فرد سلسله مراتبی هدفها را به صورت مراتبی تنظیم می کند. نیاز به اولویت هدفها را درک می نمایند(خوئینی،۱۳۸۴،ص۳۷). و توجه خود را بین چند تکلیف اولویت بندی شده توزیع می کند(آقا یوسفی و شریف،۱۳۸۹،ص۸۷).
افرادی که این سبک را دارند با شناخت به اینکه همه اهداف نمی توانند به خوبی یکسان پرورده شوند و نیز برخی از اهداف مهم تر از اهداف دیگر؛ تمایل دارند متناسب با مشکلات داشته باشند؛ دوست دارند در جهت به دست آوردن هدف های چندگانه در زمان معین کار کنند اما ممکن است نسبت به اولویت بندی کارها بی میل باشد. معتقدند که هدف وسیله را توجیه نمی کند؛ اهداف مختلف را قابل قبول در نظر می گیرند, اما هنگامی که اولویت ها به هم نزدیک شوند و امکان تشکیل سلسه مراتب از بین برود, دچار مشکل می شوند؛ در جستجوی پیچیدگی اند و درک خوبی از اولویت ها دارند؛ خودآگاه, بردبار و نسبتا انعطاف پذیرند؛ معمولا قاطع اند, مگر اینکه اولویت ها جانشین تصمیمات و اعمال شوند. در حل مسائل و تصمیم گیری منظم اند(مهدوی شکیب,۱۳۹۰,ص۱۹و۲۰).
۲-۶-۵- سبک آزاداندیش
افراد آزاداندیش از انجام تکالیفی لذت می برند که تازگی و ابهام دارد( سلگی، ۱۳۹۰،ص۵۱۸). افراد آزاداندیش، گرایش دارند برتر از قوانین و برنامه های موجود فکر کنند و به دنبال حداکثر تغییرند و معمولا در پی موقعیتهای مبهم و پر خطر هستند(رضوی،۱۳۸۴،ص۸۹). و با آداب و رسوم مخالف اند(امیدوار و حسین چاری،۱۳۸۷،ص۵۰).
افراد سبک آزاداندیش دوست دارند پیشرو باشند. آنها در جستجوی موقعیت های پیچیده و ناآشنا هستند و یا حداقل در مواجهه با چنین موفقیت هایی احساس ناراحتی نمی کنند و ترجیح می دهند در زندگی و کارشان حدودی از مسایل و موارد جدید و ناآشنا وجود داشته باشد(استرنبرگ,۱۳۸۰,ص۱۱۷). افرادی که این سبک را دارند, اغلب در کارهایی که تازگی داشته و قابل توجه هستند درگیر هستند(زانگ و استرنبرگ,۲۰۰۲).
۲-۷- ضرورت توجه به سبک های تفکر
استرنبرگ و کریگورنکو معتقدند که مطالعه و شناخت سبک های تفکر به دلایل زیر با اهمیت هستند.

1. 1. بین مطالعه شخصیت و شناخت پلی ایجاد می شود.

1. 1. 1. برای پیش بینی موفقیت های فردی و شغلی در موقعیت های آموزشی مفید و ضروری هستند.

   

1. 1. برای پیش بینی انتخاب های شغلی و موفقیت شغلی و مهم و ضروری هستند( اسدخانی,۱۳۹۱ ,ص۲۸).

۲-۸- اصول مطالعه سبک تفکر
۱۵نکته اساسی جهت درک سبک های تفکر عبارتند از:
۱-سبک های تفکر، توانایی نیستند بلکه برای به کارگیری توانایی هستند.
۲-همنوایی بین سبک های تفکر و توانایی ها یک نیروی افزایشی ایجاد می کند که بسیار افزون تر از مجموعه اجراء آن است.
۳-انتخاب زندگی مستلزم تناسب بین سبک های تفکر و توانایی هاست.
۴-انسان ها دارای الگو های متعدد سبک های تفکر هستند.
۵-سبک های تفکر در موقعیت های مختلف متفاوت هستند.
۶-پایداری در سبک های تفکری که افراد ترجیح می دهند، متفاوت هستند.
۷-افراد در انعطاف پذیری نسبت به سبک های تفکر خود متفاوت هستند.
۸-سبک های تفکر دارای ویژگی “جامعه پذیری"می باشد.
۹-سبک های تفکر در طول زندگی تغییر می کنند.
۱۰-سبک های تفکر قابل ” اندازه گیری ” هستند.
۱۱-سبک های تفکر “قابل آموزش"هستند.
۱۲- ارزش گذاری سبک های تفکر در بعد زمان، نسبی است.
۱۳- ارزش گذاری سبک ها از نظر بعد مکانی امری نسبی است
۱۴- درستی و نادرستی سبک های تفکر امری نسبی است .
۱۵- تناسب بین سبک تفکر و سطوح مختلف توانایی ،امری پیچیده است (میرزایی،۱۳۸۷،ص۳۹).
۲-۹- عوامل موثر تحول در سبک تفکر
۲-۹-۱- فرهنگ
اولین عاملی که در تحول سبک های تفکر و یادگیری, فرهنگ است(هیز و مور^[۱۲],۱۹۹۷). بعضی فرهنگ ها به بعضی از سبک های تفکر بیشتر اهمیت می دهند. برای مثال در در آمریکای شمالی بیشتر تاکید روی نوآوری و ایجاد فرصتهای مناسب باعث می گردد که سبک های قانونگذار و آزاداندیش حداقل در میان بزرگسالان اهمیت بیشتری داشته باشد. جوامع دیگر مانند ژاپن با توجه به تاکید شان بر حفظ سنتها و همنوایی و همرنگی جامعه, احتمالا بیشتر روی سبک های تفکر اجرایی و محافظه کارانه تاکید دارند. جامعه ای که بر همنوایی و آداب و رسوم و سنن تاکید دارد, دچار ایستایی می شود. زیرا اعضاء خود را به این نوع سبک های تفکر وادار می کند و در برخی از فرهنگ ها به کودکان از سالهای اولیه آموزش می دهند که در مورد اعتقادات مذهبی و حکومت سوال نکنند. برای مثال در کشور کره جنوبی و چین نتیجعه سوال کردم درباره حاکمیت, حبس و زندان است.
به اعتقاد استرنبرگ سبکهای تفکر همان مواردی است که به آن اهمیت داده می شود. بعضی گروه ها تفکر ابداعی آزاداندیشانه را تشویق می کنند که باعث خلق تفکر خلاق و منجر به اخذ جایزه در زمینه دستاوردهای خلاق می شود.
فرد گرایی- جمع گرایی متغییر دیگری است که در بین فرهنگ ها مختلف متفاوت است این متغییر به عنوان عامل اصلی در درک تفاوتهای مهم در ارزشهای بین فرهنگ ها کاربرد وسیعی دارد. اعضاء فرهنگهای فردگرا خود را دارای وجودی مستقل و مجزا از دیگران فرض می کنند اعضاء فرهنگهای جمع گرا خود را در مقابل با دیگران می بینند, در این فرهنگ ها افراد اهمیت زیادی برای تقشهای کنش اجتماعی که فرد را به گروه بزرگتر مرتبط می سازد, قائلند. افراد جمع گرا معتقدند که باید نیازهایشان با آنچه برای دیگران اهمیت دارد, همسو باشد, فرد جمع گرا برای رسیدن به خود کنترلی به سوی دیگران سوق می یابد و در قبال موفقیتهای دیگران مسب اعتبار می کند و از شکست آنان احساس گناه می کنند, افرادی که در فرهنگهای فردگرا زندگی می کنند, این ویژگی ها را کمتر بروز می دهند( استرنبرگ, ,۱۳۸۰, ص۱۴۷و۱۴۸).
۲-۹-۲- جنسیت
دومین متغییری که به صورت بالقوه در سبک های تفکر نقش دارد, جنسیت است. افراد طوری که تصور می شوند باید باشند تربیت می شوند و براساس تصورات خودمان با آن ها رابطه برقرار می کنیم نه براساس واقعیت.
صفات نشانگر تفاوت در سبک هایی است که ما آن را در مردها بیشتر از زنان تقویت می کنیم, به طور خاص مردها بیشتر برای سبک تفکر قانونگذار, درون گرا و آزاداندیش تشویق می شوند. آنچه که به عنوان رفتار مطلوب یا حداقل رفتار قابل قبول می تواند در نظر گرفته شود, در زنان و مردان متفاوت است.این دلیل غیر رسمی و خوب برای این حقیقت است. از لحاظ تفکر اجرایی زنان و مردان خود را با انتظارات متفاوتی روبرو می بینند.
در برخی از سازمانها, زنانی که شایستگی بالایی داشته باشند برای ارتفاء مرتبه نادیده گرفته می شوند. تفاوت های موجود بین سبک تفکر زنان و مردان به ترتیب اجتماعی آنان در فرهنگی که در آن متولد شده اند بر می گردد. بدین ترتیب که افراد کمتر از آن آگاه هستند, به عنوان مثال از هنگام کودکی رفتار با پسران و دختران متفاوت است. چنین مواردی نشان دهنده سیستم ارزشی متفاوت در مورد تشویق دو جنس است (استرنبرگ,۱۳۸۰ ,صص۱۴۹-۱۵۱).
یافته های پژوهش امیدوار و چاری (۲۰۰۸)به منظور بررسی سبک های تفکر در دانشجویان نشان داد که در بین سبک های تفکر, تنها در سبک قانونی بر حسب جنسیت تفاوت معنی داری وجود دارد اما یافته های پژوهش جهانشاهی و ابراهیمی قوام (۲۰۰۶) که به بررسی رابطه بین سبک تفکر با متغییرهایی چون جنسیت و میزان تحصیلات پرداخته بودند, نشان داد که بین جنسیت و سبک های تفکر احرایی, قضایی, جزیی,کلی, محافظه کارانه و همچنین بین سطح تحصیلات با سبک تفکر قانونی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج پورکیانی و شاهیلو (۲۰۱۰) هم که به بررسی سبک تفکر مدیران مدارس پرداخته بودند نشان داد که بین سبک های تفکر مدیران بر حسب سطح تحصیلات تفاوت معناداری وجود دارد.اما بین سبک های تفکر بر حسب جنسیت و سابقه ی خدمت تفاوت معنی داری مشاهده نشد(جلایر,۱۳۹۱,ص۴۸).
۲-۹-۳- سن
سومین متغییر سن است. قانونگذارانه معمولا از سنین نوباوگی و پیش دبستانی پرورش می یابد. این ویژگی جهت پرورش خلاقیت به طور نسبتا آزاد و سازمان نایافته در مراحل پیش دبستانی و در محیط خانه انجام می شود. زمانی که کودکان مدرسه را آغاز میکنند, دوره پرورش قانونگذارای به شدت محدود می شود. از کودکان انتظار می رود که خود را با ارزشهای شکل گرفته در مدرسه هماهنگ کنند. دوران انتخاب موقعیت پیش دبستانی که در آن کودک انتخاب می کرد که چه کاری را چطور انجام دهد, به سر می آید. بعضی وقت ها میگوییم که کودکان در مدارس خلاقیت خود را از دست می دهند. در واقع آنچه آنها از دست می دهند سبک تفکری است که عملکرد خلاق را به وجود می آورد برای مثال مقالات ارائه شده و طرح های پیشنهادی از سوی محققان سالهای آخر مانند طرح های افرادی که در سال اول هستند به یک شیوه بررسی نمی شوند.
در واقع تفاوتها مربوط به شایستگی افراد نیست بلکه مستقیما به موارد مختلفی مربوط می شود که در شغل مورد نظر مورد توجه قرار می گیرد.ولی رفته رفته ممکن است در کوتاه مدت, متفاوت باشد برای مثال کاری که دارای قانونمندی و آزادی زیادی است, در بدو امر ممکن است مورد پذیرش افراد قرار نگیرد. ولی رفته رفته ممکن است تبدیل به شغلی شود که ماهیت آن تغییر کرده و بیشترین پاداشها را دریافت می کند (استرنبرگ,۱۳۸۰, ص۱۵۲-۱۵۴).
۲-۹-۴- سبک های تفکر والدین
چهارمین متغییر سبک های تفکر والدین است آنچه مورد توجه و تشویق والدین قرار می گیرد, احتمالا در سبک های تفکر فرزندان منعکس می شود. آموزشهای مذهبی بیشتر از طریق والدین به فرزندان ارائه می شود و کمتر خود بچه ها آن را دنبال می کنند والدین می توانند بر رشد شیوه تفکر کودکان موثر باشند. برخی مذاهب با توجه به تجربه جهان امروز سوال کردن و مواجه شدن با مسائل را نسبت به سایر مذاهب تشویق می کنند ( استرنبرگ,۱۳۸۰,صص ۱۵۴و۱۵۵).
خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را به وجود می آورد.کودک در خانواده پندارهای اولیه را فرا می گیرد و از لحاظ ذهنی رشد می یابد, شیوه های سخن گفتن را می آموزد, و سرانجام نگرش هایش شکل میگیرد. بر سبک های تفکر فرزندان اثر گذار باشد(جلایر,۱۳۹۱,ص۳۸).

سرمایه‌های انسانی، اجتماعی و فرهنگی از دیدگاه جامعه‌شناسی (دیفن باخ، ۲۰۰۶،۲۰).
برخی از این جریان‌ها کوشیده‌اند تا منابع نامشهود را با بالاترین دقت ممکن تعریف کنند (برای مثال در حسابداری مالی و مدیریت عملکرد). سایر دیدگاه‌ها نیز یا تعریفی کلی از منابع نامشهود ارائه داده‌اند (مانند مدیریت دانش) و یا اصولاً تعریف مشخصی ندارند (دیدگاه منبع-محور). این دیدگاه‌ها اکثراً به برخی جنبه­ های محدود از سرمایه‌های نامشهود تکیه دارند و تاکنون مدل جامعی که مورد توافق و استفاده اکثر محققین در این زمینه قرار گرفته باشد، ارائه نشده‌است (دیفن باخ، ۲۰۰۶).

گاردنر و آبرامسون(۲۰۰۲، به نقل از وایت، ۲۰۰۷) معتقدند که اهمیت نیروی انسانی تحت تاثیر جریان­های بنیادی زیر در اقتصاد جهان افزایش یافته‌است:
تغییر مشخصه­های جمعیتی در نیروی کار به نحوی که نیروی کار متنوع­تر و مسئولیت ­ها پیچیده­تر شده ­اند.
محدودیت­های مالی و بودجه­ای سازمان‌ها که آنها را مجبور به افزایش بهره­وری نیروی انسانی برای کاهش هزینه­ های تولید می­ کند.
فشار تقاضا در بازار که سازمان‌ها را وادار به جذب نیرو­های شایسته­تر برای پاسخگویی به این تقاضا می­نماید.
پیچیده­تر شدن فناوری­های به کار رفته در سازمان‌ها.
اکنون سرمایه‌های فکری به‌عنوان مهم‌ترین منابع تولید ثروت در سازمان‌ها شناخته می‌شوند (کارپ، ۲۰۰۳). این مساله ناشی از دشواری ایجاد مزیت رقابتی از طریق منابع سنتی ملموس در عصر حاضر است. اما آن ویژگی عصر حاضر که این دشواری را ناشی می‌شود، دانش‌محور بودن اقتصاد و کسب و کار است (کارپ، ۲۰۰۳). کارپ سرمایه‌های اجتماعی را به‌عنوان بستری برای ایجاد و توسعه سرمایه‌های فکری می‌داند و معتقد است به‌عنوان یک پیشتاز، ابتدا بایستی سرمایه‌های اجتماعی را توسعه داد.
کارپ (۲۰۰۳) به نقل از استوارت (۱۹۹۷) اولین شواهد مربوط به موضوع را مطالعات یک سوئدی به نام وسترمن معرفی می‌کند. وسترمن به دنبال پاسخ این سؤال بود که چرا کارخانه‌های سرامیک‌سازی و کشتی‌سازی کشورش تنها به اندازه نصف کارخانه‌های مشابه در آلمان و انگلیس بهره‌وری دارند. او دریافت که سرمایه‌های ثابت این کارخانه‌ها تفاوتی با هم ندارند. اما افرادی که آنها را به کار می‌گیرند و میزان هوش و استعدادشان متفاوت است.
کارپ (۲۰۰۳) همچنین روند تغییر معیارهای سنجش میزان فعال بودن اقتصادها را در سه قرن مختلف شرح می‌دهد. در اواخر قرن ۱۹ این معیار میزان استفاده از مواد اولیه (زغال‌سنگ، فولاد و غیره) بوده‌است. در اواسط قرن بیستم، این معیار به میزان استفاده از انرژی تغییر می‌یابد. اکنون میزان استفاده از قدرت ذهن بشر جایگزین معیارهای قبلی شده‌است. کارپ (۲۰۰۳) به نقل از دراکر (۱۹۹۲) بیان می‌کند که میزان متوسط نیروی کار مورد نیاز برای تولید یک واحد اضافه از سال ۱۹۰۰ به‌طور متوسط سالیانه یک درصد کاهش یافته‌است. پس از جنگ جهانی دوم، میزان مواد اولیه برای تولید GDP یک کشور در بخش تولید به همین میزان کاهش یافته‌است.
کارپ (۲۰۰۳) به نقل از لو (۲۰۰۱) دارایی‌های فیزیکی، انسانی و مالی سازمان را “دارایی‌های رقیب^[۱۳]” می‌نامد. به این مفهوم که برای استفاده از این دارایی‌ها، میان مصارف مختلف نوعی رقابت وجود دارد. چرا که ماهیتاً از مقدار این دارایی‌ها با بهره گرفتن از آنها کاسته می‌شود. این در حالی است که دارایی‌ها یا سرمایه‌های فکری این گونه نیستند. سرمایه ­های فکری حین و پس از مصرف نه تنها کاهش نمی­یابند، بلکه ممکن است بیشتر هم بشوند (دیفن باخ، ۲۰۰۶). به عبارت دیگر هزینه فرصت^[۱۴] استفاده از این گونه سرمایه‌ها صفر یا نزدیک به ناچیز است (کارپ، ۲۰۰۳).
سرمایه‌های فکری از زمان پیدایش سازمان‌ها وجود داشته و بشر نیز از آنها استفاده کرده‌است. تنها در سال‌های اخیر توجه بیشتری معطوف آنها گردیده‌است. کارپ (۲۰۰۳) دو جریان اصلی را در تاکید بیشتر محافل آکادمیک و کسب و کار بر مقوله دارایی‌های فکری موثر می‌داند:
افزایش شدت رقابت در صنایع مختلف؛
پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات که موجب ظهور مدل‌های کسب و کار جدید، گونه‌های جدید سازمانی و انواع تازه زنجیره‌های ارزش شده‌است.
کارپ معتقد است این روندها دانش را به مهم‌ترین صلاح رقابتی سازمان تبدیل کرده‌است. کارپ (۲۰۰۳) به نقل از گس (۱۹۹۷) بیان می­ کند که ظرفیت یادگیری یک سازمان را شاید بتوان تنها مزیت رقابتی پایدار آن فرض نمود.
هر سازمانی برای پاسخگویی به نیازها و انتظارات ذینفعانش از برخی منابع و دارایی­ ها استفاده می­ کند. خروجی هر سازمان در این فرایند کلان در قالب اعداد و ارقام ثبت می­ شود. به همین ترتیب حسابداری سنتی میزان منابع صرف شده را نیز در قالب هزینه­ های سازمان در نظر می­گیرد. در شرایطی که همه چیز اعم از ورودی­ ها و خروجی­های سازمان ملموس یا مشهود^[۱۵] باشند، این روش دچار مشکل خاصی نمی­ شود. طی چند دهه اخیر، محوریت اقتصاد در دنیا تغییر ماهیت داده‌است و به تدریج از تولید و دارایی­ های ملموس به خدمات، دانش و اطلاعات تغییر یافته‌است (وایت، ۲۰۰۷،۷۷).
۲-۱-۵ طبقه‌بندی سرمایه فکری
طبقه‌بندی سرمایه‌های فکری، مانند تعاریفی که از آن ارائه شده، از تنوع زیادی برخوردار است. یکی از تاثیرگذارترین این طبقه‌بندی‌ها توسط ادوینسون (۱۹۹۷، به نقل از کافمن و اشنایدر، ۲۰۰۴) ارائه شده‌است
که سرمایه ­های فکری را به سرمایه‌های انسانی و سرمایه‌های ساختاری تقسیم می‌کند. در طبقه‌بندی‌ دیگری، سه دیدگاه در تقسیم بندی سرمایه فکری مورد توجه قرار گرفته است (جدول شماره ۲-۴).
جدول شماره ۲-۴: مروری بر دیدگاه‌های تقسیم بندی سرمایه فکری(رمضان ، مجید ،۱۳۹۰،۲۰)

مکانیزم های مؤثری در جهت شناسایی و ارجاع دادن مشکلات یادگیری وجود داشته باشد.
افراد شغل آتی شان را ابتدا در درون سازمان جستجو نمایند.
چگونه می توان یک جو مربی گری را ایجاد نمود؟
با اطمینان یافتن از اینکه مربیان مهارت های اصلی مربی گری را دارا هستند.
با مجهز ساختن تمامی کارکنان با مهارت ها.
با ارائه یک برنامه مهارت های مربی گری پیشرفته برای مدیران و کارکنان منابع انسانی.

با فراهم آوردن فرصت هایی در جهت مرور فعالیت های مربی گری خوب.
با شناسایی مشکلات فرهنگی و سیستمی نسبت به رفتارهای توسعه ای.
متخصصان منابع انسانی می توانند از طریق نگرش سنجی از کارکنان مطلع شوند که تا چه میزان سازمان از فعالیت های مربی گری به شیوه های مختلف حمایت بعمل می آورد. بطور کلی ایجاد یک جو مربی گری شامل اجرا و پیاده سازی یک برنامه توسعه سازمانی بلندمدت و استراتژیک است (کلوتربوک ،۲۰۰۴).
فرهنگ مربی گری
یکی از شرایط مهمی که صاحبنظران متعددی به آن اشاره کرده اند، فرهنگ مربی گری است(هانت ۲۰۰۰)،( انیس ایت ال ۲۰۰۰)، (کلوربوک و میگینسون ۲۰۰۶). یک جو مطمئن در صورتیکه می تواند استقرار یابد که یک فرهنگ مربی گری قوی موجود باشد. از این رو ضرورت دارد که مربی با بازارهایی همچون: اعتماد، احترام متقابل، احساسی از هدف مشترک، صداقت، صراحت و امانت داری کار کند. یک فرهنگ مربی گری جایی است که مربی گری در آن سبک غالب مدیریت و کار کردن با یکدیگر است و جایی که تعهد به ارتقای سازمان به موازات تعهد به ارتقای افراد تعبیه شده است(کلوتربوک و میگنسون ،۲۰۰۶) . بعبارت دیگر، یک فرهنگ مربی گری جایی است که بسیاری از افراد در محیط کار بصورتی غریزی در ارتباط با یکدیگر تحت روش مربی گری قرار می گیرند، آن ها عمیقاً به یکدیگر گوش می دهند و یکدیگر را درک می کنند، اقداماتی مرتبط و واقعی برای پیشرفت در اولویت های فعلی ایجاد می کنند و در یک زمان یاد می گیرند(ام سی نمارا، (۲۰۱۲ ).
اساساً یک فرهنگ مربی گری، یک مدل توسعه سازمانی است و ساختاری را فراهم می آورد که چگونه اعضای سازمان ها می توانند بهترین تعامل را با محیط کارشان داشته باشند و چگونه بهترین نتایج بدست می آید و ارزیابی می شود. فرهنگ سازمای ثبات و پایداری را برای تمام تعاملات درون گروهی فراهم می‌آورد. فرهنگ سازمانی بعنوان مکانیزمی خدمت می کند که پارامترهای قابل قبول رفتار را تعریف می‌کند. معرفی کردن شایستگی های مربی گری، استراتژی بسیار قدرتمندی برای ایجاد یک فرهنگ محیط کاری سازگار است که به فرایند مستمر یادگیر و بهسازی متعهد است. شرکت هایی که یک فرهنگ مربی‌گری ایجاد کرده اند، کاهش قابل ملاحظه تغییر و جابجایی کارکنان، افزایش بهره وری، شادمانی و رضایت بیش‌تر در کار را گزارش کرده اند(زوس و اسکیفینگتون ،۲۰۰۳ ).
طبق نظر کلاترباک و مگینسون (۲۰۰۶) سازمان ها قادرند با دنبال کردن موارد زیر، یک فرهنگ مربی گری ایجاد نمایند:
مزایایی که یک فرهنگ مربی گری به ارمغان خواهد آورد را تشخیص دهند.
اطمینان یابند که مربی گری با فرآیندها، استراتژی ها و گرایشات کسب و کار در ارتباط است.
مربی گری بایستی تشخیص داده شده و تشویق شود.
این امر روشن و واضح است که ایجاد یک فرهنگ مطمئن در درون یک فرهنگ مربی گری به موفقیت فرایند مربی گری کمک می کند. زمانی که می گویی یک شرکت یا سازمان دارای فرهنگ مربی گری است که همه اعضا و کارکنان آن شرکت بدون ترس و واهمه و بدون محدودیتت ناشی از ارتباط رئیس و مرئوسی در مورد بهبود روابط کاری و عملکرد فردی و سازمانی وارد مکالمات محترمانه مربی گری می شوند. همه یاد گرفته اند که برای بازخورد دادن و بازخورد گرفتن ارزش قائل شوند و آن را به طریق مؤثر و به عنوان ابزار قدرتمند یادگیری برای توسعه شخصی و حرفه ای، افزایش اعتماد بین یکدیگر، بهبود مستمر عملکرد و افزایش رضایت مشتری بکار برند(میگینسون و کلوتربوک ،۲۰۰۶).
تام کرین^[۱۲۱] هفت ویژگی سازمانی را که حامی مربی گری است، ذکر کرده است که به شرح زیر می باشد:

1. 1. رهبران الگوهای نقش مثبتی هستند.فرهنگ سازمانی نشأت گرفته از باورهای رهبران ارشد سازمان‌هاست. آن ها نوع گفتار، رفتار، آنچه که درست است و آنچه که نادرست است و آنچه که پذیرفتنی است و آنچه که غیرقابل قبول است را تعیین می کنند. زمانی که رهبران در بکارگیری فنون مربی گری حاذق و ماهر می گردند سبک رهبری خود را از رئیس کارکنان بودن به مربی کارکنان بودن تغییر می‌دهند. مربی‌گری بکارگیری رهبری است و این امر مستلزم بکارگیری بهترین چیزهایی است که در مورد رهبری می‌دانیم. رهبرانی که مهارت های مربی گری را بدست می آورند گفتگوهای قوی را می آموزند که مربی را به سوی تغییر سازنده و مبتنی بر اقدام رهنمون می سازند.

1. 1. هر فردی به بازخورد مشتری توجه دارد.اکثر سازمان های پیشرفته شبکه ها و کانال های بازخوردی دارند که اطلاعات را از افراد جمع آوری می کند. این یک مسأله جدیدی نیست. با این حال در یک فرهنگ مربی گری، تأکید زیادی بر گسترش دادن و توسعه دادن شبکه های بازخوردی و تبدیل کردن آن ها به شیوه ای بطور کاملاً مؤثر و قابل کاربرد باشد، وجود دارد. در یک فرهنگ مربی گری همه افراد مسئولند که بطور فعال از مشتری بازخودر دریافت کنند، آن ها را درک کنند و نسبت به بازخورد آن ها حالت تدافعی نگیرند.

1. 1. مربی گری در تمام جهات وجود دارد: عمودی و افقی. در یک فرهنگ مربی گری، مربی گری در تمام جهات توسط همه افراد جریان دارد و یک شبکه ارتباطی در سازمان ایجاد می کند که شامل ارتباطات وسیعی میان افراد بخش های مشابه، دیگر بخش ها، میان گروه ها و در بالا و پایین سلسله مراتب سازمانی می باشد. تنها عامل اصلی در این ارتباطات مربی گری، استقرار ارتباطات مربی گری صریح و روشن است.

1. 1. گروه ها با انرژی و برانگیخته می شوند.در صورتیکه تیم ها فرایند مربی گری را بیاموزند، روابطی مبتنی بر اعتماد و برابری ایجاد می گردد که ارتباطات سنتی رئیس و مرئوسی را از میان می برد و کارکنان را به سوی یک ارتباط مبتنی بر همکاری و مشارکت میان مربی و کارآموز رهنمون می سازد. در فرهنگ‌های دارای عملکرد عالی، افراد احساس می کنند که بخشی از یک کل بزرگ هستند و این امر ارتباطاتی که میان اعضا در جهت کار کردن در کنار یکدیگر بوجود می آید را ارتقا می بخشد. تیم ها بر ایجاد ارتباط و اعتماد بالا تمرکز می کنند. اعتماد بطور مستقیم توانایی کار کردن با همدیگر را به گونه ای مؤثرتر و کارآمدتر تقویت می کند که این امر منجر به عملکرد عالی می گردد. ارتباطاتی که در یک فرهنگ مربی گری میان تیم ها بوجود می آید، می تواند به عنوان یک ویژگی، یعنی تعهد سطح بالا، در راستای موفقیت هم تیمی ها نگریسته شود (کرانه، ۲۰۰۵ ).

۵٫یادگیری اتفاق می افتد، تصمیمات مؤثری اتخاذ می شود و تغییر با سرعت ایجاد می شود. مربی‌گری به یادگیری فردی و تیمی را از طریق جذب و بکارگیری دروس فراگرفته شده، سرعت می بخشد. تیم ها دائماً با بهره گیری از فنون مرور بعد از اقدام و عمل، به مستندسازی دروس آموخته شده می پردازد. افراد دانش و اطلاعات شان را با دیگران به اشتراک می گذارند و افراد از شکست هایشان می آموزند. در یک فرهنگ مربی گری، شرکت دادن فردی که تحت تأثیر تغییر قرار می گیرد در فرایند تصمیم گیری امری بدیهی و روشن است. مربی گری عمل درگیر کردن افراد در فرآیندی است که در آن افراد نظرات و باورهای خود را بدون هیچ گونه ترس و اضطرابی به اشتراک می گذارند.

6. 6. نظام های آموزش منابع انسانی کاملاً هماهنگ و سازگار با مربی گری هستند.نظام ها یا سیستم‌های منابع انسانی شامل استعدادیابی، آموزش های بدو استخدام، آموزش، ارزیابی عملکرد و برنامه‌های پاداش و جبران خدمت است. مربی گری باید کاملاً با این سیستم ها همسو و سازگار گردد. اکثر سازمان های امروزی ارزش های سازمانی خود را بصورت بیانیه ای اعلام کرده اند. سازمانی که دارای فرهنگ مربی گری است فعالانه پیرو ارزش های خودش است و از آن به عنوان یک راهنما در تصمیم گیری های کسب و کار استفاده می کند.فرهنگ های مربی گری از بازخورد های ۳۶۰ درجه جهت جمع آوری بازخورد از افراد استفاده می کنند. تمامی اعضای سازمانی برنامه توسعه شخصی دارند که بطور سالانه مورد بازنگری قرار می گیرد. این برنامه ها بطور جدی دنبال می شود و بر اثربخشی افراد و گروه ها تأثیر می گذارد. شرح مشاغل سازمان نیز شرحی از مهارت های مربی گری است که جهت موفقیت در شغل ضروری است. از افراد انتظار می رود که خودشان را یک کاربر فنون مربی گری بدانند و بطور مستمر در یادگیری درگیر باشند.

۷٫سازمان یک عمل و زبان مشترک برای مربی گری دارد. در سازمانی که دارای فرهنگ مربی گری است، مکالمات مربی گری به آسانی و سادگی میان افراد جریان می یابد. ارشدیت از میان می رود. افراد می‌توانند براحتی و بدون وجود هیچ مانعی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و بطور مؤثر به انتقال پیام بپردازند (همان منبع).
فواید ایجاد یک فرهنگ مربی گری:
ارتباط در محل کار شکل دوستانه تر و قابل اعتمادتری به خود می گیرد.
دعوا کاهش پیدا می کند و محیط کاری سالم تر و بانشاط تر می شود.
افراد بیشتر خودآگاه و خودمحور می شوند و وابستگی آن ها کمتر و استقلال شان بیشتر می شود.
خودآگاهی افزایش پیدا می کند و مهارت های فردی توسعه پیدا می کند و ارزش مند می شود.
رفتارهای جدید ظهور می کنند که رهبری و کارگروهی را ارتقا می بخشد.
مهارت ها و قابلیت های جدیدی آموخته و تمرین می شود.
تعهد به یادگیری، آموزش و توسعه افزایش پیدا می کند.
آموزش بخشی جداناپذیر از کار است نه یک بخش مجزا کنار کار.
روابط ارتقا یافته با فرد نتیجه انگیزه و اشتیاق دوباره به کار است.
در نتیجه مربی گری، افراد به حرف هم بیشتر گوش داده و فروش بالا می رود.
مسئولین اجرایی و دیگر کارکنان تمام وجود خود را در کار می گذارند و کارآیی آن ها مسلماً بالا می رود.
نیروی حافظه کارکنان به طرز چشم گیری افزایش پیدا می کند (ناصر، ۱۳۸۶).
سازمان بایستی به منظور ایجاد یک فرهنگ مربی گری، در طی فرایند مربی گری نقش فعالی را داشته باشد و حمایت های لازم را جهت موفقیت برنامه های مربی گری فراهم آورد (زوس و اسکیفینگتون، ۲۰۰۳ ).

3. شرایط و ویژگی های مربی

کیفیت خدمات
تصویر ذهنی از بانک
شکل 2-45-مدل مفهومی تحقیق انجام شده توسط طالقانی و صدرائی(1389)
وفاداری
بیابانی و اسعدی(1389) در تحقیق خود به بررسی نقش رضایت در گرایشات رفتاری مشتریان پرداختند. برای سنجش گرایشات رفتاری مشتریان، عواملی مانند تبلیغات دهان به دهان، قصد خرید، حساسیت به قیمت و رفتار شکایت آمیز را در نظر گرفته و در مدل خود با بهره گرفتن از پنج شاخص اصلی کیفیت خدمت، همدلی، وضعیت ظاهری و امکانات، تضمین خدمات و قابلیت اعتماد به اندازه گیری رضایت مشتری می پردازند. مدل ارائه شده توسط آنان در شکل شماره2-46آمده است. نتایج تحقیق آنان حاکی از وجود رابطه معنی دار میان رضایت مشتری و تمایلات رفتاری مشتریان، و همچنین 5 شاخص مطرح شده و تمایلات رفتاری می باشد.

رضایت مشتری
گرایشات رفتاری
شکل 2-46-مدل مفهومی تحقیق انجام شده توسط بیابانی و اسعدی(1389)
چایپاکدی و وتپارسیت^[334](2009)در تحقیق خود به بررسی رابطه میان کیفیت خدمات، رضایت مشتری، ارزش ادراک شده و تمایلات رفتاری در صنعت توریسم کشور تایلند پرداختند. آنان هدف خود را از انجام این تحقیق بررسی ادراک توریست های کشور تایلند از کیفیت خدمات و همچنین بررسی اهمیت نسبی ابعاد کیفیت خدمات برروی رضایت، ارزش ادراک شده و تمایلات رفتاری آنان عنوان
می کنند. آنان در تحقیق خود ابعاد سروکوال شامل عوامل محسوس، قابلیت اعتماد، پاسخگویی، امنیت و همدردی، را به عنوان ابعاد کیفیت خدمات در نظر گرفته و چنین نتیجه گیری
می کنند که همه ابعاد رابطه مثبت و مستقیم با رضایت مشتری داشته و ابعاد عوامل محسوس، پاسخگویی و قابلیت اعتماد بیشترین نقش را در تمایلات رفتاری مشتری بازی می کنند. همچنین تحقیق آنان وجود رابطه مثبت میان کیفیت خدمات و ارزش ادراک شده مشتری را به اثبات رساند. از میان ابعاد ارزش، قیمت نقش بسیار مهمی را بر رضایت مشتریان داشته و همچنین کیفیت ارائه شده در برابر قیمت که از ابعاد ارزش ادراک شده مشتری می باشد، سهم بسیار مهمی را بر تمایلات رفتاری مشتری بازی می کند. مدل ارائه شده توسط آنان به شرح زیر است.
تمایلات رفتاری
رضایت
ارزش ادراک شده
کیفیت خدمات
عوامل محسوس
قابلیت اعتماد
پاسخگویی
امنیت
همدردی
شکل 2-47-مدل مفهومی تحقیق انجام شده توسط چایپاکدی و وتپارسیت (2009)
علی پور، گیلانیا و محمدی(2012) در تحقیق خود به بررسی عوامل موثر بر تبلیغات دهان به دهان مثبت از سوی مشتریان در صنعت بانکداری ایران پرداختند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که تصویر شرکت، کیفیت ادراک شده، انتظارات مشتریان، بازاریابی رابطه مند، ارزش ادراک شده، رضایت و وفاداری همگی عواملی موثر بر تبلیغات دهان به دهان مثبت از سوی مشتری هستند. مدل ارائه شده توسط آنان، در زیر آمده است:
شکل 2-48- مدل مفهومی ارائه شده توسط علی پور، گیلانیا و محمدی(2012)
معروفی و نظری پور(2012) در تحقیق خود به بررسی عوامل موثر بر وفاداری مشتریان در استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی در بانک های ایران پرداختند. آنان 4 متغیر ارزش، کیفیت خدمات، اعتماد و اعتبار را منتغیرهای مستقلی در نظر می گیرند که وفاداری مشتری را تحت تأثیر قرار می دهند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که در مقایسه میان اعتبار با اعتماد، اعتبار اثر بیشتری را بر روی وفاداری دارد. در تنحقیق آنان وجود رابطه میان کیفیت خدمات و ارزش و وفاداری مشتری به اثبات نرسید. آنان بیان می کنند که کیفیت خدمات در انطباق مشتری با فناوری مورد استفاده موثر است اما اثر قابل ملاحظه ای بر حفظ مشتری ندارد. مدل ارائه شده توسط آنان در زیر آمده است:
وفاداری مشتری
اعتبار
اعتماد
کیفیت خدمت
ارزش
شکل 2-49- مدل ارائه شده در تحقیق معروفی و نظری پور(2012)
حقیقی و همکارانش(1391) با در نظر گرفتن کیفیت خدمات، ادراک قیمت، ذهنیت برند و ارزش به عنوان ابعاد تاکتیک های بازاریابی رابطه ای، اثر این عوامل را بر روی کیفیت ارتباط( اعتماد و رضایت مشتریان) که به نوبه خود منجر به افزایش وفاداری مشتریان می شود، میان مشترکان اپراتور تلفن همراه ایرانسل بررسی می کنند. از نظر آنان تاكتيك هاي بازاريابي رابطه اي به عنوان بازوان اجرايي بازاريابي رابطه اي موجب حفظ مشتريان موجود شده و در طي يك كيفيت بالاي ارتباطي، اعتماد و رضايتآن ها را جلب و در نتيجه موجب وفاداري آن ها مي گردد. مشتريان وفادار با وجود عوامل محيطي و تبليغات رقبا اقدام به خريد مجدد مي كنند و در حقيقت سودآوري شركت را در بازار متلاطم امروزي تامين و تضمين مي نمايند. در تحقیق آنان وجود رابطه مثبت میان کیفیت خدمت و رضایت، قیمت درک شده و رضایت، کیفیت خدمات و اعتماد، ارزش پیشنهادی و اعتماد مشتریان و همچنین رضایت مشتریان و وفاداری آنان به اثبات رسید. مدل ارائه شده توسط آنان در ادامه آمده است:
کیفیت ارتباط
وفاداری مشتریان
رضایت مشتریان
اعتماد مشتریان
ارزش پیشنهادی
ذهنیت برند
ادراک قیمت
کیفیت خدمات
شکل 2-50-مدل ارئه شده در تحقیق حقیقی و همکاران(1391)
تاکتیک های باززاریابی
رابطه ای
شیرازی، لرستانی و کریمی^[335](2012) در تحقیق خود به بررسی اثر هویت برند بر وفاداری مشتریان
می پردازند و در این بررسی دیدگاه هویت اجتماعی برند^[336] را در نظر می گیرند. آنان بیان می کنند که چالش اصلی در مدیریت برند این است که چگونه رابطه ای میان برند و وفاداری مشتریان برقرار شود و در مدل خود رابطه میان هویت برند^[337] و شناسایی برند^[338]را از طریق ارزش ادراک شده، رضایت مشتری و اعتماد بر روی وفاداری مشتریان مورد بررسی قرار می دهند. و چنین نتیجه می گیرند که هم هویت برند و هم شناسایی برند از طریق ارزش ادراک شده، اعتماد و رضایت اثر غیرمستقیم بر روی وفاداری مشتریان دارند. مدل ارائه شده توسط آنان در ادامه آمده است:
اعتماد
شناسایی برند
اثر غیر مستقیم
اثر مستقیم
هویت برند
وفاداری به برند

پدیده های جغرافیایی در انطباق بر زمان ، تحول و ماندگاری یکسانی ندارند ، و چنین استدلال می شود که یک پدیده مشخص ممکن است نسبت به پدیده مشخص دیگر ماندگارتر باشد .بنابراین تفاوتهایی که پدیده ها در ماندگاری دارند جغرافیدانان را وادار می کند تا به ماهیت علّی آنها بپردازند و مثلاً در جغرافیای شهری ، شهر و روستا به عنوان پدیده های جغرافیایی تلقی می شوند ، مطالعه تطبیقی روستا با روستا ، شهر با شهر و روستا با شهر و علل فروپاشی یکی بر دیگری در طول زمان (بخصوص زمان درجه بندی شده ((گذشته – حال – آینده )) می تواند مثال خوبی برای این موضوع باشد .

ج) تنوع پدیده های جغرافیایی (طبیعی ،انسانی)زمان را برای جغرافیدانان بسیار متنوع می کند به گونه ای که نه تنها مشمول زمان مورد نظر فیزیکدانان و تا حدی فلاسفه می شوند که زمان تکاملی و حدوث پدیده ها را مورد نظر داشتند بلکه از زمان سنجی اقتصاد دانان – جامعه شناسان و حتی هنرمندان نیز در تبیین جغرافیایی پدیده های انسانی بهره می برند .
بنابر این زمان مندی ^[۸]همه پدیده های جغرافیایی ، ماندگاری تحول غیر یکنواخت پدیده ها و تنوع پدیده های جغرافیایی زمینه فلسفی اساسی برای بروز مفهوم زمان در دانش جغرافیا است (مقیمی : ۱۳۸۰،۳۳۳).
۲-۱-۱-۹) زمان در سیاست ^[۹]
در سیاست ، زمان به گونه دیگری است و به قولی زمان حاکمان با محکومان به امور یکسان نیست . در اینجا منظور چهره تحولی حاکمیت و حکومت است . حاکمان در طلب تداوم حکومت خود در طول زمان بیشتری و یا محکومان در جستجوی دگرگونی در طول زمان کمتری هستند . افزایش نقش انحصاری دولت ها در سیاست های داخلی و خارجی ،فرسودگی ،فروپاشی و یا تقویت حاکمیت کشورها بر حوزه های جغرافیایی ، افزایش و یا کاهش عوامل تعارضی و یا صلح آمیز دولت ها و حساسیت دولت ها به تغییرات یکدیگر (مثل ایران و افغانستان – ایران و عراق)و…. مسائلی هستند که در قلمرو زمان و سیاست ، زمان سنجی و تحلیل می شوند (مقیمی : ۱۳۸۰،۳۴۰).
۲-۲)مقدمه
در هزاره سوم آهنگ جهانی شدن سریع تر از گذشته در مسیر ادغام سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی دنیا در حرکت است و دولت ها برای تقویت قدرت چانه زنی سیاسی ، رقابت پذیری اقتصادی های ملی خود و برای در امان نگهداشتن خود از چالش هایی که جهانی شدن برای آنهادر پی دارد ، گروه بندی های منطقه ای را در دستور کار خود قرار دادند . از آنجا که کشورهای جهان به تنهایی همه عوامل تولید را در اختیار ندارند ، بنابر این آن ها به منظور دستیابی به آرمان هایی که بدون مساعدت جمعی امکان پذیر نیست ، تلاش می کنند با تشکیل سازمان های اقتصادی – سیاسی منطقه ای موجب رونق اقتصادی و تامین امنیت خود در یک منطقه جغرافیایی شوند .
بدون شک یکی از مهمترین آثار تحول ساختاری در ربع آخر قرن بیستم پدیده جهانی شدن اقتصاد است ، که ایجاد وابستگی متقابل اقتصادی را به همراه داشته است . بسیاری از کشورها که زیر ساخت های لازم را برای ورود به این عرصه ندارند ممکن است با مشکل زیادی مواجه شوند . در واقع ، ترس این کشورها این است که مبادا در این عرصه در حاشیه قرار گیرند و به یک کشور پیرامونی تبدیل شوند . بنابر این ،فرایند جهانی شدن برای بسیاری از کشورها نگرانی های زیادی را به وجود آورده که گاه موجودیت آن ها را به خطر می اندازد و مواجهه با تهدیدهای جهانی شدن (اقتصادی،سیاسی-امنیتی و غیره)به یک معضل برای آن ها تبدیل شده است . بسیاری از اندیشمندان روی آوردن کشورها به همگرایی منطقه ای را عاملی برای فرار از این تهدیدها می دانند .منطقه گرایی و جهانی شدن دو فرایندی اند که یکدیگر را تقویت میکنند . در عصر جهانی شدن ،منطقه گرایی در میان کشورهای در حال توسعه می تواند راهکاری به منظور جلوگیری از حاشیه ای شدن باشد . منطقه ای گرایی برای کشورها می تواند راهکاری برای فرار از چالش های جهانی شدن باشد . تا زمانی که یک نظام جهانی کامل و نهایی به جریان افتد ، منطقه گرایی از بسیاری از جنبه های به منزله نقشی سازنده و مکمل برای نظام بین الملل عمل می کند . در واقع ، منطقه گرایی نوین به دولت ها این امکان را می دهد تا دامنه کنترل خود را بر فرایند جهانی شدن اقتصادی افزایش دهند . منطقه گرایی برای ارتقای همکاری منطقه ایی و تلاش برای موقعیتی سودآور در دنیای جهانی شدن بسیار مفید و موثر است .
۲-۲-۱) مفهوم منطقه^[۱۰]
واژه‌ منطقه توسط اندیشمندان مختلف به صورتهای مختلف تعریف شده است. در فرهنگ آکسفورد^[۱۱] منطقه، محدوده‌ای جغرافیایی است که دارای بافتی مستقل از نظر شرایط اقلیمی می‌باشد.
بری بوزان^[۱۲]، اندیشمند علوم سیاسی منطقه را از دیدگاه امنیتی چنین تعریف می‌کند:
منطقه عبارت است از گروهی از کشورها که نگرانی‌های اولیه امنیتی آنها تا آن اندازه به هم نزدیک است که امنیت ملی هر کدام، امنیت ملی دیگری محسوب می‌شود. ( بری بوزان: ۱۹۹۱، ۳۸)
از دیدگاه کانتوری^[۱۳] و اشپیگل ^[۱۴] منطقه حوزه‌ای از کره خاکی است که در برگیرنده شماری از کشورهای نزدیک به هم از نظر جغرافیایی است به گونه‌ای که آن کشورها در سیاست خارجی خود روابط متقابل را برقرار سازند.
پیترهاگت ^[۱۵] در رابطه با مناطق اظهار می‌دارد: منطقه عبارت است از اتحاد گروهی از کشورها با مقاصد مشترک اقتصادی، سیاسی و دفاعی که ممکن است از لحاظ جغرافیایی پیوسته باشند یا فاقد پیوستگی ( هاگت: ۱۳۷۵، ۴۱۶)
منطقه در فرهنگ علوم سیاسی، شامل چند کشور است که به سبب پیوندهای جغرافیایی یا منافع مشترک با هم ارتباط دارند.( فرهنگ علوم سیاسی: ۱۳۷۵، ۱۳۲)
سائول بی‌کوهن^[۱۶] نیز معتقد است محیط از نظر استراتژیک یکپارچه نیست بلکه دنیایی اساساً از هم گسیخته و تقسیم شده به چند منطقه جدا از هم است وی جهان را به مناطق ژئواستراتژیک و مناطق ژئوپلییتک تقسیم می‌کند که مناطق ژئوپلییتک بخش‌های جغرافیایی کوچکتر و داخل مناطق ژئواستراتژیک می‌باشند( مجتهد زاده: ۱۳۸۱، ۱۹۸)
دکتر پیروز مجتهد زاده در رابطه با منطقه می‌نویسد: واژه یا اصطلاح منطقه در جغرافیای سیاسی به گونه‌ای تصادفی استفاده نمی‌شود و به یک فضای جغرافیایی که از یک سلسه پدیده‌های مشابه و عوامل پیوند دهنده اجزای تشکیل دهنده آن محیط برخوردار باشد، هم از نظر فیزیکی و هم از دید محیط انسانی، منطقه گفته می‌شود. که از نظر محیط فیزیکی یک منطقه باید محیط یکپارچه‌ای باشد، یا دست کم دارای ویژگی‌های جغرافیایی و استراتژیک مشابهی باشد.( مجتهد زاده: ۱۳۸۱، ۱۹۵)
۲-۲-۲) منطقه گرایی
نظریه پردازان مختلف هم گرایی منطقه ای ،هم گرایی را به مثابه یک وضعیت خاص سیاسی یا فرآیندی برای ارتقای وفاداری به سطحی بالاتر از سطح ملی تعریف می کنند . کانتوری و اشپیگل بر اساس مطالعات منطقه ای سعی می کنند با توصیف جامعه سیاسی جدیدی که در سطح منطقه ای تشکیل می شود ، و سپس با نظریه پردازی ، عامل همبستگی را در ایجاد این فرایند موثر معرفی می کنند . علاوه بر کانتوری و اشپیگل که عمدتاً بر همگرایی به منزله یک وضعیت تاکید می کنند.دو دسته از نظریه پردازان کارکردگرا و نو کارکردگرا همگرایی را فرایند تشکل های جدید می دانند . کارکرد گرایان بویژه دیوید میترانی با یکسان فرض کردن حوزه های انسانی و فنی ، عوامل فنی و تکنیکی را متغیر مستقل در ایجاد همگرایی معرفی می کنند. به نظر میترانی نیازهای فنی جوامع و امکاناتی که پاسخگوی آن نیازهاست ، قدرت لازم را برای ایجاد همگرایی منطقه ای دارد . در تکمیل این دیدگاه ، نوکارکردگرایان بویژه هاس و اشمیتر با قائل شدن به نقش مهمی برای عامل اراده انسانی ، همگرایی را نتیجه اراده سیاسی برای فائق آمدن بر الزامات ناشی از نیازها و پیچیدگی های فنی می دانند . هاس با بهره گیری از مفهوم تسری معتقد است که همکاری در یک بخش ، کشورها را به تدریج به همکاری در سایر بخش ها نیز سوق می دهد ، و این امر عامل مهمی در تقویت همگرایی منطقه ای به شمار می رود .(سیف زاده :۱۳۶۹،۳۸۹) در دیدگاه این دسته از متفکران ، عامل اراده و عزم سیاسی یکی از متغیرهای مستقل مهم در پیدایش همگرایی منطقه ای است .
ارنست‌ هاس^[۱۷] پایه‌گذار نظریه همگرایی، نظام منطقه‌ای را چنین تعریف می‌کند:
پروسه‌ای که به وسیله‌ی آن رهبران سیاسی چند کشور مختلف متقاعد و راغب می‌شوند که وفاداری، انتظارات و فعالیتهای سیاسی‌شان را به سمت مرکز جدیدی که نمادهایش اختیارات قانونی داشته یا متقاضی اختیارات قانونی‌ و رای اختیارات ملتها و کشورها باشد سوق دهند(سیف‌زاده: ۱۳۶۹، ۱۹۱)
مواد ۵۲-۵۳-۵۴ منشور سازمان ملل نظامهای منطقه‌ای را پذیرفته و از کشورهای مختلف دعوت کرده به منظور ایجاد تامین صلح و امنیت به تشکیل نظامهای منطقه‌ای بپردازند.
بنابراین کشورها برای تامین سعادت و خوشبختی خود ناگزیر از همکاری با یکدیگر و این همکاری جایگزین امپراتوریهای گذشته می‌شود در دوره‌ پس از جنگ، جهان شاهد شکل‌گیری تعداد زیادی از نظامهای منطقه‌ای در بخشهای مختلف بود که برای تامین ثبات سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای و موازنه قدرت بین دو ابرقدرت پس از جنگ سرد ایجاد شده بودند( حافظ‌نیا: ۱۳۸۳،۶۱-۶۰)
۲-۲-۲-۱) منطقه گرایی در تجارت بین الملل
منطقه گرایی به همراه چند جانبه گرایی و یکجانبه گرایی یکی از سه سیستم تجاری بین الملل را تشکیل می دهد . منطقه گرایی معادل کلمه لاتین regionalism است که از لغت regionبه معنای منطقه و پسوند ism که به معنای گرایش و اعتقاد است ، ترکیب شده است . مراد از این اصطلاح در ادبیات روابط بین الملل تشکیلات و اجتماعاتی است که مرکب از حداقل سه واحد سیاسی باشد (کاظمی :۱۳۷۰،۱۰۳)منطقه گرایی به بیان یک احساس و هویت مشترک و به یک ترکیب اهداف به همراه به کارگیری موسسات مربوط می شود . منطقه گرایی یک هویت خاص و یک شکل عمل جمعی را در داخل یک منطقه جغرافیایی بیان می کند . در واقع ، هم کاری متقابل چند دولت واقع در یک حوزه جغرافیایی که دارای اهداف مشترکی باشند ، مبین منطقه گرایی است .
۲-۲-۲-۲) منطقه گرایی و انواع آن
گروه بندی منطقه‌ای گرد هم آمدن شماری از کشورها در مناطق گوناگون جهان برای ایجاد یک نظام ژئوپلیتیک منطقه‌ای است ( مجتهدزاده: ۱۳۸۱،۲۰۴) در این نظام منطقه‌ای مرزهای جغرافیایی- سیاسی بر جای خود استوار بوده و موجودیت‌های کشورهای مستقل عضو این گروه بندیهای منطقه‌ای را از هم جدا نگاه می‌دارد. بدین ترتیب گروه بندی منطقه‌ای شامل گردهم آمدن شماری از ملتهاست برای دست یافتن به درجه‌ای از سیاستهای اقتصادی- ژئوپولتیکی مشترک با حفظ کامل موجودیتهای سیاسی اعضاکه از هم جدا ومستقل هستند.
منطقه گرایی معمولاً به صورت زیر تجلی می یابد .
الف) سیستم های اتحاد نظامی مثل ناتو
ب) اتحادیه های اقتصادی مثل اتحادیه اروپا
ج ) گروه بندی سیاسی از قبیل اتحادیه عرب (امیدی:۱۳۸۸،۲۲-۲۱)
البته می توان به این سه ، سه دسته دیگری را که شامل تمام این گروه بندی های سیاسی ، نظامی،اقتصادی و غیره است را نیز افزود مانند سازمان همکاری شانگهای .
اجماع در حال ظهور این است که ترکیبهای مادی ، فیزیکی و خصوصیات فکری یا فرهنگی موجودیت یک منطقه را تشکیل می دهد . دولت های متعددی که یک منطقه را تشکیل می دهند ، معمولاًدر برخی صفات مشترک هستند از قبیل نهادهای سیاسی ، سطوح توسعه ، فرهنگ ، زبان یا مذهب (Mansfield and Milner:1999,591) منطقه گرایی پروژ ه ایی است که به موجب آن دولت ها اهداف مشترکی را پیگیری می کنند و استراتژی خود را در یک یا چند عرصه در درون منطقه هماهنگ می کنند . در حال حاضر این برداشت وجود دارد که منطقه ای شدن بر تنظیم دسترسی به یک منطقه خاص به منظور حفاظت در برابر جهانی شدن دلالت دارد .
در دهه های گذشته توجه و سطح تحلیل عمدتاً به سطح ملی یا بین المللی معطوف بود . اکنون در هزاره جدید . مطالعات منطقه ای در کانون توجه و اهمیت قرار گرفته است . نمونه این اتحادیه ها و نهادهای منطقه ای عبارتند از آسه‌آن^[۱۸] ،نفتا^[۱۹] ،مرکوسور^[۲۰] ،آپک^[۲۱] وسازمان همکاری شانگهای^[۲۲] اشاره نمود.
۲-۲-۲-۲-۱)منطقه گرایی قدیم^[۲۳]
حمایت از منطقه گرایی بین المللی در دوره میان دو جنگ جهانی اول و دوم هنگامی که دکترین امنیت دسته جمعی تسلط داشت نادر بود ،به استثنای در خور توجه نظام آمریکایی ، گروه های منطقه ای خیلی اندکی در قبل از جنگ جهانی دوم وجود داشته است . آنچه قبل از جنگ جهانی دوم پدیدار شد ،رشد تعدادی از انجمن های عمومی و خصوصی بین المللی از قبیل اتحادیه عمومی پست و انجمن بین المللی بود که این ها صاحب یک دبیر خانه بودند ، و ویژ گیهایی را که بتوان آ نها یک منطقه گرایی نامید نداشتند .
منطقه گرایی پدیده نسبتاً جدید است . که معمولاً همانند یک پروژه طراحی شده دولتی یا دولت – محوری درک شده است که با تجدید سازمان یک فضای منطقه ای خاص در امتداد خطوط سیاسی و اقتصادی تعریف می شود .(Sabic and Bonjinovic: 2006 ,8-9)
۲-۲-۲-۲-۱-۱)منطقه گرایی پس از جنگ سرد
جنگ سرد به شکلی قاطع منطقه گرایی را پس از جنگ جهانی دوم توسعه داد ، که علت آن هم تغییر محیط سیاسی بود و هم عوامل اقتصادی . ایالات متحده طبق سیاست مهار ایجاد یک اتحادیه دفاعی در برابر اتحادیه جماهیر شوروی را تشویق کرده است ، و از لحاظ اقتصادی نیز به ویژه در اروپا ، آزاد سازی اقتصاد جهانی از طریق فرایندهای ادغام اروپا در حال انجام گرفتن بود . با وجود اینکه منشور سازمان ملل منطقه گرایی را به منزله ابزار مهمی در حفظ نظم پس از جنگ جهانی تشویق کرده ، مناطق عمدتاً در شرایط وابسته به جغرافیای سیاسی مورد ملاحظه قرار گرفتند،ودر خدمت رقابت اتحادها درک شده اند ((Vayrynen:2003, 206. البته در این زمان نوکارکردگراها (هاس و لیندبرگ)به منطقه گرایی از زاویه دیگری نگاه می کردند که تنها قاعده استثنا شده قابل توجه در این دوره بود . با وجود این ، الگوی این دوره منطقه گرایی قدیم نامیده می شود .بنا براین منطقه گرایی قدیمی در چهار چوب شرایط دوقطبی دوران جنگ سرد شکل گرفت و از بالا به دست ابر قدرت ها هدایت می شد و هم چنین از نظر اهداف کاملاً منحصر به فرد بود ، یعنی این منطقه گرایی یا امنیتی بود یا اقتصادی ، و یک منظومه چند وجهی را در بر نمی گرفت .
۲-۲-۲-۲-۲)منطقه گرایی نوین^[۲۴]
منطقه گرایی سبز فایل بواسطه اضمحلال جهان دوقطبی ، سقوط هژمونی آمریکا ، بازسازی اقتصاد سیاسی جهانی در سه بلوک اصلی ، فرسایش نظام وستفالیایی دولت – ملت ، رشد وابستگی های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی و فرا ملی گرایی ، جهانی شدن مالیه ، تجارت ، تولید و تکنولوژی ، اهمیت فزاینده موانع غیر تعرفه ای و پایان جهان سوم ، همچنین تاکید بر ارزیابی مجدد نقش دولت در فرایندهای منطقه ای شدن ، تغییر نگرش نسبت به توسعه اقتصادی نئولیبرالی و نظام سیاسی در کشورهای توسعه یافته و ظهور بازیگران مادون ملی (زیر ملی) درک شده است (Sabic and Bonjinovic: 2006 ,22-15)
هتن^[۲۵]منطقه گرایی نوین را فرایندی چند بعدی از هم گرایی منطقه ای در عرصه های اقتصادی ،سیاسی ،اجتماعی و فرهنگی می داند . هتن ابعاد غیر اقتصادی ، سیاسی و امنیتی را وجه تمایز منطقه گرایی نوین از قدیم می داند . در واقع ، به نظر وی منطقه گرایی صرفاً اقتصادی یا سیاسی نیست بلکه ابزاری سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و امنیتی است . وی همچنین هویت منطقه ای ، تجانس سیاسی ، امنیت دسته جمعی و انسجام منطقه ای را از مولفه های منطقه گرایی می داند (Hettne : 1994,229) . در واقع ، بر خلاف منطقه گرایی قدیم که روندی تحمیلی ، از بالا به پایین با هدایت و مدیریت تکنو کراتها ، بروکراتها و رهبران سیاسی و با طرح و برنامه های بلند پروازانه و فاقد حمایت های عمومی به شمار می آید ، منطقه گرایی نوین فرایندی خود جوش و حرکتی و از پایین به بالااست ، فرایندی که توسط شرکت های چند ملیتی ، صنایع ، مشتریان و بازار هدایت می گردد . تغییراتی که اخیراً در اقتصاد سیاسی بین المللی به وجود آمد ، موجب اهمیت منطقه گرایی نوین شده است . نظریه منطقه گرایی نوین تعامل بین روند جهانی شدن و تلاش برای یکپارچه کردن نظام های اقتصادی منطقه ای را مورد بررسی قرار می دهد . منطقه گرایی نوین در آغاز هزاره سوم معرف ((تمرکز قدرت سیاسی و اقتصادی در اقتصاد جهانی است که با جریان های چند وجهی درون منطقه ای و فرا منطقه ای در رقابت است))(Mittelman:1997,248) . در منطقه گرایی نوین که وسیعتر از منطقه گرایی قدیم است ، عناصری چون نظام تولید ، عرضه نیروی کار ، نهادهای فرهنگی – اجتماعی ،ابداعات و شبکه قدرتی که این عناصر را به هم متصل می نماید ، اهمیت دارند .
اما در منطقه گرایی نوین ، یک عامل مهم که نباید فراموش شود این است که دولت نباید در مطالعه منطقه گرایی در این چارچوب جدید سیاسی مورد غفلت واقع شود . دولت ها هنوز هم می توانند تقریباً تاثیر چشمگیری بر پروژ های منطقه گرا داشته باشند .حتی گاهی گفته می شود که یکی از عوامل رویکرد دولت ها به سمت منطقه گرایی ، حفظ خود است . در واقع ، ممکن است دولت ها به دلیل ترس از فرسایش حاکمیت خود ، بخشی از حاکمیت را در اختیار سازمان منطقه ای قرار دهند و از این طریق حاکمیت خود را حفظ کنند . البته علی رغم این که دولت ها نفوذ قابل توجهی بر امور منطقه ای دارند ، آن ها دیگر کنترل همه جریان های هم کاری را که در قلمروشان وجود دارد در اختیار نداشته باشند (Varyrynen:2003,27;Bresling and Higott :2002,347) .
۲-۲-۲-۲-۳)تفاوتهای ساختاری منطقه گرایی قدیم و منطقه گرایی نوین
نکته مهم در مقایسه این دو نسل منطقه گرایی ،این است که هر کدام از آنها باید در بستر تاریخی و زمینه های خاص خود بررسی و مطالعه و درک شوند . منطقه گرایی قدیم زمانی شکل گرفت که ساختار دو قطبی متاثر از فضای جنگ سرد بر عرصه روابط بین الملل حاکم بود ،در حالی که ظهور منطقه گرایی نوین و گسترش آن با تحولات ساختاری مهمی در عرصه بین المللی همراه است و باید در بستر زمانی خاص خود تحلیل شود (۲۰۰۴,۱۷:Soderbaum)این تحولات ساختاری عبارتند از :
۱٫تغییر ساختار نظام بین الملل از ساختار دو قطبی به ساختار چند قطبی و یا شاید سه قطبی ، همراه با توزیع جدید بین الملل قدرت .
۲٫بازسازی اقتصاد سیاسی جهانی به سه بلوک اصلی ((اتحادیه اروپا))،((نفتا))و((آسیا-پاسیفیک ))که همگی مبتنی بر اشکال متفاوت سرمایه داری هستند .
۳٫فرسایش نسبی نظام دولت – ملت وستفالیایی شد وابستگی متقابل سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی وفراملی گرایی که در بر گیرنده الگوی جدید تعامل هم در میان حکومت ها و هم در میان کنشگران غیر دولتی است .