V2F6

۸۹٫۴۷ d

V2F7

۸۹٫۸۰ cd

در هر ستون وجود حداقل یک حرف مشترک بیانگر عدم تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال ۵% آزمون دانکن است.
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود،۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶-کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
این نتایج نشان داد که کودهای آلی در مورد کیفیت غده‌های سیب زمینی تاثیر بسیار مهمی دارند و برتری خود را برای افزایش برخی عناصر معدنی غده نسبت به کودهای شیمیایی نشان داده‌اند.

درصد نشاسته صفت اقتصادی بسیار مهمی برای سیب زمینی است زیرا محصولات مختلفی از آن تولید می‌گردد که وجود قند خام بیشتر سبب کمتر بودن نشاسته شده و لذا در کود مرغی میزان قند خام کمتر از سایر کودهای آلی و شیمیایی بوده که نشان دهنده افزایش نشاسته با مصرف کود مرغی می‌باشد. درصد ماده خشک غده نیز از نظر عملکرد نشاسته و عملکرد کمی کل محصول اهمیت دارد. همچنین این نتایج نشان داد که برخی کودهای آلی در مورد کیفیت غده‌های سیب زمینی تاثیر بسیار مهمی دارند و برتری خود را برای افزایش برخی عناصر معدنی غده نسبت به کودهای شیمیایی نشان داده‌اند. بنابراین یک نتیجه بسیار مهم از این بخش می‌توان استنباط نمود که با توجه به این که کودهای آلی در مورد خصوصیات کیفی و بیوشیمیایی غده یکسان عمل نکردند، ممکن است مخلوطی از این مواد آلی سبب بهترین نتیجه برای افزایش کیفیت غده سیب زمینی گردد. احتمالا کود دامی غنی شده با کود مرغی یک گزینه بسیار خوب باشد. در یک تحقیق مشخص شد که کود دامی باعث افزایش معنی‌دار برخی عناصر نسبت به کودهای شیمیایی در ماده خشک غده‌های سیب زمینی گردید (Srek et al., 2010).
در رابطه با کودهای آلی می‌توان یادآور شد که ورمی کمپوست از تجزیه بیولوژیکی کمپوست با بهره گرفتن از کرم خاکی و زباله‌های شهری بوجود می‌آید که عناصر قابل دسترس و مفیدی برای گیاهان دارد. کرم‌های خاکی با خوردن کمپوست و تجزیه آن و تبدیل و تحولاتی که در شکل مواد غذایی ایجاد می‌‌کنند، قابلیت جذب عناصر غذایی را افزایش می‌دهند. از طرفی کود کمپوست با توجه به ویژگی‌های خاص خود، غالب مواد تشکیل دهنده، مقدار مورد مصرف در خاک، قابلیت بهبود خصوصیات فیزیکی و ساختمان خاک و افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت، نقشی مشابه با کود دامی در خاک ایفا کرده و باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی شده است. کمپوست منجر به افزایش میزان کربوهیدرات­ و برخی عناصر غذایی ماکرو می­ شود که این افزایش می ­تواند به دلیل اثرات مثبت کمپوست در افزایش سطح ریشه در واحد حجم خاک، کارایی مصرف آب و فعالیت فتوسنتزی باشد که مستقیما روی فرآیندهای فتوسنتزی و تولید کربوهیدرات­ها موثر هستند (El- Ghadban et al., 2001؛ Hammoda, 2001؛ نجفی و همکاران، ۱۳۸۹).
پرویزی (۱۳۸۶) بیان داشت میزان ماده خشک غده‌ها در ارقام مختلف سیب زمینی یکی از فاکتورهای مهم در تعیین کیفیت غده‌ها به ویژه در صنایع فرآوری و تهیه چیپس، خلال و پوره است. تجزیه واریانس مرکب داده های حاصل از درصد ماده خشک غده‌ها مشخص نمود که ارقام در هر دو گروه آزمایشی از نظر میزان ماده خشک غده در سطح یک درصد معنی‌دار شدند. تفاوت معنی‌دار در طی دو سال و نیز واکنش متفاوت در ارقام در ضمن دو سال کاشت تأییدی بر این مهم می‌باشد که میزان ماده خشک غده در ارقام سیب زمینی می‌تواند تحت تاثیر شرایط رشد (وضعیت آب و هوا و تاریخ کاشت) قرار گیرد. اما با توجه به نتایج حاصل در تحقیق حاضر در رابطه با واکنش ارقام به کودهای آلی نیازمند بررسی ارقامی بیشتری از این محصول هستیم تا ویژگی‌های کیفی بیشتر مورد مطالعه قرار گیرند.
بر اساس تحقیق جلینی (۱۳۹۰) با توجه به میزان آب مصرفی در مزارع سیب زمینی و نیز میزان باقیمانده نیترات در آن‌ها، رابطه خطی بین مقادیر آب و نیترات برقرار گردید. هر چقدر میزان آب مصرفی بیشتر شده، میزان باقیمانده نیترات در سیب زمینی کاهش یافته است. به عبارتی تنش آبی و یا کم آبیاری سبب افزایش باقیمانده نیترات در گیاه گردیده است. بنابراین در تحقیق حاضر که درصد نیتروژن تیمارهای کود آلی نسبتا بالاتر بوده است را می‌توان به این دلیل دانست که کودهای آلی به دلیل توانایی کاهش تنش خشکی، ممکن است درصد نیتروژن غیر نیتراتی غده را که از نظر پروتئین و سلامتی اهمیت دارد افزایش داده باشند و نیترات‌های محصول را کاهش دهند.
حسینی و همکاران (۱۳۸۹) به منظور بررسی تاثیر کود مرغی بر جذب برخی عناصر و عملکرد سیب زمینی آزمایشی بصورت فاکتوریل با دو فاکتور رقم (آگریا، مارفونا و گرانولا) و کود مرغی (شاهد، ۲ و ۴ تن در هکتار) اجرا نمودند. نتایج نشان داد که اثرات متقابل مقادیر کود مرغی و نوع رقم برای هیچکدام از صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود و اثر رقم بر عملکرد، درصد ازت و کلسیم غده در سطح ۱ درصد معنی‌دار بود. همچنین اثر مقادیر کود مرغی بر صفات عملکرد و درصد پتاسیم در سطح ۱ درصد و بر درصد فسفر و کلسیم در سطح ۵ درصد معنیدار بودند. مقایسه میانگین‌های مقادیر کود مرغی با آزمون دانکن نشان داد که بیشترین مقدار جذب عناصر و عملکرد تحت تاثیر کود مرغی با ۴ تن در هکتار و کمترین مقدار این صفات در شاهد دیده می‌شود. نتایج تحقیق نشان داد جذب عناصر غذایی تاثیر مستقیم در افزایش عملکرد داشته و رقم آگریا با ۴ تن کود مرغی در هکتار مقادیر مطلوبی از جذب عناصر و عملکرد را نشان داد. به طور مشابهی در تحقیق حاضر نیز اثرات کود مرغی برای افزایش محتوای مواد معدنی غده و عملکرد نیز می‌تواند به دلیل افزایش جذب عناصر معدنی و همچنین غنی بودن کود مرغی به لحاظ برخی عناصر مانند فسفر باشد. همچنین در یک تحقیق دیگر مخلوط کود مرغی و دامی بیشترین درصد نشاسته، فسفر و پتاسیم را در غده تولید نمود (Abou-Hussein et al., 2003) که مشابه با تحقیق حاضر نشان دهنده اهمیت مصرف کود مرغی برای افرایش عملکرد کمی و کیفی سیب زمینی است.
نمودار ۴-۷- مقایسه اثرات متقابل کود و رقم روی درصد ماده خشک سیب زمینی
نمودار ۴-۸- مقایسه درصد نشاسته غده سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود، ۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶ -کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
نمودار ۴-۹- مقایسه درصد قند خام غده سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود
نمودار ۴-۱۰- مقایسه درصد فسفر غده ارقام سیب زمینی
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود، ۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶ -کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
۴-۲- تجزیه همبستگی ساده برای صفات اندازه‌گیری شده
تجزیه همبستگی ساده (جدول ۴-۸) نشان داد ارتفاع بوته با تعداد ساقه در بوته و درصد پتاسیم غده رابطه همبستگی مثبت و معنی‌دار، با قطر غده ریز همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار و با درصد ماده خشک غده رابطه منفی و معنی‌داری نشان داد. این روابط بیان می‌دارند ارتفاع بوته بیشتر باشد بر تعداد شاخه‌ها افزوده شده و اندام هوایی بزرگتر شده و از این نظر روی ماده خشک طوری اثرگذار است که میزان تجمع کاهش یافته ولی تعداد غده‌های ریز بیشتر می‌شود زیرا رشد اندام هوایی از بزرگ‌تر شدن غده‌ها ممانعت می‌کند. همچنین رشد اندام هوایی سبب تولید بیشتر مواد ذخیره‌ای شده و در نتیجه بوته سیب زمینی به دلیل در دسترس بودن مواد ذخیره‌ای بیشتر به غده‌زایی تحریک شده و به همین دلیل ممکن است تعداد غده‌های ریز و متوسط بیشتری نسبت به غده‌های درشت تولید شود. در نتیجه ارتفاع بوته با قطر غده‌های ریز همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داده که مشابه این قبلا توسط محققان دیگرگزارش شده است (Khayatnezhad et al., 2011).
قطر ساقه با وزن غده برداشت شده و وزن غده در بوته رابطه مثبت و معنی‌دار و با وزن بیوماس و قطر غده متوسط دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی‌داری بود. بین شاخص برداشت و وزن غده‌های برداشت شده همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار بود. تعداد ساقه در بوته با وزن غده برداشت شده در سطح، وزن غده در بوته، عملکرد در هکتار، وزن خشک کل در سطح برداشت رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار و با درصد نشاسته همبستگی مثبت و معنی داری داشت؛ اما با درصد پروتئین خام غده رابطه‌‌اش منفی و معنی‌دار گردید. تعداد ساقه بیشتر به دلیل افزایش سطح فتوسنتزی گیاه باعث افزایش عملکرد یا اجزای آن می‌گردد و به دلیل افزایش تولید مواد ذخیره‌ای غده‌زایی تحریک شده و تعداد غدد افزایش می‌یابد. تعداد ساقه با افزایش سایه انداز ‌گیاهی، افزایش پتانسیل آب یا تعداد برگ و سهولت در تبادلات گازی (با ایجاد یک میکروکلیمیای در سطح بوته به جذب و دفع گازهای فتوسنتزی کمک می کند) که تاثیر مثبت روی عملکرد دارد (Bunce, 2006). در مطالعه‌ای بیان شده است تعداد ساقه در بوته سیب زمینی با میزان عملکرد کل و عملکرد بذری همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. این نتیجه بیانگر این موضوع مهم می‌باشد که ارقامی که عمدتا از پتانسیل تولید ساقه بیشتری برخوردار هستند میزان عملکرد کل و سایز بذری در آن‌ها نیز بالاتر است (پرویزی، ۱۳۸۸).
وزن غده در سطح برداشت شده با تعداد غده در این سطح، تعداد و وزن غده در بوته، وزن بیوماس و عملکرد غده در هکتار رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری داشت و با شاخص برداشت و درصد نشاسته رابطه‌اش مثبت و معنی‌دار گردید. تعداد غده برداشت شده با تعداد غده در بوته، عملکرد در هکتار، وزن بیوماس و قطر غده متوسط رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری داشت و با فلورسانس کلروفیل و عملکرد غده در بوته همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. وزن بیوماس با عملکرد و تعداد غده در بوته و عملکرد غده در هکتار رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار، با درصد نشاسته همبستگی مثبت و معنی‌دار و با درصد قند غده رابطه منفی و معنی‌داری نشان داد. همانطور که قبلا گفته شد، افزایش تعداد یا وزن غده در سطح برداشت باعث افزایش عملکرد می‌شود؛ بنابراین می‌توان همبستگی مثبتی بین وزن غده سیب زمینی در سطح برداشت با عملکرد غده در هکتار و شاخص برداشت که شاخصی برای عملکرد است انتظار داشت. همین طور اجزای عملکرد رابطه مثبتی با عملکرد در هکتار نشان می‌دهند. برخی مطالعات تعداد غده در بوته را یکی از اجزاء بسیار مهم برای بهبود عملکرد سیب زمینی به دلیل همبستگی بالای این صفات بیان کرده‌اند (Naik et al., 2012).
عدد اسپد با شاخص برداشت رابطه مثبت و معنی‌داری نشان داد. فلوروسانس کلروفیل با تعداد غده در بوته، عملکرد غده در هکتار، قطر غده ریز و درصد نشاسته رابطه مثبت و معنی‌داری نشان داد. عدد اسپد (و همین طور فلوروسانس کلروفیل) نشان دهنده فعالیت فتوسیستمی یا همان میزان نسبی کلروفیل و نیز فراهم بودن عناصر است (Maxwell and Johnson, 2000) که خود بر ذخیره ماده خشک تاثیر گذار است. تعداد غده در بوته با عملکرد غده در هکتار و قطر غده متوسط رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار و با عملکرد غده در بوته رابطه مثبت و معنی‌دار نشان داد. وزن غده در بوته با عملکرد در هکتار و درصد نشاسته رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری، با قطر غده متوسط رابطه مثبت و معنی‌دار و با درصد قند همبستگی منفی و بسیار معنی‌دار داشت. در یک مطالعه مشخص شده است که قطر و تعداد ساقه با عملکرد سیب زمینی همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت (Asghari-Zakaria et al., 2006). ارشدی و همکاران (۱۳۸۹) بیان داشتند صفات مقدار نیتروژن برگ و قرائت اسپد بر روی میزان عملکرد غده‌های سیب زمینی دارای اثرات مستقیم نسبتا پایینی بودند اما بین این صفات و عملکرد همبستگی مثبت بالایی وجود داشت و تیمارهای با عملکرد بالاتر دارای عدد اسپد بیشتری نسبت به سایر تیمارها هستند.
عملکرد غده تازه در واحد هکتار با تعداد ساقه در بوته، وزن و تعداد غده در سطح برداشت و در بوته و وزن بیوماس همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار و با فلورسانس کلروفیل رابطه مثبت و معنی‌داری داشت. اهمیت تعداد ساقه برای عملکرد سیب زمینی در مطالعات دیگری نیز مورد اشاره قرار گرفته است. در مطالعه محققان دیگر در سیب زمینی بین عملکرد و ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته و وزن غده همبستگی‌های شدید و معنی‌داری گزارش شده است (Burhan, 2007؛ Khayatnezhad et al.,2011) که با نتایج تحقیق حاضر مطابقت داشت. به دلیل ذخیره مقادیر قابل توجهی از ماده غذایی در غده سیب زمینی، نیاز این گیاه به اندام‌های هوایی برای فتوسنتز و انتقال مواد ساخته شده آن به غده زیاد است به همین دلیل صفات مربوط به اندام هوایی همبستگی مثبتی با عملکرد داشته‌اند. ساقه‌های بیشتر و بزرگتر نشانه رشد بیشتر اندام هوایی و ساخت و انتقال مواد فتوسنتزی بیشتری به غده است. سایر صفاتی که با عملکرد در هکتار رابطه مثبتی داشته‌اند از اجزای عملکرد بوده و همبستگی مثبت‌شان مشخص گردیده است.
بین قطر غده ریز و درصد ماده خشک رابطه منفی و معنی‌دار وجود داشت. قطر غده درشت با درصد روغن رابطه مثبت و معنی‌دار داشت. بین درصد نشاسته غده و قطر غده‌های بزرگ (بیشتر از ۵۵ میلی‌متر) رابطه منفی و معنی‌دار بود. غده‌های بزرگ به دلیل زمان بیشتری که در زیر خاک سپری نموده‌اند، ممکن است با کاهش فتوسنتز جاری روبرو شده و بخش کوچکی از نشاسته را به مواد دیگر تبدیل نمایند که احتمالا دلیل منفی شدن همبستگی در این رابطه نیز همین باشد.
درصد نشاسته و قند غده همبستگی منفی و بسیار معنی‌داری نشان دادند. دلیل این همبستگی منفی آن است که هر چه مواد ذخیره‌ای افزایش یابد از میزان قند محلول غده کاسته شده و به کربوهیدرات‌های ذخیره‌ای مثل نشاسته افزوده می‌شود. برای درصد عناصر مورد بررسی به جز یک مورد، همبستگی معنی‌داری به دست نیامد ولی از نظر جهت گیری آنها به عنوان مثال همبستگی منفی بین درصد نیتروژن غده و عملکرد هکتاری و غیره نتایج مطابق با دیگر گزارش‌هاست (Flis et al., 2012).
جدول ۴-۸- تجزیه همبستگی ساده خطی برای صفات اندازه‌گیری شده در رقم‌های سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف کود

جنسیت رابطه میان استرس شغلی و اعتیاد به کار را تعدیل می کند.
جنسیت رابطه میان عدم تعادل میان زندگی / کار و اعتیاد به کار را تعدیل می کند.
آنان این تحقیق را بر روی ۱۹۹ نفر از کارکنان تمام وقت( ۵۴% مرد و ۴۶% ) که در سازمان های مختلف از جمله شرکت های مشاوره، بیمارستان ها و دانشگاههای مستقر در جنوب شرقی آمریکا کار می کردند انجام دادند. یافته های تحقیق آنان عبارت بودند از:
میان ابعاد اعتیاد به کار که توسط “اسپنس و رابینز” (۱۹۹۲) مطرح شده بودند همبستگی مثبت وجود دارد.
میان استرس شغلی و عدم تعادل میان زندگی / کار با تک تک ابعاد اعتیاد به کار بصورت جداگانه و در کل همبستگی مثبت وجود دارد.
زنان و مردان تفاوت معنی داری از لحاظ استرس شغلی ندارند.
زنان و مردان تفاوت معنی داری از لحاظ عدم تعادل میان زندگی / کار ندارند.
استرس شغلی و عدم تعادل میان زندگی / کار بدون حضور متغیر تعدیل گر جنسیت با اعتیاد به کار همبستگی دارند.
جنسیت رابطه میان اعتیاد به کار و استرس شغلی و عدم تعادل میان زندگی / کار را تعدیل نمی کند.
“ون لیانگ” و همکارش در سال ۲۰۰۹ به تحقیق در مورد دو دسته عوامل به وجود آورنده اعتیاد به کار ، ویژگی های شخصیتی و مشوق های فردی و سازمانی پرداختند فرضیه های تحقیق آنان عبارت بود از,
ویژگی های شخصیتی به طور معنی داری اعتیاد به کار را تحت تاثیر قرار می دهد.
مشوق های فردی بطور معنی داری اعتیادبه کار را تحت تاثیر قرار می دهد.
مشوق های سازمانی بطور معنی داری اعتیادبه کار را تحت تاثیر قرار می دهد.
ارتباط مثبت میان ویژگی های شخصیتی معتادین به کار و اعتیاد به کار در مواقعی که مشوق های فردی بیشتری وجود داشته باشد، قویتر می شود.
ارتباط مثبت میان ویژگی های شخصیتی معتادین به کار و اعتیاد به کار در مواقعی که مشوق های سازمانی بیشتری وجود داشته باشند، قویتر می شود.
کلیه فرضیه های تحقیق آنان در پایان تحقیق مورد تائید قرار گرفت.
“چمبر لینگ” و همکارش در سال ۲۰۰۹ رابطه میان اعتیاد به کار ، سلامتی و خود باوری را مورد آزمون قرار دادند، فرضیه های تحقیق آنان عبارت بودند از:
نباید هیچ رابطه ای میان اعتیاد به کار والدین و اعتیاد به کار فرزندان بزرگسال آنان وجود داشته باشد.
میان اعتیاد به کار و آسودگی روانی رابطه منفی وجود دارد.
میان اعتیاد به کار و ناراحتی های جسمانی رابطه مثبت وجود دارد.
میان اعتیاد به کار و خود باوری رابطه منفی وجود دارد.
دانشجویان معتاد به کار در مقایسه با دانشجویان غیر معتاد به کار، آسودگی روانی پایین تر، ناراحتی های جسمانی بیشتر و خود باوری کمتری را گزارش می دهند.
دانشجویانی که والدین معتاد به کار دارند، در مقایسه با دانشجویانی که والدینشان معتاد به کار نیستند، آسودگی روانی و خود باوری کمتر و ناراحتی های جسمانی بیشتری را گزارش می دهند.
این محققان، تحقیق خود را بر روی تعداد ۲۷۸ نفر از دانشجویان فارغ التحصیل(۲۹ نفر) و در حال فارغ التحصیلی (۲۴۹ نفر) در دانشگاه میدوسترن انجام دادند. یافته های تحقیق آنان حاکی از این بود که اعتیاد به کار با ناراحتی های جسمانی، و سطوح پائین آسودگی روانی و خود باوری ارتباط داشته و آسودگی روانی فرزندان بزرگسال والدین معتاد به کار می تواند تحت تاثیر رفتار های آنان واقع گردد. ضمناً فرضیه اول تحقیق آنان مورد تائید قرار نگرفت.
“بورکی” و همکارانش در سال ۲۰۰۶ رابطه میان شخصیت و اعتیادبه کار را مورد آزمون قرار دادند، آنان فرض نموده بودند بین ویژگی های شخصیتی و هر یک از ابعاد اعتیاد به کار که توسط اسپنس و رابینز مطرح گردیده بودند رابطه وجود دارد. آنان این تحقیق را برروی تعدادی از کارکنان یک بیمارستان به انجام رسانیدند و به این نتیجه رسیدند که بین ویژگی های شخصیتی افراد و اعتیاد به کار رابطه وجود دارد.
تحقیقات صورت گرفته در خصوص فرسودگی شغلی
با توجه به اهمیت موضوع سلامت جسمی و روانی کارکنان در عرصه سازمان، موضوع فرسودگی شغلی به خصوص در میان دانشجویان و اساتید رشته های مدیریت و روانشناسی چه در داخل و چه در خارج کشور تحقیقاتی بسیاری انجام شده است که در زیر به چند نمونه آن اشاره می شود.
تحقیقات داخلی:
بحری بینا باج و همکاران (۱۳۸۲ ) در تحقیقی با عنوان بررسی ارتباط فرسودگی شغلی و سلامت روانی در حرفه مامایی و پرستاری نشان دادند که بین فرسودگی شغلی و نمرات سلامت روانی همبستگی مثبت معنی داری وجود دارد
صاحب زاده و همکاران در سال ۸۹ تحقیقی با عنوان فرسودگی شغلی در مدیران اجرایی و پرستاری بیمارستان های دانشگاهی شهر اصفهان بر روی ۱۶۶ نفر از مدیران اجرائی و پرستاری بیمارستان های شهر اصفهان به صورت سرشماری انجام دادند.
آنان در این تحقیق به بررسی وضعیت فرسودگی شغلی افراد مورد نظر در سه بعد خستگی عاطفی، عملکرد فردی و مسخ شخصیت و نیز رابطه آن با ویژگی های جمعیت شناختی شامل جنسیت، سن، وضعیت تاهل، آخرین مدرک تحصیلی، سمت سازمانی، زمان شیفت کاری، تعداد شیفت کاری در شبانه روز، سابقه کار در سمت فعلی، وضعیت استخدام، نوع فعالیت بیمارستان و سال های سابقه خدمت پرداختند. نتایج پژوهش آنان نشان می دهد که در ۷/۲۴ درصد آنان فرسودگی خیلی کم، ۳/۲۵ درصد کم، ۲۶ درصد متوسط و ۲۴ درصد زیاد می باشد. هم چنین آنان به این نتیجه رسیدند که بین سمت سازمانی و فرسودگی شغلی ارتباط معنی داری وجود دارد و میانگین فرسودگی شغلی در بین سرپرستاران (۶/۸۲ درصد) بیشترین و در مترون ها(۳۶/۴۱ درصد) کمترین می باشد.
آقائی و همکارانش (۱۳۹۰) تحقیقی با عنوان پیش بینى ابهام نقش، تعارض نقش، فرسودگى شغلى و ابعاد چهارگانه سرریز شدگى استرس مشاوران مراکز مشاوره شهر اصفهان بر اساس ویژگی های جمعیت شناختی آنان بروی۱۱۸ نفر از مشاوران شاغل در مراکز مشاوره شهر اصفهان، اعم از مراکز مشاوره دولتى و خصوصى انجام دادند که به نتایج زیر دست یافتند.
ویژگی های جمعیت شناختی بروی ابهام نقش تاثیری نداشتند
ویژگی های جمعیت شناختی بروی تعارض نقش تاثیری داشتند
ویژگی های جمعیت شناختی بروی فرسودگی شغلی تاثیری داشتند و متغیرهایی هم چون سن و تحصیلات، جنسیت، وضعیت تاهل و رشته تحصیلی بیشترین سهم را در پیش بینی فرسودگی شغلی داشتند.
اسدی و همکارانش (۱۳۹۰) در تحقیقی با عنوان اثربخشس معنادرمانی گروهی بر کاهش فرسودگی بروی ۲۸ نفر از دبیران مدارس تبریز که بیشترین میزان فرسودگی شغلی را داشتند انجام دادند. آنان در تحقیق خود دریافتند که جلسات معنا درمانی به طور معناداری باعث کاهش فرسودگی شغلی می شود.
سورشجانی در سال ۱۳۸۹ به بررسی رابطه میان هوش هیجانی و سلامت روان با فرسودگی شغلی در میان دبیران، پرستاران و کارکنان اداره آب و برق شهرستان بهبهان پرداخته است. نمونه آماری وی مشتمل بر ۴۰۰ نفر از کارکنان مزبور بوده است. وی در این تحقیق به نتایج ذیل دست یافت
هوش هیجانی و سلامت روانی بر فرسودگی شغلی تاثیر منفی دارند.
نوع شغل بر فرسودگی شغلی تاثیر معناداری دارد.
غلامی حیدر آبادی ( ۱۳۹۰) در تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه مولفه های فرهنگ سازمانی با انگیزش و فرسودگی شغلی مشاوران شهر تهران که بروی ۳۰۰ نفر صورت گرفت به این نتایج دست یافتند
بین فرهنگ سازمانی در ابعاد کارآفرینی و مشارکتی با انگیزش شغلی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد.
بین فرهنگ سازمانی در ابعاد کارآفرینی و مشارکتی با فرسودگی شغلی همبستگی منفی و معناداری وجود دارد.
بین فرسودگی شغلی مشاوران زن و مرد تفاوت معنی داری مشاهده نگردید.
تحقیقات خارجی
در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۰ توسط هازل^[۷۴]در فلوریدا با هدف تعیین استرس شغلی،‌ فرسودگی شغلی، رضایت شغلی و تمایل به ترک کار در پرستاران بیمارستانهای دولتی صورت گرفت نیز اثر منفی واماندگی عاطفی و نداشتن موفقیت فردی شغلی بر رضایت شغلی گزارش شد نتایج مطالعه مذکور ارتباط استرس شغلی،‌فرسودگی شغلی،‌نداشتن رضایت شغلی و تمایل به ترک کار را تایید کرد( شهناز دوست و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۵۰)
اکستد و فاگربرگ (۲۰۰۱) طی پژوهشی گزارش دادند که در ایالات متحده پزشکان زن ، بیشتر از همتایان مردشان دچار فرسودگی شغلی هستند ، طی بررسی ها مشاهده شد که بیشتر بیماران پزشکان عمومی زن را افراد پیچیده و دارای مشکلات روحی مثل افسردگی ،‌اختلالات خوردن و اضطراب تشکیل می دهند . همچنین این پزشکان اظهار کردند که نسبت به همتایان مرد خود ،‌تسلط کمتری بر محیط کار دارند .
در پژوهشی که ونزنگ ،‌لیزر و مک موری (۲۰۰۲) انجام دادند و با توجه به پژوهشهای قبلی در مورد فرسودگی شغلی پزشکان پایه گذاری شده بود ، پرسشنامه هایی در مورد رضایت شغلی برای ۵۷۰۴ پزشک ارسال و در آن میزان رضایت شغلی متخصصان داخلی برآورد شد . نتایج این پژوهش نشان داد که متخصصان داخلی که ۱۹ درصد پاسخ دهندگان نمونه مورد برسی بودن ،‌از نظر رضایت از روابط با همکاران و بیماران ، شغل و تخصص ،‌کمتر از سایر نمونه مورد بررسی که شامل پزشکان خانواده و زیرگروههای تخصص داخلی بودن ، رضایب داشتند . همچنین در مورد متخصصان داخلی نشان داده شده که بین بالاتر بودن سن و میزان رضایت از شغل ارتباط معنادار بیشتری وجود دارد . در ضمن عوامل تاثیر گذار بر نارضایتی شغلی در این پژوهش وحود مسائل روان شناختی در بیماران ، بیشتر بودن ساعات کار زمانی که در مطب با بیماران می گذراندند بود . همچنین در این پژوهش نتیجه گیری شده که متخصصان داخلی نسبت به پزشکان خانواده کمتر به دانشجویان پزشکی توصیه می کنند که این رشته تخصصی را انتخاب کنند.

در مطالعه ای نیرل ، شیروم و ایمایل (۲۰۰۴ ) به منظور بررسی فشار کاری ، فرسودگی شغلی و رضایت شغلی برای یک نمونه تصادفی پرسشنامه هایی ارسال شده که این افراد شامل پزشکان متخصص ( چشم پزشکی ، متخصص پوست ،‌گوش و حلق وبینی ، زنان و زایمان ، قلب و جراحی عمومی ) بودند .در نتایج به دست آمده شیفت و ساعات کاری در هفته ارتباط مثبت و معناداری با فشار کاری و فرسودگی داشتند . همچنین مشخص شد که استخدام دولتی در مقایسه با شغل خصوصی پزشکان و سن ، ارتباط منفی با فشار کاری و فرسودگی شغلی داشت و داشتن مسؤلیتهای زیاد و افزایش ساعات کاری باعث تحمیل فشار کاری زیاد بر پزشکان تخصص های مختلف و افزایش فرسودگی شغلی آنها می گردد( عاطف و همکاران، ۱۳۸۵)

۷۱

۱- دستورات و توصیه ها در زمینه خاص

۲- دستورات و توصیه ها به شکل عام

نمودار بخش۲-۱-۵: نقاط تلاقی خطوط فرعی

۶۱
۱
۶۹
در این خط ارتباطی آیات«۱-۱۲-۱۵-۱۶-۲۰-۲۱-۲۴-۲۵-۲۷-۲۹-۳۸-۳۹-۴۰-۴۱-۴۵-۴۶-۴۷-۵۷-۵۸-۶۰-۶۱-۶۲-۶۵-۶۶-۶۷-۶۸-۶۹-۷۰-۷۱-۷۲-۷۴-۷۵» ذیل دو عنوان اصلی دستورات و توصیه ها مورد بررسی قرار می گیرند.

۲-۱-۵-۱- دستورات و توصیه ها در زمینه خاص

آیات مرتبط با این موضوع عبارتند از:«۱-۱۲-۱۵-۱۶-۳۸-۳۹-۴۰-۴۱-۴۵-۴۶-۴۹-۵۷-۵۸-۶۰-۶۱-۶۲-۶۵-۶۷-۶۸-۶۹-۷۰-۷۱-۷۲-۷۴».

۲-۱-۵-۱-۱- انفال

آیات«۱-۴۱-۶۹» به این موضوع پرداخته اند.
آیه ۱ ﴿یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ﴾^[۲۸۵] حکم انفال را بیان نموده است. بنا بر آیه، انفال و غنائم جنگی به خدا و رسول۹ اختصاص دارد.
از آنجا که غنایم نیز قسمی از انفال محسوب می شوند می توان آیه ۴۱﴿ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ﴾^[۲۸۶] را در این رابطه در نظر گرفت. آیه سفارش می کند هر غنیمتی که به دست مسلمانان می رسد می بایست خمس آن را پرداخت کنند.
آیه از حکم غنائم جنگی فراتر رفته و به همه درآمدها اشاره کرده است. بنابراین هرگونه غنیمتى نصیب شما مى‏شود یک پنجم آن، متعلق به خدا و پیامبر۹و ذى القربى (امامان اهل بیت:) و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از خاندان پیامبر۹) مى‏باشد.^[۲۸۷]

غنایم به دست آمده طبق آیه ۶۹﴿ فَکُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلالاً طَیِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ﴾^[۲۸۸] از جهت حلال و طیب بودن نیز باید مورد دقت قرار گیرد. لازم به ذکر است کلمه «غنم» و« غنیمت» به معناى غنیمت جنگی و فایده می باشد.^[۲۸۹]و به در آمد، از راه تجارت، صنعت و یا جنگ نیز غنیمت گفته می شود.^[۲۹۰]

۲-۱-۵-۱-۲- هجرت

موضوع هجرت در آیات«۷۲-۷۴-۷۵» بیان گردیده است.
بنا بر آیه ۷۲ ﴿ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِکَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یُهاجِرُوا ما لَکُمْ مِنْ وَلایَتِهِمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ حَتَّى یُهاجِرُوا وَ إِنِ اسْتَنْصَرُوکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْرُ إِلاَّ عَلى‏ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثاقٌ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ﴾^[۲۹۱]، و آیه ۷۴﴿ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ﴾^[۲۹۲] بر مسلمانان لازم است مهاجرین در راه خدا را، یاری داده و آنها را تحت حمایت خود قرار دهند.
در آیه ۷۲ تکلیف مؤمنانی که در بلاد کفر می مانند و دست به هجرت نمی زنند نیز بیان کرده است. محبت و دوستی با آنها شایسته نیست مگر اینکه مهاجرت نمایند. لذا در صورت هجرت و درخواست یاری، بر مسلمانان لازم است که آنها را کمک نمایند.
آیه ۷۵﴿ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَکُمْ فَأُولئِکَ مِنْکُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‏ بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلِیمٌ﴾^[۲۹۳]، مهاجرین مؤمن را همراه و یاور سایر مؤمنان و جزئی از ملت مسلمان می داند. به تعبیر دیگر اگر فردی از جامعه غیر دینی مؤمن شود و به جوامع اسلامی هجرت نماید، لازم است که مهاجر مؤمن را همچون سایر مؤمنین دانست و او را جزئی از خود پنداشت.

۲-۱-۵-۱-۳- جهاد

۲۱/ .

۸۵/۲

_

مقیاس کل شاخصهای اجتماعی

مآخذ : یافته های تحقیق ،۱۳۹۲
.
۴-۳.یافته های تحلیلی (آمار استنباطی)
۴-۳-۱. آزمون T-test
برای پاسخ به سوال اول تحقیق از آزمون T تک نمونه ای استفاده شده است به این صورت که متوسط شاخص ها جهت محاسبه سطح استاندارد پایداری در نظر گرفته شده است و داده ها در هر یک از شاخصها با این عدد سنجیده شدهاند .

در آزمون T تک نمونه ای فرض Ho حاکی از برابری پایداری باعدد سه ( حد متوسط پایداری ) میباشد و فرض H1 حاکی از عدم برابری با حد متوسط پایداری است . در این صورت باید از مقادیر حد بالا و حد پایین استفاده کرد که :
هر گاه حد بالا و پایین مثبت باشد ، از مقدار مشاهده شده بزرگتر است .
هرگاه حدبالا و پایین باشد،از مقدار مشاهده شده کوچکتر است.
بدین ترتیب هرشاخص به صورت جداگانه در هر دهستان مورد ارزیابی قرار گرفته است .
۴-۳-۱-۱. نتایج حاصل ازآزمون T-test
۴-۳-۱-۱-۱. شاخص کالبدی
نتایج جدول شماره (۴-۱۶) نشان میدهد که از نظر شاخصهای"میزان برخورداری واحد مسکونی از امکانات اصلی “و “میزان برخورداری واحد مسکونی از امکانات رفاهی ” همه دهستانها در شرایط بالاتر از حد متوسط قرار گرفتهاند . از نظر شاخص ” میزان برخورداری واحد مسکونی از تاسیسات بهداشتی ” به جز دهستان محمد آباد سایر دهستانها در شرایط بالاتر از حد متوسط قرار گرفتهاند . از نظر شاخص “میزان برخورداری واحد مسکونی از فضا ” همه دهستانها در شرایط متو سطی از پایداری قرار گرفتهاند. از نظر شاخص “میزان برخورداری واحد مسکونی ازنور طبیعی ” همه دهستانها در شرایط بالاتر از حد متوسط قرار گرفتهاند . همچنین شاخص “میزان رعایت اصول مقاوم سازی در ساخت واحد مسکونی ” در دهستان گرم دره وضعیت نامناسبی دارد و در سایر دهستانهای شهرستان کرج این شاخص در شرایط متوسطی از پایداری قرار گرفته است . از نظر شاخص ” میزان مصالح بکار رفته در مساکن روستایی از آجر ” همه دهستانها در شرایط بالاتر از حد متوسط قرار دارد. از نظر شاخص ” میزان رعایت شرایط جغرافیایی منطقه در ساخت واحد مسکونی ” به جز دهستان محمد آباد سایر دهستانها از نظر این شاخص در شرایط پایینتری ازحد متوسط پایداری قرار دارند. شاخص ” میزان مقاوم بودن مساکن روستایی در برابر حوادث طبیعی ” دهستان های کمال آباد و محمدآباد در شرایط متوسطی از پایداری قرار دارد دهستان گرم دره در شرایط پایین تری از حد متوسط پایداری قرار گرفته است که در این زمینه وضعیت اقتصادی نامناسب و مهاجر پذیر بودن این مناطق به دلیل پایین تر بودن قیمت زمین و مسکن ، و به دنبال آن ساخت و سازهای غیراصولی زیاد از عوامل موثر بر ناپایداری شاخص “میزان مقاوم بودن مساکن روستایی در برابر حوادث طبیعی ” در منطقه مورد مطالعه بوده است . همچنین از نظر شاخص ” میزان استفاده از پنجره دوجداره ” همه دهستان های منطقه مورد مطالعه در شرایط پایین تر از حد متوسط پایداری قرار دارند . بدین ترتیب همان طور که سطح معنی داری محاسبه شده برای تمامی شاخص های پایداری کالبدی صرف نظر از دو شاخص (میزان رعایت شرایط جغرافیایی منطقه در ساخت واحد مسکونی و میزان استفاده از پنجره دو جداره) میتوان استنباط نمود که سطح پایداری دهستانهای مورد مطالعه در حد متوسط و بالاتر از حد متوسط قابل ارزیابی است .
جدول (۴-۱۶) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی در دهستانهای مورد مطالعه

شاخص های پایداری کالبدی

حد متوسط پایداری (۳)

نام دهستان

مقدار t

درجه آزادی
(df)

سطح معنی داری (sig)

اختلاف میانگین

فاصله اطمینان ۹۵%

پایین ترین

بالاترین

میزان برخورداری واحد مسکونی از امکانات اصلی (آب ،برق و حمام )

محمد آباد

۹۶۴/۷

۱۱۴

۰۰۰/ .

۶۷۸۲۶/ .

۵۰۹۵/ .

۸۴۷۰/.

استرس اکسیداتیو
استرس اکسیداتیو منعکس کننده عدم تعادل بین تظاهرات سیستمیک گونه های اکسیژن واکنشی و توانایی سیستم یبولوژیک برای خنثی کردن واسطه های واکنشی یا ترمیم آسیب حاصله است. اختلال در حالت نرمال Redox (Reduction / Oxidation)، می تواند از طریق تولید پراکسیدها و رادیکالهای آزاد – که به اجزای سلولی از قبیل پروتئین ها، لیپیدها و DNA صدمه می زنند- اثرات سمی به دنبال داشته باشد(۲۴). بنابراین استرس اکسیداتیو می تواند باعث قطع مکانیسم های نرمال انتقال پیام سلولی (cellular signaling) شود(۲۴).

منظور از واکنش Redox (Reduction / Oxidation) تمام واکنش های شیمیایی است که شامل تغییر وضعیت اتم های بین حالت اکسیداسیون و احیاء می باشد. تعریف اکسیداسیون و احیاء به این شرح است:
اکسید (Oxidation): فقدان الکترون یا افزایش اکسیداسیون توسط یک مولکول، اتم یا یون.
احیا ( Reduction): به دست آوردن الکترون یا افزایش اکسیداسیون توسط یک مولکول، اتم یا یون(۲۵).
به نظر می رسد استرس اکسیداتیو در انسان در پیشرفت بسیاری از بیماری ها یا تشدید علائم آنها نقش داشته باشد. این بیماریها شامل: سرطان(۲۴)، پارکینسون و آلزایمر(۲۶)، آترواسکلروز و نارسایی قلبی(۲۷)، انفارکتوس میوکارد(۲۸)،اسکیزوفرنی(۲۹)، اختلال شخصیت دوقطبی(۳۰)، بیماری سلولی داسی(۳۱)، لیکن پلان(۳۲) و ویتیلیگو(۳۳) می باشد.
احتمال دخیل بودن استرس اکسیداتیو در پیشرفت وابسته به سن در سرطان وجود دارد. گونه های واکنشی تولید شده در استرس اکسیداتیو می توانند باعث آسیب مستقیم DNA و بنابراین اثرات موتاژنیک (جهش زایی) شوند. این فرایند ممکن است آپوپتوز( مرگ برنامه ریزی شده سلولی) را سرکوب کرده و تکثیر و تهاجم و متاستاز تومور را پیش ببرد(۲۴).
درمان
درمان سرطان دهان نیازمند همکاری یک تیم پزشکی است. هدف اولیه درمان، ریشه کنی سرطان، پیشگیری از عود و تا حد امکان بازیابی شکل و عملکرد نواحی تحت تأثیر قرار گرفته می باشد(۳۴).
انتخاب روش درمان، بستگی به عوامل متعددی دارد از جمله: نوع سلول تومورال و میزان تمایز آن، محل و اندازه ضایعه، وضعیت درگیری استخوان و گره های لنفاوی، حضور یا عدم حضور متاستاز و شرایط کلی بیمار از قبیل: سن، وضعیت سلامت عمومی، وجود تاریخچه ای از SCC دهانی قبلی و عادات پر خطر(۳۵).
روش های درمانی متعددی برای درمان سرطان دهان وجود دارد که شامل: جراحی، رادیوتراپی،
شیمی درمانی سیستمیک و مهار EGFR می باشند و می توانند هر یک به تنهایی یا به صورت ترکیبی به کار روند(۳۶). جراحی درمان انتخابی ضایعات کوچک و قابل دسترسی است، اگر چه مراحل پیشرفته SCC معمولأ با ترکیب جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی درمان می شوند(۳۷).
در موارد عود SCC مهار کننده های EGFR در ترکیب با رادیوتراپی و شیمی درمانی، خط اول درمان خواهند بود(۳۴).
درمان انتخابی درگیری گره های لنفاوی، جراحی است(۱).
جراحی برداشت SCC دهان با حاشیه های ناکافی در حد کمتر از ۵ میلی متر در ۳۰ – ۲۰ % موارد ممکن است عود و متاستاز دور دست را به همراه داشته باشد و در این شرایط معمولأ تجویز رادیوتراپی و شیمی درمانی بعد از جراحی، ضروری خواهد بود(۳۸). توضیح احتمالی این است که برخی کراتینوسیتهای بدخیم ممکن است در حاشیه های زخم جراحی شده باقی مانده باشند اما به دلیل تعداد بسیار اندک، توسط آزمایشات هیستوپاتولوژی قابل شناسایی نباشند(۳).
رادیوتراپی از طریق ایجاد رادیکال های آزاد و آسیب به DNA سلول، اثرات مخرب خود را اعمال
می کند. سلول های تحت تابش ممکن است تخریب شوند یا قدرت تقسیم خود را از دست بدهند(۱).
انواع SCC به اشعه حساس بوده و ضایعات اولیه به میزان زیادی با رادیوتراپی قابل درمان می باشند. به طور کلی هر چه تمایز تومور بیشتر باشد ( Grade هیستوپاتولوژی پایین تر )، سرعت پاسخ به رادیوتراپی کمتر خواهد بود. تومورهای اگزوفیتیک که اکسیژن رسانی کافی دارند، حساسیت بیشتری به اشعه دارند، در حالیکه تومورهای مهاجم بزرگ کمتر به اشعه پاسخ می دهند. SCC محدود به مخاط دهان با رادیوتراپی تا حد زیادی بهبود پذیرفته است، در حالیکه انتشار تومور به استخوان، احتمال موفقیت رادیوتراپی به تنهایی را کاهش می دهد و در این شرایط نیاز به ترکیب جراحی و رادیوتراپی وجود دارد(۱).
شیمی درمانی به سه شکل در درمان سرطان به کار می رود:
به صورت القایی قبل از درمانهای موضعی با هدف تسریع در کاهش اولیه حجم تومور و درمان زود هنگام میکرومتاستازها.
به صورت استفاده همزمان با رادیوتراپی، این روش در حال حاضر برای مراحل پیشرفته بیماری ( مراحل ۳ و ۴ )
مورد استفاده قرار می گیرد.
شیمی درمانی کمکی ( adjuvant ) پس از درمان موضعی.(۱).
پیش آگهی
مهمترین عامل در بقاء بیماران مبتلا به سرطان دهان، مرحله بیماری در هنگام تشخیص می باشد. متأسفانه بیشتر سرطان های دهان در مراحل پیشرفته، پس از علامت دار شدن تشخیص داده می شوند(۱). در ایالات متحده میزان بقای ۵ ساله در آمریکایی های آفریقایی تبار فقط یک، سوم بقای ۵ ساله سفید پوستان که حدود ۵۳% می باشد، گزارش شده است(۱). این میزان بقا تحت تأثیر محیط فیزیکی و اجتماعی، کمبود اطلاعات بهداشتی، روش زندگی پر خطر و دسترسی محدود به مراقبت های بهداشتی می باشد(۱).
کمیته مشارکتی سرطان آمریکا سیستم تومور، گره لنفاوی و متاستاز(TNM) را برای طبقه بندی سرطان ارائه داده است. T اندازه تومور اولیه، N درگیری گره های لنفاوی و M متاستاز دوردست را بیان می کند. انتشار موضعی یا ناحیه ای SCC دهانی شایع است و بر انتخاب درمان و پیش آگهی تاثیر می گذارد. متاستاز به گره های لنفاوی گردنی نیز شایع بوده ولی متاستاز دوردست به ناحیه زیر ترقوه نادر است. سرطان دهان در بخش خلفی حفره دهان، ناحیه حلق دهانی و کف دهان با پیش آگهی ضعیف تری همراه است، این امر با تشخیص بیماری در مرحله پیشرفته و میزان بیشتر انتشار آن به گره های لنفاوی در زمان تشخیص قابل توجیه می- باشد(۱). عوامل موثر عمده ای که اثر منفی بر پیش آگهی سرطان دهان اعمال می کنند عبارتند از: درگیری دو یا تعداد بیشتری لنف نود ناحیه ای، گسترش درگیری لنف نود به خارج از کپسول و اعلام درگیر بودن مارژین های برداشته شده در جراحی تومور(۲). معیارهای بافت شناسی مهم مرتبط با پروگنوز ضعیف شامل: افزایش ضخامت تومور و وجود تهاجم عروقی می باشد(۲).
از آنجا که ضایعات اولیه اغلب بدون علامت بوده و بیماران در مراحل انتهایی شناسایی می شوند، تشخیص این سرطان در مراحل اولیه، تأثیر قابل توجهی در بهبود پیش آگهی آن دارد(۲). جستجو برای یافتن روش هایی که امکان شناسایی سرطان دهان را در مراحل اولیه امکان پذیر نماید، محققان را به سوی تحقیقات جدی در این زمینه سوق داده است(۱۶). در همین راستا، توجه به بیومارکرهای موجود در سرم برای تشخیص زود هنگام سرطان دهان در حال افزایش است.(۱۷).
مروری بر متون
در این قسمت به مرور مطالعات مرتبط با موضوع تحقیق می پردازیم که به ترتیب اهمیت و سال انتشار آورده شده اند.
Sobhakamuri A. و همکاران در سال ۲۰۱۲ در مطالعه ای با عنوان « استعداد سلول های سرطانی سر و گردن در انسان به مهار ترکیبی متابولیسم گلوتاتیون و تیوردوکسین » با بیان این مطلب که افزایش متابولیسم گلوتاتیون (GSH) و تیوردوکسین (Trx) در مقاومت سلول های سرطانی به شیمی درمانی نقش گسترده ای دارد، به بررسی تأثیر همزمان مهار GSH و Trx در مرگ سلول های سرطانی سر و گردن با مکانیسم استرس اکسیداتیو پرداختند. نتایج حاکی از این بود که مهار همزمان GSH و Trx با القای استرس اکسیداتیو، در مرگ سلول های SCC سر و گردن نقش دارد و این استراتژی ممکن است در حساس کردن SCC سر و گردن به مهار کننده های EGFR به عنوان گامی در درمان SCCمفید باشد(۳۹).
Dzian A . و همکاران در سال ۲۰۱۲ در مطالعه ای با عنوان « آدنوکارسینوما و SCC ریه و ارتباط آن با پلی مرفیسم ژنتیکی گلوتاتیون S – ترانسفراز در جمعیت اسلوونی» با توجه به اینکه اسنیدانس سرطان ریه در جمعیت اسلوونی بالاست، پلی مرفیسم ژنهای گلوتاتیون S – ترانسفراز شامل: GSTT^[17]₁ و GSTM^[18]₁ و GST_ P₁^[19] را با تکنیک PCR^[20] بررسی کرده و نتیجه گرفتند فقدان ژنوتیپ GSTT₁ مرتبط با افزایش ریسک آدنوکارسینومای ریه است. در حالیکه پلی مرفیسم این ژنها با SCC ریه، ارتباط معنی داری ندارد(۴۰).
در مطالعه FU TY . و همکاران در سال ۲۰۱۱ با عنوان « منگناز سوپر اکسید دسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز به عنوان مارکرهای پیش آگهی SCC مخاط باکال » مشاهده شد که بروز بیشتر این مارکرها با بقای بهتر بیماران در ارتباط بوده و در نتیجه حضور این مارکرها بیانگر بقای بهتر SCC مخاط باکال می باشد(۴۱).
Karaman E. و همکاران در سال ۲۰۱۰ در مطالعه ای با عنوان« فعالیت پارا اکسوناز سرم و آسیب اکسیداتیو DNA در بیماران مبتلا به SCC حنجره» با بهره گرفتن از روش های اندازه گیری کالری متریک والایزا^[۲۱] بر روی نمونه های سرمی بیماران و مقایسه آنها با گروه کنترل دریافتند تعادل اکسیدان – آنتی اکسیدان در بیماران مبتلا به SCC حنجره به نفع اکسیداسیون لیپید و آسیب DNA مختل می شود(۴۲).
Allameh A. و همکاران در سال ۲۰۰۹ در مطالعه ای با عنوان « آنالیز هیستوشیمی مارکرهای مولکولی خاص در ضایعات پیش سرطانی، آدنوکارسینوما و SCC مری در افراد ایرانی» با هدف بررسی تغییرات عوامل مؤثر در پیشرفت سرطان مری در جمعیت در معرض خطر در ایران انجام دادند. آنها نمونه های بیوپسی مری ۸۷ بیمار مبتلا به متاپلازی بارت در مری، آدنوکارسینوما و SCC مری را با روش ایمنوهیستوشیمی از نظر بیان P₅₃ و P₂₁ و نیتروتیروزین و سیکلواکسیژناز ۲ و گلوتاتیون S – ترانسفراز بررسی کردند. تغییرات پاتولوژیک در نمونه های آدنوکارسینوما و SCC مری به صورت افزایش نیتروتیروزین و سیکلواکسیژناز ۲ بود که شاهدی بر درگیری این فاکتورهای اکتسابی در پیشرفت سرطان مری است. اما در مورد سایر فاکتورها، تغییر معنی داری
مشاهده نشد(۴۳).
Looi ML. و همکاران در سال ۲۰۰۸ در مطالعه ای با عنوان « آسیب اکسیداتیو و وضعیت آنتی اکسیدان در بیماران مبتلا به نئوپلازی داخل اپی تلیالی سرویکال و کارسینوم سرویکس» انجام دادند. آنها برای بررسی وضعیت آسیب اکسیداتیو، مالون دی آلدهید (MDA) پلاسما و ۸- هیدروکسی داکسی گوانوزین(HdG) ادرار و برای بررسی وضعیت آنتی اکسیدان مقادیر آنزیم های سوپر اکسید دسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز را در ۸۰ بیمار مبتلا به نئوپلازی سرویکال و کاسینوم سرویکس بررسی و با گروه کنترل مقایسه کردند. نتایج نشان داد مقادیر HdG تغییر معنی داری در هیچکدام از بیماری های مورد مطالعه نسبت به گروه کنترل ندارد. MDA پلاسما و گلوتاتیون پراکسیداز در بیماران، نسبت به گروه کنترل افزایش داشتند، در حالیکه سوپر اکسید دسموتاز و کاتالاز در بیماران نسبت به گروه کنترل کاهش داشتند(۴۴).
مطالعه Giannini P. و همکاران در سال ۲۰۰۸ با عنوان « فعالیت فانکشنال و توزیع ایمنوهیستو شیمیایی سلولی گلوتاتیون S – ترانسفراز در بافت دهانی سالم، دیسپلاستیک و SCC »، فعالیت بیشتر گلوتاتیون S – ترانسفراز در بافت SCC را در مقایسه با مخاط نرمال نشان داد و پیشنهاد شد uperegulation گلوتاتیون S – ترانسفراز حداقل در تعدادی از ضایعات دهانی پیش بدخیم و بدخیم رخ می دهد(۴۵).
در مطالعه Richie JP. و همکاران در سال ۲۰۰۸ با عنوان « مقادیر گلوتاتیون، آهن و ریزمغذی ها و ریسک سرطان دهان» ارتباط ریسک سرطان دهان با مقادیر سرمی آهن، ویتامین های E و C و B₂ و A و روی، تیامین و گلوتاتیون (GSH) تعیین شد. محققان با توجه به نتایج این مطالعه پیشنهاد کردند کمبود ضعیف آهن و مقادیر کم GSH که هر دو مرتبط با استرس اکسیداتیو افزایش یافته هستند، ریسک سرطان در حفره دهان را افزایش می دهند(۴۶).
Sharifi R. و همکاران در سال ۲۰۰۸ در مطالعه ای با عنوان « ارتباط پلی مرفیسم ژنتیکی گلوتاتیون S – ترانسفراز P₁ و تجمع پروتئین P₅₃ در بیماران ایرانی مبتلا به SCC مری » هیچ ارتباطی بین
پلی مرفیسم گلوتاتیون S – ترانسفراز P₁ و تجمع پروتئین P₅₃ در سلول های اپی تلیوم مری پیدا نکردند(۴۷).
Prabhu K. و همکاران در سال ۲۰۰۷ با طراحی مطالعه ای با عنوان « مقادیر گلوتاتیون S – ترانسفراز تام سرم در سرطان دهان » دریافتند که مقدار این مارکر در مبتلایان به stage چهار سرطان دهان افزایش قابل توجهی نسبت به stage دو و سه داشته و این امر نشان می دهد تغییر مقادیر گلوتاتیون S – ترانسفراز تام سرم ممکن است با پیشرفت سرطان دهان ارتباط داشته باشد(۴۸).
Walshe g . و همکاران در سال ۲۰۰۷ در مطالعه ای با عنوان « غیر فعال شدن گلوتاتیون پراکسیداز به عنوان عامل کمک کننده در ایجاد SCC القا شده توسط U.V^[22] » بیان کردند SCC مرتبط با اختلال در فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز و مقادیر پراکسید است. بطوریکه مشاهده کردند چهار، پنجم SCC های پوستی مرتبط با کاهش فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز و افزایش بار پراکسید است. گلوتاتیون پراکسیداز توسط یک مکانیسم پس از ترجمه غیرفعال می شود و افزایش مقادیر پراکسید داخل سلولی می تواند گلوتاتیون پراکسیداز را غیرفعال کند. نتایج این مطالعه پیشنهاد می کند غیرفعال شدن گلوتاتیون پراکسیداز در پوست انسان ممکن است یک رویداد اولیه در ایجاد SCC القا شده توسط نور UV باشد(۴۹).
Rasmi y. و همکاران در سال ۲۰۰۶ مطالعه ای با عنوان « مقایسه بیان گلوتاتیون S – ترانسفراز pi در سطح mRNA^[23] در مخاط مری با بهره گرفتن از RT_ PCR_ ELISA^[24] در افراد مبتلا به بیماری رفلاکس آدنوکارسینوما و SCC مری » طراحی کردند. آنها از ۶۶ بیوپسی بافت مری که به عنوان بیماری رفلاکس غیر اروزیو (NERD^[25])، بیماری رفلاکس معده ای – مری (GERD^[26])، آدنوکارسینوما و SCC تشخیص داده شده بود، استفاده کردند. نتایج کاربرد تکنیک RT_ PCR_ ELISA نشان داد هیچ تفاوت معنی داری در بیان گلوتاتیون S – ترانسفراز pi (GST- pi) در نمونه های نرمال، NERD و GERD وجود ندارد. بیان بیش از حد GST- pi در بافت های بدخیم (آدنوکارسینوما و SCC ) قابل تشخیص بود. بنابراین محققان اعلام کردند بیان GST- pi در مری مبتلا به GERD و NERD تغییر نمی کند، در حالیکه در آدنوکارسینوما و SCC به شدت بیشتر از بافت نرمال و ملتهب است(۵۰).
Fiaschi Al . و همکاران در سال ۲۰۰۵ در مطالعه ای با عنوان « گلوتاتیون ، آسکوربیک اسید و
آنزیم های آنتی اکسیدانت در خون و بافت تومور بیماران SCC » تغییرات آنتی اکسیدانت ها را در این بیماران بررسی کردند. نتایج حاکی از افزایش قابل توجه مقادیر گلوتاتیون و آسکوربیک اسید و در مقابل کاهش قابل توجه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در بیماران SCC در مقایسه با افراد سالم بود(۵۱).
مطالعه GUO GF . و همکاران در سال ۲۰۰۵ که « ارتباط بروز گلوتاتیون S – ترانسفراز (GST- pi) و آنتی ژن هسته ای تکثیر سلول (PCNA^[27]) در پیش آگهی SCC پیشرفته سینوس ماگزیلا به روش ایمنوهیستوشیمی » را می سنجید، نشان داد افزایش بروز GST- pi یک فاکتور پیش آگهی مستقل در SCC پیشرفته سینوس ماگزیلاست. اما PCNA خیر، به طوریکه افزایش بروز GST- pi مشاهده شده در این بیماران کاملأ مرتبط با بهبود میزان بقای ۵ ساله بود(۵۲).
Geisler SA . و همکاران در سال ۲۰۰۵ در مطالعه ای با عنوان « پلی مرفیسم گلوتاتیون S – ترانسفراز و بقای سرطان سر و گردن » با هدف ارزیابی توانایی پروگنوستیک پلی مرفیسم سه ژن درگیر در مکانیسم کارسینوژنز تنباکو در ۱۹۰ بیمار مبتلا به SCC سر و گردن، مشاهده کردند افرادی که ژنوتیپ فانکشنال GSTT1 داشتند، احتمال مرگ ۳ برابر بیشتر ناشی از SCC نسبت به افراد مبتلا به SCC که فاقد این ژنوتیپ بودند، داشتند. آنها پیشنهاد کردند مارکرهای ژنومیک مکانیسم کارسینوژنز و ترمیم DNA می تواند به عنوان یک شاخص پروگنوستیک در عود بیماری و مرگ ناشی از آن باشد(۵۳).
Rawal RM . و همکاران در سال ۱۹۹۹ در مطالعه ای با عنوان « ارزیابی گلوتاتیون S – ترانسفراز و گلوتاتیون رودکتاز در بیماران مبتلا به SCC با مخاط باکال » با اندازه گیری میزان فعالیت
گلوتاتیون S – ترانسفراز (GST) و گلوتاتیون رودکتاز (GR^[28]) به روش اسپکتروفتومتری به این نتیجه رسیدند مقادیر GST سرم در بیماران کاهش قابل توجهی در مقایسه با گروه کنترل دارد و در مقابل مقادیر سرمی GR در بیماران افزایش قابل توجهی در مقایسه با گروه کنترل نشان می دهد. کاهش مقادیر GST سرم ممکن است با افزایش استعداد به آسیب ناشی از کارسینوژن ها در ارتباط باشد(۵۴).
Mulder TP. و همکاران در سال ۱۹۹۸ در مطالعه ای با عنوان « مقادیر گلوتاتیون S – ترانسفراز از پلاسما در بیماران مبتلا به SCCسر و گردن » مقادیر گلوتاتیون S – ترانسفراز (GST) را در پلاسمای ۲۳۰ بیمار با روش الایزا اندازه گیری کردند. نتایج افزایش GST پلاسما را فقط در ۱۴% این بیماران نشان داد و پیشنهاد شد احتمالأ ارتباط معنی داری بین مقادیر GST پلاسما و مرحله بالینی تومور وجود ندارد(۵۵).