شکل ‏۲‑۶ انواع ساختار های نانوکامپوزیت پلیمر / خاک رس، a : ساختار لخته ای، b: ساختار میان لایه ای، c: ساختار ورقه ورقه ای بانظم ، d: ساختار ورقه ورقه ای بی نظم[۲۹]
روش های تهیه نانو کامپوزیت های حاوی خاک رس
نانو کامپوزیت های پلیمر/ خاک رس به روش های مختلفی تهیه می شوند که این روش ها به دو گروه کلی فیزیکی و شیمیایی تقسیم می گردند. بهبود در خواص نانو کامپوزیت های تهیه شده، به میزان نفوذ زنجیره های پلیمری بین لایه های خاک رس و ورقه ورقه شدن این لایه ها بستگی دارد.
روش فیزیکی :
در روش فیزیکی از پلیمر نهایی استفاده می شود و به همین علت دیگر واکنشی میان پلیمر و زنجیر­های آلکیلی موجود در بین لایه های خاک رس انجام نمی گیرد و تنها زنجیره های پلیمری به صورت فیزیکی در بین لایه ها نفوذ می کنند که در نهایت منجر به تولید نانو کامپوزیت پلیمر / خاک رس می شود. لذا روش فیزیکی را از نظر مکانیسم نفوذ زنجیر های پلیمری در بین لایه ها به دو دسته محلولی^[۳۰] و اختلاط مذاب^[۳۱] تقسیم می کنند.
روش محلولی
در این روش به دو صورت می توان نانوکامپوزیت های پلیمری را تولید کرد :
۱-اگر ماتریس پلیمری و نانو ذرات خاک رس امتزاج پذیر باشند، میتوان در قالب، محلول حاصل را ریخته گری کرد و نانوکامپوزیت را تولید نمود.
۲-اگر ماتریس پلیمری و نانو ذرات خاک رس امتزاج ناپذیر باشند، مخلوط مواد نانو کامپوزیت در یک حلال حل شده و در نهایت با تبخیر حلال نانوکامپوزیت مورد نظر بدست می آید.در این روش از حلال های قطبی استفاده می شود. ابتدا نانو ذرات خاک رس در حلال های قطبی نظیر دی متیل فرمالدهید پراکنده می­­شوند­. در این مرحله نانو ذرات خاک رس اصلاح شده در حلال آلی متورم شده و تشکیل ساختار ژل مانند می دهند. سپس پلیمر در حلال مناسب که نانو ذرات در آن پراکنده شدند حل می شود و به محلول فوق اضافه می گردد. در نهایت زنجیره های پلیمری بین لایه های خاک رس نفوذ می کنند و نانوکامپوزیت پلیمر/ خاک رس تشکیل می شود. در مرحله پایانی حلال مورد استفاده تحت خلا واز طریق تبخیر از سیستم خارج شده و بازیافت می شود[۳۰].
نیروی محرکه جهت نفوذ زنجیره های پلیمری در بین لایه ها و تشکیل نانو کامپوزیت نهایی، از افزایش بی نظمی حاصل از جدا شدن مولکول های حلال بر اثر انحلال پلیمر در آن بدست می آید که با کاهش بی­نظمی کانفورماسیون زنجیره های پلیمری قرار گرفته در بین لایه های خاک رس جبران می شود. بنا براین تعداد نسبتا زیادی از مولکول های حلال لازم است از میان نانو ذرات خاک رس خارج شوند تا در میان زنجیره های پلیمری اقامت کنند. از روش محلولی معمولا برای تولید نانو کامپوزیت هایی بر پایه پلی ایمید ها و پلیمر های بلور مایع استفاده می شود. اگرچه مزیت اصلی این روش تولید نانو کامپوزیت هایی بر پایه پلیمر هایی با قطبیت کم و یا غیر قطبی است ، اما مصرف بالای حلال به لحاظ صرفه اقتصادی و آلودگی های زیست محیطی برای تولید نانو کامپوزیت در مقیاس صنعتی مشکلاتی را در پی خواهد داشت[۳۱]. روش فرآوری محلولی در شکل ۲-۷ آمده است.

نانو خاک رس متورم شده در حلال
دفع مولکول های حلال
نانوکامپوزیت میان لایه ای شده
تبخیر
پلیمر -حلال
شکل ‏۲‑۷ نفوذ زنجیره های پلیمر درون صفحات خاک رس به روش محلولی[۳۲]
اگر ماتریس پلیمری و نانو ذرات خاک رس امتزاج ناپذیر باشند و همچنین قبلا بر روی نانو ذرات اصلاحی صورت نگرفته باشد از آب بدون یون به عنوان حلال استفاده می شود. بنابراین پلیمر باید قابلیت پراکنده شدن در آب را داشته باشد یا باید به روش امولسیونی تولید شده باشدکه گاهی به دلیل استفاده از لاتکس ها به این روش لاتکس می گویند. در این روش ابتدا لایه های خاک رس اصلاح نشده به وسیله آب پوشی (هیدراسیون) یون هایشان، به صورت پایدار در آب پراکنده می شوند و جدایش بین لایه ها اتفاق می افتد. سپس لاتکس مورد نظر به محلول فوق اضافه شده وانعقاد صورت می گیرد و نانوکامپوزیت نهایی پلیمر / خاک رس حاصل می شود. روش تهیه نانوکامپوزیت به روش لاتکس در شکل ۲-۸ نشان داده شده است.
نانو ذرات خاک رس
نانو کامپوزیت تهیه شده
شکل ‏۲‑۸ شمایی از تهیه نانوکامپوزیت به روش لاتکس
روش مذاب
این روش برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ توسط vaia و همکاران[۳۳] گزارش شده است. میان افزایی در حالت مذاب موثرترین و کاربردی ترین روش، شناخته شده که شامل اختلاط مذاب ماده گرمانرم با ذرات خاک رس اصلاح شده است. در واقع در دماهای بالاتر زنجیره های پلیمری تحرک کافی برای نفوذ بین صفحات خاک رس را بدست می آورند [۳۴]. تهیه نانوکامپوزیت به روش اختلاط مذاب در شکل ۲-۹ آمده است.
عملیات اختلاط معمولا درون اکسترودر و­ یا مخلوط کن داخلی انجام می شود. دما و مدت زمان اختلاط با توجه به خصوصیات پلیمر ومیزان سازگاری و عوامل دیگر قابل تنظیم است.
اختلاط مذاب می تواند توسط دو مکانیسم صورت گیرد :
۱-آنیله کردن مخلوط پلیمر و خاک رس بالای دمای انتقال شیشه ای یا نقطه ذوب پلیمر که دراین فرایند زنجیره های پلیمر به دلیل تحرک بالا از توده پلیمری جدا شده وبه فضای بین لایه های خاک رس نفوذ می کنند. زنجیره های پلیمری پس از جای گیری در بین لایه های خاک رس کاهش بی نظمی زیادی را متحمل می شوند. نیروی موثر در این سیستم از بر هم کنش بین زنجیره های پلیمر وذرات خاک رس اصلاح شده حاصل می گردد.
۲-با اعمال نیروهای برشی در طول فرایند زنجیره های پلیمری می توانند از طریق انتقال جرم به فضای بین لایه های خاک رس نفوذ کنند. این پدیده جالب در حالی اتفاق می افتد که شعاع ژیراسیون زنجیره پلیمر در حالت عادی ازفاصله موجود در بین لایه های خاک رس بزرگتر است. این زنجیره ها پس از نفوذ ، کاهش بی نظمی کانفورماسیون زیادی را تجربه می کنند. نیروی محرک در این مکانیسم علاوه بر، بر همکنش های بین پلیمر و خاک رس اصلاح شده به تاثیرات آنتالپی و حرارت دهی نیز ارتباط دارد.
شکل ‏۲‑۹ شمایی از تهیه نانو کامپوزیت به روش مذاب زنجیره های پلیمری [۳۲]
نانو کامپوزیت هایی بر پایه پلیمر های گرما نرم نظیر پلی آمید ها ، پلی الفین ها و پلی استایرن با این روش تولید می شوند. صنعتگران تمایل زیادی برای استفاده از روش اختلاط مذاب در جهت تولید نانو کامپوزیت ها دارند. زیرا عدم حضور حلال علاوه بر صرفه اقتصادی ، آلودگی کمتر را در بر دارد. همچنین این روش بسیار کاربردی است و راه اندازی خط تولید این روش آسان تر و کم هزینه تر گزارش شده است.
روش شیمیایی :
در روش های شیمیایی به جای پلیمر از مونومر استفاده می شود. در واقع با نفوذ مونومر ها در بین لایه های سیلیکا پلیمریزاسیون در فضای بین لایه ای اتفاق می افتد. به همین سبب این روش در جهت پراکندگی لایه های نانو خاک رس مستعدتر به نظر می رسد. روش های شیمیایی مورد استفاده در تولید نانوکامپوزیت­های پلیمری با توجه به مکانیسم واکنش پلیمریزاسیون به صورت زیر دسته بندی می شوند :
۱-روش توده ای[۳۵]
۲-روش محلولی[۳۶]
۳-روش امولسیونی[۳۷,۳۸]
۴-روش تعلیقی[۳۹]
در این پروژه از روش چهارم برای تهیه نانو کامپوزیت پلیمر / خاک رس استفاده شده است.
روش پلیمریزاسیون درجا ^[۳۲]
این روش اولین بار برای تولید نانوکامپوزیت نایلون ۶ استفاده شد. در این روش ابتدا نانو ذرات خاک رس اصلاح شده با ترکیبات آلی در مایع مونومری متورم می شوند. انرژی سطحی نانو ذرات بالاست و به همین دلیل مولکول های قطبی مونومر را به خود جذب می کنند. در نتیجه مولکول های مونومر درون فضای بین لایه ای نفوذ می کنند و علاوه بر کاهش انرژی سطحی نانو ذرات، سبب افزایش فاصله بین لایه ها می­شوند. شمایی از تهیه نانوکامپوزیت به روش پلیمریزاسیون درجا درشکل ۲-۱۰ نشان داده شده است. در نهایت با تکرار فرایند فوق الذکر و برقراری تعادل ترمودینامیکی نفوذ مونومرها متوقف می شود [۴۰].
پس از تورم نانو ذرات درون مونومر، برای گرما سخت هایی نظیر اپوکسی از عوامل پخت و برای پلی استر های غیر اشباع از شروع کننده های پر اکسیدی همانند بنزوئیل پراکساید استفاده می شود. هنگامی که عامل شروع کننده به سیستم اضافه می شود با دادن گرما به سیستم، واکنش پلیمریزاسیون رادیکالی بین مونومرها انجام می گیرد وآنها زنجیروار بهم متصل می شوند. مطابق با قوانین ترمودینامیکی، قطبیت زنجیره­های پلیمری تشکیل شده نسبت به مونومرهای اولیه، کمتر شده است. به همین سبب زنجیره های پلیمری از داخل فضای بین لایه ای سیلیکا خارج شده و مونومرها جایگزین آنها می شوند. مولکول های مونومر لایه ها را از هم جدا کرده و امکان ورود زنجیره های پلیمری به داخل لایه ها را فراهم می کنند. در این روش کنترل سرعت و درجه پلیمریزاسیون بسیار حائز اهمیت است. زیرا اگر سرعت انجام واکنش پلیمریزاسیون در بین لایه های خاک رس کمتر از خارج لایه ها باشد لایه ها به خوبی جدا نمی شوند و ساختار ورقه ورقه ای شکل نمی گیرد. چراکه بیشتر زنجیره های پلیمری در خارج از لایه ها تشکیل شده و درصد تبدیل مونومر ها به پلیمر درون فضای بین لایه ها کمتر است و به افزایش فضای بین لایه های خاک رس کمکی نمی کند. نانو کامپوزیت های بر پایه اپوکسی، پلی یورتان و پلی اتیلن ترفتالات معمولا با این روش تهیه می شوند.
افزایش دما
تورم
پلیمریزاسیون
مونومر
خاک رس اصلاح شده
عامل پخت
شکل ‏۲‑۱۰ شمایی از تهیه نانو کامپوزیت به روش پلیمریزاسیون درجا [۳۲]
روش های شناسایی مورفولوژی نانو کامپوزیت ها
به­ طورکلی ­شناسایی ­ساختار نانوکامپوزیت ها از طریق دو روش مکمل پراش اشعه ایکس^[۳۳] و میکروسکوپ الکترونی عبوری^[۳۴] صورت می گیرد. آزمون پراش اشعه ایکس که تنها قابلیت تعیین ساختار نانو کامپوزیت ها را دارد، به عنوان یک تخمین مقدماتی مورد استفاده قرار می گیرد. از طرف دیگر، میکروسکوپ الکترونی عبوری فهم کیفی ساختار نانو کامپوزیت را بر عهده دارد و اطلاعاتی در فضای واقعی از نقاط موضعی مورفولوژی را گزارش می کند.
شناسایی ساختار نانو کامپوزیت از طریق پراش اشعه ایکس بدین صورت است که اگر قله منحنی به سمت زاویه های کوچکتر تغییر مکان یابد به معنی افزایش فاصله بین لایه های خاک رس است که نفوذ زنجیره های پلیمر به درون لایه های داخلی خاک رس رانشان می دهد که مشخصات ساختار نانو کامپوزیت میان لایه ای را گزارش می کند[۴۱]. اما زمانی که در نمودار پراش اشعه ایکس، قله منحنی مشاهده نشود به معنی فاصله بسیار زیادی است که لایه های خاک رس از یکدیگر دارندکه مربوط به ساختار نانو کامپوزیت ورقه ورقه شده می باشد. علاوه بر جدایی گسترده لایه های سیلیکاتی در ماتریس پلیمری، وجود بی نظمی در ساختار نیز از عوامل حذف قله منحنی به شمار می آیدکه عدم شناسایی این ساختار یکی از نواقص روش پراش اشعه ایکس است.
بنابراین آزمون پراش اشعه ایکس به تنهایی کافی نیست زیرا فقط نشان دهنده مورفولوژی نانو کامپوزیت ها است و نتایج کامل و جامع از پراکندگی صفحات در ماتریس پلیمری را نشان نمی دهد. پس برای رفع این مشکل و کسب اطمینان از چگونگی ساختار نانو کامپوزیت از میکروسکوپ الکترونی عبوری استفاده می شود. در تصاویر میکروسکوپ الکترونی عبوری ، نواحی حاوی ذرات خاک رس به رنگ تیره ونواحی عاری از این ذرات به رنگ روشن مشاهده می شوند. نمودارها وتصاویردریافتی از دو آزمون XRD و TEM ازحالت های مختلف ساختار نانو کامپوزیت درشکل ۲-۱۱ نشان داده شده است. علاوه بر این در برخی کتب و نوشته ها از روش های دیگری چون رزونانس مغناطیسی هسته ^[۳۵]و طیف سنجی مادون قرمز ^[۳۶]برای مطالعه ساختار نانو کامپوزیت ها نام برده شده است .
شکل ‏۲‑۱۱ حالت های مختلف پراکنش ذرات خاک رس اصلاح شده در ماتریس پلیمری با بهره گرفتن از آزمون های پراش اشعه ایکس و میکروسکوپ الکترونی عبوری[۴۲]
پراش اشعه ایکس

پژوهشگر: راهله غریب نواز
دانشگاه : دانشگاه شهید بهشتی
تاریخ تحقیق : ۱۳۸۷
فرضیه های تحقیق :دوره های آموزش ضمن خدمت با افزایش آگاهی نسبت به بیماریهای ناشی از شغل و اصول ایمنی و بهداشت در بخش خدمات شهری رابطه معنا داری دارد.
آموزش ضمن خدمت با افزایش آگاهی کارکنان در نحوه برخورد با حوادث غیر مترقبه رابطه معنا داری دارد.
نتیجه گیری:
نتایج پژوهش حاکی از آن است که دوره های آموزشی برگزار شده از دیدگاه شرکت کنندگان در زمینه افزایش آگاهی به بیماری های ناشی از شغل و اصول ایمنی و بهداشت در بخش خدمات شهری اثر بخش بوده و در زمینه افزایش آگاهی در نحوه برخورد با حوادث غیر مترقبه از دیدگاه شرکت کنندگان اثر بخش واقع نشده است.
پژوهش ۵:
عنوان تحقیق: بررسی نقش دوره های آموزش ضمن خدمت درافزایش بهره وری کارکنان دانشگاه تهران از چهاربعد انگیزش،بهبود سبک انجام کار ، تعهد سازمان و استفاده بهینه از منابع سازمان
پژوهشگر:رضا خدایی محمودی
دانشگاه:دانشگاه تهران
تاریخ تحقیق:۱۳۸۱
فرضیه اصلی تحقیق: آموزش ضمن خدمت با افزایش بهره وری کارکنان رابطه معنا داری دارد.
فرضیه های فرعی تحقیق:
۱- آموزش ضمن خدمت با استفاده بهینه کارکنان از منابع سازمان رابطه معنی داری دارد.
۲- آموزش ضمن خدمت با افزایش تعهد سازمانی کارکنان رابطه معنی داری دارد.
۳- آموزش ضمن خدمت با بهبود سبک انجام کار کارکنان رابطه معنی داری دارد.
۴- آموزش ضمن خدمت با افزایش انگیزه کارکنان رابطه معنی داری دارد.
نتیجه گیری: آموزش ضمن خدمت با استفاده بهینه کارکنان از منابع سازمان رابطه مستقیم دارد.آموزش ضمن خدمت با افزایش تعهد سازمانی کارکنان رابطه مستقیم دارد.آموزش ضمن خدمت با بهبود سبک انجام کار کارکنان رابطه مستقیم دارد.آموزش ضمن خدمت با افزایش انگیزه کارکنان رابطه مستقیم دارد.
پژوهش ۶:
عنوان تحقیق: ارزشیابی اثر بخشی دوره های آموزش ضمن خدمت کوتاه مدت بر عملکرد کارمندان وزارت معادن و فلزات
پژوهشگر : حمید رضا زاده گلی
دانشگاه: دانشگاه علامه طباطبایی
تاریخ تحقیق:۱۳۷۶
فرضیه های تحقیق:
۱- آموزشهای ضمن خدمت بر اساس نیاز سنجی از مشاغل طراحی و موجب ارتقای شغلی و ایجاد علاقه بیشتر در کارمندان نسبت به مشاغل خود می شود.
۲- شرکت کارمندان در دوره های آموزش ضمن خدمت ،موجب کسب دانش فنی بیشتر آنان می شود.
۳-شرکت کارمندان در دوره های آموزش ضمن خدمت ، موجب افزایش مهارت و توانایی آنان در بکارگیری ابزار و وسایل مورد نیاز شغلی خود می باشد.
۴- شرکت کارمندان در دوره های آموزش ضمن خدمت موجب افزایش نظم ، انضباط ،دقت ، همکاری و روحیه تعاون در بین آنان می شود.
۵- شرکت کارکنان در دوره های آموزش ضمن خدمت موجب کاهش ضایعات ، در ابزار ، دستگاه ها ، مواد اولیه و زمان انجام دادن کارها می شود.
۶- شرکت کارمندان در دوره های آموزش ضمن خدمت موجب افزایش توان تولید و بازده در کارمندان می شود.
۷- شرکت کارمندان در دوره های آموزش ضمن خدمت موجب کاهش سوانح ناشی از کار و افزایش رعایت موارد ایمنی و مقررات حاکم بر محیط کار از سوی کارمندان می شود.
نتیجه گیری: نتایج آماری و تجزیه و تحلیل داده ها فرضیه اول را تائید می کندو اختلاف نظری بین درجه تائید کارمندان و سرپرستان مشاهده نشد.نتایج حاصله فرضیه دوم را تائید می کند ولی در تائید سرپرستان و کارمندان یکسان نمی باشد.همچنین فرضیه سوم و چهارم نیز تائید می گردد. فرضیه پنجم در گروه کارمندان تائید و در گروه سر پرستان مورد تائید قرار نگرفت.فرضیه ششم مورد تائید کارمندان قرارگرفت ولی سرپرستان آنرا تائید نمی کنند.و فرضیه هفتم مورد تائید هر دو گروه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان می دهد که آموزش های ضمن خدمت بسیار مفید هستند . ولی بین نظرات سرپرستان و کارمندان اختلاف نظر نسبت به این نوع آموزش ها می باشد که باید در این زمینه تحقیق دیگری برای برنامه ریزی های لازم صورت پذیرد.

۲-۴-۱-۲ پیشینه تحقیق در داخل کشور( مقالات)
پژوهش ۱:
عنوان تحقیق :بررسی میزان تأثیر آموزش کارکنان بر توانمند سازی منابع انسانی بانک کشاورزی منطقه غرب شهر تهران
پژوهشگر : زهرا آراسته
دانشگاه : دانشگاه شهید بهشتی
تاریخ مقاله : ۱۳۹۱
فرضیه اصلی تحقیق: آموزش بر توانمند شدن کارکنان تأثیر دارد.
فرضیه های فرعی تحقیق :
۱- آموزش کارکنان بر توانمند سازی منابع انسانی در مؤلفه های روشنی هدف ها ، رفتار اخلاقی ، کارها ی تیمی ، ارتقاء روحیه ، برقراری ارتباطات سازنده ، روحیه مشارکت جویی و محیط کاری سالم تدذثیر دارد.
۲- متغیر های فردی از قبیل سن ، جنس ، سابقه خدمت و تحصیلات بر نگرش نمونه ها در مورد توانمندسازی منابع انسانی مؤثر است.
نتیجه گیری: نتیجه فرضیه کلی نشان می دهد که آموزش بر توانمند شدن کارکنان تأثیر دارد.این نتیجه با نتایج تحقیق اسلامی (۱۳۸۷) ، ونگ ویبرد ^[۶۷](۲۰۱۰) ، رینهات و شرت ^[۶۸](۱۹۹۹) همسو می باشد . در این جا می توان چنین تصور کرد که آموزش طبق اصول منطقی و با هدف توانمند سازی کارکنان اجرا شده است و این بیانگر اهمیت آموزش در توانمند شدن کارکنان می باشد، از طرفی نتایج تحقیق صنعتی و همکاران (۱۳۸۶) و کلیداس و همکاران^[۶۹] (۲۰۰۷) نشان دهنده عدم تأثیر آموزش بر توانمند سازی کارکنان می باشد که با نتایج پژوهش حاضر همسو نمی باشد. در تفسیر نتایج این تحقیقات می توان گفت که احتمالاَ آموزش بر حسب نیاز کارکنان نبوده است و یا این که محتوای آموزش در راستای توانمندی کارکنان نبوده و هدفی غیر از آن داشته است.
در ارتباط با فرضیه اول نتایج نشان می دهد که از دیدگاه مدیران و کارکنان آموزش توانسته است بر مؤلفه های روشنی هدف های سازمان ، رفتار اخلاقی کارکنان ، ارتقاء روحیه ، پیشبرد کارهای تیمی و برقراری ارتباطات سازنده تأثیر گذار باشد.اما بر روحیه مشارکت جویی کارکنان و ایجاد محیط کاری سالم تأثیری نداشته است .

در این قسمت به بررسی رابطه­ تعاملی نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی با رضایت تحصیلی دانشجویان با بهره گرفتن از مدل معادله­ ساختاری پرداخته شده است. برای این منظور نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه اجتماعی بخش­ها به عنوان متغیر مستقل و رضایت تحصیلی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. شکل شماره­ ۵ نشان می­دهد که رضایت تحصیلی از طریق تعامل متغیرهای نوع ساختار سازمانی (تواناساز، بازدارنده) و سرمایه‏ی اجتماعی با همدیگر پیش ­بینی می­ شود. بین ساختار سازمانی تواناساز با رضایت تحصیلی (۰۱/۰≥ P و ۳۹/۰ = β) رابطه­ مثبت معنادار و بین ساختار سازمانی بازدارنده با رضایت تحصیلی (۰۱/۰≥ P و ۴۶/۰- = β) و همچنین سرمایه اجتماعی بخش­ها با رضایت تحصیلی (۰۱/۰≥ P و ۱۶/۰- = β) رابطه­ منفی معناداری وجود دارد.

لازم به ذکر است، همانگونه که در شکل مشاهده می­ شود، توان پیش ­بینی­کنندگی دو متغیر نوع ساختار سازمانی و سرمایه اجتماعی در تعامل با هم، در مقایسه با نتیجه­ دو فرضیه­ قبل، به گونه­ قابل توجهی کاهش یافته است. این مقدار کاهش در سرمایه اجتماعی بیشتر بوده است. این یافته به این معناست که دو متغیر ساختار سازمانی تواناساز و سرمایه اجتماعی در تعامل با هم، اثر یکدیگر را خنثی کرده ­اند. البته این حالت در مورد سرمایه اجتماعی با شدت بیشتری نمود پیدا کرده است و در مقابل توان پیش ­بینی­کنندگی ساختار تواناساز مقدار کمی دچار کاهش شده است. این وضعیت می ­تواند به معنای غلبه­ ویژگی­های ساختار سازمانی تواناساز بر کارکرد منفی سرمایه اجتماعی قلمداد شود.
به منظور تعیین برازش مدل نیز، با بهره گرفتن از نرم افزار Liserl،‌ مقادیر مختلف برازش محاسبه شد (شکل شماره­ ۵). بر این اساس می‌توان دریافت که با توجه به بالا بودن شاخص‌های برازش NFI^[226] و ^[۲۲۷]GFI و پایین بودن شاخص خطای ^[۲۲۸]SRMR، می‌توان دریافت که مدل مذکور از برازش بالایی برخوردار می‌باشد.
شبکه­ اجتماعی
هنجار اجتماعی
اعتماد اجتماعی
۹۳/۰
۷۰/۰
۷۴/۰
۱۶/۰-
رسمیت (بازدارنده)
تمرکز (بازدارنده)
فرایند (بازدارنده)
زمینه (بازدارنده)
۷۵/۰
۷۵/۰
۶۱/۰
۲۴/۰
۴۶/۰-
رسمیت (تواناساز)
تمرکز (تواناساز)
فرایند (تواناساز)
زمینه (تواناساز)
۴۳/۰
۹۳/۰
۸۵/۰
۵۶/۰
۳۹/۰
رضایت از تحصیل
رضایت از استاد
رضایت از همکلاسی
رضایت از پیشرفت تحصیلی
رضایت از شیوه ارزیابی­آموزشی
رضایت از محیط تحصیلی
۹۶/۰
۵۵/۰
۴۹/۰
۶۴/۰
۴۱/۰
۶۰/۰

جنگجو-استراتژیست

همکار – استراتژیست

استراتژیست

جنگجو

همکار

سبک نفوذ یک شخص مجموعه منسجمی از استراتژی هایی است که او در کوشش ، برای نفوذ بر دیگران در محیط کاری آنها را انتخاب می کند . انتخاب واقعی استراتژی ها و سبک نفوذ احتمالاٌ به ماهیت موقعیت کاری و نقش فرد در آن بستگی دارد ، بنا بر این نفوذ شخص شامل انتخاباتی است که با موقعیت تناسب دارد . ویژگی های فردی نیز بر سبک نفوذ اثر می گذارد . در واقع خیلی احتمال دارد که شخصیت فرد ، ارزش ها و نگرش های فرد ، نقش داشته باشند . به هر حال توصیف سبک نفوذ شخص تصویر کاملی از استراتژی هایی را می دهد که فرد در یک مجموعه شرایط خاص استفاده می کند . سبک نفوذ فرد یک موقعیت خاص است و بنا بر این احتمال دارد که بر طبق شرایط تغییر کند ، این پیشنهاد می کند , که توجه کلیدی در هنر نفوذ ، مؤثر ، توانایی برای درک موقعیت است و انعطاف پذیری و تناسب با آن را توجیه می کند . ( manning and Robertson , 2003 , 13-14 )

در تحقیقی دیگر که شامل ۷۱ شرکت کننده که در دوره هایی در مورد مهارت های مذاکره و نفوذ آموزش دیده بودند که آنها هم استراتژی نفوذ و پرسشنامه مهارت مذاکره را کامل کرده اند ، امکان بررسی روابط بین نمرات این دو مجموعه متغیر وجود داشت ، نتیجه گیری های اصلی که از این تحقیق بوجود می آید عبارتند از :
۱- بعد فرصت طلب – استراتژیست :
که تمایلات و گرایش استراتژیست ها برای نشان دادن سطوح نسبتاٌ بالای وضوح بخشیدن به نکات اصلی است و تمایلات فرصت طلبانه نسبتاٌ پایینی در این مرحله را دارا می باشند .
۲- بعد فرصت طلب : استراتژیست ، مربوط به تفاوت ها در نگرش به فرایند مذاکره می باشد ، خصوصاٌ استراتژیست ها تمایل به داشتن نمرات نسبتاٌ بالاتر در سراسر کل فرایند دارند . خصوصاٌ در رابطه با مرحله آماده سازی و هم مرحله ی خاتمه در حالی که فرصت طلبان دارای نمرات پایین تر در سراسر فرایند می باشند ، خصوصاٌ در رابطه با هم مرحله آماده سازی و هم مرحله خاتمه .
۳- بعد همکار – جنگجو : بعد همکارها تمایل به نشان دادن سطح نسبتاٌ بالایی از انعطاف پذیری به سمت برنده برنده دارند و جنگجویان سطوح نسبتاٌ پایین در این زمینه دارند .
۴- بعد همکار – جنگجو : بعد همکار ها تمایل به نمرات بالا در سراسر فرایند را دارند ، خصوصاٌ در رابطه با مرحله ی حرکت به سمت دست یابی به توافق ، در حالی که جنگجو ها دارای نمرات نسبتاٌ‌ پایین تر در سراسر فرایند مذاکره را دارند خصوصاٌ در مرحله حرکت به سمت دست یابی به توافقات : ( manning and Robertson , 2003 , 62 ‌ )
هدایت امواج موزون مذاکره :
مذاکرات تجاری مطلوب متضمن پایین آمدن سطح جاه طلبی های هر دو رقیب تا سطحی می باشد که برای طرفین قابل قبول باشد . معمولاٌ بن بست ها در مذاکرات با زمان های متفاوت زمانی اتفاق می افتد که هر دو طرف جاه طلبی های زیادی داشته و بر اطراف خود شدیداٌ پافشاری نمایند . اگر چه مذاکرات موفقیت آمیز می توانند بدون رسیدن بن بستی بر سر مسئله معینی برگزار گردند اما مذاکرات تجاری بسیار مهم ، حداقل اگر طرفین مذاکره جاه طلبی های شدید خود را دنبال نمایند به یک بن بست یا بن بست های بیشتری می رسند .
زمانی که مذاکرات به بن بست می رسند ، مسئله حفظ سطح جاه طلبی های زیاد شکل حاد تری به خود می گیرد . اگر مذاکرات قرار است به نتیجه ای موفقیت آمیز برسند ،‌ بن بست بایست از طریق سازش یا دادن امتیاز شکسته شود و اگر یکی از سطح جاه طلبی های خود در برهه ای بحرانی بکاهد ، طرف دیگر مذاکره می تواند موفقیت زیادی را به صورت امتیازاتی که بیشتر از آنچه برای شکستن بن بست لازم است بدست آورد و به ادامه مذاکرات بپردازد به عبارت دیگر ،‌هنگام رسیدن به بن بست ، هر مذاکره گر باید سازش ها و امتیازات بالقوه ای را که می تواند به شکست منتهی گردد مد نظر بگیرد .
اگر مذاکره گر از سطح جاه طلبی های زیادی برخوردارنیست ، او می تواند امتیاز انحصاری قائل شود ، به این صورت که امتیازی را که بیشتر از آنچه برای شکستن بن بست لازم است پیشنهاد کند . ( هاریس ، ۱۳۷۷ ، ۲۳-۲۲ )
تاکتیک های اساسی در مذاکره :
این تاکتیک های اساسی مذاکره گر را قادر می سازد که در مذاکرات پیشرفت معقولی داشته باشد . در عین حال که مهارت های پیچیده تری که فقط از طریق تجربه و تمرین های مستمر در فرد به وجود می آید را توسعه دهد . به کار گیری این تاکتیک ها می تواند اهداف مورد نظر را برآورده سازد و ما را در مقابله با تلاش های رقیب یاری می رساند . این تاکتیک ها شامل اعمالی هستند که شما را در دستیابی به استراتژی های خاصی توانمند می سازند .
۱- ایجاد وقفه در مذاکره :
شما باید مایل و قادر باشید که به منظور دستیابی به هدفی خاص و یا برای تعیین پذیرش رقیبتان نسبت به آن هدف وقفه ای در مذاکرات ایجاد نمایید . در بسیاری از مواقع تنها راهی که می تواند سطح انعطاف پذیری رقیبتان را در مورد مسئله ای خاص مشخص نماید قطع عمد ی مذاکرات است زمانی که شما تصمیم می گیرید این تاکتیک را به کار بندید باید نفس عمیقی بکشید ، محتاطانه عمل نمایید و منتظر حرکت بعدی رقیبتان باشید . جلوگیری از ادامه مذاکره بعضی مواقع باعث می شود که طرف مقابل عکس العمل شدیدی نشان دهد . ( هاریس ، ۱۳۷۷ ،‌ ۳۰ )
اگر احساس می کنید که طرف دیگر نیاز زیادی به پایان دادن معامله دارند وقفه ممکن است امتیازاتی را به بار آورد . ( H.Buskirk and D.Buskirk , 1992 , 323 )
بهترین دفاع در مقابل تاکتیک های متقابل وقفه دائمی ، توجه نکردن به آن است . ( هاریس ، ۱۳۷۷ ، ۳۱ )
۲- حفظ آبرو در مذاکرات غیر رسمی :
یکی از مؤثرترین تکنیک ها در مذاکرات که اغلب اوقات نادیده گرفته می شود ، تاکتیکی است که در مذاکرات غیر رسمی به کار گرفته می شود . این تاکتیک دقیقاٌ در بر گیرنده ی آن چیزی است که از نامش پیداست : مذاکرات غیر رسمی در میان مذاکره گران گروه هایی مختلف ، بیرون از جلسات رسمی مذاکره ، بعضی از مذاکره گران بسیار مجرب در تجارت اعتقاد را سخی دارند که بیشتر از طریق ارتباطات غیر رسمی ،‌ تا هر گونه تاکتیک دیگر ، در مذاکره می توان به امتیازات زیادی دست یافت و بن بست های بیشتری را از بین برد .
افرادی که درگیر ارتباطات غیر رسمی هستند اساساٌ باید دارای ۲ ویژگی باشند .
الف : آنها باید خود را به عنوان فردی قابل اعتماد و معتبر بدانند .
ب : آنها باید در تصمیماتی که با تیم مذاکره مقابل گرفته می شود به معنای واقعی اختیار داشته باشند و یا حد اقل به طور جدی بر آنها تأثیر بگذارند . ( هاریس ، ۱۳۷۷ ، ۳۲ )
۳- اقدام به حمله :
یکی از تاکتیک های اساسی تر و با ارزش تر در مذاکره ، حمله کردن است . حمله کردن به معنای گرفتن نیروی حرکت و ایجاد مانع برای رقیب به منظور عدم دستیابی به اهدافش می باشد ، که باید در اسرع وقت و با تنظیم زمان صورت بگیرد . از جمله ی تاکتیک های مناسب ، حمله ، تمرکز بر نقاط ضعف رقیب است سعی باید کرد که در قوی ترین موقعیت اقدام به حمله کنید و به رقیب فرصت آغاز حمله را ندهید و قبل از وارد نمودن ضرری جدی ، شروع حمله را از آن خود نمود . بنا بر این ، عکس العمل های مذاکره کننده ی طرف مقابل ممکن است آزرده شدن خاطر، به بن بست رسیدن مذاکره ، عمل کردن از موضع قدرت ، حفظ خونسردی و محتاط بودن و یا تغییر دادن مسیر مذاکره به سویی دیگر باشد . ( انواری رستمی ، ۱۳۸۲ ، ۹۴ )
برای استفاده مؤثر از این تاکتیک ، لازم است زمانی که توانایی گرفتن نیروی حرکت طرف مقابل مذاکره و حفظ آن وجود دارد این اقدام صورت گیرد ( حسینی ،‌ ۱۳۸۳ ، ۳۵ )
تاکتیک های متقابل در برابر پیشی جستن درحمله به شرح زیر است :
الف : در موقعیت قوی تر اقدام به حمله نمایید .
ب : به رقیب فرصت دهید که نخست برای مدت کوتاه و موقتی دست به حمله بزند و سپس قبل از آنکه ضرری جدی شما را تهدید نماید ، این موقعیت را از آن خود بکنید .
۴-حمله غافلگیرانه :
اگر چه تعاریف بسیاری در زمینه تاکتیک غافلگیری وجود دارد ، اما شاید بهترین و اساسی ترین تعریف ، هر گونه مانور در مذاکرات می باشد که تغییرات ناگهانی و غیرمترقبه ای در مورد رقیب ایجاد می نماید.
این تاکتیک شامل اقداماتی متهورانه است برای قرار دادن معامله در جایگاهی برتر طرح ریزی می شود . خلاصه ای از روش های مؤثر به کار گیری این تاکتیک به شرح زیر است :
الف : عصبانیت آنی
ب : تغییر غیر قابل پیش بینی و آشکار در زیر و بم صدا .
ج : تغییرات از قبل تعیین شده در مذاکره گران
د : تغییر کلی و غیر مترقبه در موضوع و مرکز توجه در اواسط مذاکرات و یا بعد از وقفه ای کوتاه
ه : ابزار غیر مترقبه احساسات ، یا معرفی موضوعی احساسی در مذاکرات .
و : به بن بست کشاندن ناگهانی مذاکرات برای مدتی کوتاه یا طولانی تر .

اینگونه اشخاص حقوقی با رعایت مقررات عمومی و قوانین ثبتی از قبیل قانون ثبت شرکتهای تجارتی و آئین نامۀ ثبت انجمن ها و مؤسسات غیرتجارتی مثل انجمن فرهنگی، جمعیت خیریه، حزب سیاسی، شرکت تجارتی و امثال اینها، تشکیل می شوند. این اشخاص دارای حقوق و تکالیفی هستند که قانون این حقوق و تکالیف را معین کرده است. این اشخاص در یک دسته بندی بر دو قسم هستند.
۱ـ ۲ـ شرکتهای تجاری
شرکت تجارتی در قانون تجارت تعریف شده است. بعضی در تعریف شرکت تجارتی چنین گفته اند: «شرکت تجارتی یا شرکت بازرگانی، شرکتی است که بین دو یا چند نفر، به منظور تحصیل سود، با نام مخصوص، تحت عنوان یکی از شرکتهای مذکور در قانون تجارت با رعایت مقررات مربوط، تشکیل و به ثبت داده شود». ^[۱۶۷]
بعضی دیگر شرکت تجارتی را بدین گونه تعریف نموده اند: «شرکت تجارتی عبارت از آن است که به موجب قرارداد دو یا چند نفر هر یک مقداری سرمایه می گذارند و با آن عملیات تجارتی انجام می دهند و سود و زیان حاصله را تقسیم می کنند». ^[۱۶۸]
در تشکیل شرکتهای تجاری مثل سایر عقود و قراردادها باید شرایط عمومی صحت عقود موضوع ماده ۱۹۰ قانون مدنی رعایت شود و علاوه بر آن، شرایط اختصاصی دیگری از قبیل وجود شرکاء، همکاری شرکاء، سرمایه گذاری، اشتغال به معاملات تجاری، تقسیم سود و زیان برای شرکتهای تجاری وجود دارد. شرکتهای تجارتی خود نیز به چهار نوع تقسیم می شوند که عبارتند از شرکتهای سرمایه، شرکتهای شخص، شرکتهای مختلط و شرکتهای تعاونی. ماده ۲۰ قانون تجارت، شرکتهای تجارتی را به هفت قسم، تقسیم کرده است:

۱ـ شرکت سهامی ۲ـ شرکت با مسئولیت محدود ۳ـ شرکت تضامنی ۴ـ شرکت مختلط غیرسهامی ۵ـ شرکت مختلط سهامی ۶ـ شرکت نسبی ۷ـ شرکت تعاونی
بر اساس ماده ۵۸۳ قانون تجارت: «کلیه شرکتهای تجارتی مذکور در این قانون شخصیت حقوقی دارند». بنابراین هنگامی که شرکت تجاری با رعایت کلیه تشریفات قانونی به ثبت رسید و مراتب در روزنامه رسمی آگهی شد. چنین شرکتی واجد شخصیت حقوقی می شود و تابع مقررات خاصی می گردد.
۲ـ۲ـ مؤسسات غیرتجاری
اینگونه مؤسسات از اجتماع دسته ای از اشخاص تشکیل می شوند که منظور آنها انجام عملیات غیرانتفاعی می باشد. مانند مؤسسات خیریه، احزاب سیاسی و مؤسسات حقوقی و امثال اینها. به موجب ماده ۵۸۴ قانون تجارت: «تشکیلات و مؤسساتی که برای مقاصد غیرتجارتی تأسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می کنند».
شرایط ثبت این مؤسسات به موجب نظامنامه وزارت دادگستری می باشد و مؤسسات غیرتجاری همانند مؤسسات تجاری پس از ثبت در اداره ثبت شرکتها یا ادارات ثبت، اعلام ثبت آنها در روزنامه رسمی برای اطلاع عموم مردم آگهی می شود.
ب ـ حقوق و تکالیف اشخاص حقوقی
پس از اینکه مختصراً با ابعاد شخصیت حقوقی، آشنا شدیم به این نکته حائز اهمیت می بایست اشاره کنیم که اشخاص حقوقی می توانند مانند اشخاص طبیعی در حدود اساسنامۀ خود دارای هر نوع اموال و حقوق مالی بشوند و هر گونه عمل و تعهدی را عهده دار شوند. اشخاص حقوقی تنها حقوق و وظایفی را که اختصاص به انسان دارد، و بطور طبیعی قابلیت برخورداری از آن را دار نمی باشند، نمی توانند کسب کنند. ماده ۵۸۸ قانون تجارت در این باره مقرر داشته: «شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظایفی که بالطبیعه فقط انسان ممکن است دارای آن باشد، مانند حقوق و وظایف ابوّت، بنّوت و امثال ذلک».
هر خسارتی که به شخص طبیعی وارد شود، قابل تصور برای شخص حقوقی نیز می باشد به غیر از خسارت جسمی و روحی و عاطفی، که این نوع خسارت مختص انسان است و درباره شخص حقوقی متصور نمی باشد.
بنابراین، هرگاه کارکنان شرکت تجاری، در ساخت کالا یا استعمال علامت تجاری یا عرضۀ نامطلوب کالا تقلّب نمایند و یا در فروشگاهی بطور مکرر دزدی شود یا به انجمن خیریه ای نسبت ناروا وارد شود و یا حریم خصوصی آنها توسط شخص یا اشخاصی نقض شود، مدیران شرکت یا فروشگاه و یا رئیس انجمن به جهت ورود خسارات مادی و معنوی می توانند به نمایندگی از شرکت یا مؤسسه تحت مدیریت خود، در دادگاه صالحه اقامه دعوی نموده و مطالبه خسارت نمایند و دادگاه صالحه به موضوع رسیدگی و حسب مورد، میزان خسارت را مشخص می نماید.
دولتها چه داخلی و چه خارجی از گزند و آسیبهای وارده دیگران ممکن است متحمل خسارت شوند. گاهی دولت داخلی با تصویب قوانین و مقررات جزائی و اعمال آن مقررات و اجرای مجازات، خسارت وارده بر خود را جبران می نماید. بدین طریق که بر طبق قواعد آئین دادرسی کیفری، تعقیب دعوی عمومی به عهده دادستان است و می تواند مجازات متهم به نقض حریم خصوصی دولت را از دادگاه بخواهد. برای مثال؛ کسیکه خود دسترسی به اسناد طبقه بندی شده دولتی را نداشته ولی با توسل به اعمالی، به آن اسناد دسترسی پیدا می کند، در این صورت به نظر می رسد که حریم خصوصی دولت توسط شخص خاطی نقض گردیده و دولت می تواند از حیث جنبه مجرمانه موضوع، آنرا تحت تعقیب کیفری قرار دهد. علاوه بر پیگیری قضیه از طریق جزائی، دولتها مطابق قواعد حاکم بر مسؤولیت مدنی این حق را دارند تا خسارت و زیانهای مادی و معنوی وارد شده بر خود را از طریق دادگاهها مطالبه کنند و دادگاه می تواند به نفع شخص حقوقی حکم به جبران خسارت نماید.^[۱۶۹]
البته مؤسسات عمومی موضوع حقوق عمومی نیز می توانند زیان وارد بر خود که ناشی از نقض حریم خصوصی آنها بوده را مطالبه نمایند. مانند آنکه آموزش و پرورش یا دادگستری یک شهر یا شهرداری، نسبت به خسارات مادی و معنوی وارد بر خود می توانند، تقاضای خسارت نمایند. یک دستگاه دولتی نمی تواند خسارت وارد شده بر تمام اعضاء و کارکنان خود را که بطور غیرمستقیم خسارت دیده اند مطالبه نماید. بطور مثال اداره آموزش و پرورش یا شهرداری به نمایندگی از تمامی معلمان یا کارمندان شهرداری نمی تواند ادعای خسارت نماید. مگر آنکه هر یک از معلمان یا کارمندان شهرداری با اقامه دعوی مجزا، بتوانند به تنهایی اثبات کنند که بطور مستقیم به شخص آنها آسیب وارد شده است. این امر، بخصوص در رویۀ قضایی ما، که از سابقه ای برخوردار نیست دشوار به نظر می رسد. ^[۱۷۰]
دولتهای خارجی نیز در صورتیکه حریم خصوصی شان توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی، نقض شود می توانند مطالبه خسارت نمایند. البته صدور حکم بر خسارت در این قبیل موارد در صلاحیت مراجع قضائی بین الملی است و نیز در صورتیکه دو دولت رو در روی هم قرار گیرند، می توانند بر سر تعیین خسارت توافقاتی انجام دهند و یا متوسل به شیوه های جبران خسارت شوند که در آتیه به آنها پرداخته خواهد شد.
ج ـ انواع شیوه های جبران ضرر به اشخاص حقوقی
پیش تر گفتیم که جبران زیان به معنای بازگرداندن ارزش از بین رفته به حیثیت، اعتبار و دارایی خسارت دیده است. برای تحقق جبران زیان، اصولی لازم است. از جمله، اصل لزوم جبران کامل ضرر، اصل لزوم مناسب بودن شیوه های جبران با ضرر وارده. همچنین اهدافی جهت تعیین شیوه های جبران ضرر مورد توجه قرار دارد که به این مسائل در مبحث اول این فصل پرداخته شد و اصول و اهداف مذکور توضیح داده شد.
در بحث انواع شیوه های جبران ضرر، تفاوتی میان اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی وجود ندارد.
و همان شیوه های جبران مالی و غیرمالی که در گفتار دوم این مبحث برای اشخاص حقیقی گفته شد برای اشخاص حقوقی نیز تسری دارد منتهی نحوه و چگونگی اجرای این شیوه ها با هم متفاوت است.
۱ـ شیوه های جبران مالی ضرر
اشخاص حقوقی موضوع حقوق عمومی که شامل دولتها اعم از داخلی و خارجی و مؤسسات عمومی می شوند، هنگامی که حریم خصوصی آنها توسط دیگران اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نقض شود. مطابق قواعد حاکم بر مسئولیت مدنی، می توانند علیه ناقضین حریم خصوصی طرح دعوی کنند و خسارت وارد آمده را بصورت «مال» مطالبه نمایند. برای مثال، اگر کارمندی وجوه و یا اموال متعلق به دولت که بر حسب وظیفه به وی سپرده شده است را به نفع خود یا دیگری برداشت و تصاحب نماید، بعنوان مختلس تحت تعقیب جزائی قرار می گیرد و دادستان بعنوان مدعی العموم علیه وی کیفرخواست صادر کرده و دادگاه علاوه بر تعیین مجازت، وی را به رد وجه یا مال مورد اختلاس محکوم خواهد کرد. در این مثال، قانونگذار ایرانی در ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۵ آذر ۱۳۶۷، جبران خسارت مالی زیان دیده را در ضمن حکم جزائی پیش بینی کرده است.
شاید این تصور وجود داشته باشد که دولت، فاقد حریم خصوصی است و از این روی، نقض حریم خصوصی دولت موضوعاً منتفی است. در پاسخ باید گفت درست است که دولتها زائیده ملتها هستند و در واقع نماینده ملتها محسوب می شوند و بعنوان وکیل آنها در امور مملکتی رفتار می کنند، اما همواره مسائل و موضوعاتی وجود دارد که به امنیت ملی دولتها مربوط می شود و دسترسی به آن موضوعات و اطلاعات برای افراد دیگر مجازنمی باشد و یا اینکه اموالی که در تصرف دولت است، اموال عموم جامعه بوده ودولت بعنوان امین اموال است و کسی حق ندارد بدون مجوز قانونی، آن اموال را تصاحب یا تلف یا استعمال نماید. بنابراین افرادیکه به اطلاعات طبقه بندی شده و یا اموال عمومی تعرض کنند، در واقع به حریم خصوصی دولت تجاوز کرده و دولت حق دارد، علیه آنها اقامه دعوی نماید، و خسارت مادی یا معنوی دریافت کند.
خسارت وارد بر دولتهای خارجی نیز باید به طریق مناسب جبران شود و تعیین میزان و نحوۀ جبران، بستگی به نظر دادگاه و یا مقام رسیدگی کننده دارد. ایراد خسارت بر دولتهای خارجی بوسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی نیز در صحنه بین المللی، موجب مسئولیت مدنی دولت متبوع آنان می شود. خسارت وارد بر یک دولت ممکن است بصورت نقض حریم خصوصی اتباع آن دولت بوسیله دولت یا اتباع دولت دیگر باشد و یا بی احترامی و اهانت به دولت، مردم، پرچم، علائم رسمی، نمایندگان سیاسی، نقض تمامیّت ارضی، دریایی و هوایی، توقیف و بازدید کشتی یا هواپیما و یا حمله به آن.
بدون شک اصل جبران خسارت بر این قبیل خسارتها نیز حاکم است و دولت یا سازمانی که عامل خسارت بر دولت دیگر، بطور مستقیم یا از طریق اتباع و یا کارکنان خود شده، مسئولیت بین المللی پیدا می کند و اگر خسارت به نحو مناسب جبران نشود، علاوه بر مغایرت آن با اصل عدالت و انصاف و منطق حقوقی، موجب اختلال در نظم بین المللی و جنگ و درگیری بین کشورها و از بین رفتن صلح و امنیت بین المللی می شود. این امر مورد قبول دکترین حقوقی و رویۀ قضایی بین المللی است. دیوان بین المللی دادگستری در قضیۀ کارخانه «کُرزُف» در رأی مورخه ۱۳ سپتامبر ۱۹۲۸ اعلام نموده که این یک اصل حقوقی بین المللی و حتی یک اصل کلی حقوقی است که هرگونه تجاوز و تعدی نسبت به یک تعهد، الزام به جبران آنرا شامل می شود.^[۱۷۱]
البته جبران خسارت وارد بر دولت از پیچیدگی خاص برخوردار است. زیرا هر دولت به ضوابط و مقررات خاص خود استناد می نماید و تعیین قانون حاکم و اعمال آن بر دادگاه، کار آسانی نیست. اما، جبران خسارت در نظام بین المللی بعنوان یک اصل پذیرفته شده، و تعیین میزان خسارت و چگونگی جبران آن برعهدۀ دادگاه یا دیوان داوری نهاده شده است.
با تدقیق نظر در آراء صادره از مراجع قضایی بین الملی در تعیین خسارت مالی، می توان به موارد زیر اشاره کرد.
در ماه فوریه ۱۸۵۵ عده ای از اتباع هلند در ونزوئلا، مورد حمله گروهی تظاهر کننده قرار گرفته و خسارات جانی و مالی شدیدی به آنها وارد گردید، دولت هلند این حادثه را با اطلاع قبلی مقامات پلس ونزوئلا دانست و به آن دولت اعتراض نمود و سرانجام دولت مزبور، مبلغ دویست هزار فلورن بابت خسارت مالی و روحی وارد به اتباع هلند به آن دولت پرداخت و مأمورین متخلف را تسلیم دادگاه کرد.
در سال ۱۹۲۴ مأمور کنسولی آمریکادر تهران بنام «ایمبوری» به قتل رسید و دولت ایران مبلغ شصت هزار دلار به عنوان خون بهای او به دولت آمریکا پرداخت نمود.
در سال ۱۸۷۲ «وان بوکلن» تبعۀ آمریکا در هائینی بطور غیرقانونی بازداشت شده بود، با فشار دولت آمریکا، آن شخص آزاد شد و دولت آمریکا بابت خسارت وارده تقاضای ۱۱۳۰۰۰ دلار نمود. ^[۱۷۲]
اشخاص حقوقی موضوع حقوق خصوصی مانند شرکتهای تجاری و یا مؤسسات غیرتجاری نیز در صورتیکه به حریم خصوصی آنها خللی وارد آید و ارکان مسئولیت مدنی وجود داشته باشد، می توانند خسارت و زیانهای مالی وارده را مطالبه کنند. برای مثال؛ اگر اطلاعات مربوط به پروژه یک شرکت تجارتی توسط یکی از کارمندان آن شرکت و یا شخص دیگری خارج از شرکت، با نفوذ به سیستم کامپیوتری آن افشاء شود و از این بابت شرکت دچار خسران گردد. شرکت می تواند در صورت وجود ارکان مسئولیت علیه افشاء کنندگان اطلاعات مذکور، اقامه دعوی نماید و خسارت مالی خود را دریافت کند.
شرکتهای تجاری و مؤسسات غیرتجاری برای دریافت خسارت مالی در مقایسه با اشخاص حقیقی برای دریافت خسارت مذکور، تفاوت چندانی ندارند و می توان در این باره به قسمت «الف» گفتار دوم همین فصل مراجعه نمود.
۲ـ شیوه های جبران غیرمالی ضرر
شیوه های جبران غیرمالی ضرر در خصوص نقض حریم خصوص اشخاص حقوقی موضوع حقوق خصوصی چندان تفاوتی با شیوه های جبران غیرمالی ضرر در اشخاص حقیقی ندارد و در بسیاری موارد با یکدیگر مشابه هستند و چون در گفتار دوم مبحث اول این فصل به آنها اشاره شده است در اینجا از تکرار مجدد خودداری می شود.
اما متداولترین شیوه جبران خسارت غیرمالی ضرر بر اشخاص حقوقی موضوع حقوق عمومی یعنی دولت (منظور دولت داخلی) حکم به مجازت عامل خسارت است و در پاره ای موارد انتشار حکم محکومیت خاطی در رسانه های عمومی و نشریات می باشد.
در مورد جبران خسارتها و زیانهایی که بطور مستقیم از سوی یک دولت بر دولت دیگر وارد می شود، شیوه هایی چون، معذرت خواهی کتبی یا شفاهی، اظهار تأسف، احترام به پرچم و علائم رسمی دولت خسارت دیده، اعزام هیأت فوق العاده، تنبیه مرتکب عمل خلاف حقوق، تعهد به اینکه در آینده نظیر واقعه تکرار نخواهد شد، استفاده می شود که به آنها اشاره می شود.
۱ـ۲ـ معذرت خواهی کتبی یا شفاهی
هنگامیکه حریم خصوصی دولتی توسط دولت دیگر نقض می گردد، وظیفه دولت خاطی است که خسارات وارد شده را به طریقی جبران کند، تا از مناقشات بعدی احتراز شود. معذرت خواهی کتبی یا شفاهی دولت عامل خسارت از جمله شیوه هایی است که می تواند به ترک مخاصمه کمک کند. مثالهایی عملی در جهان وجود دارد که مؤید تأثیرگذاری این روش می باشد.
در سال ۱۹۶۷ قرار بود تیم دختران سنگال و الجزیره با یکدیگر مسابقه ای دوستانه در حضور رئیس جمهور سنگال داشته باشند. هنگام ورود دختران الجزیره به زمین بازی، از طرف تماشاچیان حاضر هو شدند، پس از پایان بازی، رئیس جمهور سنگال از سفیر الجزیره معذرت خواهی نمود و روز بعد در کنگرۀ حزب سوسیالیست عمل زشت تماشاچیان را نسبت به تیم میهمان شدیداً تقبیح نمود. ^[۱۷۳]
در سال ۱۹۵۳ در قضیۀ «برمن» بین آلمان و اتازونی به علت اظهارات تند و توهین آمیز یک قاضی آمریکایی نسبت به رژیم آن روز آلمان، وزیر خارجه آمریکا ضمن انتقاد از عمل قاضی آمریکایی، کتباً از دولت آلمان عذرخواهی نمود.
۲ـ۲ـ اظهار تأسف
یکی دیگر از روش های جبران خسارت غیرمالی وارده بر دولتها، اظهار تأسف دولت عامل زیان است. بعنوان مثال، در سال ۱۸۸۵ یکی از اتباع امریکا در حین عبور از کشور انگلستان بدون دلیل قانونی از طرف پلیس توقیف و زندانی شده، دولت آمریکا برای جبران خسارت وارده از انگلیس خواست تا رسماً ابراز تأسف کند. ^[۱۷۴]
۳ـ۲ـ تنبیه مرتکب عمل خلاف حقوق
تنبیه شخصی که باعث و مسبب عمل خلافی شده که باعث نقض حریم خصوصی دولت دیگر گردیده از شیوه ها جبران غیرمالی ضرر محسوب می شود. همان طور که قبلاً اشاره شد، در قضیۀ حملۀ گروهی تظاهر کنندگان در ونزوئلا به عده ای از اتباع هلند در سال ۱۸۵۵، علاوه بر پرداخت خسارت مالی، دولت ونزوئلا مأمورین متخلف در درگیری را تحت تعقیب قرار داد و آنها را به دادگاه معرفی کرد تا عمل خلاف آنها توسط دادگاه بررسی و مجازات قانونی در مورد آنها اعمال شود. ^[۱۷۵]
۴ـ۲ـ احترام به پرچم و علائم رسمی
این روش در مواردی بکار برده می شود که به پرچم یا علائم رسمی یک دولت خارجی بی احترامی شده باشد. در قضیۀ توهین به سفارت فرانسه در برلن در سال ۱۹۲۰، دولت فرانسه درخواست نمود که یک گارد احترام بالباس رسمی به پرچم فرانسه که بر فراز سفارت آن برافراشته شده ادای احترام نمایند. ^[۱۷۶]
۵ـ۲ـ شناسایی عمل خلاف
قبول تخلف از سوی دولتی که ناقض حریم خصوصی دولت دیگر شده از روش های متداول جبران غیرمالی ضرر می باشد. بطور مثال در قضیه توقیف دو کشتی فرانسوی در دریای مدیترانه توسط نیروی دریایی ایتالیا، دیوان داوری لاهه، صرف شناسایی عمل خلاف را به خودی خود مجازات دولت ایتالیا تلقی نمود.
در قضیه تنگه «کورفو» که بین انگلستان و آلبانی پیش آمد، دیوان بین المللی دادگستری اعلام کرد، با اجرای عملیات جمع آوری مین در تنگه کورفو توسط انگلستان، حاکمیت آلبانی نقض شده است ولی شناسایی نقض حاکمیت آلبانی توسط انگلیس، وسیله کافی برای جلب رضایت آن دولت می باشد. ^[۱۷۷]