۳ - تفریح :
همه انسان ها اساسا ، تفریح بعد از تلاش و زحمت را دوست دارند . در برنامه ریزی فوق برنامه ورزشی ، اگر بتوان علائق شاگردان را به خوبی پوشش داد ، شرایط مطلوب و مهیجی برای آنها فراهم می شود . در غیر این صورت زندگی تحصیلی با مطالعه و یادگیری توام با فشار و زور خواهد بود . مطالعات نشان می دهد که شاگردان دارای فعالیت جسمانی ، اضطراب و افسردگی کمتر و احساس خوبی از خود دارند . در واقع کسانی که در اوقات فراغت ، فعالیت جسمانی دارند در مقایسه با افراد غیر فعال احساس رضایت بیشتری از زندگی و احساس مثبت تری نسبت به آینده دارند . معلمان برای آمادگی شاگردان برای مواجه با آینده ، مسئولیت دارند . با وجود اینکه آموزش و پرورش نسبت به تفریح شاگردان ، تعهدی ندارد آیا با این همه فوائد مهم حاصل از اضافه کردن برنامه های تفریحی به زندگی تحصیلی ، امکان نادیده گرفتن آن وجود دارد ؟ اجرای مناسب یک فوق برنامه ورزشی مناسب ، الزام تشویق به تفریح در حد فعالیت جسمانی دارد و این به نوبه خود پیشرفت گسترده ای در زندگی شرکت کنندگان به وجود می آورد ( بیل ،۲۰۰۲ ) .

- سلامت^[۳۸] :
فوائد حاصل از فعالیت جسمانی و آمادگی جسمانی به خوبی شناخته شده اند . بر طبق گزارش مرکز “جراحی عمومی آمریکا”^[۳۹] فوائد بهداشتی ارزشمندی با میزان متوسطی از فعالیت جسمانی ،حاصل می شود که هر چه منظم تر و در روزهای بیشتری از هفته باشد نتایج بیشتری هم در پی دارد . برخی از فوائد خاص بهداشت یا سلامت حاصل از فعالیت جسمانی عبارتند از :
الف : ورزش و تمرین اثر مثبتی بر ۲ نوع دیابت دارد .
ب : فعالیت جسمانی ، دانیسیته ، مواد معدنی استخوان را افزایش می دهد .
ج : در سلامتی کودکان چاق ، مفیدند .
د : احتمال کمتر ابتلا به دخانیات برای آنهایی که فعالیت جسمانی دارند .
ک : تمرینات بدنی باعث افزایش طول عمر و کاهش بیماری ها می شود .
برخی از فوائد سلامت را می توان از ابعاد زیست محیطی اندازه گیری کرد . هزینه های سلامت شهروندان ۱۵ سال به بالا در آمریکا در آنهایی که تمرینات بدنی ندارند ۲۵ درصد بالاتر از آنهایی است که فعالیت جسمانی دارند . در سال ۲۰۰۰ ، هزینه قابل صرفه جوئی این اختلاف ، برابر با ۷۲ میلیون دلار بود . آنهایی که به دنبال تطبیق با الگوهای شیوه زندگی سالم هستند ، تمایل زیادی به بهره مندی از این الگوها خواهند داشت . لذا برنامه فوق برنامه ورزشی ، نقش معناداری را برای سلامت جسمانی شرکت کنندگانش در حال و آینده خواهد داشت ( بیل ،۲۰۰۲ ) .
۵ - جامعه پذیری^[۴۰] :
روابط اجتماعی قوی ، مثبت ونزدیک با دیگران ، برای هر انسانی بدون توجه به سن یا شغل مهم است . مطالعات نشان می دهد ، آنهایی که فعالیت جسمانی ندارند ، سه برابر مشکلات بیشتری در برقراری روابط دوستانه با دیگران دارند . کسانی که فعالیت جسمانی دارند ، با احساس آزادگی بیشتر و بدون مانع با دیگران حرف می زنند و ارتباط برقرار می کنند . این آزادگی ، حاصل از اعتماد و عزت نفس بالاتر است . فوق برنامه های ورزشی ، فرصت های زیادی را برای ملاقات با دیگران و بهبود روابط دوستانه و مثبت ، فراهم می کند . این فرصت ها ، شاگردان را یاری می دهد تا یاد بگیرند که چگونه با دیگر افراد ، از جمله همسالان به شکل های مختلفی ارتباط برقرار کنند ( بیل ، ۲۰۰۲ ) .
مشارکت جوانان بخصوص پسران در ورزش اغلب توسط والدین ، مسئولین مدارس و رهبران اجتماع تشویق می شود زیرا به ورزش به عنوان زمینه موثری برای یادگیری ارزش ها و باورهای مورد قبول و برای کسب ویژگی های منش مطلوب ، نگریسته می شود . بخاطر وجود این باور که ورزش ارزش های مناسبی نظیر خودانضباطی ، رفتار جوانمردانه و قدردانی از کار سخت ، رقابت و نیل به هدف را آموزش می دهد همواره حمایت اجتماعی بسیار قوی برای مشارکت ورزشی وجود دارد . اکثریت ادعاها درباره ارزش مشارکت ورزشی بر نقش ورزش به عنوان یکی از کارگزاران جامعه پذیری تاکید دارند ( شارع پور،۱۳۸۱).
۶ - توفیق گرائی^[۴۱] :
مشخصا” افرادی که فعالیت جسمانی دارند ، توفیق گرائی بیشتری در درس دارند . مطالعات نشان می دهد که بچه های بین ۴ تا ۹ ساله ای که فعالیت جسمانی داشتند ، مشکلات کمتری در خواندن ، ریاضیات و بهبود بهتر در عادات مطالعه ، نسبت به کسانی که به ندرت در این فعالیت ها شرکت می کردند ، داشتند . فوائد فعالیت جسمانی فراتر از مدرسه است ، چرا که در بزرگسالی باعث عملکرد بهتر و موفقیت بیشتر در کارها و توانمندی برای غلبه بر فشارهای روانی می شود . با پیشرفت مهارت به عنوان بخشی اساسی از فوق برنامه های ورزشی ، توفیق گرائی افزایش می یابد . مطالعات نشان می دهد که پیشرفت مهارت با شکل گیری خودپنداره ، عزت نفس و خودرقابتی اثر مهم خود را بر جای می گذارد . تحقیقات دیگری نیز نشان می دهد که کسانی که در تلاش برای انطباق مهارت ها با چالش های موجودند به احتمال بیشتری به خودشکوفائی می رسند (بیل ،۲۰۰۲) .
۲-۳ ) اثربخشی^[۴۲] :
یکی از مباحث بحث انگیز سازمان ها ، اثربخشی سازمان می باشد . اثربخشی سازمانی ، بیش از هشتاد سال است که مورد توجه دانشمندان علم مدیریت می باشد . فعالیت های ورزشی فوق برنامه در راستای ماموریت دانشگاه ها عمل می نماید . بهبود کیفیت زندگی دانشجویان و آماده کردن آنان برای زندگی بهتر از ماموریت های فعالیت های ورزشی فوق برنامه می باشد . فعالیت های ورزشی فوق برنامه بالقوه دارای این شرایط است که مهارت های ورزشی به دانشجویان آموزش بدهند و علایق آنان را به ورزش بیشتر نمایند و لذا بعد از فارغ التحصیل شدن ، دانشجویان بتوانند از مهارت های کسب شده مجددا” در اوقات فراغت خود لذت ببرند . ( کاظمی ، ۱۳۷۵) . بررسی مطالعه کیفیت و اثربخشی سازمان های آموزشی حتی در کشورهای غربی و پیشرفته علمی کمتر مورد توجه بوده است ، این کمبود در محدوده فعالیت های ورزشی فوق برنامه بسیار محسوس تر می باشد ( ماتئوس . دی.اُ ، ۱۹۸۷ )^[۴۳] .
در ادبیات مدیریت ، اثربخشی را انجام کارهای درست و کارایی را انجام درست کارها تعریف کرده اند . مفهوم اثربخشی در درون مفهوم کارایی جا دارد . کارآیی جنبه کمی و اثربخشی جنبه کیفی دارد . منظور از اثربخشی در واقع بررسی میزان موثر بودن اقدامات انجام شده برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است. به عبارتی ساده تر در یک مطالعه اثربخشی ، میزان تحقق اهداف اندازه گیری می شود . اما به نظر می رسد برای تعریف مفهوم اثربخشی می‌بایست گامی فراتر نهاد ، به این معنا که اثربخشی هنگامی در یک دوره آموزش حاصل خواهد شد که : اول نیازهای آموزشی به روشنی تشخیص داده شود . دوم ، برنامه مناسبی برای برطرف ساختن نیازها طراحی شود . سوم ، برنامه طراحی شده به درستی اجرا گردد و چهارم ، ارزیابی مناسبی از فرایند آموزش و درنهایت دستیابی به اهداف انجام شود ( اسلامیه ، ۱۳۸۶ ) .
۲ –۳-۱ ) تعاریفی‌‌ از اثربخشی:‌
اثربخشی‌ سازمان‌ عبارت‌ است‌ از درجه‌ یا میزانی‌ که‌ سازمان‌ به‌ هدف های‌ مورد نظر خود نائل‌ می‌آید . اثربخشی‌ یک‌ مفهوم‌ کلی‌ دارد ، به ‌بیان‌ ساده‌تر اثربخشی‌ را می‌توان‌ « انجام‌ کارهای‌ درست » نامید .
اثر بخشی عبارتست از درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده .
به بیان دیگر اثربخشی نشان می دهد که تا چه میزان از تلاش انجام شده نتایج مورد نظر حاصل شده است . در حالی که نحوه استفاده و بهره برداری از منابع برای نیل به نتایج ، مربوط به کارآیی می شود .
پیتر دراکر^[۴۴] معتقد است اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای درست . از نگاه دراکر اثربخشی کلید موفقیت سازمان محسوب می شود ( اسلامیه ، ۱۳۸۶ ) .
کمرون (۱۹۹۴ ) اثربخشی سازمانی را فرایند ارزشیابی عملکرد سازمان در ارتباط با استانداردهای سازمان و یا اهداف سازمانی تعریف می نماید .
امروزه مفاهیمی چون اثربخشی سازمان ، مدیریت کیفیت جامع^[۴۵] (TQM ) و دایره های کنترل کیفیت^[۴۶] در بسیاری از سازمان ها بحثی رایج و ضروری هستند . دمینگ^[۴۷] ، ژوران^[۴۸] و کراسبی^[۴۹] نظریات اساسی در مدیریت کیفیت جامع ، یعنی جستجو برای پیشرفت مستمر و رضایت بالای مشتری ارائه داده اند . مطالعات کَمرون و ماسون^[۵۰] نیز ارتباط زیادی با مدیریت خدمات ورزشی به ویژه در بخش برنامه های تفریحی و فوق برنامه ورزشی در موسسات آموزش عالی دارد ( کمرون ، ۱۹۹۷ ) .
در مورد دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در بخش دولتی مولر^[۵۱] ( ۱۹۸۶ ) پیشنهاد می کند که اعتبار و پایایی ارزیابی اثربخشی برنامه می تواند از طریق شاخص رضایتمندی جمعیت هدف^[۵۲] ( tpsi ) به دست آید ، در واقع این شاخص می تواند به عنوان راهی جهت برآورد کردن اهداف پیشرو به سمت کیفیت متعالی سازمان و اثربخشی برنامه های اداره فوق برنامه باشد ( بیل ، ۲۰۰۲ ) .
فعالیت های ورزشی فوق برنامه بالقوه دارای این شرایط است که مهارت های ورزشی را به دانشجویان آموزش دهند و علایق آنان را به ورزش بیشتر نمایند ، و لذا بعد از فارغ التحصیل شدن بتوانند از مهارت های کسب شده مجددا” در اوقات فراغت خود لذت ببرند . بررسی و مطالعه کیفیت و اثربخشی سازمان های آموزشی حتی در کشورهای غربی و پیشرفته علمی کمتر مورد توجه بوده است ، این کمبود در محدوده فعالیت های ورزشی فوق برنامه بسیار محسوس تر می باشد ، و تحت بررسی کافی قرار نگرفته اند . شاید علت این باشد که اندازه گیری اثربخشی فعالیت های ورزشی اوقات فراغت را نمی توان با اعتبار و روایی بالا مورد سنجش قرار داد( استرس ، ۱۹۷۵ ) .
۲-۳-۲ ) تعریف اثربخشی از دیدگاه صاحب نظران و محققین
اِتزیونی^[۵۳] ( ۱۹۶۴ ) معتقد است اثربخشی واقعی یک سازمان خاص به وسیله درجه و میزانی که سازمان به اهدافش دست می یابد ، تعیین می شود (حمیدی ، ۱۳۸۲ ).
اوچمن و سی شور^[۵۴] ( ۱۹۶۷ ) اثربخشی سازمانی را به عنوان ” توانایی بهره برداری از محیط برای کسب منابع نادر و ارزشمند جهت تداوم کارکرد ” تعریف می نمایند (هاگِرتی ،تی ، اِر^[۵۵] ، ۱۹۹۱ ).
اَندرسون^[۵۶] (۱۹۹۴) اثربخشی را به عنوان درجه و میزان دسترسی به اهداف تعریف نمود .
استیرز^[۵۷] معتقد است “منطقی تر است که اثربخشی را بر حسب کسب اهداف تعریف کنیم” ( چلادورای ، ۱۹۹۱ ) .
پیتر دراکر معتقد است “اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای درست . از نگاه دراکر اثربخشی کلید موفقیت سازمان محسوب می شود” ( محمدی ، ۱۳۸۲ ) .
۲-۳-۳ ) روش های اثربخشی
چهار روش برای اندازه گیری اثربخشی سازمانی توسط صاحب نظران مدیریت ارائه شده است . اثربخشی مبتنی بر تامین اهداف ، اثربخشی مبتنی بر تامین منابع سیستم ، اثربخشی مبتنی بر فرایند درونی سازمان ، اثربخشی مبتنی بر تامین رضایت گروه های ذینفع . این چهار روش برای اثربخشی از ۸۳ سال قبل مورد استفاده قرار گرفته است ( ویس^[۵۸] ، ۱۹۹۷؛ ماتئوس .دی . او ، ۱۹۸۷ ) .
۱ – اثربخشی مبتنی بر تامین اهداف ، به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد . البته وظیفه رهبر است که اهدافی را برای سازمان تعریف نماید . لذا عملیات در ارتباط با اهداف مورد ارزشیابی قرار می گیرد . هر چقدر عملیات ، سازمان را به اهداف بیشتر نزدیک نماید اثربخشی سازمان بیشتر می شود . مثلا ۱۵ درصد افزایش در شرکت کنندگان برنامه ، ۵ درصد افزایش در برنامه ، ۱۰ درصد کاهش بازی های عقب افتاده ( ویس ، ۱۹۹۷ ؛ ماتئوس .دی . او ، ۱۹۸۷ ) .
۲ – اثربخشی مبتنی بر کسب منابع کمیاب ، روش دیگری در اندازه گیری اثربخشی سازمان می باشد . در این روش توانایی سازمان در کسب منابع کمیاب و ارزشمند مورد بررسی قرار می گیرد . سازمانی که بتواند از منابع کمیاب سهم بیشتری داشته باشد اثربخش تر می باشد . کسب منابع مالی برای فعالیت های ورزشی فوق برنامه می تواند به عنوان منابع کمیاب تلقی شود . در صورتی که مسئولین فعالیت های ورزشی فوق برنامه بتوانند منابع بیشتری جذب نمایند اثربخش تر عمل نموده اند ( ویس ، ۱۹۹۷ ؛ ماتئوس.دی.او ، ۱۹۸۷ ) .
۳ – اثربخشی مبتنی بر فرایند درونی سازمان ، روش دیگری است برای اندازه گیری اثربخشی سازمان . در این روش فعالیت های درون سازمان منجر به موفقیت سازمان می شوند . بنابراین اثربخشی با توجه به انجام کارهای درون سازمان به طور کارا و موثر توسط افراد سازمان ، نشان دهنده درجه اثربخشی سازمانی می باشد . هر یک از سه روش فوق برای اندازه گیری اثربخشی با محدودیت هایی روبرو می باشد ( ویس ، ۱۹۹۷ ؛ ماتئوس .دی . او ، ۱۹۸۷ ) .
۴ – اثربخشی مبتنی بر تامین رضایت گروه های ذینفع ، روش دیگری برای اندازه گیری اثربخشی می باشد . مدیر برنامه های ورزشی اوقات فراغت می بایست گروه های ذینفع خود را مشخص نماید . رضایت گروه های ذینفع از فعالیت های ورزشی اوقات فراغت می تواند به عنوان اثربخشی برنامه محسوب شود . کامرون معتقد است که اثربخشی مبتنی بر گروه های ذینفع مناسب و با اعتبارتر می باشد ( ویس ، ۱۹۹۷ ؛ ماتئوس .دی . او ، ۱۹۸۷ )
۲-۳-۴ ) تولید ابزاری برای اندازه گیری اثربخشی برنامه های فوق برنامه
اثربخشی سازمان مبحث عمومی را در مدیریت ، سمینارها و پژوهش های تحقیقی دنبال می کند . در اینجا بازنگری کلی ای در مستندات و ادبیات اثربخشی سازمان با کاربرد خاص در بخش برنامه های تفریحی و فوق برنامه ورزشی در موسسات عالی به عمل می آید . شاخص رضایتمندی جمعیت هدف ( TPSI ) به عنوان ابزاری برای اندازه گیری اثربخشی سازمان معرفی می شود . مولف در این مقاله به اختصار مراحل پیشرفت را شرح می دهد و ابزار اندازه گیری را به همراه یک پروتکل پیشنهادی برای مدیران ارزیاب آزمایش می کند . ابزار شاخص رضایتمندی جمعیت هدف در معرض تعدادی از تشخیص های سایکومتریک قرار گرفته و به عنوان یک ابزار اندازه گیری معتبر و پایا معرفی گردید ( شارع پور ، ۱۳۸۱ ؛ اندرسون ، ۱۹۹۴ ) .
اثربخشی سازمان با برخی از حیاتی ترین عوامل تحلیل سازمانی همراه می شود که بیش از ۷۵ سال مورد مطالعه قرار گرفته اند . هم زمان مفاهیم مدیریتی ای چون برنامه ریزی استراتژک یا مدیریت کیفیت جامع غالبا” بیشترین حد اثربخشی را به عنوان نتیجه مطلوب در اختیار دارند . این موضوع همچنین توجه قابل ملاحظه ای را در محافل تحقیقات مدیریت به خود جلب کرده ، اما در بخش مدیریت ورزشی بیشتر توجهات روی ورزش ملی معطوف بوده است (شل ای دیو رای ، پی، ۱۹۹۱) .
برنامه های ورزشی تفریحی فوق برنامه ( اغلب برنامه های فوق برنامه نامیده می شوند ) در سطح دانشگاهی تحول عظیمی را از اولین رویداد فوق برنامه که در دانشگاه پرینستون در سال ۱۸۵۷ اجرا شد ، ایجاد کرده است . همزمان برنامه های متنوعی در فعالیت ها و خدمات ارائه گردید ، شامل مسابقات فوق برنامه زنان و مردان به طور سنتی ، مسابقات تفریحی فوق برنامه ، رویدادهای خاص ، تورنمنت باشگاه های ورزشی ، کلاس های آموزشی ( گلف ، تنیس و موج سواری ) و برنامه های متفرقه ( جلسه تغذیه ، ارزیابی آمادگی بدنی و مشاوره بدنی ، یوگا ) . امروزه نیز در اکثر ادارات دانشگاهی آمریکای شمالی فعالیت های تفریحی برون شهری ، فرصت های تفریحی آزاد برای فعالیت های خود مختار ، برنامه های رقص و ایروبیک و بسیاری از فعالیت های جدید مشاهده شده اند (هاگِرتی ،تی ، اِر، ۱۹۹۱) .
۲ –۴ ) جلب رضایت مشتری عامل بقای سازمان های امروزی
هر مشتری پس از دریافت خدمت یا خرید و استفاده از یک کالا ممکن است به طور آلی راضی یا ناراضی باشد ، رضایت احساس مثبتی است که در فرد پس از استفاده از کالا یا دریافت خدمت ایجاد می شود . اگر کالا و خدمت دریافت شده از جانب مشتری هم سطح انتظارات ارزیابی شود ، در او احساس رضایت ایجاد می شود . در مقابل ، سطح پایین تر خدمت و کالا نسبت به انتظارات منجر به نارضایتی مشتری می شود . درجه رضایت و نارضایتی همواره به میزان فاصله سطح انتظارات و عملکرد عرضه کننده در قالب کیفیت کالا و خدمات مربوط می شود . حمایت و پشتیبانی ، تلاش در جهت رفع مشکلات احتمالی و خدمات پس از فروش مناسب در جلب اعتماد مشتریان و وفاداری آنها نقش مهمی را ایفا می کند . ارائه اطلاعات کامل در رابطه با کالاها مانند : نام کالا ، طرز استفاده از آن ، قیمت کالا ، هزینه ارسال کالا و یا زمان تحویل کالا به خریداران کمک خواهد کرد تا با اطمینان و اعتماد بیشتری برای خرید تصمیم بگیرند ( کرمی ، ۱۳۸۷ ).
ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که در اغلب موارد تاثیر پیام هایی که از جانب مشتریان رضایتمند به افراد دیگر انتقال داده می شود ، بسیار بیشتر از تبلیغات پرهزینه رسمی شرکت است . مشتریان ناراضی در انتقال احساس خود به دیگران فعال تر عمل می کنند . نرخ انتقال پیام مشتریان ناراضی به دیگران تقریبا” دو برابر است و به همین دلیل است که نارضایتی مشتریان بیش از رضایت آنان ، بر تغییر درآمد اثر می گذارد . در فرایند جلب رضایت مشتری مهم ترین گام شناسایی انتظارات مشتری است . شناسایی انتظارات مشتری جز با مراجعه به وی و دریافت دیدگاه های او میسر نیست . به این منظورو برای شناسایی انتظارات مشتری ، امروزه عرضه کنندگان ضمن بهره گیری از تکنیک های آماری به نظرسنجی از مشتریان با بهره گرفتن از روش های مختلف تلفنی ، حضوری و یا الکترونیکی می کنند ( فتحیان و منزوی ، ۱۳۸۱ ) .
با بهره گرفتن از نظرات و نگرش های مشتریان در رابطه با کیفیت کالا یا خدمات ، فروشگاه می تواند وضعیت موجود را شناسایی کرده و برای رسیدن به وضعیت مطلوب استراتژی مناسب را به کار گیرد ( رضوی ، ۱۳۸۳ ) .
۲ –۵ ) پانزده عامل موثر در رضایت مشتری
در جدول ۲ – ۱ پانزده (۱۵ ) عامل مهم و موثر در مبحث مشتری مداری که حروف اولشان با S , P , C آغاز می شوند ، دیده می شود . ( محمدی ، ۱۳۸۲ )

فصل دوم به مبانی نظری و پیشینه پژوهش اختصاص دارد. از آنجایی که موضوع پژوهش به بررسی تاثیر کنترلهای داخلی بر اثربخشی برنامه حسابرسی می پردازد ، بنابراین هر یک از مفاهیم اجزای کنترلهای داخلی، و برنامه حسابرسی به طور جداگانه از نظر مبانی نظری و پیشینه پژوهش، مورد بحث قرار می گیرند.

فصل سوم به روش شناسی پژوهش اختصاص دارد. در این فصل فرضیه های پژوهش و معیار اندازه گیری متغیرها، جامعه آماری، نمونه آماری، روش پژوهش، ابزارهای گردآوری اطلاعات و در نهایت روش های تجزیه و تحلیل داده ها تشریح می گردد.
فصل چهارم به استخراج داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات اختصاص دارد که شامل آزمون فرضیه های پژوهش و بررسی تحلیلی یافتهها خواهد بود.
فصل پنجم به نتیجهگیری و پیشنهادهای پژوهش اختصاص دارد که تفاسیر نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها، بحث و نتیجهگیری، محدودیتهای پژوهش و در نهایت پیشنهادهای مبتنی بر انجام پژوهش و برای پژوهش های آتی ارائه می گردد.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۱- مقدمه
گسترش و پیچیدگی روز افزون و شتاب آمیز واحد های اقتصادی در جهان پیشرفته امروز، نیازهای ناشی از کمبود منابع و افزایش رقابت، وجود انواع مخاطرات در زمینه های مالی، اداری و تجاری که هدفها و سیاستهای سازمانی آنها را چه از درون و چه از برون به شدت تهدید می کند، سبب شده است تا کنترل مستقیم و انفرادی این گونه واحدها ناممکن شود و نیاز به استقرار سیستم اثربخش کنترل داخلی مورد توجه ایشان قرار گیرد. (انصاری و همکاران، ۱۳۸۸)
حسابرسان مستقل یک ارزیابی از کنترل داخلی را بهعنوان مبنایی برای تعیین میزان کار لازم برای صاحبکار انجام میدهند. ارزیابی آنها از سیستم کنترل داخلی میتواند بر زمان و حدود روش های حسابرسی اثر بگذارد. کیفیت کنترل داخلی میتواند رابطه مستقیم با میزان آزمونهای محتوا داشته باشد، بهطوریکه حسابرسان عموماً در صورت وجود کنترل داخلی با کیفیت، حجم رسیدگیها را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش میدهند.
برداشت افراد از اصطلاح کنترل داخلی متفاوت است. این امر باعث سردرگمی بازرگانان، قانون‌گذاران، تدوین‌کنندگان مقررات و دیگران را به دنبال داشته است. این برداشت‌های ناهمگون و انتظارات متفاوت، مشکلاتی را برای واحدهای اقتصادی به‌بار می‌آورد. چنانچه در قوانین، مقررات یا دستورالعمل‌ها واژه «کنترل داخلی» به‌کار می‌رود بی آنکه تعریفی صریح و روشن از آن آورده شود آنگاه بر دامنه مشکلات افزوده می‌شود.
با توجه به اینکه این پژوهش به بررسی تاثیر کنترلهای داخلی بر اثربخشی برنامه حسابرسی می پردازد؛ بنابراین در این فصل، ابتدا مفاهیم مربوط به متغیرهای پژوهش(کنترلهای داخلی، محیط کنترلی،ارزیابی ریسک نقدینگی،فعالیتهای کنترلی و برنامه حسابرسی ) توضیح داده می شود و سپس چارچوب نظری پژوهش و در ادامه پیشینه مربوط به موضوع فوق چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور انجام شده است، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۲-۲- مبانی نظری پژوهش
به اعتقاد صاحبنظران روش پژوهش، پژوهشگری که قصد رشد و توسعه دانش مورد مطالعه خود را دارد، ابتدا باید مبانی نظری و پیشینه پژوهشهایی را که تاکنون در زمینه دانش مذکور انجام شده را شناسایی و مطالعه نماید. (مسرور ،۱۳۸۹) مطالعه منابع مربوط به موضوع پژوهش را به عنوان یکی از مراحل اساسی پژوهش علمی مورد بحث قرار داده و معتقد است که انجام این مطالعه، به پژوهشگرکمک می کند تا بینش عمیقی در مورد پژوهش و حوزه ای که پژوهش به آن تعلق دارد، کسب کند. بنابراین، مطالعه منابع مرتبط با موضوع مورد پژوهش، مشتمل بر شناسایی، مطالعه و ارزیابی تحقیقات مشاهدات علمی گزارش شده، عقاید و دیدگاه های صاحبنظران در ارتباط با موضوع مورد پژوهش، بخش عمده ای از روش علمی پژوهش است که انجام آن در کلیه پژوهش ها، ضروری است.مطالعه منابع مربوط به موضوع پژوهش، به پژوهشگر این فرصت را می دهد که در رشته مورد علاقه خود در حد بضاعت، پیشقدم بوده و به بینش وسیع تری درارتباط با آن دست یابد. این کار موجب بنیانگذاری مستحکم پایه علمی پژوهش می شود و به نظر می رسد، اگر بنیان مذکور ضعیفباشد، پژوهش انجام شده خام، سطحی و تکراری خواهد بود(خاکی، ۱۳۸۶).
۲-۳- تعریف کنترل داخلی
کنترل داخلی فرآیندی است که به منظور کسب اطمینان معقول(نسبی) از تحقق اهدافی که توسط هیئت مدیره، مدیریت و سایر کارکنان یک واحد اقتصادی برقرار می‌شود، اطلاق می‌گردد. حسابرس باید از کنترلهای داخلی مرتبط با حسابرسی شناخت کسب کند. حسابرس از شناخت کنترلهای داخلی، برای شناسایی انواع تحریفهای بالقوه، ارزیابی عوامل مؤثر بر خطرهای تحریف با اهمیت و طراحی ماهیت، زمانبندی اجرا و میزان روش های حسابرسی لازم استفاده می‌کند. کنترل های داخلی فرایندی است که به ‌وسیله مدیریت و سایر کارکنان طراحی و اجرا می‌شود تا از دستیابی به اهداف واحد مورد رسیدگی در زمینه قابلیت اعتماد گزارشگری مالی، اثربخشی و کارایی عملیات و رعایت قوانین و مقررات مربوط، اطمینانی معقول بدست آید. از این رو، کنترل های داخلی برای شناسایی آن دسته از خطرهای تجاری طراحی و اجرا می‌شود که دستیابی به هر یک از این اهداف را تهدیدمی‌کند.
این اهداف به پنچ گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:
* اثربخشی و کارآیی عملیات
* قابلیت اعتماد گزارشدهی مالی
* رعایت قوانین و مقررات مربوط
* تشویق کارکنان به رعایت رویه‌های واحد تجاری و سنجش میزان رعایت رویه‌ها
* حفاظت دارایی‌ها در برابر ضایع شدن، سوءاستفاده و تقلب.
کنترل داخلی یک فرایند است. کنترل داخلی، خود هدف و غایت نیست بلکه ابزاری برای دستیابی به اهداف است. کنترل داخلی به‌دست کارکنان واحد اقتصادی طراحی و اجراء می‌شود. کنترل داخلی فقط آمیزه‌ای بی‌روح از فرم‌ها و دستورالعمل‌ها نیست، بلکه مشارکت تمامی کارکنان واحد اقتصادی را می‌طلبد. از کنترل داخلی تنها انتظار می‌رود که برای مدیریت و هیئت مدیره واحد اقتصادی، اطمینانی معقول فراهم آورد نه اطمینانی مطلق. هدف کنترل داخلی، دست یافتن به اهداف است، اهدافی که در یک یا چند گروه متمایز و در عین حال شبیه به‌هم قرار می‌گیرند (استاندارد بین المللی ۳۱۵).این تعریف از کنترل داخلی، به دلیل اینکه به زیر مجموعه‌های کنترل داخلی نیز توجه دارد، کلّی و فراگیر است. برای مثال، در صورت تمایل می‌توان جداگانه برکنترلهای حاکم بر گزارش‌دهی مالی یا کنترلهای حاکم بر رعایت قوانین و مقررات، تمرکز کرد.
۲-۴- اثربخشی کنترل های داخلی
کنترل داخلی در صورتی اثربخش تلقی می‌شود که هیئت مدیره و مدیریت از موارد زیر اطمینان معقول داشته باشند:
* آگاهی از میزان دستیابی به اهداف عملیاتی واحد اقتصادی
* تهیه صورتهای مالی قابل اعتماد
* رعایت قوانین و مقررات مربوط
هرچند کنترل داخلی یک فرایند است، امّا اثربخشی آن، وضعیتی از این فرایند در یک مقطع یا مقاطعی از زمان است. به‌طور خلاصه، ساختار کنترلهای داخلی شامل کلیه اقداماتی است که به عمل می‌آید تا مدیریت اطمینان یابد هر چیزی به گونه‌ای که باید، عمل می‌کند.
۲-۵- انواع کنترلهای داخلی
۲-۵-۱- کنترلهای داخلی عملیاتی (اداری )
کنترلهایی هستند که بر صورتهای مالی تأثیری ندارند یا تأثیر اندکی دارند و به‌طور مستقیم مورد توجه حسابرسان مستقل قرار نمی‌گیرند. این کنترلها به‌منظور دستیابی به اهدافی چون کارآیی و سودمندی عملیات و رعایت رویه‌های مورد نظر مدیریت در تمام قسمت‌ها و دوایر واحد تجاری استقرار می‌یابند.
۲-۵-۲- کنترلهای داخلی حسابداری (مالی)
کنترلهایی هستند که مستقیماً بر قابلیت اتکای مدارک حسابداری و صورتهای مالی اثر دارند و به‌منظور دستیابی به اهدافی چون حفاظت دارایی‌ها، قابلیت اتکای مدارک حسابداری و تهیه صورتهای مالی قابل اطمینان استقرار می‌یابند.
۲-۵-۲-۱- انواع کنترلهای داخلی حسابداری (مالی)
۱ - کنترل پایه (اولیه)
حداقل کنترلهای داخلی لازم جهت اطمینان از ثبت صحیح و کامل فعالیت‌های واحد تجاری مانند: مشاهده عینی دارائی‌های ثابت، بررسی اجمالی گردش حساب به‌منظور تعیین اقلام غیر عادی، تهیه و تنظیم صورت‌ مغایرت بانکی یا رفع مغایرت، تهیه و تنظیم تراز آزمایشی.
۲ - کنترلهای انظباطی(ثانویه)
کنترلهایی که جهت اطمینان از حسن اجرای کنترلهای داخلی پایه و حفاظت از اموال و دارایی‌های واحد تجاری صورت می‌گیرد. کنترلهای انظباطی در شرکت‌هایی مستقر می‌گردند که حجم فعالیت آنها گسترده می‌باشد. کنترلهای انظباطی خود به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
الف) کنترلهای سرپرستی: به‌منظور حصول اطمینان از حسن اجرای کنترلهای پایه صورت می‌گیرد.
ب) کنترلهای حفاظتی: به‌منظور استفاده صحیح از دارایی‌ها و حفاظت از آنها به کار گرفته می‌شود تا از وارد آمدن خسارت یا سوءاستفاده از آنها جلوگیری شود.
ج) کنترلهای تفکیک وظایف: تفکیک وظایف و مسئولیت‌ها بین کارکنان به نحوی که هیچ فردی مسئولیت انجام و ثبت یک معامله را از ابتدا تا انتها به‌عهده نداشته باشد. به طور کلی،کنترل و نظارت هر فرد(قسمت) توسط فرد (قسمت) دیگر.
۲-۶- ابزارهای دستیابی به کنترلهای داخلی
از آنجائی‌که عملیات هر واحد تجاری متفاوت از واحدهای تجاری دیگر است، لذا استقرار کنترلهای داخلی یکسان برای کلیه واحدهای تجاری مقدور نمی‌باشد. استقرار کنترلهای خاص در هر سیستم به عواملی چون اندازه، نوع عملیات و هدفهای سازمانی که سیستم برای آن طراحی شده است، بستگی دارد.
عواملی که برای یک سیستم کنترل داخلی رضایت‌بخش در هر سازمان ضروری است عبارتند از:
۲-۶-۱- محیط کنترلی
محیط کنترلی از مجموعه عواملی که برای دستیابی به سیاست‌ها و اجرای روش‌های شرکت طراحی می‌شود تشکیل یافته و منعکس‌کننده نگرش کلی مدیریت واحد تجاری و مالکان آن درباره استقرار سیستم کنترل داخلی و اهمیت آن برای واحد تجاری است .عوامل خارجی، مانند قوانین و مقررات لازم‌الاجراء بخشی از محیط کنترلی شرکت است.
عوامل داخلی عمدتاً عبارتند از:
* طرز تفکر مدیریت و نحوه اجرای آن
* روش های مدیریت نیروی انسانی
* طرح و ساختار سازمانی
* سیستم پیش‌بینی‌های مالی و بودجه
* کمیته حسابرسی
* حسابرسی داخلی

ناحیه یک

۵۵۸

۸۰۹۷

ناحیه دو

۳۲۰

۴۴۲۹

جمع

۸۷۸

۱۲۵۲۶

۳-۳-۲ روش نمونه گیری و حجم نمونه: نمونه گیری به محقق این امکان را می دهد که با صرف امکانات کمتر به نتایج مطلوب دست یابد و از زمان و هزینه و نیروی کار صرفه جویی نماید(پاشا شریفی،۱۳۸۳: ۶۵). تعیین حجم نمونه و اندازه گروه نمونه یکی از مسائل عمده است که هر محقق در تحقیق خود با آن مواجه است. با توجه به جامعه آماری و با توجه به روش پژوهش جهت انتخاب نمونه از شیوه ی نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی استفاده شده است. حجم نمونه آماری براساس جدول برآورد حجم نمونه از جدول مورگان تعیین شده است که شامل ۲۶۵ دبیر زن و ۳۷۳ دانش آموز دختر می باشد.
۳-۴ ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزار جمع آوری داده ها در این پژوهش دو پرسشنامه محقق ساخته است. هر دو پرسشنامه دبیران و دانش آموزان به منظور شناسایی و مقایسه میزان سواد فناورانه دبیران و دانش آموزان تهیه شده است. سوالات هر دو پرسشنامه از لحاظ محتوا یکسان است و به منظور مقایسه دبیران و دانش آموزان تهیه شده است. هر دو پرسشنامه بر اساس شاخص های سواد فناورانه انجمن آموزشی آمریکا تهیه شده که دارای پنج مؤلفه و ۲۰ استاندارد است. هر دو پرسشنامه دارای ۳۵ گویه بوده که گویه های یک تا پنج آن مربوط به فهم ماهیت فناوری، گویه های شش تا چهارده مربوط به فهم ارتباط فناوری و جامعه، گویه‌های پانزده تا هجده مربوط به فهم طراحی فناوری، گویه های نوزده تا بیست و چهار مربوط به کسب توانایی های لازم در جهان فناورانه و گویه های بیست و پنج تا سی و پنج به نحوه درک فناوری در جهان اطراف مربوط می شود. هر دو پرسشنامه بر اساس مقیاس هفت درجه ای لیکرت تنظیم شده است. روایی هر دو پرسشنامه براساس نظرات اصلاحی هفت نفر از متخصصان فناوری و تعلیم و تربیت صورت گرفته است روایی محتوایی به معنای توانایی سوال های انتخاب شده در انعکاس ویژگی های سازه مورد اندازه گیری است(پولیت و بک^[۷۸]، ۲۰۰۶) و به این مطلب اشاره می کند که نمونه سوال های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه ی سوال های ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد. هر چه آزمون از این لحاظ بهتر باشد، دارای روایی بیشتری است(سیف، ۳۸۰:۱۳۷۶). پایایی اندازه گیری به معنای آن است که ببینیم دقت اندازه های به دست آمده تا چه اندازه است. مثلا می خواهیم بدانیم اگر افراد نمونه ای را که قبلا مورد آزمون قرار گرفته اند بار دیگر با همان روش قبلی و از نظر همان خصوصیات اندازه گیری کنیم نتایجی که حاصل می شود با چه دقتی تکرار شده است(لطف آبادی،۲۳۴:۱۳۸۵). برای سنجش پایایی از نرم افزار SPSS و از روش آلفای کرانباخ استفاده شده است. این روش میزان همبستگی گویه ها را با هم می سنجد که در این پژوهش، میزان پایایی پرسشنامه دانش آموزان به ترتیب با بهره گرفتن از آلفای کرانباخ۹۲% و ۸۹٪ بوده است.

۳-۵ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
بعد از جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از برنامه رایانه ای SPSS اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.تجزیه و تحلیل داده ها این پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی انجام شده است. در بخش آمار توصیفی از فراوانی، درصد، جداول و در بخش آمار استنباطی از روش های غیر پارامتریک مانند آزمون های خی دو، من ویتنی یو استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش
۴-۱ مقدمه
در این فصل از پژوهش با بهره گرفتن از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی مناسب، داده های جمع‌ آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و در دو بخش اطلاعات جمعیت شناختی نمونه مورد مطالعه و تحلیل سؤالات پژوهش، اطلاعات به دست آمده ارائه می‌گردد.
۴-۲ توصیف مشخصات جمعیت شناختی نمونه مورد مطالعه
الف) توصیف مشخصات جمعیت شناختی دبیران:
میزان تحصیلات دبیران مورد مطالعه:
جدول۴-۱: فراوانی و درصد فراوانی نمونه دبیران مورد مطالعه به لحاظ میزان تحصیلات

شاخص
میزان تحصیلات

فراوانی

درصد فراوانی

کارشناسی

۱۳۸

۱/۵۲

کارشناسی ارشد

۱۱۷

۱/۴۴

دکتری

۱۰

۸/۳

جمع

۲۶۵

آیا بین آیات مربوط به پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) و آیه‌ی مربوط به پیامبران پنج‌گانه تعارض و تنافی وجود دارد یا نه؟
در جواب باید گفت: از ضمیمه کردن این آیات به یکدیگر، به‌خوبی می‌توان نتیجه گرفت که پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) نیز مانند سایر پیامبران الهی، اجر و پاداشی برای شخص خود از مردم نخواسته است؛ بلکه مودت ذوی القربای او راهی به‌سوی خداست و چیزی است صد در صد به نفع مردم؛ چراکه این مودت، دریچه‌ای به‌سوی مسئله‌ی امامت و خلافت و جانشینی پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) است؛ و در حقیقت ادامه‌ی خط رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله) در امت و هدایت مردم در پرتو آن محسوب می‌گردد.

۶-۱-۱-۴- آیه‌ی تطهیر
«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل‌البیت و یطهرکم تطهیرا؛ خداوند می‌خواهد هرگونه پلیدی و گناه را از شما اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دور کند و کاملاً شمارا پاک سازد»^[۱۱۵].
آیه‌ی تطهیر چون ستاره‌ای بر تارک آیات فضایل اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌درخشد؛ و مطالب بلند و نکته‌های پر از فایده‌ای در آن هست که توجه هر اندیشمند عمیقی را به‌سوی خود جلب می کند و در اینجا به ذکر قطره‌ای از آن‌ها اکتفا می‌کنیم.
شأن نزول
علامه طباطبایی (رحمت‌الله علیه) در المیزان می‌فرماید: بیش از هفتاد روایت دلالت دارند بر اینکه این آیه مربوط به پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و علی (علیه‌السلام) و فاطمه (سلام‌الله علیها) و امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) است و غیر این‌ها را شامل نمی‌شود؛ این روایات از طریق اهل سنّت (به طریق مختلف) و امامیه (به طرق گوناگون) نقل‌شده‌اند و آنچه از طرق اهل سنّت در این زمینه نقل‌شده، بیش از آن است که از طریق شیعه واردشده است!^[۱۱۶]
«دکتر تیجانی» در کتاب «فسئلوا اهل الذکر»، سی منبع از منابع معتبر اهل سنّت (از تفسیر و حدیث و تاریخ) را ذکر می‌کند که نزول آیه‌ی تطهیر را درباره‌ی اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)، یعنی شخص پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها)، امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) می‌دانند و در پایان اضافه می‌کند که علمای اهل سنّت که این آیه را درباره‌ی اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) می‌دانند زیادند و ما به همین مقدار اکتفا می‌کنیم^[۱۱۷].
آلوسی، عالم سنّی متعصبی که هر جا آیه‌ای را در شأن و فضایل علی و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دیده به لطایف‌الحیلی آن را کم‌رنگ کرده است، دراین‌باره می‌گوید:
اینکه مراد از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در این آیه کسانی بودند که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) آن‌ها را زیر کساء قرارداد و درباره‌ی آن‌ها فرمود: «اللهم هؤلاء اهل‌بیتی فاجعل صلواتک و برکاتک علی آل محمد کما جعلتها علی آل ابراهیم انک حمید مجید؛ بار خدایا! اینان اهل‌بیت من‌اند، پس درودها و برکاتت را همان‌گونه که بر خاندان ابراهیم (علیه‌السلام) نازل فرمودی، بر خاندان محمد (صلی‌الله علیه و آله) هم نازل فرما که تو خداوند ستوده و بلندمرتبه هستی، خارج از حد شمارش است»^[۱۱۸].
روایاتی که دراین‌باره در کتب حدیث و تفسیر نقل‌شده‌اند، به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. 1. روایاتی که برخی از همسران پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نقل کرده‌اند و مفاد آن این است که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) آنان را از شمول آیه‌ی تطهیر خارج کرده است^[۱۱۹].

1. 1. روایاتی که می‌گویند پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) تا مدتی (شش ماه یا بیشتر) پس از نزول آیه‌ی تطهیر، به در خانه‌ی علی و فاطمه و فرزندانش (صلوات الله علیهم) می‌رفت و می‌فرمود: «الصلوه! یا اهل‌البیت! انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل‌البیت و یطهرکم تطهیرا؛ هنگام نماز است ای اهل‌بیت! خداوند تنها می‌خواهد پلیدی را از شما اهل‌بیت دور سازد و شمارا پاک کند!»^[۱۲۰]

1. 1. روایاتی که از ابوسعید خدری رسیده است که می‌گوید، این آیه درباره‌ی رسول خدا و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم‌السلام)نازل‌شده است: «نزلت فی خمسه: فی رسول‌الله و علی و فاطمه والحسن والحسین (علیه‌السلام)…»^[۱۲۱].

در اینجا با ذکر یک جمله از عایشه - به نقل از ثعلبی در تفسیرش - سخن را در مورد آیه‌ی تطهیر به پایان می‌بریم:
ثعلبی می‌گوید: هنگامی‌که از عایشه درباره‌ی جنگ جمل و دخالتش در آن جنگ ویرانگر سؤال کردند، (با تأسف) گفت: این‌یک تقدیر الهی بود! و هنگامی‌که درباره‌ی علی (علیه‌السلام) سؤال کردند، چنین گفت:
«تسالنی عن احب الناس کان الی رسول‌الله و زوج احب الناس کان الی رسول‌الله، لقد رایت علیا و فاطمه و حسنا و حسینا و جمع رسول‌الله بثوب علیهم. ثم قال: اللهم هؤلاء اهل‌بیتی و حامتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا. قالت: فقلت: یا رسول‌الله انا من اهلک؟ فقال: تنحی فانک الی خیر؛ آیا از من درباره‌ی کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) بود و از کسی می‌پرسی که همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) بود. من با چشم خود دیدم علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم‌السلام) را که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) آن‌ها را در زیر پارچه‌ای جمع کرده بود و فرمود: خداوندا! این‌ها خاندان من‌اند و حامیان من، رجس و پلیدی را از آن‌ها ببر و از آلودگی‌ها پاکشان فرما! من گفتم: ای رسول خدا آیا من نیز از آن‌ها هستم؟ فرمود: دورباش! تو بر خیر و نیکی هستی (اما جزء این جمع نمی‌باشی)»^[۱۲۲].
۷-۱-۱-۴- آیه‌ی مباهله
فمن حاجک فیه من‌بعد ما جائک من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنه الله علی الکاذبین؛ هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره‌ی مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آن‌ها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغ‌گویان قرار دهیم»^[۱۲۳]. «ابتهال» در لغت به معنای واگذاری فرد یا حیوان به خودش است و در اصطلاح به معنای نفرین کردن؛ مباهله به معنی نفرین کردن دو نفر بر همدیگر است، به‌این‌ترتیب که وقتی استدلالات منطقی سودی نبخشید، افرادی که باهم درباره‌ی یک مسئله‌ی مهم دینی گفتگو دارند، در یکجا جمع می‌شوند و به درگاه خدا تضرّع می‌کنند و از او می‌خواهند که دروغ‌گو را رسوا سازد و مجازات کند^[۱۲۴].
شأن نزول
در روایات اسلامی که مفسران و محدثان نقل کرده‌اند آمده است:
هنگامی‌که آیه‌ی موردبحث نازل شد، پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به مسیحیان نجران پیشنهاد مباهله داد. بزرگان مسیحی از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) یک روز مهلت خواستند تا دراین‌باره به شور بنشینند. اسقف به آن‌ها گفت: نگاه کنید! اگر فردا محمد (صلی‌الله علیه و آله) با فرزند و خانواده‌اش برای مباهله آمد، از مباهله با او بپرهیزید و اگر اصحاب ویارانش را همراه آورد، با او مباهله کنید که او پایه و اساسی ندارد!
فردا که شد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) آمد درحالی‌که دست علی (علیه‌السلام) را گرفته و حسن وحسین (علیهماالسلام) پیش روی او حرکت می‌کردند و فاطمه (سلام‌الله علیها) پشت سر او بود، مسیحیان و در پیشاپیش آن‌ها اسقف اعظم آنان نیز بیرون آمدند. هنگامی‌که او پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) را با همراهانش مشاهده کرد، پرسید: این‌ها کیان‌اند؟ گفتند: این‌یکی پسرعمو و داماد او و این دو دخترزاده‌های او و این بانو دختر اوست که از همه نزد او گرامی‌تر است. اسقف نگاهی کرد و گفت: من مردی را می‌بینم که مصمّم و با جرأت در مباهله است و می‌ترسم او راست‌گو باشد و اگر راست‌گو باشد، بلای عظیمی بر ما وارد خواهد شد. سپس گفت: ای ابوالقاسم، ما با تو مباهله نخواهیم کرد! بیا باهم صلح کنیم و در بعضی روایات آمده است که اسقف اعظم گفت: من صورت‌هایی را می‌نگرم که اگر از خدا بخواهند کوه را از جا برکند چنین خواهد شد; پس مباهله نکنید که هلاک خواهید شد!^[۱۲۵]
۸-۱-۱-۴- آیه‌ی خیر البریّه
«ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه؛ جزائهم عند ربهم جنات عدن تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ابدا رضی‌الله‌عنهم و رضوا عنه ذلک لمن خشی ربه؛ کسانی که ایمان آوردند و اعمال نیک انجام دادند، بهترین مخلوقات خدایند، پاداش آن‌ها نزد پروردگارشان باغ‌های بهشت جاویدان است که نهرها از زیر درختانش جاری است همیشه در آن می‌مانند. (هم) خدا از آن‌ها خشنود است و (هم) آن‌ها از خدا خشنودند و این (مقام والا) برای کسی است که از پروردگارش بترسد»^[۱۲۶].
در این آیه درست است که آیه، مفهوم وسیع و گسترده‌ای دارد و منحصر به شخص یا اشخاص معینی نمی‌باشد، ولی در روایات متعدد اسلامی که در منابع حدیث اهل سنّت و شیعه آمده است، انگشت‌بر روی مصادیق و اشخاصی گذارده شده که در صف اول از صفوف «خیرالبریّه» و در صدر بهترین مخلوقات خدا قرار دارند.
شأن نزول
سیوطی از مفسرین معروف اهل سنّت در «الدر المنثور» و حاکم حسکانی عالم بزرگ حنفی در کتاب معروف و معتبر «شواهد التنزیل» احادیثی نقل کرده‌اند که مصداق بارز و اتم «خیر البریّه» را علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) دانسته‌اند:
الف) سیوطی از ابن عساکر از جابر بن عبدالله نقل می‌کند که ما خدمت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) بودیم که علی (علیه‌السلام) به‌سوی ما آمد. هنگامی‌که چشم پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به او افتاد فرمود: «والذی نفسی بیده ان هذا و شیعته لهم الفائزون یوم القیامه» و جابر می‌افزاید: نزلت ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه. فکان اصحاب النبی (صلی‌الله علیه و آله) اذا اقبل علی (علیه‌السلام) قالوا جاء خیر البریه؛ پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: قسم به کسی که جان من به دست اوست، این مرد و شیعیان او رستگاران روز قیامت‌اند; جابر می‌افزاید: در این هنگام آیه‌ی «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه» نازل شد. ازاین‌رو اصحاب پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) هنگامی‌که علی (علیه‌السلام) می‌آمد می‌گفتند: خیرالبریّه آمد^[۱۲۷].
ب) حاکم حسکانی علاوه بر حدیث فوق، حدیث دیگری را به نقل از ابن عباس نقل می‌کند؛ ابن عباس می‌گوید: هنگامی‌که آیه‌ی «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه» نازل شد، پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) به علی (علیه‌السلام) فرمود: «هو انت و شیعتک، تاتی انت و شیعتک یوم القیامه راضین مرضیین و یاتی عدوک غضبانا مقمحین؛ تو و شیعیانت در روز قیامت خیرالبریّه هستید؛ هم خدا از شما راضی است و هم شما از خدا راضی هستید؛ ولی دشمن تو خشمگین و در زحمت (و عذاب) است»^[۱۲۸].
نکته:
نام‌گذاری پیروان علی (علیه‌السلام) به «شیعه» امری است که در زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) اتفاق افتاده و این نام‌گذاری اولین بار توسط شخص پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) صورت گرفته است و ریشه در کلام پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) دارد و شکل‌گیری گروهی به نام «شیعیان علی (علیه‌السلام)» بی‌شک پس‌ازاین اشاره و کلمه‌ی نغز رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) روی‌داده است. لذا تلاش کسانی که سعی در تراشیدن و خلق و جعل بنیان‌گذارانی برای شیعه هستند، خواب‌وخیالی بیش نیست و البته، دشمنی با این عنوان و شر پنداشتن آن، دشمنی و عناد و شر دانستن پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و نام‌گذاری اوست! با توجه به اینکه پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) در قرآن توسط خداوند توصیف به «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی»^[۱۲۹] شده است و به قول مولوی:
زانک ما ینطق رسول بالهوی
کی هوا زاید ز معصوم خدا^[۱۳۰]
بی‌شک نام‌گذاری پیروان علی (علیه‌السلام) به «شیعه» امری است که از جانب خداوند صورت گرفته است و صرفاً خواسته‌ی شخصی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نیست.
۹-۱-۱-۴- آیه لیله المبیت
«و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله والله رئوف بالعباد؛ بعضی از مردم جان خود را به خاطر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»^[۱۳۱].
در شأن نزول این آیه، روایات زیادی در منابع معروف اسلامی آمده است; ازجمله ثعلبی در تفسیرش و حاکم حسکانی در شواهد التنزیل از دو طریق (ابو سعید خدری و ابن عباس) حدیثی را نقل می‌کنند که ما کلام ثعلبی را به خاطر کامل بودن آن نقل می‌کنیم^[۱۳۲].
شأن نزول
ثعلبی می‌گوید: پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) هنگامی‌که تصمیم به هجرت به‌سوی مدینه گرفت، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) را در مکه برای ادای دیون و امانت‌های مردم که نزد او بود گذارد و آن شب که به‌سوی غار حرکت می‌کرد، درحالی‌که مشرکین اطراف خانه‌ی او را گرفته بودند، دستور داد علی (علیه‌السلام) در بستر او بخوابد و به او فرمود: پارچه‌ی سبزرنگی که من دارم (و به هنگام خواب روی خود می‌کشم)، به روی خود بینداز و در بستر من بخواب! انشاء الله هیچ مکروهی به تو نمی‌رسد!
علی (علیه‌السلام) این کار را انجام داد؛ در این موقع خداوند به جبرئیل و میکائیل وحی فرستاد که من در میان شما پیمان برادری ایجاد کردم و عمر یکی را طولانی‌تر از دیگری قراردادم. کدام‌یک از شما زندگی دیگری را بر خود مقدم می‌شمارید؟ هر یک از آن دو، حیات خویش را برگزیدند. در این هنگام خداوند به آن‌ها وحی فرستاد: چرا شما همانند علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) نبودید؟ من میان او و محمد (صلی‌الله علیه و آله) برادری برقرار ساختم و او در بستر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خوابید و جان او را بر جان خویش مقدم شمرد! به زمین فرود آیید و او را از دشمنان حفظ کنید. آن‌ها فرود آمدند، جبرئیل بالای سرش و میکائیل پایین پایش بود و جبرئیل صدا می‌زد: آفرین، آفرین! چه کسی همانند تو است ای علی؟! خداوند به تو نزد فرشتگان مباهات کرد.
در این هنگام که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به‌سوی مدینه درحرکت بود، این آیه در شأن علی (علیه‌السلام) نازل شد: «و من الناس من یشری …»^[۱۳۳]
ابن ابی الحدید در شرح نهج‌البلاغه از ابوجعفر اسکافی نقل می‌کند: «حدیث الفراش قد ثبت بالتواتر فلایجحده الا مجنون او… و قد روی المفسرون کلهم، ان قول الله تعالی: و من الناس من یشری الآیه نزلت فی علی لیله المبیت علی الفراش؛ داستان خوابیدن علی (علیه‌السلام) در رختخواب پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به تواتر اثبات‌شده است، لذا کسی جز دیوانه یا… منکر آن نیست و تمام مفسران نقل کرده‌اند که آیه «من یشری…» در شأن علی بن ابیطالب (علیه‌السلام)، در شبی که در رختخواب پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خوابید، نازل‌شده است»^[۱۳۴].
حاکم نیشابوری در کتاب «مستدرک الصحیحین»، داستان لیله المبیت را به نقل از ابن عباس نقل می‌کند و تصریح می‌کند که «هذا حدیث صحیح الاسناد و لم یخرجاه؛ این حدیث معتبری است، هرچند بخاری و مسلم در کتاب خود آن را نیاورده‌اند»^[۱۳۵].
۱۰-۱-۱-۴- آیه برائت
«براءه من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین…؛ (این، اعلام) بیزاری از سوی خدا و پیامبر او، به کسانی از مشرکان که با آن‌ها عهد بسته‌اید!»^[۱۳۶]
مورخان و مفسران و محدثان بسیاری از عامه و تمامی خاصه تصریح نموده‌اند که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) ابتدا وظیفه‌ی ابلاغ آیات ابتدایی سوره‌ی برائت را به ابوبکر داد، ولی بعداً علی (علیه‌السلام) را به دنبال او فرستاد تا آیات را از او گرفته و خودش به مکه رفته و آن‌ها را ابلاغ کند. دراین‌باره به نقل احمد بن حنبل در مسند (از کتب معروف حدیثی اهل سنّت) اکتفا می‌شود.
شأن نزول
احمد حنبل در مسند می‌گوید: پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) سوره‌ی برائت را با ابوبکر به‌سوی اهل مکه فرستاد تا اعلام کند که بعدازآن سال، هیچ مشرکی حق حج خانه‌ی خدا را ندارد و هیچ‌کس نباید به‌صورت عریان و برهنه خانه را طواف کند. سپس پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به علی (علیه‌السلام) فرمود: خود را به ابوبکر (در وسط راه مکه و مدینه) برسان، ابوبکر را به‌سوی من بازگردان و خود سوره‌ی برائت را ابلاغ کن! علی (علیه‌السلام) چنین کرد. در آخر حدیث هنگامی‌که ابوبکر سؤال می‌کند: آیا چیزی بر ضد من نازل‌شده که من نباید سوره را ابلاغ کنم؟ پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) می‌فرماید: «امرت ان لایبلغه الا انا او رجل منی؛ من مأمور شده‌ام که این سوره را مگر من یا مردی که از من است ابلاغ نکند»^[۱۳۷].
ترمذی در سنن معروف خود (که از منابع اصلی حدیث اهل سنّت محسوب می‌شود) همین حدیث را به تعبیر دیگری از «انس بن مالک» نقل می‌کند که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) سوره‌ی برائت را با ابوبکر فرستاد، سپس او را خواند و فرمود: «لاینبغی لاحد ان یبلغ هذا الا رجل من اهلی فدعا علیا فاعطاه ایاه؛ سزاوار نیست برای احدی که این سوره را ابلاغ کند. مگر مردی از خاندانم! سپس علی (علیه‌السلام) را فراخواند و سوره را به او داد»^[۱۳۸].
۱۱-۱-۱-۴- آیه‌ی سقایه الحاج

نگرش ها و نظریات مربوط به مسئولیت اجتماعی سازمان، سابقه چندانی ندارند. قبل از سال های حدود ۱۸۰۰ ، هنجارها و نگرش های اجتماعی، اثر بسیار کمی بر اعمال مدیریت داشته است. در دهه آخر قرن نوزدهم، در زمانی که شرکت های بزرگ و عظیم درحال شکل گیری بودند و صنایع بزرگ، روز به روز قدرتمندتر می شدند ، جامعه به ضرورت مسئولیت اجتماعی سازمان ها بیشتر توجه کرد. در ابتدای قرن بیستم ، بسیاری از صاحب نظران، نیاز به مسئولیت اجتماعی سازمان ها را مورد تأکید قرار دادند و بالاخره در سال ۱۹۱۹ محققان رشته بازرگانی برای اولین بار هشدار دادند؛ اگر بنگاه های اقتصادی درخصوص انجام مسئولیت اجتماعی خود تنبلی کنند، جامعه باید به هر نحو ممکن، اختیارات آنها را درباره فعالیت های اقتصادی شان سلب کند و کنترل آنها را بر عهده گیرد. از اوایل دهه ۱۹۲۰ به بعد سایر محققان مدیریت در نوشته های خود به مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی تأکید کرده اند. مزایای بالقوه ای که به خاطر مسئولیت اجتماعی نصیب سازمان و جامعه می شود، باعث شد تا ایده مسئولیت اجتماعی شرکت ها و سازمان ها گسترش یابد. یکی از دلایل این است که انجام مسئولیت اجتماعی باعث می شود تا سازمان در بلندمدت به منافع خود دست یابد. از سوی دیگر، فعالیت های اجتماعی باعث دخالت کمتر دولت در مسائل می شود که این نیز در بلندمدت به نفع سازمان ها است. اهم دلایل موافقت نسبت به مشارکت و مسئولیت های اجتماعی عبارتند از: (خلیلی عراقی و یقین لو،۱۳۸۴: ۱-۱۸)

۱- التزام اخلاقی؛
۲- محیط اجتماعی بهتر؛
۳- ممانعت از گسترش قوانین و مقررات دولتی؛
۴- وابستگی های متقابل نظام مند؛
۵- کمک در حل مشکلات اجتماعی؛
۶- بهبود چهره عمومی؛
۷- جلب منابع ارزشمند سازمان ها.
دلایل مخالفت با انجام مسئولیت های اجتماعی به قرار زیر است:
۱- لزوم کسب حداکثر سود؛
۲- تعدد اهداف سازمان؛
۳- هزینه مشارکت اجتماعی؛
۴- تضعیف تراز پرداخت های بین المللی؛
۵- فقدان مهارت های اجتماعی؛
۶- عدم حساب پس دهی؛
۷- ناتوانی سازمان در انتخاب گزینه های اخلاقی.
بسیاری از سازمان ها به نحو فزاینده ای از ارزش مستقیم اقتصادی مسئولیت اجتماعی سازمان آگاهی یافته اند و با ادغام آن به عنوان سرمایه گذاری راهبردی، با راهبرد اصلی کسب و کار و فعالیت های مدیریتی خود، می توانند تأثیر مثبتی بر جامعه و محیط خود داشته باشند و شهرت و اعتبار خود را نیز تقویت کنند. با پیروی از این روش، نه تنها برای امروز خود سود تولید می کنند، بلکه موقعیت آینده خود را نیز تثبیت می نمایند. نمونه های مزایای مستقیم ناشی از این ادغام برای سازمان به شرح زیر است(امامی،۱۳۸۵: ۲)
۱- افزایش ارزش تجاری نشان تجاری؛
۲- دسترسی بیشتر به منابع مالی؛
۳- نیروی کار سالم تر و ایمن تر؛
۴- مدیریت ریسک و نظارت مؤثر تر بر امور سازمان؛
۵- کارکنان مشتاق؛
۶- وفاداری مشتری؛
۷- ارتقای اعتماد و اطمینان ذی نفعان؛
۸- تقویت وجهه عمومی.
ذی نفعان به نحو فزاینده ای انتظار دارند سازمان ها از نظر اجتماعی مسئول باشند و کاملاً آماده هستند تا از آن قدردانی کرده و در برابرش امتیازاتی بدهند. نظر عمومی بر این است که سازمان ها نسبت به مسئولیت های اجتماعی خود توجه کافی مبذول نمی دارند. واضح است برندگان، سازمان هایی خواهند بود که متوجه نیازهای درازمدت سازمان خود، فن اوری های در حال ظهور و اثرات آن بر جامعه و محیط زیست و نقشی که می توانند در هماهنگی خلاقانه این نیازمندی ها ایفا کنند، هستند. به علاوه، با اشاعه اصطلاح» اهمیت دیدگاه دراز مدت «می توانند، کمک های ارزشمندی نیز برای جامعه وسیع تجاری که مشتاق حرکت به سوی رشد و نوآوری پایدار هستند، فراهم آورند. در این میان، حتی برای کسانی که توجه به منافع و مصالح شخصی به نحو آگاهانه و روشن بینانه به صرفه خواهد بود. در طول دو دهه گذشته نیز شرکت هایی از کشورهای توسعه یافته با پیوستن به هم در ارتباط با ترویج مسئولیت اجتماعی ، سازمان هایی را تشکیل داده اند که عبارتند از:
۱-میزگرد کاکس^[۱۸]؛
۲-شبکه همیاری اجتماعی^[۱۹]؛
۳- تجارت برای مسئولیت اجتماعی^[۲۰]؛
۴- تجارت کانادایی برای مسئولیت اجتماعی^[۲۱].
اهداف تشکیل این سازمان ها تقویت عمیق مسئولیت اجتماعی شرکت ها، تدوین استانداردهایی برای مسئولیت اجتماعی شرکت ها و ارائه الگوهایی از برترین اعضای رعایت کننده مسئولیت اجتماعی شرکت ها است. در سال ۱۹۸۶ رهبران تجاری شرکت های چند ملیتی از اروپا، ژاپن و شمال آمریکا در کاکس و سوئیس همدیگر را ملاقات و توافق کردند که تابستان هر سال این جلسات برگزار شود تا استانداردهایی را برای مسئولیت اجتماعی شرکت ها که آن را اصولی برای تجارت می نامیدند، تدوین کنند .در سال ۱۹۸۷ صاحبان شرکت های کوچک در ایالات را آغاز کردند تا» شبکه همیاری های اجتماعی» متحده، برنامه استانداردهای خود را برای مسئولیت اجتماعی گسترش دهند. ۵۰۰ شرکت برتر فورچون و کمپانی های کوچک تر ، در سال ۱۹۹۲ آمریکایی گروه تجارت برای مسئولیت اجتماعی^[۲۲] را تشکیل دادند. تجارت کانادایی برای مسئولیت اجتماعی^[۲۳] را یکی از وابستگان BSR تشکیل داد . آ نها نیز در تلاش برای تدوین استانداردهای خود برای مسئولیت اجتماعی هستند.
اصول مسئولیت اجتماعی شرکتی در میزگرد کاکس توسط کاریزماتیک ریوزابورا کاکو ، رئیس ارشد کانن تدوین شد. او معتقد است؛ شرکت ها نسبت به مسائل جهانی نظیر فقر، وخیم شدن اوضاع زیست تجارت کانادایی برای مسئولیت اجتماعی عبارت است از تغییر در شیوه تجارت از طریق حمایت شرکت های کانادایی جهت بهبود و ارتقای عملکرد و مسئولیت های اجتماعی. محیطی و منازعات انسانی مسئولیت اخلاقی دارند . اصول میزگرد کاکس به قرار زیر است:
۱- احترام به حقوق انسان و نظام های دموکراتیک و تلاش برای تقویت آنها در هر جایی که ممکن باشد؛
۲- سعی در تشخیص وظایف مشروع حکومت برای جامعه تا حد ممکن و حمایت از سیاست های عمومی و اقداماتی که توسعه انسانی را از طریق روابط موزون بین تجارت و سایر بخش های جامعه تسریع می کنند؛
۳- همکاری با سایر نیروهای اجتماعی که در تلاش برای ارتقاء استانداردهای بهداشت آموزش، ایمنی محیط کار و بهبود اوضاع اقتصادی هستند؛
۴- سعی در ایجاد انگیزه برای توسعه پایدار و به عهده گرفتن نقش اول در حفظ و نگهداشتن محیط مادی و محافظت از منابع زمینی؛
۵- حمایت از صلح، امنیت، تنوع و انسجام اجتماعی؛
۶-احترام به اصالت فرهنگ های محلی؛
۷- تلاش برای یک » شهروند شرکتی خوب« بودن از طریق اهدای خیرخواهانه، مشارکت های آموزشی و فرهنگی، مشارکت در اجتماع و امور مدنی.
شبکه همیاری های اجتماعی که از چندین سازمان زیست محیطی تشکیل شده، معتقد است؛ مسئولیت اجتماعی شرکتی، وظیفه ای اخلاقی و رسالتی خیرخواهانه است. در حالی که میزگرد کاکس به طور جهانی از حقوق بشر، کیفیت زندگی و توسعه پایدار دفاع می کند، شبکه همیاری های اجتماعی فقط بر روی موضوعات محلی تأکید دارد. اصول شبکه همیاری های اجتماعی به قرار زیر است:
ایجاد مکانیسم های رسمی برای به حداکثر رساندن و تقویت ارتباط دو جانبه با اجتماعات محلی که شرکت ها در آنجا فعالیت می کنند .حتی المقدور سعی شود با اعضا ی محلی برای بهبود سلامتی، آموزش، ایمنی محیط کار، تنوع و توسعه اقتصادی همکاری شود؛
۲- اجتماعات محلی را به عنوان یک ذی نفع در شرکت ، باید در فرایند تصمیم گیری و در برنامه و فعالیت ها مشارکت داد و آنها را از تأثیر تولیدات، خدمات و اقدامات شرکت آگاه ساخت؛
۳-استفاده از تدارکات و منابع موجود برای بهبود اقتصاد محلی و توسعه اجتماعی که تا حد امکان سعی شود به نفع جوامع محلی و به منظور ایجاد فرصت های شغلی و استخدام فعالیت ها و سرمایه گذاری ها در جوامع محلی صورت گیرد؛
۴- کمک به جوامع محلی از طریق تدارک برنامه و راهکارهایی که به طور دقیق باعث بهبود و ازدیاد اختیارات کارکنان و فعالیت های خیرخواهانه می شود . کمک های دوستانه از نوع کالا و خدمات به سازمان های محلی ارائه شود؛
۵- حداقل به یک موضوع بحرانی در محل توجه شود و تلاش برای رفع مشکلات از طریق تأثیرات سیاسی و اقتصادی؛
۶- سعی شود با رضایتمندی به شیوه ای دوستانه یا با کمک های مالی به نمایندگان شرکت ها و مؤسسات و سازمان های محلی که مایلند در صدد خلاقیت و نوآوری برآیند، کمک شود؛
۷- در انتخاب کارهای خیرخواهانه از نظر ات کارگران و مشتریان استفاده شود؛
۸- به منظور آموزش و استخدام اعضای بیکار، اقلیت و حاشیه ای در جوامع محلی تلاش صورت گیرد؛
۹- برقراری ارتباط بین شرکا با ارزیابی و گروه های محلی به منظور ارتقای علل پیشرفت اجتماعی.
»تجارت برای مسئولیت اجتماعی «تأکید ویژه ای بر شیوه های اجرایی، و طراحی استراتژیک فعالیت های نیکوکارانه ای دارد که از طریق آن، بازگشت سود به ذی نفعان شرکتی تسهیل شده باشد و سرمایه گذاری شرکت در آن مورد توجه باشد.
»تجارت برای مسئولیت اجتماعی «به مثابه یک خط مشی، مجاز به تعریف استانداردهای مسئولیت اجتماعی شرکتی برای اعضایش نیست، اما مانند یک گردهمایی عمل می کند که تجارت و ایده های مورد نظر اعضا را جمع می کند تا هر کدام استانداردهای خودشان را تعریف کنند و در مورد اجرای آن شخصا تصمیم بگیرند؛ بدین صورت ارزیابی و مدیریت برنامه های مسئولیت اجتماعی شرکتی توسط اعضاء صورت می گیرد.
»تجارت برای مسئولیت اجتماعی « حوزه های متنوع مسئولیت اجتماعی شرکتی را ترسیم می کند و نظرات اعضا را درباره طراحی استراتژی ها و سرمایه گذاری اجرایی در هر حوزه به منظور افزایش موفقیت اقتصادی جمع آوری می کند . اعضای آن حاضرند به جوامع درگیر، کمک هایی از نوع پول و فرصت، تولیدات ، خدمات، اثرگذاری ، دانش مدیریت و سایر منابع کنند؛ این در صورتی است که اجر ا و طراحی استراتژیک آنها به یکی از نتایج زیر منتج شود:
۱- بهبود عملکرد مالی؛
۲- ترویج ارزش های اخلاقی، ماندگاری، حضور و عملکرد کارکنان؛
۳- توسعه مهارت های کارکنان؛
۴- افزایش اعتبار شرکت؛
۵- بهبود دسترسی و موفقیت در بازارها؛
۶- ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاران؛