامه است.

۳-۶- روش­ها و تکنیک­های تحلیل داده ­ها

در این پژوهش از تکنیک فرایند تحلیل شبکه­ ای در تلفیق با تکنیک DEMATEL نیز استفاده خواهد شد که در ادامه، این روشها توضیح داده خواهد شد.

۳-۶-۱- معرفی تکنیکANP^[52]

فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) توسط ساعتی در سال ۱۹۷۱ توسعه داده شد و هدفش ایجاد ساختار در تصمیم‌گیری که تحت تاثیر چندین عامل مستقل هستند بود (Saaty, 1980). یک مساله پیچیده را می‌توان به چندین مسئله فرعی بصورت سطوح زنجیره‌ای یا سلسله مراتبی تجزیه نمود که هر سطح نشان دهنده مجموعه ­ای از معیارها یا نسبت‌های مرتبط با هر مسئله فرعی است. سطح بالای زنجیره، آرمان مسئله است و سطوح میانی بیانگر عوامل مرتبط به سطوح پایین‌تر هستند. سطح آخر شامل گزینه‌ها یا فعالیت‌هایی است که برای دسترسی به آرمان بایستی در نظر گرفته شود. AHP با در نظر گرفتن اهمیت هر عامل و تاثیرات آن برای حل مساله، به مقایسه عوامل می‌پردازد. AHP کاربرد وسیعی در تصمیم‌گیری دارد و کاربردهای متعدد آن نیز منتشر شده است (Shim et al., 1989).
ANP نیز که توسط ساعتی مطرح شده است، حالتی تعمیم یافته از AHP است. در حالی که AHP به ارائه چارچوبی با ارتباطات سلسله مراتبی یک سویه^[۵۳] می‌پردازد ANP ارتباطات درونی پیچیده‌تر بین سطوح تصمیم و نسبت‌ها را در نظر می‌گیرد. در رویکرد ANP همراه با بازخور، شبکه‌ها جایگزین زنجیره شده است که در آن ارتباطات بین سطوح به سادگی بالاتر یا پایین‌تر، مسلط یا در حال تسلط و مستقیم و یا غیرمستقیم ارائه نمی‌شود (حاله و کریمیان، ۱۳۸۹).
سیستم همراه با بازخور می‌تواند توسط یک شبکه نمایش داده شود که در آن گره‌ها بیانگر سطوح یا اجزاء هستند. تفاوت ساختاری بین یک زنجیر و یک شبکه در شکل (۳-۲) ترسیم شده است. اجزاء در یک گره (یا سطح) می‌تواند بر برخی یا تمامی اجزای دیگر گره‌ها تاثیرگذار باشد. در یک شبکه گره‌های منبع^[۵۴]، گره‌های میانی^[۵۵] و گره‌های مخفی^[۵۶] می‌تواند وجود داشته باشد. ارتباطات در یک شبکه بوسیله خطوط قوسی نشان داده شده و جهت این قوس‌ها حاکی از وابستگی است. وابستگی درونی بین دو گروه که به صورت وابستگی بیرونی مطرح می‌شود، بوسیله پیکانی دوطرفه نشان داده می‌شود و وابستگی بین اجزاء در یگ گروه بوسیله یک پیکان دوار مشخص می‌شود.
(a) (b)
شکل۳- ۲ تفاوت ساختاری بین یک زنجیره(a) و یک شبکه (b)
فرایند ANP دارای چهار گام اصلی است:
گام۱، ساخت مدل و ساخت­مند نمودن مدل^[۵۷]: مسئله بایستی بطور واضح بیان شده و همانند یک شبکه به یک سیستم معقول تجزیه شود. ساختار را می‌توان بوسیله نظرات افراد تصمیم‌گیرنده از طریق طوفان مغزی یا روش‌های مناسب دیگر حاصل نمود.
گام۲، ماتریس‌های مقایسات زوجی و بردارهای اولویت^[۵۸]: در ANP و AHP عناصر تصمیم‌گیری در هر ترکیب بصورت زوجی به نسبت اهمیت خود با معیارهای کنترل و با خود نیز بصورت زوجی به نسبت مشارکت آنها در دسترسی به آرمان، مورد مقایسه قرار می‌گیرند. از افراد تصمیم‌گیرنده مجموعه‌ای از مقایسات پرسیده می‌شود که در آن دو عنصر یا دو جزء در یک زمان، برحسب اینکه چگونه به معیار مخصوص به خود کمک می‌کنند، مورد مقایسه قرار خواهند گرفت.

یادآوری: برای این نوع کارکرد در مرزباننامه همین موارد را یافته شد.

فصل پنجم
شیوه متعدی و مجهول نمودن افعال در مرزباننامه
در این فصل از پایان نامه مطالب و یافتهها بدین شرح میباشد:
۵-۱- شیوه های متعدی کردن افعال در مرزباننامه
۵-۲- کارکرد افعال لازم و متعدی در مرزباننامه
۵-۳- شیوه مجهول کردن افعال در مرزباننامه
شیوه متعدی و مجهول نمودن افعال در مرزباننامه
۵-۱- شیوه های متعدی کردن افعال در مرزباننامه
فعل اگر اثرش از فاعل بگذرد و به مفعول برسد، متعدی (گذرا) میباشد. در این باب نظر خیامپور چنین است: «فعل متعدی فعلی است که میتواند مفعول صریح داشته باشد.» (خیامپور، ۱۳۸۸: ۶۹)
در گذشته برای متعدی نمودن افعال لازم از شیوه های مختلفی استفاده میشد. در مرزباننامه نیز برای متعدی کردن افعال لازم از بعضی از آن شیوه ها استفاده شده است.
بررسی صفحات ۶ تا ۸ هر باب از مرزباننامه بیانگر این است که افعال متعدّی به کار رفته در مرزباننامه ۷۷% خود متعدی میباشد و مابقی ۱۵% به وسیله تکواژ سببی (ان)، ۵% با کمک الفی که بیش از حرف، قبل علامت مصدری افزوده میشود و ۳% با معادل سازی متعدی
شدهاند. بدین گونه:
۵-۱-۱- متعدی کردن افعال با تکواژ سببی «ان» در مرزباننامه
چنان که امروز هم معمول است، بیشتر برای تعدیهی فعل لازم «اندن» یا «انیدن» بر آخر ریشهی فعل افزوده شده است.
و هر درّی که در جیب فکر و گریبان سخن نشاندم از درج مفکّرهی خویش بیرون گرفتم. (۲/۲۴) (خلاف قاعده)
یادآوری: تکواژ سببی متعدی ساز (ان) به بن مضارع بعضی از فعلهای لازم افزوده میشود و آنها را متعدّی میسازد. حال آنکه بن مضارع نشین (خلاف قاعده ← نش + ان) متعدی گردیده است.
یکرانِ عزم از قنطرهی چهار چشمه دنیا اکنون میجهاند. (۳/۱۰۷)
از خارستان نفاق گلهای وفاق بشکافند. (۱/۳۸۳)
آخر رسن بگسست و جانی که به مویی آویخته بود، به چنبر نجات بجهانید و بجست. (۲/۳۵۳)
همه را به خدمت زیرک شتابانید. (۱/۴۵۱)
خنک زنده دلی که اژدهای نفس اماره را به زندگی بمیراند. (۵/۵۸۹)
طفل بلاغت را به حد بلوغ در حضانت تربیت این آستانه رسانیدم و ورای این اجحافی نتوان بودکه اتّحاف کتاب من بنده را به چنین خداوندی میباید که هر رقعه از نتایج طبعش در حساب دبیران عالم کتابی است. (۱/۲۷)
۵-۱-۲- افزودن تکواژ سببی «ان» به آخر افعال متعدی
در مرزباننامه گاهی به آخر فعلی که خود متعدی است، تکواژ سببی «ان» نیز افزوده شده و بدین طریق جمله سه جزیی به جمله چهار جزیی تغییر یافته است. در این مورد خیامپور در (ص: ۶۹) دستور زبان فارسی چنین میفرماید: فعل متعدی فعلی است که مفعول صریح داشته باشد. برای متعدی ساختن فعل لازم به آخر امر آن «ان» یا «انید» میافزایند و گاهی فعل متعدّی را به همین ترتیب دوباره متعدی میسازند. مانند: چرید و چرانید
این ویژگی در مرزبان نامه مشاهده میگردد که نمونه های آن از این گونهاند:
پوشاندن
مکیدتِ و سگالش خصمان در پرده کارگرتر آید که آب که در زیرکاه حیلت پوشانند. (۹/۳۰۷)
برانگیزاندن
تا آن روز که روز عمر او به سر آید و از این سرای عارتیش برانگیزانند و بدان وادی برند. (۲/۱۲۲)
گستراندن
در آن جایگاه فرشهای لایق و زیبا بگسترانند. (۶/۱۸۸)
۵-۱-۳- ساختن افعال متعدی با افزودن الف یا فتحه قبل از علامت مصدری در مرزباننامه
در گذشته برای متعدی کردن فعل، علاوه بر آنچه امروز رایج است، دو شیوهی دیگر نیز معمول بوده است.(شاید تا قرن ششم) این دو شیوه با توجه به نظر فرشیدورد (ص:۱۴۵) چنین است:
۱- تبدیل مصوت (ا) در عنصر متعدی ساز (ان) به صورت مصوت کوتاه فتحه؛ مانند: «آگاهنیدن» به جای «آگاهانیدن».
یادآوری: برای این شیوه در مرزباننامه موردی یافت نشد.
۲- تبدیل مصوت کوتاه فتحه در بعضی از افعال لازم به مصوت بلند (ا) برای متعدی کردن آنها؛ مانند «گشتن» به «گاشتن»
برای این شیوهی متعدی در دستور پنج استاد چنین آمده است: «در قدیم بعضی افعال را با افزودن «الفی» قبل از علامت مصدر، متعدّی میساختند (متعدّیهای سماعی).» (قریب و …، ۱۳۸۰: ۱۵۱)
نمونه های زیر از مرزباننامه:
شکفتن ← شکافتن
چنانکه به آهن پولاد آهنهای دیگر شکافند. (۶/۲۲۱)
اگر روزی سر در کاسهی او زنی، خواهد که کاسهی سرت به زخم چوب باز شکافد. (۹/۳۵۶)
۵-۱-۴- متعدی نمودن افعال با به کارگیری معادل در مرزباننامه
همهی افعال را با شیوههایی که بیان شد نمیتوان متعدی کرد. بعضی از افعال است که برای متعدی کردن آنها باید از افعال معادل استفاده نمود که در مرزبان نامه نیز کاربرد دارد.
حقشناس و … در این مورد چنین می نویسد: «برخی از فعلهای ناگذر که از مصدرهای افتادن، آمدن، رفتن و ماندن ساخته میشود به گونهای دیگر گذرا میشوند؛ شکل گذرای آنها به ترتیب عبارتنداز: انداختن، آوردن، بردن و گذاشتن.» (حق شناس،۲۸:۱۳۸۰)
نهاد آدم را که عالم اصغر است از سلسلهی آفرینش در مرتبهی اخری او انداخت. (۵/۴)
من بنده، سعدالوراوینی از مبادی کار که اوایل غرّهی شباب بود الی یومنا هذا که ایام البیض کهولت است، عقود منظومات را در عقد اعتبار، فحول افاضل میآوردم. (۳/۷)
حکایت آن نکات که از عذر این غاشّ غرّار با ملوک تاج بخش و سلاطین گردن کش چه رفته بر سبیل اختصار باقی نگذاشت. (۷/۱۴)
بعد از آن جا به خدمت عقاب رفت و برفور بازگشت و آزاد چهر را با خود ببرد. (۱/۷۰۸)
۵-۲- کارکرد افعال لازم و متعدی در مرزباننامه
۵-۲-۱- فعلهای دوگانه (لازم و متعدی) در مرزباننامه
فعل از جهت اینکه با فاعل مفهومش کامل شود یا به مفعول هم نیاز داشته باشد، به چند گونه لازم (ناگذر)، متعدی (گذرا) و دو وجهی تقسیم میشود. فرشیدورد در این باب چنین
میفرماید:
«در قدیم افعال دوگانه یعنی آنهائی که هم به صورت لازم و هم شکل متعدی به کار میروند بیشتر از امروز بوده است؛ مانند آزردن، ماندن، سوختن، ایستادن، دریدن، پوشیدن، اینگونه افعال امروز یا منسوخ شدهاند و یا صورت لازم آن فقط به کار میرود؛ مانند ایستادن، ماندن، سوختن و یا صورت متعدی آن مثل آزردن و پوشیدن، بندرت بعضی از این فعلها، امروز هم به هر دو شکل استعمال می شوند؛ مانند: شکستن و دریدن.» (فرشیدورد، ۱۳۸۳: ۱۳۹)
این دسته از افعال در مرزباننامه هم به کار رفتهاند، شواهد زیر از این گونهاند:
فریفتن:
الف) به معنی لازم (فریفته شدن)
یا بر سپاه خود اعتماد ندارد و اندیشد که به دعوت دشمن و تطمیع و تغریر او بفریبند. (۶/۴۹۷)

ارزیابی عملکرد بر حسب بهای تمام شدۀ خدمات ارائه شده

اطلاعاتی گزارش
نمی شود

اطلاعاتی گزارش
نمی شود

اطلاعات محدودی
گزارش می شود

اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد گزارش می شود

البته ، باید توجه داشت که انتخاب مبنای حسابداری مناسب و استفاده از آن بستگی به دیدگاه واحد گزارشگر و اهمیت و الویت اهداف گزارشگری مالی دارد . (باباجانی، ۸،۱۳۸۵) بدین منظور در زیر به بیان برخی از دیدگاه های مربوط به مبناهای حسابداری می پردازیم تا بتوانیم در مورد انتخاب نوع مبنا قضاوت بهتری داشته باشیم .
آیکون و کاپیتانو (۱۹۹۵) و لوییز (۱۹۹۵) معتقدند بدلیل معنا و مفهوم نداشتن سود در بخش دولتی که به منظور تهیه و تولید کالا و خدمات عمومی ایجاد شده اند ، حسابداری تعهدی نمی تواند سودمندی قابل توجهی نسبت به حسابداری نقدی داشته باشد . هم چنین در بخش دولتی سرمایه در گردش شاخص توانایی ادامه فعالیت نیست . (کرباسی و طریقی،۱۹،۱۳۸۸)
براساس نظر ناسی و مونسن ( ۱۹۹۶ ) ساختار حسابداری سازمان های عمومی نسبت به بستر متناظر آن در شرکت های بخش خصوصی ، پیچیده تر می باشد . بنابراین مدل حسابداری جداگانه ای برای استفاده در سازمان های عمومی تحت عنوان حسابداری کمرال^[۱۶] ایجاد گردیده است که سه ویژگی مهم دارد :
الف- در این نوع از حسابداری ، مدیریت پولی و کنترل نقدی در کانون توجه می باشد .
ب- وظیفه اصلی این نوع حسابداری ، حصول اطمینان از اجرای بودجه مصوب می باشد چرا که بودجه نقش حیاتی در اقتصاد بخش عمومی بازی می کند .
ج- در این شیوه ترازنامه جامعی وجود ندارد چرا که هدف ، اندازه گیری دارایی ها یا محاسبه سود نمی باشد .
ناسی و مونسن با برشمردن این سه ویژگی بیان می کنند که حسابداری کمرال در تحول حسابداری بخش عمومی بیشتر کشورها موثر بوده و در سالهای اخیر تعداد فزاینده ای از کشورها درصدد جایگزینی آن با حسابداری تعهدی در بخش عمومی میباشند . (در قست بعد شرح مختصری از این مبنای حسابداری ارائه می گردد)
محققینی مانند هیپ ورث (۲۰۰۲) نیز استدلال می کند که حسابداری تعهدی نه تنها مسائل و مشکلات مربوط به کنترل های مالی را حل نمی کند ، بلکه آن را وخیم تر هم می کند ، زیرا حسابداری تعهدی دامنه ی قضاوت را در حسابداری افزایش می دهد که با توجه به ابعاد سیاسی بودجه گذاری بخش عمومی ، این ویژگی می تواند برای سیاستمداران جذاب باشد . Hepworth,2003,39))
بر اساس نظر لادر (۲۰۰۴) در مطالعه خود با عنوان” پژوهش در حسابداری دولتی ؛ دستاوردها و مشکلات دهه اخیر” بیان می کند هر چند که استفاده از حسابداری تعهدی منجر به شناسایی هزینه ها و درآمدها در زمان وقوع آنها می شود ، اما در مورد مالیات ها و پرداخت های انتقالی امکان به کارگیری مبنایی به جز مبانی نزدیک به مبنای نقدی ممکن نمی باشد . علاوه براین ، در حسابداری بخش عمومی ، مفهوم تطابق نیز یک مساله مشکل ساز می باشد ، چرا که معیار مناسبی برای تطابق پرداخت ها و دریافت ها وجود ندارد و همچنین در این مورد رابطه مستقیمی بین خدمات و درآمدها وجود ندارد . از این رو ، استفاده از مبنای تعهدی به عنوان مدل حسابداری نمی تواند بیانگر تحول در حسابداری بخش عمومی باشد. (Luder, 2004,5)
دیگان (۲۰۰۶) در تحقیق خود با عنوان” تئوری حسابداری مالی” بیان می کند که مطابق با تئوری نهادی^[۱۷] سازمان ها به فشارهای ایجادشده از جانب محیط های نهادی خود پاسخ داده و در واکنش به تغییرات در انتظارات و قواعد رسمی ، ساختارها و رفتارهایی را اتخاذ می نماید که بیشترین ارزش اجتماعی را داشته باشد .براساس این تئوری ، پذیرش حسابداری تعهدی را می توان به عنوان فرایند مطابقت با تمایلات و خواسته های ذینفعان و محیط بیرونی قلمداد نمود . بنابراین اگر حسابداری تعهدی را بتوان به عنوان نمادی از مسئولیت پذیری دانست ، می توان گفت که سازمان ها این رویکرد را مورد پذیرش قرارخواهند داد .
اولسان و همکاران استدلال می کنند با توجه به اینکه حسابداری تعهدی موجب جلب توجه بیش از حد به ابعاد مالی درگزارش های مالی دوره ای می گردد و عمدتاً برای اطلاع رسانی به تامین کنندگان منابع مالی دارای اهمیت است در جهت علایق سرمایه گذاران می باشد اما در بخش عمومی هیچ سرمایه گذاری وجود ندارد که از آن بهره برد . همچنین ، در بخش خصوصی علاوه بر وجود سرمایه گذاری برای کسب بازده ، میان خدمات ارائه شده و درآمدهای کسب شده رابطه مستقیم وجود دارد ، در حالی که در بخش عمومی نه تنها سرمایه گذاری با هدف کسب بازده وجود ندارد بلکه میان مالیات های اخذ شده و خدمات ارائه شده رابطه مستقیمی وجود ندارد و همچنین مباحثی همچون دموکراسی ، کالاها و رفاه عمومی و منافع عمومی وجود دارد . Olson,Humphrey,Guthrie,2007))
کریستنسن و رومل بیان می کنند که استفاده از مدل گزارشگری شبه بازرگانی تنها ناشی از فرآیندهای سیاسی و بدون در نظر گرفتن قانون اساسی در نظام گزارشگری بخش عمومی وارد شده است . آنها با بهره گرفتن از مدل حل مسئله “سطل نخاله”^[۱۸] بیان می کنند که مدل حسابداری شبه بازرگانی تنها یک راه حل در دسترس و راحت برای افراد بانفوذ برای حل مشکل گزارشگری بخش عمومی می باشد . راه حلی آماده و بدون هزینه که با نفوذهای سیاسی موجبات استفاده از مبنای تعهدی در حسابداری بخش عمومی را فراهم می سازد . Christiaens& Rommel,2008,62))
۲-۴- مولفه های مستخرجه از پیشینه پژوهش
استقرار و اجرای نظام حسابداری تعهدی در بخش عمومی مستلزم ایجاد تغییرات و در نتیجه تحمل هزینه های اضافی است . به رغم ترجیح داده شدن حسابداری تعهدی نسبت به حسابداری نقدی ، نگرانی هایی نیز در مورد دشواری های اجرای آن در عمل وجود دارد . برخی از موانع و مخارج استفاده از حسابداری تعهدی در بخش عمومی عبارتند از :

• تغییرات ایجاد شده در نظام قبلی : به منظور استقرار و اجرای نظام حسابداری تعهدی ، در نظام حسابداری نقدی موجود باید تحولاتی ایجاد کرد و آن را اصلاح کرد و یا برای منطبق شدن با نظام جدید کاملاً تغییر داد . به عبارت دیگر ، در سخت افزار ، نرم افزار و حتی روال های نظارت داخلی نظام قبلی باید بازنگری کرد و تا حد لزوم آنها را در راستای برآوردن نیازهای نظام جدید متحول ساخت . علاوه براین ، به کارگیری مبنای تعهدی در حسابداری و گزارشگری مالی ، مستلزم تعریف مجموعه ای از حساب ها و ثبت های جدید برای تحقق اهداف خاص پیش بینی شده در آن است . پس ملاحظه می شود که استقرار و اجرای نظام مورد نظر ، هزینه هایی را در پی خواهد داشت.

• آموزش کارکنان و تدوین روال های حسابداری : مطالعات انجام شده در مورد کشورهای گوناگون حاکی از آن است که تعداد حسابداران مجرب شاغل در بخش عمومی ، در مقایسه با نیازهای موجود در این بخش ، بسیار اندک است . بنابراین ، به منظور تأمین نیازهای جدید نیروی انسانی حاصل از تغییرات ایجاد شده در نظام و شیوۀ مدیریت ، سرمایه گذاری های جدیدی در زمینۀ آموزش نکات فنی حسابداری تعهدی و یادگیری موضوعات گوناگون لازم است . البته ، باید در نظر داشت که وجود چنین آموزش هایی برای کلیۀ کارکنان سطوح مختلف بخش عمومی ضرورت دارد . (باباجانی،۲۴،۱۳۸۵)

• هزینه های اطلاع رسانی : برای آگاهی سیاستمداران و سایر اشخاصی که به نحوی در فرایند استقرار و اجرای نظام جدید مشارکت می کنند (به ویژه کسانی که هیچ گونه آشنایی قبلی با حسابداری تعهدی ندارند) اطلاع رسانی مناسب و مؤثر در مورد مزایای نظام جدید و منافع به کارگیری آن نسبت به نظام قدیم ، ضروری به نظر می رسد . برای این منظور ، ممکن است انتشار دفترچه های راهنما ، دستورالعمل های حسابداری و غیره ، به منظور آشنایی هر چه بیشتر با جنبه های گوناگون نظام جدید ، درآمدمند باشد . می توان مخارج مربوط به اطلاع رسانی را نیز از طریق تشریح اهمیت و تأثیر استفاده از نظام جدید در جبران کاستی نظام قدیم ، نزد مردم و نمایندگان آنان توجیه کرد . بدین ترتیب ، اطلاع رسانی موجب کاهش مقاومت در مقابل تغییرات می شود ، پدیده ای که یکی از معمول ترین موانع و مشکلات احتمالی در فرایند استقرار و اجرای نظام حسابداری تعهدی در بخش عمومی به شمار می آید . چنین مقاومتی ، معمولا ، در میان حامیان تفکر سنتی که مایلند عادات قدیمی خود را ادامه دهند و علاقه ای به اجرای روال های جدید ندارند یا افرادی که استقرار نظام جدید در موقعیت شغلی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت ، دیده می شود .

• مدیر وقت کافی تخصیص می دهد : آشنا کردن بخش عمومی با حسابداری تعهدی بستگی به میزان تعهد مدیریت دربارۀ اختصاص وقت کافی برای انجام این کار دارد بالاترین سطوح تا پایین ترین رده های مدیریت باید به موضوع تخصیص وقت توجه کنند . از این گذشته ، استقرار نظام حسابداری تعهدی در بخش عمومی ، مستلزم فرهنگ سازی در میان مدیران بخش عمومی نیز هست تا از طریق آن مدیران نحوۀ استفاده از اطلاعات اضافی را که نظام جدید عرضه می کند فرا بگیرند و ضمن آشنایی با منافع بالقوۀ به کارگیری نظام جدید حسابداری تعهدی آن را بپذیرند.

• تعیین و ارزیابی بهای تمام شدۀ دارایی ها : یکی از پیامدهای استفاده از نظام حسابداری نقدی در بخش عمومی ، بروز بی دقتی در شناسایی و ارزیابی دارایی هاست . در نظام مذکور ، دارایی ها در دوره ای که پرداخت نقدی مرتبط با تحصیل آنها انجام می گیرد ، به حساب هزینه منظور می شوند . به همین دلیل، هیچ گونه انگیزه ای برای شناسایی و ارزیابی دارایی های بخش عمومی وجود ندارد . در نظام حسابداری تعهدی ، تحصیل دارایی از مخارج سرمایه ای محسوب می شود و بهای تمام شدۀ آن ، در طول عمر مفید مورد انتظار دارایی موردنظر سرشکن می شود . این به معنای اجتناب ناپذیر بودن شناسایی و ارزیابی داراییها در نظام حسابداری تعهدی و البته تحمل مخارج و هزینه های مربوط است . (باباجانی،۲۵،۱۳۸۵)

• دشوار بودن و هزینۀ زیاد استقرار و اجرا : ایجاد و استقرار سیستم های اطلاعاتی ، اغلب هزینۀ گزافی دارد ؛ زیرا برای تبدیل نظام حسابداری نقدی به نظام حسابداری تعهدی ، تعدادی فرایند جدید لازم است . علاوه براین ، هزینۀ آموزش کارکنان را نیز نباید از نظر دور داشت . تنوع روش های حسابداری نقدی در کشورهای مختلف موجب محدود شدن استفاده از سیستمهای اطلاعات حسابداری رایانه ای شده است . بدین ترتیب که هر یک از کشورها ، به جای استفاده از سیستم های حسابداری شناخته شده در بخش انتفاعی (با قابلیت های نظام حسابداری تعهدی) ، به ایجاد سیستم های حسابداری رایانه ای خاص خود پرداخته اند تا از این طریق به پشتیبانی از نظام حسابداری نقدی خود بپردازند . طبیعی است که تغییر دادن چنین سیستم هایی هزینه بر است . این همه در حالی است که ، مستقل از مبنای حسابداری استفاده شده در بخش عمومی ، مدیریت نظام حسابداری آن باید بر عهدۀ حسابداران مجرب و باکفایت باشد که این نیز مخارج و هزینه های زیادی را در بر خواهد داشت .

• دشوار بودن عملیات جاری و هزینۀ زیاد آن : چنین ادعا می شود که حتی کارمندان دفتری نیز می توانند با استفاد ه از کمترین راهنمایی حسابداران با تجربه ، عملیات نظام حسابداری نقدی را اداره کنند ، در حالی که نظام حسابداری تعهدی به ویژه در زمان استقرار و اجرا ، به حسابداران ماهر و مجربی نیاز دارد . البته ، تجربۀ چنین ادعایی را تاًیید نمی کند . همچنین ، با توجه به اینکه در بخش انتفاعی از حسابداری تعهدی استفاده می شود ، استخدام و آموزش حسابداران در نظام تعهدی با سهولت بیشتری انجام می پذیرد و راهبری نظام مذکور (معمولاً) به کارکنان کمتری نیاز خواهد داشت . همچنین ، با به کارگیری حسابداری تعهدی در بخش عمومی ، موانعی که از دستیابی بسیاری از مدیران مالی مجرب بخش انتفاعی به تعداد زیادی از مشاغل سطح بالای مدیریت مالی در بخش عمومی جلوگیری می کرد از میان برداشته می شود . بدین ترتیب ، بخش عمومی نیز قادر خواهد بود تا به جذب حسابداران ماهر و مجرب بخش خصوصی اقدام کند . این برای ایجاد خلاقیت و پایان بخشیدن به انحصار گروهی خاص در زمینۀ آگاهی از وضعیت مالی سازمانهای بخش عمومی اهمیت شایان توجهی دارد ؛ این گروه دارای مهارت های مالی عمومی محدود ، ولی معلومات اساسی لازم و کافی اند .

• عینیت کمتر و درک دشوارتر حسابداری تعهدی : برخی از صاحب نظران معتقدند که عینیت حسابداری تعهدی کمتر از حسابداری نقدی است . آنان چنین استدلال می کنند که در نظام حسابداری نقدی ، در این مطلب که در حال حاضر وجوه نقدی در حساب بانکی وجود دارد یا وجود ندارد ، شکی نیست . از سوی دیگر ، منتقدان این نظریه نیز ادعا می کنند که تصمیم گیرندگان، سیاستگذاران ، رسانه های همگانی و عموم مردم همواره می کوشند که از اطلاعات پر محتواتر صورت های مالی تهیه شده براساس نظام حسابداری تعهدی آگاهی یابند و آشنایی بیشتری دربارۀ آن کسب کنند . (باباجانی،۲۶،۱۳۸۵)

طراحی و پیاده سازی یک سیستم راهبردی ، نیازمند تخصیص منابع در سطح کلان به آن سیستم است. این امر معمولا بین ۳ تا ۵ سال به طول می انجامد . در واقع این فرایند بسیار شبیه تخصیص منابع به سایر فعالیت های راهبردی ، نظیر توسعه خط تولید ، گسترش مستغلات ، تحقیقات بازار و تکنولوژی تولید است .
اکثر سازمان ها طراحی و پیاده سازی را بر اساس نیازهای سازمانی ، موقعیتی که سیستم در آن قرار دارد و بازخوردهای کاربران انجام می دهند .
دیدگاه استیوز و همکاران ، چرخه حیات سیستم های اطلاعاتی شامل شش مرحله هستند که عبارتند از :
مرحله اول : اتخاذ تصمیم و پذیرش سیستم اطلاعاتی؛
مرحله دوم : تحصیل سیستم اطلاعاتی؛
مرحله سوم : پیاده سازی و اجرای سیستم اطلاعاتی؛
مرحله چهارم : به کارگیری و نگهداری سیستم اطلاعاتی؛
مرحله پنجم : بهبود تدریجی سیستم اطلاعاتی؛
مرحله ششم : کنارگذاری؛
مرحله سوم به عنوان یکی از مهمترین مراحل و پرهزینه ترین مراحل در چرخه عمر سیستم اطلاعاتی شناخته می شود . پژوهش های متعددی با تاکید بر ابعاد مختلفی که بر پیاده سازی موفق سیستم های اطلاعاتی حسابداری تأثیر گذار هستند در داخل و خارج از کشور صورت پذیرفته است. این پژوهش ها به ترتیب سه عامل زیر را در پیاده سازی موفق سیستم های اطلاعات حسابداری موثر می دانند . (خواجوی و اعتمادی، ۱۳۸۹،۵)

• منابع انسانی شامل :