۲۲۹

۱۱

دبیرستان

میاندوآب

پسرانه

۴

۱۰۶

۱۲

دبیرستان

میاندوآب

دخترانه

۴

۹۴

جمع

__________

_______

_____________

۸۹

۲۰۹۴

برآورد حجم نمونه^[۲۶۰] تحقیق
بنا به محدود بودن جامعه ، و براساس مشورت با استاد راهنما ، حجم نمونه انتخاب شده کل آن را (دانش آموزان مدارس راهنمائی پسرانه و دخترانه مراکز سمپاد ارومیه) شامل و در این کار از روش سرشماری استفاده گردید. یعنی در واقع کل جامعه آماری ، حجم نمونه آماری را تشکیل داده است. در نتیجه ۴۲۷ عدد پرسشنامه تهیه شد و در عمل تعداد ۴۱۸ پرسشنامه توزیع شد که شامل ۲۰۹ نفردانش آموز پسر و ۲۱۸ نفر دانش آموز دختر بود (۶ نفر از دانش آموزان مدرسه پسرانه و ۳ نفر از دانش آموزان مدرسه دخترانه غیبت داشته و یا از مدرسه انتقال یافته بودند ) و نهایتا نیز تعداد ۳۶۳ عدد تکمیل شده بدون اشکال مورد استناد و تجزیه وتحلیل قرار گرفت . دو زیر مجموعه حجم نمونه ما از نظر ویژگی تعداد ، جنسیت ، شرائط گزینش ، پیشرفت تحصیلی و… مشابه بودند.
روش نمونه گیری^[۲۶۱] تحقیق
می توان یک جمعیت کوچک را با هزینه ای یکسان بسیار دقیق تر از یک جامعه بزرگ مورد مطالعه قرارداد… نکته مهم دیگری که در تعمیم نتایج نمونه به جمعیت وجود دارد ، این است که محقق باید اطمینان یابد که گروهی که نمونه گیری شده همان گروهی است که نتایج را باید به آنها تعمیم دهد(وایزبرگ ، ۱۹۷۶،ص۳۸و۱۵).محدود بودن حجم جامعه آماری موجب شد تا بنا به تامین اعتبار پژوهش و مطابق مشورت استاد راهنما ، کل جامعه دانش آموزان شاغل و والدین آنها مدنظر قرار گرفته و عمل نمونه گیری را در مورد دانش آموزان و والدین آنها منتفی نموده و ۱۰۰ در صد آنها را انتخاب نمائیم .
متغییرهای تحقیق^[۲۶۲]
متغییرعبارت است از خصوصیت یا کیفیتی مثل هوش ، رغبت و استعداد که از مورد به مورد دیگر فرق می کند و مقدار عددی متفاوتی دارد (سیدعباس زاده ، ۱۳۸۳، ص ۱۸۰). متغییرهای زیر در این تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفته است :

• عقاید ، نگرشهای ذهنی و روش های فرزند پروری و تربیتی والدین بعنوان” متغییر مستقل^[۲۶۳] ” “درونداد^[۲۶۴] ” و یا ” محرک^[۲۶۵] ” در نظر گرفته شده است .

• میزان عملکرد ، پاسخ ، تفکر و احساسات ، تخیلات و ایده های خلاقانه دانش آموزان بعنوان “متغییروابسته ^[۲۶۶] ” “برونداد^[۲۶۷] ” و یا ” پاسخ^[۲۶۸] ” در نظر گرفته شده است .

• اطلاعات دموگرافیک ( شامل طبقه اقتصادی – اجتماعی خانواده ها ، تحصیلات و شغل والدین ، جنسیت و… ) بعنوان ” عوامل کنترل و متغییرهای تعدیل کننده در نظر گرفته شده است .

• عامل تعصبات گزینش ، عامل آزمون و… از جمله متغییرهای ناخواسته در نظر گرفته شده است .

ابزارهای اندازه گیری^[۲۶۹] تحقیق ( مشخصات پرسشنامه ها )
معمولترین و متداولترین وسیله جمع آوری اطلاعات در حیطه علوم انسانی ، همانا پرسشنامه می باشد.از این رو پرسشنامه در پژوهشهای علوم انسانی حائز اهمیت زیادی است … از جمله موارد استفاده پرسشنامه ، سنجش نگرشها ، طرز تلقی ها ، عقاید و علائق افراد با بهره گرفتن از روشها و رویدادهای معین که به عنوان ” نگرش سنجی^[۲۷۰] ” نیز شناخته می شود است . در این حالت پرسشنامه ، به عنوان ” وسیله اندازه گیری ” عمل کرده ، کیفیت و خصوصیات کیفی را به صورت کمیت و مقادیر کمی درمی آورد… علمی ترین و بهترین استفاده از آن به عنوان وسیله اندازه گیری همین مورد است ( سیدعباس زاده، ۱۳۸۰ ، ص ۲۶۷و۲۶۶). انجام تحقیق علمی علاوه بر جمع آوری مبانی نظری موضوع ، مستلزم داشتن اطلاعات دقیق تر که از اصولا از طریق اجرای آزمونهای معتبر مانند پرسشنامه و…بدست آمده و فرضیات پژوهشی را مورد آزمایش قرار می دهد می باشد. در تحقیق حاضر سه آزمون مداد کاغذی شامل آزمون تفکر خلاقیت تورنس ، آزمون سنجش نگرشهای فرزند پروری والدین ، آزمون ارزیابی خلاقیت دانش آموزان توسط معلمان که ذیلا شرح داده می شود مورد استفاده قرار گرفته است .
الف : آزمون زمینه یابی مداد کاغذی چند جوابی سنجش خلاقیت^[۲۷۱] (MPPT) تورنس
این پرسشنامه ( ضمیمه شماره ۱) در ادبیات روانشناسی به آزمون خلاقیت تورنس مشهور و بر پایه تعریف وی از خلاقیت ساخته شده است . اصل آزمون سنجش خلاقیت تورنس ، بسیار مفصل و طولانی می باشد . که اجرای آن نیازمند صرف ساعتها وقت است . آزمونی که تحت عنوان سنجش خلاقیت تورنس در ایران شناخته می شود در واقع شکل کوتاه شده و استاندارد شده آن می باشد که توسط دکتر عابدی استاد دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۲ ساخته و معرفی گردیده و در ادبیات روانشناسی کشورمان با علامت اختصاری CT شناخته می شود . دکتر عابدی از جمله پژوهشگران سابقه دار وعلاقمند حوزه خلاقیت و نوآوری در کشورمان شناخته می شود . ایشان ابتدا درسالهای ۶۳-۱۳۶۲ و با تشویق و کمک دانشجویان رشته های روانشناسی دانشگاههای تهران، نسبت به ساخت یک آزمون چند جوابی۷۵ سوالی براساس تئوری و تعریف تورنس جهت سنجش خلاقیت نموده و ابتدا روی ۶۵۰ نفر دانش آموز پایه سوم راهنمائی تهران اجرا گردید . بعدا طی فعالیتهای علمی در دانشگاه کالیفرنیا و با کمک دانشجویان ، نسبت به تجدیدنظر و بازسازی آن اقدام و نهایتا در سال ۱۹۹۴ با همکاری گروهی از اساتید دانشگاه مذکور( اونیل ، عابدی و اسپیل برگر) فرم ۶۰ سوالی تهیه ، هنجاریابی ( بر روی ۱۶۲۵۰نفر دانش آموز )، استاندارد و ارائه کرد . فرم کنونی آزمون توسط اساتید دانشگاه دوستو اسپانیا^[۲۷۲] ( ۱۹۹۲) مورد استفاده قرار گرفته است ( کفایت ، ۱۳۷۳، ص ۱۱۴). تاکنون بیش از ۲۰۰۰ مقاله علمی که در آنها آزمون تورنس به عنوان ملاک سنجش خلاقیت استفاده شده ، چاپ گردیده است ( دائمی ومقیمی ، ۱۳۸۳، ص ۲). در بین ابزارهای سنجش خلاقیت ، آزمون تفکر خلاق تورنس در پژوهشها و اندازه گیریهای تربیتی این آزمون در واقع چهار عامل تشکیل دهنده خلاقیت یعنی سیالی ، ابتکار، انعطاف و بسط را مورد سنجش قرار می دهد که به ترتیب شامل ۱۶ ، ۲۲، ۱۱ و ۱۱ گزینه است . یعنی سوالهای ۱تا ۲۲ عامل سیالی ، ۲۳ تا ۳۳ عامل بسط ، ۳۴ تا ۴۹ عامل ابتکار و ۵۰ تا ۶۰ عامل انعطاف پذیری را می سنجند. البته هریک از این دسته سوالات در واقع یک خرده آزمون را تشکیل می دهند . هرگزینه سه پاسخ متفاوت الف ، ب و ج (کیفی) با ارزش تبدیل به کمیت عددی ۰ ، ۱ و ۲ را دارند . فرض است در هرمورد سوال انتخاب کننده گزینه الف کمترین و انتخاب کننده ج بیشترین میزان خلاقیت را دارد . مجموع نمرات کسب شده در هر خرده آزمون ، نمایانگر نمره آزمودنی در آن بخش است و مجموع نمرات آزمودنی در چهار خرده آزمون ، نمره کلی خلاقیت فرد را نشان می دهد. نمرات حاصل از سنجش هرچهار عامل به تنهائی و مجموع نمرات در کل ، قابل تحلیل و تفسیر هستند دامنه نمره کل خلاقیت هر آزمودنی بین ۰ تا ۱۲۰ خواهد بود . بنابراین براساس نرم آزمون تورنس ، امتیازبندی میزان خلاقیت به شرح ذیل خواهد بود :

• خلاقیت بسیار زیاد : امتیاز ۱۲۰ الی ۱۰۰

• خلاقیت زیاد : امتیاز۱۰۰ الی ۸۵

فصل پنجم:
نتیجه‌گیری و بحث
۵-۱- مقدمه
در این فصل به بحث و نتیجه‌گیری درباره نتایج به دست آمده خواهیم پرداخت. به این منظور ابتدا هر یک از فرضیه‌های پژوهش مطرح می‌شود. سپس نتایج بدست آمده در مورد آنها ارائه می‌شود. همچنین با ارائه شواهد پژوهشی مربوط به هر فرضیه دلایل احتمالی تائید یا رد هر فرضیه مورد بررسی قرار میگیرد. در ادامه این فصل به محدودیت‌های پژوهش اشاره میشود و در پایان توصیه‌های و پیشنهادهای پژوهشی ارائه می‌شود.
۲-۵- بحث و نتیجهگیری
هدف پژوهش حاضر مقایسه سبکهای یادگیری و تسلط ربعهای مغزی دانشآموزان دارای اختلال یادگیری و دانشآموزان عادی بود. از آنجایی پاسخ سؤال اصلی پژوهش مثبت بوده و میان سبکهای یادگیری و تسلط ربعهای مغزی دانشآموزان دارای اختلال یادگیری و دانشآموزان عادی تفاوت معنیداری یافت شده است به بررسی و تبیین نتایج بدست آمده از پژوهش برای هر یک از سؤالات فرعی میپردازیم.

بر اساس اولین یافته این پژوهش بین سبکهای یادگیری در بین این دو گروه دانشآموزان تفاوت معناداری وجود داشت. متأسفانه با توجه به جستجوهای انجام شده هیچ تحقیقی در داخل یا خارج که به طور مستقیم به مقایسه سبکهای یادگیری دانشآموزان عادی و ناتوان یادگیری بپردازد،بدست نیامد. اما به طور غیرمستقیم یافته های این پژوهش با یافته های مک نامارا و وانگ^[۱۱۷] (۲۰۰۳)، سوانسون و ژرمن^[۱۱۸] (۲۰۰۶)، مبوت و بایسانز^[۱۱۹] (۲۰۰۸) و مطالعات داخلی از جمله رمضانی و فرضی گلفرانی (۱۳۸۱)، احدی و کاکاوند (۱۳۸۳)، عابدی و همکاران (۱۳۸۷) و کجباف و همکاران (۱۳۸۹) هماهنگ است، آنها در تحقیقات خود دریافتند که دانشآموزان ناتوانی یادگیری از راهبردهای حافظه و یادگیری ناقصتری نسبت به دانشآموزان عادی برخوردارند. همچنین با نتایج احدی و دیگران (۱۳۸۸)، کوان و یونیان (۲۰۰۵) نیز هماهنگ است. در تبیین این یافتهها میتوان گفت سبک یادگیری از دیدگاه کلب، ترکیبی از خصوصیات شناختی، عاطفی و عوامل روانی است. به اعتقاد متخصصان سبک یادگیری یا شناختی رجحان افراد را برای به دست آوردن، حفظ و اصلاح اطلاعات مشخص میسازد که با بکارگیری و بر حسب بهره هوشی آنها صورت میگیرد (تنویر، ادیتیا و بانشی^[۱۲۰]، ۲۰۱۰) . بررسیها نشان دادهاند بازده یادگیری فراگیران به واسطه روش های آموزشی، سبک های یادگیری یا ترکیبی از این دو عامل شکل میگیرد. افراد بر حسب سبک یادگیری خود بهتر در تعامل با یادگیری قرار میگیرند و در جهت یادگیری گام بر میدارند که در پیشرفت تحصیلی آنان نقش بسزایی دارد. پژوهشها نشان دادهاند که توانایی های تحصیلی و آزمونهای پیشرفت سنتی فقط مقدار کمی از تغییرپذیری تفاوتهای فردی را در پیشرفت تحصیلی توجیه میکنند (استنبرگ و ویلیامز^[۱۲۱]، ۱۹۹۷). لذا مطالعات زیادی در مورد نقش مقیاسهای نامربوط با توانایی یا عوامل غیرتحصیلی بر پیشرفت تحصیلی انجام گرفته است. در واقع افراد سبک خاص خود را دارند؛ بنابراین اگر یادگیری فرد با سبک یادگیری وی مطابقت داشته باشد عملکرد وی بهتر خواهد شد (اسمیت^[۱۲۲]، ۲۰۰۵؛ سیف، ۱۳۸۴). ون واینن^[۱۲۳] معتقد است که اگر معلمین روش پردازش اطلاعات فراگیران را بدانند و روش‌های آموزش خود را متناسب با آن تغییر دهند، یادگیری فراگیران افزایش مییابد (ون واینن، ۱۹۹۷). بسیاری از نظریه‌پردازان یادگیری معتقدند، سبک یادگیری باید با سبک آموزش منطبق باشد تا حداکثر موفقیت در یادگیرندگان بدست آید (باستابل^[۱۲۴]، ۲۰۰۶). چرا که تناسب تدریس معلمان با سبک یادگیری دانشآموزان باعث تقویت انگیزه یادگیری و نیز پیشرفت تحصیلی می‌گردد (رسولی نژاد، ۱۳۸۵).
در متغیر دیگر این پژوهش یعنی ربعهای مغزی بین دو گروه از دانشآموزان تفاوت معنی داری وجود دارد. توضیح اینکه بر اساس یافته دیگر این پژوهش بین دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری از لحاظ تسلط ربع مغزیA تفاوت معنیداری وجود دارد. بدین معنی که دانشآموزان ناتوان یادگیری در این عامل نمره کمتری نسبت به دانشآموزان عادی بدست آورند. این یافته با نتایج، کورک من و پسونن، (۱۹۹۴) و محمدیان (۱۳۸۸) همسو میباشد. آنها در پژوهششان به این نتیجه دست یافتند که کودکان دارای اختلالهای یادگیری، در دروسی که نیاز به تمرکز و توجه دارند، تمرکز کافی ندارند، به خصوص در فعالیتهایی مانند محاسبه و ترتیب اعداد، همچنین در درک خواندن و بیان نوشتاری نیز مشکل دارند. آنچنان که در مدل هرمن نشان داده شده است سبک تفکر ربع چپ سربرال (A) اصولا تحلیلی، ریاضی، تکنیکی و حل مسئله است (هرمن، ۱۹۸۹؛ وسلی، ۱۹۹۴). ترجیح ربع A به این معنی است که شخص، به فعالیت‌هایی علاقه دارد که شامل تحلیل کردن، تشریح کردن، سنجیدن، حل مساله به صورت منطقی و دریافت حقایق می باشد. در تصمیم گیریها، شخص بر منطقی که بر اساس فرض‌های خاص است تکیه می‌کند و این فرض‌ها با یک توانایی برای دریافت کردن، به فعل در آوردن ، و بیان کردن چیزها به طور صحیح ترکیب می‌شوند (هرمن، ۱۹۹۲).
در تبیین این مسئله میتوان گفت با توجه به این که کودکان ناتوان یادگیری در دروسی که نیازمند تحلیل و درک منطقی میباشد نسب به کودکان عادی ضعیفتر عمل میکنند. علیزاده و سلطانی (۱۳۹۲) دریافتند که دانشآموزان ناتوان یادگیری در بازداری تصمیمگیری، برنامه ریزی و سازماندهی ضعیفتر از دانشآموزان عادی هستند. هووس، بیگلر، برانگیم و لاسن (۲۰۰۳) در یک تحلیل مقایسهای، پس از بررسی عملکرد حافظه کودکان نارساخوان دریافتند که این کودکان در همه اعمال حافظه، ضعیفتر از سن واقعی شناسنامهای خود عمل میکنند. در پژوهشی هینچی و همکاران (۲۰۰۳) دریافتند که کودکان با نارسائی ویژه یادگیری ریاضیات از نظر مهارتهای برآورد کردن و توانایی حل مسائل پیچیدهی کلامی نسبت به همسالانشان ضعیفتر هستند.
بر اساس یافته دیگر این پژوهش دانشآموزان ناتوان یادگیری نسبت به دانشآموزان عادی از لحاظ تسلط ربع مغزی B نمره پایینتری بدست آوردند. این یافته به طور غیر مستقیم با نتایج علیزاده و سلطانی (۱۳۸۰)، گری (۲۰۰۴)؛ بانچ، هنریکس، سرلین (۲۰۰۱) همسو میباشد. سبک تفکر ربع B کنترل کننده، محافظه کار، برنامه ریزی، سازمان دهنده و طبیعتا اجرایی است (هرمن، ۱۹۸۹؛ وسلی، ۱۹۹۴). متفکران ربع B سازمان یافته و به تفصیل هستند.آنها تمایل دارند تا روش محور، دیرپا و نظام یافته باشند (هریس، سادوسکی، رؤسا و برکمن، ۲۰۰۶؛ لامزدین، ۱۹۹۹). افراد دارای اشرافیت در ربع B جزءگرا هستند. به عبارت دیگر در حالیکه آنها درختان را میبینند از دیدن جنگل عاجزند (کی ویسوکی، ۱۳۸۶).
در مطالعه، کیبی، مارکس، مورگان و لانگ^[۱۲۵] (۲۰۰۴) از بررسی ارتباط ناتوانیهای تحولی خواندن و حافظه کاری دریافتند که کودکان دچار ناتوانیهای تحولی خواندن، اختلال آشکاری در حافظه کاری دارند. ماسورا^[۱۲۶] (۲۰۰۶) در پژوهشی با بررسی رابطه بین عملکرد حافظه کاری و ناتوانیهای یادگیری در کودکان نشان داد که بین عملکرد حافظه کاری و عملکرد تکالیف تحصیلی رابطه بسیار نزدیکی وجود دارد. در ادامه، او بیان میکند که توانایی کودکان برای یادگیری زبان میتواند تحت تأثیر شکست حافظه کاری قرار بگیرد.
بر اساس یافته دیگر پژوهش حاضر دانشآموزان ناتوان یادگیری نسبت به دانشآموزان عادی از لحاظ تسلط ربع مغزی C نمره پایینتری بدست آوردند. این یافته به طور غیر مستقیم با یافته های سیدریدیس (۲۰۰۷)، لاسن و لینچ^[۱۲۷]، (۲۰۰۷)، آوربچ، گراس- تسیر، مانور و شالوو، (۲۰۰۸) همسو میباشد. سبک تفکر ربع راست لیمبیک © اساساً بین فردی، هیجانی، موسیقیایی و معنوی است (هرمن، ۱۹۸۹. وسلی، ۱۹۹۴). متفکران ربع C اغلب مهارتهای ارتباطی خوبی دارند و تفکرشان به مردم مدار بودن، حسی بودن، آگاه بودن از احساسات، ارزش ها و روابط شخصی تمایل دارد. این متفکران شنوندگان خوبی هستند و به حقوق و نظرات دیگران احترام میگذارند (هریس، سادوسکی، برکمن، ۲۰۰۶؛ لامزدین، ۱۹۹۹).
هبرت و براک^[۱۲۸] (۱۹۸۲) به این نتیجه دست یافتند که کودکان ناتوانی یادگیری، ناتوانی اجتماعی نیز دارند. طبق نظر مایرز و هامیل^[۱۲۹] (۱۹۷۶) و لویت^[۱۳۰] (۱۹۷۸) مشکلات اجتماعی عاطفی کودکان دارای ناتوانی یادگیری شامل ارزیابی نادرست از خود، اتکای به دیگران، گوشهگیری، مسائل شخصیتی، اضطراب و فقدان رابطه قوی با دیگران میشود.
به اعتقاد ماست و گرینبک^[۱۳۱] (۲۰۰۲) دانشآموزان دارای ناتوانی یادگیری در درک هیجانها ضعیف هستند و احساسات بسیار سطحی دارند، به ویژه اگر این هیجانها تنها به صورت محرکهای دیداری یا شنیداری ارائه شود. این افراد پاسخهای ابتکاری غیرکلامی پایینتری در مهارتهای اجتماعی و ارتباطیشان دارند (لانیس و فروسینی^[۱۳۲]، ۲۰۰۸). مطالعات مختلف نشان دادند دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری دارای نقص در پردازش اطلاعات اجتماعی (بائومینگر و کیمهی - کایند^[۱۳۳]، ۲۰۰۸)، مهارتهای بینفردی ضعیف (لاد و تروپ- گاردون، ۲۰۰۳؛ وینر^[۱۳۴]، ۲۰۰۴) و سطوح بالای طرد اجتماعی و تنهایی (استیل، جونز، پارل، وان آکر، فارمر و رودکین^[۱۳۵]، ۲۰۰۸) میباشند.
بر اساس یافته دیگر این پژوهش نسبت بین دانشآموزان عادی و دانشآموزان ناتوان یادگیری از لحاظ تسلط ربع مغزی D(خلاقیت) تفاوت معنیداری وجود دارد. بدین معنی که دانشآموزان ناتوان یادگیری نسبت به دانشآموزان عادی از لحاظ تسلط ربع مغزی D(خلاقیت)نمره پایینتری بدست آوردند. این یافته به طور غیر مستقیم با یافته های پینل و جری (۲۰۰۲)، باتیستا و کلمنتس (۲۰۰۳) و هینچی و همکاران (۲۰۰۳) همسو میباشد. سبک تفکر ربع راست سربرال (D) شامل تخیلی، ترکیبی، هنری،کل نگر و مفهومی می‌باشد (هرمن، ۱۹۸۹؛ وسلی، ۱۹۹۴). کلماتی که افراد با ترجیح ربع مغزی D را بیشتر بیان می‌کند عبارتند از: هنرمند، مبتکر، کلنگر، تخیلی، ترکیب کننده و خیال پرداز. آنها افرادی دارای ایده در یک تیم هستند و از ایده‌های قابل استنتاج از چند منبع برای خلق چیزی جدید ناشی از ترکیب آن لذت می‌برند (کی ویسوکی، ۱۳۸۶) متفکران ربع D اغلب تخیلی، فضایی، انعطاف پذیر و شهودی هستند و با امکانات، ابداعات و طرحهای راهبردی سر و کار دارند. این متفکران در عوض جزئیات، تصاویر بزرگ را جستجو می‌کنند. آنها تصاویر را به لغات ترجیح می‌دهند و مسائل با انتهای باز را انجام می‌دهند (هریس، سادوسکی، برکمن، ۲۰۰۶؛ لامزدین، ۱۹۹۹).
کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری در یک سری زمینه ها از جمله درک روابط فضایی، درک تصویر بدنی از خود، توانایی دیداری- ادراکی، زبان و خواندن، جهت و زمان، به خاطر سپاری، راهبردهای یادگیری ریاضیات مشکل دارند (لرنر، ۲۰۰۰).
یافته های تحقیقات پینل و جری^[۱۳۶] (۲۰۰۲) بیانگر این است که نقایص درک رابطه فضائی بر عملکرد در زمینه های متعدد ریاضیات مثل هندسه و حل مسائل پیچیده کلامی تأثیر میگذارد (به نقل از ریسی، ۲۰۰۵).
برای تعیین تأثیر هر یک از متغیرهای مورد مطالعه بر تفاوت دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری متغیرهای ربع مغزی A، ربع مغزی B، ربع مغزی C و ربع مغزی D به عنوان متغیرهای پیش‌بین در تفاوت دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری در تسلط مغز، به عنوان متغیر ملاک در معادله رگرسیون تحلیل شدند. در جدول شماره ۳ میزان F مشاهده شده معنی‌داراست و ۵۱ درصد واریانس مربوط به تفاوت بین دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری توسط ربع مغزی A، ربع مغزی B، ربع مغزی C و ربع مغزی D تبیین می‌شود. بنابراین هر چهار ربع مغزی میتوانند تفاوت بین دانشآموزان با و بدون ناتوانی یادگیری را در تسلط مغز پیش‌بینی نمایند.
آشنایی اولیه با خصوصیات مغز انسان و روش های استفادهی بهینه از آن، لازمهی استفاده بهتر از پتانسیلهای مغزی افراد است. ضعف شناخت آنها نیز باعث اتلاف بسیاری از قابلیت‌های فکری میشود که هزینه های گزاف فردی و اجتماعی در پی دارد. ترجیحات فکری یک فرد او را به آموزش و یادگیری خاصی سوق میدهد. این یک اصل اساسی در آموزش است که آموزش دهنده نیاز دارد تفاوتهای فردی کسانی را که به آنها آموزش میدهد بداند و با توجه به آن ترجیحات شیوهی آموزش مناسب را برای آنها انتخاب کند. در ادبیات آموزشی این مطلب اثبات شده که یادگیری زمانی مؤثر است که کل مغز در فرایند یادگیری درگیر باشد کارایی شناختی وقتی اصلاح میشود که فعالیتهای آموزشی منطبق با ترجیحات تفکر فرد باشد. بر حسب مدل یکپارچه هرمن این پیش فرض مطرح شده که تمام چهار ربع مغز در فعالیتهای یادگیری و آموزشی دخیل باشند. تأکید ندهرمن بر این موضوع بود که یادگیری عمیق و بهینه تنها زمانی اتفاق میافتد که هر چهار ربع مغز درگیر موضوع مورد بررسی باشد و به این صورت مغز به وضعیت یادگیری جدید هدایت میشود. این نظر توسط متخصصان بسیاری نظیر مارتین (۲۰۰۶) مورد آزمون قرار گرفت و همه آنها نظر هرمن را مورد تأیید قرار دادند. این مدل همچنین در فهم تفاوتهای ذهنی و نقش مهمی که در آموزش و یادگیری دارد کمک میکند (دی بوور، ۲۰۰۲). به همین دلیل فعالیتهای آموزشی باید به نحوی تنظیم شوند که از قابلیت‌های هر چهار سبک استفاده کنند. این جمله بدان معنی است که تنها نباید به سبک تفکر غالب فرد اکتفا شود. باید به نحوی عمل کرد که سبکهای ضعیف فرد نیز تقویت شوند. کاربرد این یافته در گروه دانشآموزان ناتوان یادگیری به دلیل حساسیت و مشکلاتی که در یادگیری دروس دارند برجستهتر است. شیوه های آموزشی معلمین باید به نحوی طراحی شوند که به صورت پویا و همه جانبه هر چهار ربع را درگیر امر آموزش نمایند این موضوع باعث میشود که افراد در آینده به صورت مناسب با وضعیتهای متفاوت زندگی برخورد کنند (مورنو و کواتزی، ۲۰۰۷).
۵-۱- محدودیتهای پژوهش
هر تحقیقی از ابتدای امر یعنی انتخاب موضوع تا مراحل اجرا، و تجزیه و تحلیل و نتیجهگیری دارای محدودیتهایی است. بیان محدودیتها در پژوهش به محققانی که قصد تحقیق در زمنیههای مختلف را دارند، کمک میکند تا به دیدی باز و آگاهی از موانع، کمبودها و محدودیتهای تحقیق به امر پژوهش در زمینه های مشابه بپردازند. این تحقیق نیز دارای موانع و محدودیتهایی است که در ذیل به آنها اشاره میکنیم.
۱- عدم وجود تحقیقات مشابه در کشور و تعداد اندک در خارج از کشور از مهمترین محدودیتها این پژوهش میباشد.
۲- زیاد بودن تعداد سئوالات پرسشنامه ها رغبت آزمودنی ها را برای پاسخ کاهش می داد که خود عاملی برای عدم همکاری مناسب آزمودنی ها بود وجزء محدودیتهای تحقیق محسوب میشود.
۳- نمونه پژوهش حاضر محدود به دانشآموزان دختر و پسر شهر اردبیل بود که این مسئله به نوبه خود بر تعمیمپذیری یافته های پژوهش مؤثر است
۴- این پژوهش بر روی دانشآموزان مقطع راهنمایی انجام گرفت که این مسئله به نوبه خود بر تعمیمپذیری یافته های پژوهش مؤثر است.
۵-۲- پیشنهادات
با توجه به یافته‌های این پژوهش پیشنهادهای زیر در جهت اعتلای نظام آموزشی مدارس ارائه میگردد:
۱-کمک به تسهیل یادگیری دانشآموزان با آگاه کردن آنها از تسلط ربعهای مغزیشان و سبک یادگیری متناسب با تسلط ربعهای مغزیشان
۲- کمک به دبیران به منظور هماهنگ کردن سبک تدریسشان با نیازهای یادگیری دانشآموزان با تسلط ربعهای مغزی مختلف
۳- علاوه بر این کمک به دانشجویان برای انتخاب رشته تحصیلی و تصدی شغل مطابق با تسلط ربع‌های مغزیشان
۴- کمک به دانشگاهها برای برنامه ریزی آموزشی و درسی مطابق با نیمرخ دانشجویان در رشته های مختلف تحصیلی بر اساس یافته های ندهرمن مبنی بر اینکه اشخاص در حرفههای مختلف تقریبا نیمرخهای مشابهای دارند که بسته به نیمرخهای آنها سبک تفکر و یادگیریشان تفاوت دارد.
منابع

1. 1. احدی، حسین؛ کاکاوند، علیرضا ۱۳۸۳، مقایسهی حافظهی آشکار و نهان کودکان مبتلا به نارسایی ویژه در یادگیری و کودکان عادی از طریق آزمون های تصویری. فصلنامهی دانش و پژوهش در روا نشناسی، ۲۱ و ۲۲، صص ۱۶۸-۱۵۵.

1. 1. براهنی، محمدنقی، ۱۳۵۶، پژوهش مقدماتی برای هنجاریابی آزمون ماتریسهای پیشرونده ریون در ایران، مجله روانشناسی، ۲(۵)، صص ۲۱۷-۲۰۵.

1. 1. پورافکاری، نصرت الله، ۱۳۷۶، فرهنگ جامع روانشناتسی- روان پزشکی انگلیسی فارسی جلد۱ و ۲ تبریز: چاپ نوبهار.

1. 1. حائریزاده، خیریه بیگم و لیلا محمد حسین، ۱۳۸۰، تفکر خلاق و حل خلاقانۀ مسئله، تهران: مؤسسۀ منظومۀ خرد.

1. 1. خدایاری، پروین،۱۳۸۷، ناتوانی در یادگیری و انواع آن: نشانه ها، علائم و راهبردهای انواع اختلالات یادگیری. تعلیم و تربیت استثنایی، ۱(۷۸)، صص ۴۷- ۵۳.

1. 1. خنکجان، علی،۱۳۸۱، بررسی سبکهای شناختی یادگیری دانشآموزان مراکز تیزهوشان و عادی دختر و پسر با توجه به پیشرفت تحصیلی آنان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

1. 1. رسولی نژاد سید اصغر، رسولی نژاد وحید، ۱۳۸۴، بررسی سبک یادگیری دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان. گامهای توسعه در آموزش پزشکی، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی،۳ (۱)، صص ۲۶-۳۲.

1. 1. رسولی نژاد، سید اصغر و رسولی نژاد، سید وحید، ۱۳۸۴، بررسی سبک یادگیری دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان. مجله گامهای توسعه در آموزش پزشکی، ۲(۱)، صص۳۲-۲۷.

1. 1. رمضانی، مژگان؛ فرضی گلفزانی، محمد، ۱۳۸۱، مقایسهی حافظهی کوتاه مدت در دانش آموزان حساب نارسا و عادی. فصلنامهی پژوهش در حیطهی کودکان استثنایی، ۴(۱)صص ۹۳-۷۵.

1. 1. سیف علی اکبر، ۱۳۸۴، سبکهای یادگیری: روانشناسی تربیتی، روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: انتشارات آگاه صص ۱۵۹-۱۸۴.

1. 1. عابدی، احمد؛ ملک پور، مختار، مولوی؛ حسین؛ عریضی سامانی، حمید رضا؛ امیری، شعله، ۱۳۸۷، مقایسهی ویژگیهای عصب روانشناختی کودکان خردسال با ناتوانیهای یادگیری عصبروانشناختی / تحولی و عادی پیش از دبستان. فصلنامهی پژوهش در حیطهی کودکان استثنایی، ۸(۱)، صص ۱۸-۱.

1. 1. علی آبادی، خدیجه (۱۳۸۳). هنجاریابی سیاههی سبکهای یادگیری دان، دان و پرایس و مقایسهی سبکهای یادگیری دانشآموزان پایه ی پنجم ابتدایی و دانشآموزان پایهی سوم راهنمایی شهر تهران در سال تحصیلی ۸۱-۸۰ رسالهی دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.

1. 1. علیزاده، حمید؛ سلطانی، رضا، ۱۳۸۳، اختلال نارسایی توجه/ فزون جنبشی. چاپ سوم، تهران، انتشارات رشد.

1. 1. کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنجامین و گرب، جان، ۲۰۰۲، خلاصهی روا نپزشکی، ترجمهی نصرت اله پورافکاری (۱۳۸۲) تهران: شهرآب.

1. 1. کجباف، محمد باقر؛ لاهیجانیان، زهرا؛ عابدی، احمد، ۱۳۸۹، مقایسهی نیم رخ حافظهی کودکان عادی با کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری در املاء ریاضی و روخوانی. تازه های علوم شناختی، ۱۲(۱)، صص ۲۵-۱۷.

1. 1. کجباف، محمد باقر؛ لاهیجانیان، زهرا؛ عابدی، احمد، ۱۳۸۹، مقایسهی نیم رخ حافظهی کودکان عادی با، کودکان دچار ناتوانیهای یادگیری در املاء ریاضی و روخوانی. تازه های علوم شناختی، ۱۲(۱)، صص ۲۵-۱۷.

1. 1. کلباسی سعید، ناصری محسن، شریف زاده غلامرضا، صفرپور علی. سبکهای یادگیری دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. گامهای توسعه در آموزش پزشکی، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی. ۱۳۸۷، دوره پنجم: شماره اول. صص ۱۶-۱۰.

1. 1. کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنجامین و گرب، جان، ۲۰۰۲، خلاصه روانپزشکی. ترجمه نصرتالله پورافکاری. (۱۳۸۲). تهران شهرآب.

1. 1. کدیور، پروین، همایونی، علیرضا، عبداللهی، حسین، ۱۳۸۵، رابطه بین سبکهای یادگیری، سبکهای شناختی و انتخاب رشته های تحصیلی در دانش آموزان پسر دبیرستانی. مجله روانشناختی ایران، ۳ (۱۰)، صص ۱۴۴-۱۳۷.

1. 1. کی ویسوکی، رابرت، ۱۳۸۶، تشکیل تیم‌های موفق پروژه. مترجمین؛ مرتضی کوشا، محمود رفیعی. انتشارات ارکان دانش.

1. 1. گلاور، جان و برونیک، راجرز، ۱۹۹۰، روانشناسی تربیتی، اصول و کاربرد آن، ترجمه علی نقی خرازی (۱۳۷۵) مرکز نشر دانشگاه تهران.

1. 1. لامزدین، ادوارد و لامزدین، مونیکا، ۱۳۸۶، حل خلاق مسئله. مهارت‌های فکری برای جهان در حال تحول. مترجمین:دکتر بهروز ارباب شیرانی. مهندس بهروز نصرآزادانی. انتشارات ارکان دانش.

1. 1. لرنر، ژانت، ۲۰۰۰، ناتوانیهای یادگیری (نظریهها، راهبردها و روشها). ترجمهی عصمت دانش (۱۳۸۴) تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

1. مقدسی، اکرم، ۱۳۸۸، بررسی رابطه تسلط ربعهای مغزی مدیران آموزشی با سطح اثربخشی آنها در مقطع متوسطه شهر مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه ارومیه.

هویت شخصی یا روان­شناسی فردی (تقویت ارزش­ها، خودشناسی، کشف واقعیت و…)
نظارت (اطلاعات راجع به چیزهایی که ممکن است بر شخص اثر بگذارد یا به شخص برای انجام کاری کمک کند)» (به نقل از سورین، ۱۳۸۱ : ۴۲۴).

۲-۶-۷-۴- نظریه لرنر
در زمینه‌ی نقش رسانه‌ها در دگرگونی ارزش‌های فردی و اجتماعی جوامع، می‌توان به یکی از پاردایم‌های مسلط در حوزه ارتباطات و توسعه در دهه‌ های ۶۰ تا ۷۰ میلادی اشاره کرد که به رسانه‌ها به عنوان موتور دگرگونی و تغییر ارزش‌های جوامع سنتی و ورود به جامعه مدرن تأکید می‌‌شود. دانیل لرنر^[۹۲] جامعه شناس امریکایی و از پیروان این رویکرد به نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌های سنتی در جوامع و جایگزین شدن ارزش‌های مدرن اشاره کرده است. تئوری لرنر تحت عنوان «الگوی حاکم» در زمره تئوری‌های تزریقی به اعتقاد این نظریات کنش و رفتار مخاطبان تابعی از محرک‌های رسانه‌ای است یعنی از طریق تبلیغات سیاسی می‌توان نگرش و رفتار مردم را تحت تأثیر قرار داد چون مخاطب یک عنصر منفعل است. وی در کتاب “گذر از جامعه سنتی؛ نوسازی خاورمیانه"، معتقد است که رسانه می‌تواند به فروپاشی سنت‌گرایی، - که معضلی برای نوسازی محسوب می‌شود- کمک کند. این کار با بالا رفتن انتظارات و توقعات، باز شدن افق‌ها، توانا شدن مردم به تخیل ورزیدن و خواهان جایگزینی شرایط زندگی بهتر برای خود و خانواده عملی می‌شود. (مک کوئیل،۱۳۸۲: ۱۴۴)
“لرنر” بر این باور است که ورود به جامعه‌ی مدرن و جدید مستلزم مساعدت ملی یکپارچه، ارتباط با بازارهای ملی و بین‌المللی، ایجاد انگیزه برای تقاضای کالاها و خدمات مدرن، بحران کسب منابع توسعه و گسترش روش‌ها و ارزش‌های نوین در زمینه‌هایی چون تغذیه، تنظیم خانواده، بهداشت، تولید کشاورزی و صنعتی در زندگی شهری و روستایی است. برای تحقق این هدف، تحرک روانی در سطح فردی و اجتماعی ضروری است و رسانه‌ها مناسب‌ترین و مؤثرترین ابزار تغییر نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفتارها و به بیان دیگر ایجاد تحرک فردی و اجتماعی هستند( فرقانی،۱۳۸۰: ۴۹).
رسانه‌ها موجب ایجاد پدیده‌ای تحت عنوان"تحرک روانی” می‌گردند یا موجب ایجاد پدیده دیگری تحت عنوان"بیگانگی عاطفی” می‌شوند که “لرنر” آن را به مثابه امتیازی روانی در نوسازی مؤثر می‌داند. بیگانگی عاطفی، در نظر وی به معنای قدرت تطابق با محیط پر از دگرگونی در وضعیت‌های مختلف و متغیر است. بنابراین وسایل ارتباط جمعی، اولاً باعث آموزش درک وضعیت‌های مختلف شده، با برانگیختن تخیل، افراد را به جای کسانی که کارگردان قضایا هستند، قرار می‌دهد. این وسایل موجب به وجود آوردن تجارب جدید مختلفی می‌‌شوند، که لرنر آن‌ها را عوامل افزایش تحرک روانی می‌داند. (روشه،۱۳۶۶: ۲۳۲ و۲۳۳).
به طور کلی لرنر معتقد است، بر اساس الگوی نوگرایی حرکت از مرحله سنتی به مرحله گذار، و سپس به مرحله جامعه نوین، همواره با تغییر نظام‌های سنتی به نظام‌های نوین و بالعکس همراه بوده است. به اعتقاد او تفاوت این دو نظام در این است که ارتباط بین افراد سنتی، به تقویت نگرش‌ها و آداب سنتی می‌ انجامد. حال آنکه استفاده از رسانه‌های ارتباط جمعی، مهارت‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای تازه را می‌آموزد. بنابراین رسانه‌های جمعی تحرک‌ را تقویت می‌کنند به این معنا که رسانه جمعی در برابر مخاطبان فزاینده خود، از ظرفیت برقراری ارتباط با «نوع تغییر» و هم از ظرفیت برقراری یا «امکان تغییر» برخوردارند. لرنر بر این باور است که میان شاخص رسانه‌ای نوگرایی در سیر نهادهای اجتماعی، نوعی کنش متقابل وجود دارد (دادگران، ۱۳۸۴).
۲-۶-۷-۵- ژان بوردریار (نظریه فراواقعیت و وانمایی)
ژان بوردریار^[۹۳] نظریه­پرداز پست­مدرنیته استدلال می­ کند که روابط واقعی تولید و مصرف، جای خود را به یک نظام نشانه­ای داده­اند: «شیء یا ابژه توسط مصرف ­کننده ­ای که نیازهایش را یک سرشت یا خصایص زیست­شناختی عام­انسانی تعیین کرده باشد، مصرف نمی­ شود. مصرف حاصل اشتیاق از پیش­ شکل­گرفته سوژه مجسم به اشیا یا اُبژه­ها نیز نیست. کالاهای اجتماعی برای تأمینِ نیازهای از پیش­موجودِ مصرف نمی­شوند، بلکه برای دلالت بر تمایزات اجتماعی مصرف می­شوند»(به نقل از لایون، ۱۳۸۰)
ما برای این مصرف می­کنیم که با دیگران متفاوت و متمایز باشیم، و همچنین تفاوت­هایی به­وسیله آن­چه مصرف می­کنیم و چگونگی مصرف­مان تعریف می­ شود. از آن­جا که تفاوت­ها به­لحاظ تعداد، نامحدودند؛ نهایتی برای مصرف وجود ندارد. بنابراین، نیاز به تفاوت و تمایز هیچ­گاه برآورده نمی­ شود(همان).
بوردیا معتقد است که نشانه اکنون از بند هر نظام ارجاعی آزاد شده است. و مناسبات میان تولید و مصرف، اکنون میان امور اقتصادی و فرهنگی، و میان امور مادی و نمادین، این فرض را مطرح می­ کند که ما باید برکارکرد «رمزگان» تأکید کنیم. از این­لحاظ، کار دیگر نوعی نیرو نیست، بلکه نشانه­ای در میان دیگر نشانه­هاست. چنان­که وی نظر می­دهد: «نیروی کار اساساً یک جایگاه و یک ساختار اطاعت از یک­­رمزگان است» (مهدی­زاده، ۱۳۸۹: ۲۷۷).
بوردیار مدعی است که ما در عصری به­سرمی­بریم که در آن اساس جامعه­دیگر مبتنی بر مبادله کالاهای مادی دارای ارزش مصرف (بدان­گونه که ماکسیسم می­گوید) نیست. به­عقیده او، برعکس، پای کالاهایی به عنوان نشانه­ها و نمادهایی در میان است که یکسره واجد دلالتی دلبخواهی و قراردادی درون چیزی است که او «نظام رمزگان»می­نمامد. رمزگان نظامی‌از قواعد است که به ما امکان می‌دهد نشانه­هارا بفهمیم، و مهم­تر از آن، بفهمیم آن­ها چگونه به یکدیگر مربوط­اند. از آن­جا که همه ما رمزگان را می­فهمیم و تحت نظارت آن هستیم، همگی می­توانیم درک مشابهی از معنای نشانه­ها و چگونگیِ ربط آن معانی به­یکدیگر داشته باشیم. در واقع، مصرف مبتنی بر این واقعیت است که دیگران معنای آن­چه را ما مصرف می­کنیم به همان نحو که خودمان می­فهمیم خواهند فهمید. ما با مصرف کالا و اشیاء خودمان را تعریف می­کنیم. از نظر بودریار، جامعه مصرف­گرای ما جامعه­ای است که در آن مردم می­خواهند هویت و تفاوت خویش را تصریح کنند و در جست­وجوی لذت تجربه از طریق خرید و مصرف نظامی‌مشترک از نشانه­ها هستند. بودریار، اشاره به فرهنگ مصرفی گسترش یابنده­ای که در آن انگاره­ها یا تصاویر در جریان فرایند کالایی­شدن، حیاتی مخصوص به خود می­یابند. استدلال او مبنی بر این که کالا بر حسب ذات خود قابلیت آن را دارد که همچون نشانه (مثلاً، نشانه­ای برای منزلت) عمل کند، اشاره دارد به نوعی فرایند «فرهنگی شدن کالا» که طی آن، کالا به صورت بخشی از زبانی نشانه­ای که بر مناسبات مصرف و روابط اجتماعی حاکم است، در می ­آید. درخصوص رسانه ­ها، بودریار تحلیل خود را عمدتاً بر تلویزیون متمرکز شاخته است؛ چرا که تلویزیون رسانه­ای است که از دو جهت حائز اهمیت است: نخست این­که تلویزیون، به عنوان یک محصول جامعه مصرفی به عنوان یک شیء، «یک مؤلفه رمزگانی شده پایگاه اجتماعی» است. محتوای فرهنگی تلویزیون در قبال کارکرد این شیء در راستای ایجاد تفاوت­های فرهنگی بین دسته­بندی­های طبقاتی متفاوت، از اهمیت کمتری برخوردار است. دوم این که بودریار، به پیروی از مک لوهان، این رسانه ارتباطی را وجه اصلی فرهنگ رسانه­ای می­داند. با توجه به موقعیت تلویزیون در محیط خانه، نوع بازی در سطح شکل می­گیرد که وی آن را «کنجکاوی بازگوشانه» می­خواند. تلویزیون متضمن نوعی درگیریِ بی­عمق است که دنیا را به تکه­ای به­سادگی قابل مصرف «واقعیت» اجتماعی تبدیل می­ کند. تأثیر ایدئووژیک اصلی این رسانه این است که توهمی‌را از درک بی­واسطه دنیای اجتماعی عرضه می­ کند. به زعم او، تلویزیون کاری به­ برقراری ارتباط سوژه با دنیای واقعیِ ابژه­ها ندارد؛ ]بلکه[ درصدد مفصل­بندی سوژه­ها و ابژه­ها از طریق زنجیره­های دلالت است (همان: ۲۱۵).
برداشت بدبینانه این است که فرهنگ امروزی سرشتی بی­عمق و یک­بار مصرف دارد. اگر هیچ چیزی تا ابد پایدار نخواهد بود، پس هیچ چیزی ارزش باور کردن را نیز ندارد. وجه دیگر نظریه رسانه­ای بودریار، توجه او به وانمایی (شبیه­سازی­)‌ها و امور فراواقعی است(همان).
پیشرفت عصر مدرن به سوی وانمایی­ها، از طریق پشت سرگذاشتنِ سه مرحله تاریخی(جدول۲-۱) صورت گرفته است(همان):
جدول(۲-۱)مراحل پیشرفت عصر مدرن به سوی وانمایی­ها

وانمایی مرحلۀ سوم با نظام نشانه­ها برابر است و هیچ ارتباطی با واقعیت یا بازنماییِ واقعیت ندارد، اما این غیبت یا عدم حضور را مخفی می­ کند. فراواقعیت، پیامد تصور تخیلِ­واقعیت را انکار نمی­کند، بلکه تمایز بین تصویر و دیگر مراتب تجربه را محو می­ کند. یا به عبارتی، مرز بین تصویر و واقعیت را مخدوش می‌سازد. بودریار، معتقد است، آن­چه ما با آن سروکار داریم، وانمایی فراواقعیت^[۹۴] و شباهت­هاست، زیرا انتقال نشانه­ها به هیچ­وجه اشاره­ای به چیزهای واقعی نیست. برای مثال، تکنولوژی­های ارتباطی و رسانه­ای و به ویژه تلویزیون، تمایز و مرز بین واقعی و فراواقعی را به­هم ریخت. و لذا پسامدرنیسم نفی کنندۀ هدف مدرنیسم برای پیدا کردن حقیقت درونی پنهان در پس جلوه­هاست. تناقض در این است که درست در همان مرحله­ ای که جهان بیش از حد آکنده از اطلاعات می­ شود، خالی و عاری از معنا می­ شود. هیچ چیز نمی­تواند از واژگون شدنِ واقعیت توسط «نشانه­ های تهی» در امان بماند. به اعتقاد او، وانمایی از چنان نیرویی در پست­مدرنیته برخوردار است که عملاً بر «واقعیت» غلبه می­ کند؛ حضور همه­جایی امر فراواقعی اکنون چنان است که هرگونه تمایزی میان واقعی و فراواقعی کاملاً توهم است(لایون، ۱۳۸۰).
از نظر بودریار، هر انسانی شبیه یک فضانورد در داخلِ کپسول، در کنترل یک ماهوارۀ کوچک در مدار است، و نه به عنوان یک کنش­گر. انسان همانند یک پایانۀ شبکه ­های چندگانه زندگی می­ کند. تلویزیون عالی­ترین تجسم این رخداد است و هر چیزی را از یک فاصلۀ دور کنترل می­ کند. به زعم او، جامعه به عنوان یک کل، زندانی شده است؛ به­این­معنا که، انسان فاقد توانایی و دسترسی به واقعیت است (همان).
بودریار در بحث وانمایی نتیجه می­گیرد که ما انبوهی بی­شمار از تصاویر ذهنی را می­سازیم که در درون آن چیزی برای فهمیدن نیست. اغلب تصاویر ذهنیِ امروزی…. تصاویری هستند که در درون آن­ها چیزی برای فهمیدن نیست. اگر «تودهَ­ها» می­فهمند که نشانه­ها تنها در خدمت وانمایی پدیده ­های هستی­اند، پس ما در میان انبوهی از این نشانه­ها گرفتار شده­ایم که دقیقاً می­توان گفت بر چیزی دلالت نمی­کنند. ما علائم و نشانه­هایی داریم بدون معنا؛ علائمی‌که نمایشی­اند، قابل رؤیت­اند، تجربه می­شوند و شاید لذت بخش­اند؛ اما بدون معنا و مفهوم (همان).
بودریار، قدرت رسانه ­ها در اشباع فضاهای عمومی و خصوصی با شبیه­سازی (وانمایی)های مشمئزکننده را پورنوگرافی اطلاعات و ارتباطات و سرخوشی (جنون)^[۹۵] ارتباطات می­نامد. به­زعم او تلویزیون، تلفن و رادیو در این سرخوشی (جنون) ارتباطات سهیم هستند. آن­ها به زندگی ما هجوم می­آورند و حس و ادراک ما را از دانستنِ آنچه می­دانیم، آشفته می­سازند. بودریار معتقد است تولید و اشاعۀ انبوه تصاویر رسانه­ای، جهان را به تالار آینه بدل کرده و به انفجار معنا به درون منتهی شده است. بودریار نظریۀ وانمایی­اش را تا حدودی مدیون ایدۀ مک­لوهان و عبارت مشهور وی تحت عنوان «رسانه، پیام است» می­باشد. ولی با این تفاوت که بودریار بر «نشانه شکل»^[۹۶] تأکید می­ کند و نه تکنولوژی به تنهایی(همان).
۲-۶-۷-۶- دانیل بورشتاین و گی دبور: تصور و نمایش
دانیل بورشتاین^[۹۷] از مفهوم شبه­رویداد، گی­دبور^[۹۸]، تسخیر اجتماع به وسیله نمایش و بودریار از ربودن معنا، سخن به میان آورده­اند؛ هر یک از این اندیشمندان به نوعی رسانه ­ها را ابزاری برای بازنمایی واقعیت­ها، ایجاد شبه رویداد، استفاده از تصاویر ساختگی و نمایش دانسته و مفهوم شبه­رویداد را محصول رسانه­های اواخر قرن بیستم معرفی نمودند؛ این سه اندیشمند معتقدند شبه­رویدادها، به وسیله تصاویر ساختگی و به نمایش در آوردن آن تصاویر از طریق رسانه ­ها، زندگی و هستی انسان را به تصرف در آورده و با ربوده شدن معنا در آن، موجب جدایی انسان از انسان گردیده­اند، گی­بور با دیدی اقتصادی به نمایش نگریسته و تولید را موجب ایجاد شبه نیاز می­داند تا خود نیاز. همچنین وی تولید تصاویر انبوه را موجب سیطره کالا بر جهان اجتماعی شده می­داند(مهدی زاده، ۱۳۸۹: ۲۸۲)
همان طور که در بالا نیز اشاره شد، بورشتاین^[۹۹] با طرح مفهوم«شبه­رویداد»^[۱۰۰]، انتشار و گسترش تصاویر از طریق مجاری­رسانه­ای را در اواخر قرن بیستم، نشانه یک انقلاب گرافیکی دانسته، که طی آن، تغییرات وسیع و گسترده­ای در نحوه نگاه ما به­واقعیت جهان صورت گرفته است. (همان: ۲۸۳). بودریار در توضیح مفهوم شبه­رویداد می­نویسد: «منظور بورشتاین این است که جهان رویدادها، تاریخ، فرهنگ و عقاید از تجربه واقعی و متناقض و متغیر ایجاد نمی­ شود، بلکه به عنوان مصنوعات بشری از عناصر رمز و فریبکاری فنیِ رسانه ­ها ساخته می­ شود. این عناصر رمز و فریبکاری است (ونه هیچ چیز دیگر) که هرگونه دلالت را به منزله [امر] مصرف­پذیر تعریف می­ کند. این عمومیتِ جایگزینیِ رمز به­جای بعُد ارجاعی است که مصرف رسانه­های جمعی را معین می­ کند­­» (همان: ۲۸۴). بودریار معتقد است که باید از تفسیرِ عملِ بسیار تهورآمیزِ تولید محصولات مصنوعی و لوازم آرایش، تولید شبه کالاها و شبه­رویداد، که هستی روزمره ما را تصرف کرده است، به عنوان قلب ماهیت و تحریف محتوایی «اصیل» برحذر باشیم…. ربودن معنا، سیاست­زدایی از سیاست، فرهنگ­زدایی از فرهنگ و جنس­زدایی از بدن در مصرف رسانه­های جمعی، در حوزه­ای فراتر از تفسیر مجدد و صرفاً «غرض­ورزانه» محتوا صورت می­گیرد. در شکل (صورت) است که همه چیز تغییر می­یابد و واقعیتی جدید همه­جا جایگزینِ واقعیت می­ شود، این واقعیت جدید کاملاً از ترکیب عناصر رمز تولید می­ شود. بورشتاین می­گوید، چنین رویدادهایی جذاب­تر از رویدادهای واقعی هستند؛ زیرا بسیار دراماتیک (هیجانی)، ساده برای انتشار و صریح و قابل فهم هستند(همان).
گی دُبور، در کتاب جامعه نمایش^[۱۰۱] می­نویسد: «نمایش، ایدئولوژی تمام عیار است؛ زیرا ذات هر نوع نظام ایدئولوژیکی را در حد کمال نشان می­دهد و نمایان می­سازد: یعنی فقیر شدن، اجیر شدن و نفی شدن زندگی واقعی. نمایش به طور مادی «بیان جدایی و دوری انسان از انسان» است. «توان فریبکاری جدید»ی که از پایه خود در این تولید متمرکزگشته، و با آن قلمروی جدید از موجوداتی بیگانه که انسان اجیرشان است همراه با توده اشیا رشد می­ کند»(دُبور، ۱۳۸۲ : ۱۹۴). دُبور، موفقیت اقتصاد نمایش را ناشی از تولید مداوم شبه نیاز می­داند که به نفی با مفهوم شبه رویداد بورشتاین ارتباط دارد. در حالی که بورشتاین، خالی و پوچ بودنِ شهرت رسانه­ای مبتنی بر آگاهی تصویری را تمسخر و استهزا می­ کند، دُبور آن را بازنمایی­های نمایشی مردمی‌می­داند که نمایش­شان به صورت «تصاویر نقش­های محتمل»^[۱۰۲]، جهت جبرانِ متلاشی شدنِ تنوع تجربه مستقیم فعالیت تولیدی است. وی استدلال می­ کند که نمایشِ آدم­های مشهور از طریق رسانه ­ها، عمدتاً به عنوانِ مجموعه ­ای از ظواهر تجربه می­ شود. او معتقد است که نابرابری­های طبقاتی، فقر و طرد اجتماعیِ ناشی از شیوه تولید سرمایه­داری و توزیع نابرابر ثروت، [به منظور حفظ قدرت مسلط در برابر شورشِ طبقه کارگر] به­وسیله نمایش پنهان می­ شود (مهدی زاده، همان).

در این تحقیق، محقق به بررسی رابطه میان سرمایه فکری و ارزش بازار سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این راستا با بهره گرفتن از روش های کمی و ریاضی پیشنهادی انواری رستمی و داده های ۷ ساله شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، سرمایه فکری شرکتها سنجیده شده و سپس رابطه بین نتایج هر روش و ارزش بازار شرکت های تحت بررسی از نظر آماری مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تنها دو مورد از روش های پیشنهادی همبستگی بالا و معنیداری با ارزش بازار سهام شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار دارند.
یزدانی(۱۳۸۵)
یزدانی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی روابط متقابل بین اجزای سرمایه فکری و اثرات آنها بر عملکرد سازمانی بانک ملت استان تهران پرداخته است. روش تحقیق ایشان از نوع توصیفی و همبستگی مبتنی بر مدل ساختاری میباشد. بدین منظور پرسش نامهای با ۵١ سئوال برای اجزای سرمایه فکری طراحی گردیده است و تعداد عملکرد سازمانی شعب بانک ملت نیز از طریق تحلیل پوشش داده ها محاسبه شده است.

در این تحقیق در ابتدا با بهره گرفتن از تحلیل عاملی اکتشافی مرتبه اول عاملهای حوزه های سه گانه سرمایه های فکری استخراج گردیده و در ادامه با بهره گرفتن از تحلیل عاملی تأییدی از صحت مدلهای اندازه گیری اطمینان حاصل شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری نشان داد که بین اجزاء سرمایه های فکری روابط نسبتاً قوی وجود داشته است ولی این سرمایه ها هیچگونه تأثیری بر روی عملکرد سازمانی شعب بانک ملت استان تهران نداشته است. در پایان به منظور بررسی تأثیرگذاری این سرمایه فکری بر روی عملکرد سازمانی شعب بانک ملت استان تهران کارت امتیازی و نقشه استراتژیک پیشنهاد گردیده است.
گلدی صدقی(۱۳۸۶)
گلدی صدقی در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته مدیریت دولتی) خود به بررسی رابطه سرمایه فکری و بازده مالی در بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته که فرضیات تحقیق مزبور ١ - بررسی رابطه بین سرمایه فکری با بازده مالی جاری شرکتها ٢ - بررسی رابطه بین سرمایه فکری و بازده مالی آتی شرکتها و ٣ - بررسی رابطه سطوح سرمایه فکری در صنایع مختلف بوده است در این تحقیق از سه شاخص مالی بازده دفتری حقوق صاحبان سهام، بازده سرمایه و عایدی هر سهم استفاده شده است. بر اساس نتایج تحقیق مذکور، میانگین شاخص مالی درسطوح مختلف و سرمایه فکری با بازده جاری و آتی شرکت رابطه معنی داری دارد.
اصغرنژاد امیری(۱۳۸۷)
اصغرنژاد امیری در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته مدیریت مالی) به سنجش سرمایه فکری و بررسی رابطه آن با بازده مالی شرکتها پرداخته است در این تحقیق سرمایه فکری از طریق ضریب ارزش افزوده فکری مدل پالیک سنجش شده و از شاخصهای بازده سهام و سود هر سهم و بازده دفتری حقوق صاحبان سهام بعنوان معیارهای بازده مالی استفاده شده است. فرضیه های در نظر گرفته شده دراین تحقیق بشرح ١ - بررسی وجود رابطه معنا داربین سرمایه فکری و بازده مالی شرکتهای سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار تهران و ٢ - بررسی وجود رابطه معنادار بین سرمایه فکری و بازده مالی آتی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران میباشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتباط معنادار مثبت بین سرمایه فکری و بازده مالی، سرمایه فکری و بازده مالی آتی، نرخ رشد سرمایه فکری و نرخ رشد بازده مالی آتی شرکتها سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران است.
همتی(۱۳۸۸)
همتی در رساله دکتری خود از طریق مقایسه شش مدل سنجش سرمایه فکری به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری با متغیرهای نوین سنجش عملکرد مبتنی بر ارزش آفرینی از جمله ارزش افزوده اقتصادی^[۱۰۵] ، ارزش افزوده بازار^[۱۰۶] و ارزش افزوده سهامدار^[۱۰۷] پرداخته است. نتایج حاصل از تحقیق مبین وجود رابطه بین مقیاس سرمایه فکری و ارزش افزوده بازار بوده است.
ابراهیمی(۱۳۸۸)
ابراهیمی در پایان نامه کارشناسی ارشد (رشته حسابداری) به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکتها پرداخته است در این تحقیق سرمایه فکری از طریق مدل پالیک سنجش شده و از شاخصهای بازده دارایی، سود هر سهم و بازده دفتری حقوق صاحبان سهام بعنوان معیارهای بازده مالی استفاده شده است. فرضیه های در نظر گرفته شده در این تحقیق بشرح ١ـ بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری وجود دارد و ٢ـ بین سرمایه فکری و عملکرد مالی آتی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری وجود دارد، میباشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتباط معنادار مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری وآینده شرکت هم در سطح کلیه شرکتها و هم در سطح صنایع وجود دارد و بین اندازه شرکت و عملکرد جاری و آتی رابطه منفی وجود دارد.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱. مقدمه
در فصل دوم به بررسی مبانی نظری و ادبیات موضوع پرداخته شد. یک محقق پس از انتخاب و تعیین موضوع تحقیق باید به دنبال تعیین روش تحقیق باشد. پایه هر علمی روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. انتخاب روش تحقیق بستگی به هدفها و ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد. بنابراین هنگامی میتوان در مورد بررسی و انجام یک تحقیق تصمیم گرفت که ماهیت، موضوع تحقیق، هدفها و نیز وسعت و دامنه آن مشخص باشد. به عبارت دیگر، هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه روش و شیوهای او را دقیقتر، سریعتر و آسانتر در دستیابی به پاسخ پرسشهای تحقیق موردنظر یاری مینماید.
تحقیق حاضر بدنبال بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکت در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این فصل در ارتباط با فرضیه‌های تحقیق، جامعه و نمونه آماری، قلمرو زمان و مکانی تحقیق، روش تحقیق، روش جمع‌ آوری اطلاعات و داده‌ها، متغیرهای تحقیق و نحوه محاسبه آنها و روش‌های آزمون فرضیه‌ها و معرفی مدل تحقیق بحث شده است.
۳-۲. فرضیات تحقیق
فرضیه عبارت است از حدس یا گمانی اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده‌ها، اشیاء و متغیرها، که محقق را در تشخیص نزدیک‌ترین راه برای کشف مجهول کمک می کند. بنابراین فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودن آن باید مورد آزمون قرار گیرد (حافظ‌نیا، ۱۳۸۲، ۱۱۰).
در طی دهه گذشته کسب و کارها، اهمیت مدیریت داراییهای نامشهود خود را درک کردهاند و توسعه مارکها، روابط سهامداران، شهرت و فرهنگ سازمانها را به عنوان مهمترین منابع مزیت پایدار تجاری خود در نظر گرفتهاند. در این اقتصاد توانایی خلق و استفاده از ارزش این داراییهای نامشهود، یک شایستگی اصلی را برای سازمانها بوجود میآورد. یکی از مهمترین داراییهای نامشهود که در سالهای اخیر بنگاههای انتفاعی توجه زیادی به آن میکنند، سرمایه فکری موجود در بنگاه است. سرمایه فکری از آن جهت برای شرکتها اهمیت دارد که باعث میشود تا شرکت بتواند از طریق راهبردهای نوآوری، توان رقابت خود را در میان سایر واحدها حفظ نماید. زیرا که واحدهای انتفاعی برای تداوم فعالیت نیاز دارند که یکی از استراتژیهای رهبری در قیمت یا رهبری در تمایز و نوآوری را انتخاب و پیگیری نمایند. موفقیت در هر یک از این استراتژیها، تأثیرات مثبت و مطلوبی بر کارآیی و عملکرد بنگاهها دارد.
بنابراین پیشبینی میشود که سرمایه فکری و سرمایه نوآوری رابطه مستقیم و معناداری با ارزش و کارآیی مالی شرکتها داشته باشند. بر این اساس، چهار فرضیه در تحقیق حاضر بصورت ذیل مطرح شده است. (بونتیس^[۱۰۸]،۲۰۰۰)
بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
۳-۳. تبدیل فرضیه‌های پژوهشی به فرضیه‌های آماری
هدف از تبدیل فرضیه‌های پژوهشی به فرضیه‌های آماری، توانمند کردن محقق در آزمون فرضیه‌ها است. بطور کلی هدف از آزمون فرضیه‌های آماری، تعیین این موضوع است که با توجه به اطلاعات بدست آمده از نمونه، حدسی که درباره خصوصیتی از جامعه زده‌ایم، قویاً قابل تأیید است یا خیر؟ فرضیه‌های آماری، جمله‌ها یا عبارت‌هایی هستند که با بهره گرفتن از نمادهای آماری و به صورت پارامتر نوشته می‌شوند و نقش آنها هدایت پژوهشگر در انتخاب آزمون آماری است (خاکی، ۱۳۸۴).
فرضیه‌های آماری این تحقیق به صورت زیر تدوین می شوند:
فرضیه اول
H0 : بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
فرضیه دوم
H0 : بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنی داری وجود ندارد.
H1 : بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنی داری وجود دارد.
فرضیه سوم
H0 : بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
فرضیه چهارم
H0 : بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود ندارد.
H1: بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
۳-۴. روش تحقیق
در هر تحقیق ابتدا باید ماهیت، اهداف و دامنه آن مشخص شود تا بتوان با بهره گرفتن از قواعد و ابزار و از راه های معتبر به واقعیتها دست یافت. فرایند تحقیق، فرآیندی است که طی آن محقق میکوشد با پردازش علمی و منظم درون داده ها، فرضیه های خود را به بوته آزمایش بگذارد.
روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است. توصیفی به این دلیل که هدف آن توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است و برای شناخت بیشتر شرایط موجود میباشد و همبستگی به دلیل اینکه در این تحقیق رابطه بین متغیرها موردنظر است. تحقیق حاضر به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته و در پی اثبات وجود این رابطه در شرایط کنونی براساس داده های تاریخی میباشد. روش موردنظر برای بررسی همبستگی بین متغیرها، رگرسیون میباشد. در این نوع تحقیق رابطه میان متغیرها براساس هدف تحقیق تحلیل میگردد. این تحقیقات دارای یک متغیر وابسته و یک یا چند متغیر مستقل هستند که میزان اثر متغیرهای مستقل در متغیر وابسته از طریق آزمونهای رگرسیون برازش میشود.
هدف تحقیق بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. براین اساس داده های شرکتهای نمونه برای یک دوره زمانی شش ساله از ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ جمعآوری میگردد. سپس براساس روش ذیل متغیرهای تحقیق اندازه گیری و فرضیات آزمون میگردند.
۳-۵. جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکتهای موجود در صنعت داروسازی و صنعت سیمان پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. انتخاب نمونه ها از میان شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر گرفتن معیارهای زیر انجام میشود:
۱) پایان سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد.
۲) شرکت در دوره مورد مطالعه تغییر سال مالی نداشته باشد.
۳) نماد معاملاتی شرکت به تابلوی غیررسمی بورس منتقل نشده باشد.
۴) نماد معاملاتی شرکت فعال و حداقل یکبار در سال معامله شده باشد.
اطلاعات مالی شرکت در دوره مورد مطالعه در دسترس باشد.
دلایل انتخاب جامعه آماری مذکور این است که سازمان بورس اوراق بهادار تهران اطلاعات نسبتاً جامعی در خصوص وضعیت شرکتها و روند عملکردهای مالی و اقتصادی آنها دارد و میتوان گفت تنها منبع اطلاعاتی است که با بهره گرفتن از آن میتوان به منابع اطلاعاتی مالی شرکتها دسترسی یافته و مدلهای تحقیق را مورد آزمون قرار داد.
۳-۶. روش نمونهگیری
اغلب در دنیای عمل بهتر است نمونهگیری به روش سیستماتیک انجام شود. در این روش ابتدا شرایطی جهت انتخاب نمونه تعریف میشود و نمودهای فاقد شرایط مذکور از نمونه حذف میگردند. این شرایط با توجه به مدل آزمون فرضیات و متغیرهای تحقیق تعیین میشود. دلیل استفاده از این روش و تعریف چنین شرایطی همگون نمودن نمونه آماری مورد مطالعه با کل جامعه و امکان تعمیم نتایج حاصل از آزمونها به جامعه آماری میباشد. بنابراین، روش نمونهگیری تحقیق حاضر، حذفی سیستماتیک میباشد که براساس شرایط و ضوابط مذکور در بخش جامعه آماری تعدادی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب و اطلاعات آنها در آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است.

۵)برای اینکه کارکنان عملکرد مطلوبی داشته باشند وامکان شکوفاشدن توانمندیهای آنان فراهم شود، یا به بیان دیگر قابلیت‌ها و قوه خلاقه کارکنان به هدر نرود مدیران بانک باید انتظارات سازمانی خود را به وضوح برای آنها توضیح دهند.بدیهی است وقتی که مدیر انتظارات سازمانی را توضیح دهد، کارکنان بانک مسیر آینده کاری خود را با تعقل بیشتر تعیین خواهند کرد.

۴-۵-۴بررسی فرضیه چهارم و ارائه پیشنهادات

با عنایت به تایید فرضیه چهارم می توان گفت اطلاع رسانی(آموزش) به مشتریان پیرامون بهره برداری از خدمات الکترونیکی در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهر تاثیرگذاراست. می توان گفت اعلام و اطلاع رسانی به مشتریان و آموزش فنون بانکداری الکترونیکی بایستی از ابزار افتخارات و موفقیتهای بانک و مدیران ایشان قلمداد شود و در این راستا پیشنهاد می گردد:
۱)اطلاع رسانی و آموزش مشتری پیرامون فعالیتها ؛ عملکرد و تسهیلات متنوع و خدمات جدید و مدرن الکترونیک وچگونگی بهره برداری از این خدمات به عنوان یکی از مهمترین اولویتهای بانک در دستور کار قرار گیرد تا جذب مشتری و اثبات احترام به ایشان میسر و عملی گردد. اطلاع رسانی به مشتریان بانک موجب می شود که احساس برنده بودن در آنها تقویت شود و ایجاد رابطه با بانک را تسهیل خواهندکرد وسهولت در ارتباطات نیزدر پی این توجه بستر مناسبی را برای توسعه بانکداری الکترونیک فراهم می کند.
۲)مدیران بانک بایستی از مجرای اطلاع رسانی مستقیم و غیرمستقیم باابزار تبلیغات شفاهی؛کتبی ؛ رسانه ای و اینترنتی ..زمینه های نشان دادن احترام به وقت مشتریان، گوش دادن به سخنان آنها، توجه به مشکلات آنها و تلاش برای رفع مشکلات مشتریان را به ایشان نشان داده تا ارتباط دراز مدت آنها با بانک ایجاد و وفاداری به دنبال آن تقویت و روز افزون گردد واین وفاداری مقدمه ای باشد برای بهره برداری از بلوغ فکری از استعدادهای نوین بانکداری الکترونیک برخی مشتریان خلاق و نهایتا تحقق اهداف تکنولوژیک بانک .

۵-۵-۴ بررسی فرضیه پنجم و ارائه پیشنهادات

با عنایت به تایید فرضیه پنجم می توان گفت ایجاد امنیت خاطرواعتمادسازی در مشتریان در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهر تاثیرگذاراست.نقش تحول آفرین فناوری اطلاعات و بانکداری الکترونیک در زمینه پولی- بانکی باعث شده بانکها و موسسات مالی اعتباری، خدمات بانکداری الکترونیک را که از طریق تبادل اطلاعات در فضای وب انجام می‌شود را جدی بگیرند. از این رو امنیت این اطلاعات و عملیات و بستر سازی برای اعتماد مشتریان متعالی ترین هدف برای مشتریان بانکی است. بنابراین استاندارد سازی و دستیابی به سطح قابل قبولی از امنیت همواره مورد توجه و تاکید بانک‌ها، ذینفعان آن‌ها و مشتریان است.لذا پیشنهاد می گردد:
۱)نظر به اینکه مشتریان به نوعی ذینفع وصاحبان فرایندهای کاری سازمان هستند، بعضا در هدف گذاری،تصمیم گیری و تصمیم سازی که زمینه هرچه شکوفاتر شدن قوه اعتماد و امنیت آنها را فراهم خواهد کرد مشارکت داده شوند و این مهم با برگزاری جلسات تخصصی با گروه های مختلف و طرح مسائل و تعیین خط مشی و چشم انداز آینده تحقق خواهد یافت.
۲)پس از مشارکت دادن مشتریان در تصمیم سازی، تصمیم گیری ها و هدف گذاری دربانک تنها شرط استمرار مشارکت آنان، اجرایی شدن تصمیمات اتخاذ شده است. در صورتی که تنها در ظاهر امرکارکنان مشارکت داده شوند و هیچ یک از تصمیمات آنها اجرا نشود، بی شک کارکنان را به سوی انزوای فکری سوق داده و قوه خلاقیت و نوآوری آنان را ابتر شده است.
۳)با توجه به اینکه امکان بکارگیری ایده و نظر یکایک مشتریان در راستای اعتماد سازی و جلب اعتماد آنان امری ناممکن است برای استفاده از توانایی مشتریان صاحب نفوذ و خلاق و دارای روابط مناسب و با نفوذ با دیگر مشتریان یا به عبارتی برای اینکه به هر یک از آنان اختیار حضور در امور مدیریتی بانک داده شود ، مشارکت آنها درکارهای گروهی پیشنهاد می گردد. لذا در هر یک از بخشها و و احدهای هر سازمان باید کار گروه های تخصصی تشکیل شود تا مشتریان عمده و بانفوذ با توجه به تمایل، علاقه و تخصصشان در آن مشارکت کنند.
۴)برای هر چه مفیدتر بودن نتایج جلسات و کمیته های مربوط به کارگروههای درون بخشی و درون سازمانی بانک باید در احساس آزادی بیان عقاید و ایده های مربوط به مسایل کاری تقویت شود تا بدون هیچ نگرانی و دغدغه ای به بیان نظرات خوددر حوزه های بانکداری جدید تمایل کامل داشته باشند .تقویت احساس آزادی و بیان عقاید و ایده ها زمانی امکان پذیر خواهد بودکه کارکنان مطمئن شوند انتقاد از عملکرد مدیریت مجموعه، نه تنها تبعاتی به دنبال نخواهد داشت بلکه در صورت علمی و منطقی بودن در مورد اصلاح فرایند کاری بانک اقدام خواهد شد.
۵)فعال کردن نظام پیشنهادات نیز یکی از راه های مشارکت در مدیریت سازمان در راستای اعتماد سازی است .از این طریق امکان جلب مشارکت تعداد بیشتری از مشتریان فراهم خواهد شد و یکی از عوامل اصلی استمرار این مشارکت می تواند تخصیص پاداش به پیشنهادات مطرح شده باشد.
۵-۵ مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایر تحقیقات
نتایج فرضیه ۵ تحقیق حاضر با نتایج تحقیقات دهکردی و خلیلی برکویی(۱۳۹۱) ؛تریلیمر و همکاران(۲۰۰۶)؛ونگ و همکاران (۲۰۰۹)مطابقت دارد همخوانی دارد.نتایج بررسیهای ایشان نشان داد که به ترتیب اولویت ابعاد اعتماد به سیستم بانکداری الکترونیک بر توسعه بانکداری الکترونیک موثر است.همچنین فرضیه ۴ تحقیق با نتایج تحقیق ساهوت و همکاران(۲۰۱۳) هماهنگ است.نتایج بررسیهای ایشان نیز نشان دادبرای افزایش کیفیت خدمات بانکداری اینترنتی محققین توجه به چند عامل را مؤثر دانسته اندکه عبارتند از زمان پاسخ گویی ، دامنه ی خدمات، ارتباط با مشتری، وجود اطلاعات مالی در دسترس،سهولت استفاده، امنیت، طراحی یک محیط گرافیکی مناسب از عوامل مؤثر برای جذب مشتریان اینترنتی است .
۵-۶محدودیتهای تحقیق
۱)کمبود منابع کتابخانه ای مرتبط با موضوع در شهر بوشهر
۲) عدم تعمیم نتایج تحقیق حاضر به سایر شعب بانک سپه در سایر استان ها.
۵-۷پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی
۱)شناسایی و رتبه بندی عوامل روانی و جمعیت شناختی در جذب مشتریان وفادار بانکها.
۲)بررسی نقش مدیریت داتش سازمانی در توانمندسازی کارکنان بانکها
فهرست منابع و مأخذ مورد استفاده در پایان نامه
منابع فارسی
-آقایی،تیمور.(۱۳۸۸)"دانش نوین بانکی برای پیشرفت علمی کارکنان بانک".تهران:انتشارات آزاد اندیشان
- الهیاری فرد.م (۱۳۸۱) ؛"خدمات بانکداری الکترونیک ونیازهای اجرایی آن در مقایسه تطبیقی هزینه های عملیاتی خدمات بانکی".چاپ اول .‬تهران :‬پژوهشکده پولی وبانکی ،‬بانک مرکزی .‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
-اکرمی مقدم، عفت.(۱۳۸۹)، “شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر موفقیت پیاده سازی بانکداری الکترونیک مطالعه موردی بانک تجارت". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
- الهیاری فرد، محمود،(۱۳۸۲) “بررسی مقایسه ای خدمات بانکداری ستنی و بانکداری الکترونیک در ایران"، شهریور ۸۲، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده حسابداری و اقتصاد
-الهیاری فرد، محمود.(۱۳۸۴)""خدمات بانکداری الکترونیک ونیازهای اجرائی آن در مقایسه تطبیقی هزینه عملیاتی خدمات مختلف بانکی"،پژوهشکده پولی ویانکی بانک مرکزی.
اللهیاری فرد.محمود.بیدآبادی؛بیژن.(۱۳۸۴) ” بسترهای نرم افزاری تجارت و بانکداری الکترونیک"؛ مجله:  »  .
-ابراهیمی، شاهد، (۱۳۸۱) ” موانع بانکداری الکترونیک در ایران” ، پایان نامه کارشناسی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.
-آتشک، محمد؛ ماهزاده، پریسا؛ (۱۳۸۷) ” بررسی موانع و منابع پیاده سازی  بانکداری الکترونیک در ایران” مجموعه مقالات دومین کنفرانس بانکداری الکترونیک.
-آماده، حمید؛ جعفرپور، محمود، (۱۳۸۸) ، ” بررسی موانع و راهکارهای توسعه ی بانکداری الکترونیکی در بانک های خصوصی کشور” پژوهشنامه ی مدیریت اجرایی علمی – پژوهشی، سال نهم
-بهمند، یاشار. (۱۳۸۵)، “چالش بانکداری الکترونیک"، اخبار فناوری اطلاعات، بهمن ماه،.
-بشیری، مهدی و جنیدی، مهدی(۱۳۸۶)"بررسی اثر اعتماد مشتریان شهر تهران بر مطالعه موردی: بانک ملت؛ اولین کنفرانس TAM (پذیرش بانکداری اینترنتی بر پایه مدل جهانی بانکداری الکترونیکی) .
- پرندوش؛فائزه.(۱۳۸۸)"مروری بر مزایا ، معایب و بررسی بسترهای بانکداری الکترونیک"؛  ؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جعفرپور؛ محمود. آماده ؛حمید .(۱۳۸۸)” تبیین موانع و راهکارهای توسعه بانکداری الکترونیکی” مجله دانش و توسعه ؛شماره۲۶٫
جعفرپور، محمد؛ حمید، آماده.( ۱۳۸۶"  بانکداری الکترونیک (بررسی موانع و راهکارهای توسعه آن در کشور)” ، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی شهر الکترونیک.
- حسن زاده علی،پورفرد؛ فروغ .(۱۳۸۲)"بانکداری الکترونیک"،تازه های اقتصاد، ش ١٠٠
-حسین پور. حسین.(۱۳۸۲)” خود آموز تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت” تهران،کتاب الکترونیکی.
حیدر پور، فرزانه؛ طهماسبی گتابی، ابوطالب، (۱۳۸۸) ” تأثیر هزینه آموزش و هزینه تبلیغات بانکداری الکترونیکی بر افزایش جذب سپرده های بانک ها (مطالعه موردی بانک صادرات استان مازندران) ” ، پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی.
‬‬-خضرا، ن.(۱۳۸۵)".بررسی عوامل موثر بر تجهیز منابع مالی کشور.” نشریه سرمایه. شماره۳۱۵٫
سیدجوادین؛ سیدرضا. یزدانی؛ شمسی.(۱۳۸۴)” بررسی عوامل موثر بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری اینترنتی (مطالعه موردی بانک سامان) دانش مدیریت؛شماره ٧٠.
شرافت, احمدرضا, (۱۳۷۹) ”شبکه تبادل اطلاعات بانکی (شتاب)“, در اولین همایش بانکداری الکترونیکی, انتشارات بانک صادرات ایران, صفحات ۲۰۸ـ۱۹۸
در چارچوب سند چش مانداز “ایران ۱۴۰۴، مجله دانش و توسعه (علمی – پژوهشی) سال شانزدهم، شماره ۲۶٫
-سیدجوادین، رضا، کیماسی، مهرداد ( ۱۳۸۴ )"مدیریت کیفیت خدمات” ، انتشارات نگاه دانش، چاپ اول، تهران.
ریاحی، ، حمید رضا؛ (۱۳۸۲)، ” دولت الکترونیک هدف یا بهانه؟” مجله تکفا، تهران
قلی پور،الف. (۱۳۸۸)؛"جامعه شناسی سازمانها” ،رویکرد جامعه شناختی به سازمان و مدیریت، ،سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).وفعالیت بانک مرکزی؛ .مقالات دومین همایش بانکداری الکترونیک .تهران.‬
-عبدالباقی، عبدالمجید و اخوان صراف ، احمدرضا (۱۳۸۴)” سیستم های الکترونیکی زنجیره ی تأمین ” مجموعه ی مقالات اولین کنفرا نس ملی لجستیک و زنجیره ی تأمین.