برای در نظرگرفتن رقابت انحصاری در بین بنگاه­ها، فرض می­ شود چسبندگی قیمت­ها، وجود دارد. برای این منظور فرض می­ شود بنگاه‌های تولیدکننده کالای واسطه­ای در زمان تعدیل قیمت‌های خود، با هزینه­ فهرست بها به شکل درجه دو مواجه هستند. معادله (۲۰) هزینه تعدیل قیمت‌ بنگاه j در زمان t را نشان می­دهد که درآن  هزینه بنگاه و  پارامتر هزینه تعدیل قیمت است.

[۲۰]
در طول زمان، هدف بنگاه‌ها بیشینه­کردن ارزش تنزیل شده سود است. مسأله بهینه­یابی بنگاه تولید­کننده کالای واسطه­ای به صورت زیر خواهد بود.
[۲۱]  در رابطه فوق، Dو  به­ترتیب، سود و مطلوبیت نهایی ثروت سود بنگاه هستند. معادله(۲۲)، سود بنگاه را نشان می­دهد.
[۲۲]  با توجه به معادلات فوق، چارچوب نظری پژوهش ترسیم می­ شود. از این مرحله تحت عنوان طراحی الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا نام برده می­ شود. در مرحله بعد، شرایط مرتبه اول، برای هر بخش استخراج می­ شود. پس از بهینه­یابی رفتار هر بخش، معادلات استخراج شده، به همراه معادلات ساختاری، در کنار یکدیگر، معادلات تفاضلی تصادفی غیر خطی را شکل می‌دهند. جهت حل سیستم معادلات، لازم است پارامترهای معادلات فوق محاسبه گردند. برای محاسبه پارامترها، می­توان از روش حداکثر راستنمایی یا رویکرد بیزی استفاده کرد. تصمیم ­گیری در مورد استفاده از هرکدام از این روش‌ها، به هدف محقق، دیدگاه‌های وی و ویژگی‌های محاسباتی الگو، بستگی دارد. با مشخص شدن مقادیر پارامترها و کالیبره­کردن، حل و استخراج مقادیر مجهولات، امکان بررسی تکانه­های تصادفی و برون­زا، ممکن شده و پاسخ دستگاه معادلات مزبور نسبت به تغییرات هر متغیر و تکانه­های در نظر گرفته­شده، مشخص می­ شود. علاوه برآن، در صورت بروز تکانه­های موردنظر، طول دوره زمانی بازگشت متغیرهای درون­زا به مسیر بلند­مدت تعادلی خود، تعیین می­ شود.
۱-۷ قلمرو تحقیق
به­منظور برآورد ضرایب و پارامترهای مورد نیاز، اطلاعات مربوط به سری­های زمانی که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می­شوند، به­کار برده می­شوند. برای این منظور از بخش بانک سری­های زمانی استفاده می­ شود. داده ­های مورد نیاز برحسب سالانه و فصلی جمع­آوری می­شوند. برای محاسبه نسبت با ثبات متغیرها داده ­های سری زمانی دوره ۱۳۹۲-۱۳۳۸ استفاده می­شوند. همچنین، برای برآورد پارامترهای مورد نیاز داده ­های فصلی متغیرها برای دوره ۱۳۹۱-۱۳۷۸ به­کار گرفته می­شوند. با بهره گرفتن از داده ­های فصلی می­توان بخش ادواری متغیرها را در محاسبات و برآوردها در نظر گرفت.
۱-۸ شمای کلی الگو
سازماندهی پژوهش به­این شکل است که در فصل دوم چارچوب نظری پژوهش معرفی می­ شود. چارچوب نظری شامل مبانی نظری و پیشینه پژوهش است. در بخش مبانی نظری ابتدا مفاهیم تعادل عمومی و الگوی تعادل عمومی تبیین می­شوند. همچنین، ویژگی­های الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا مورد ارزیابی قرار می­گیرند. سپس، الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا با سایر الگوهای رقیب مقایسه می­شوند. در پایان نیز، مراحل حل الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا معرفی می­شوند. پیشینه پژوهش، شامل سه بخش است. نخست، مطالعات مرتبط با سیاست­های پولی و آثار تکانه­های پولی بر متغیرهای اقتصادی مرور می­شوند. سپس، مطالعات مربوط به سیاست­های مالی و آثار آن­ها بر اقتصاد بررسی می­شوند. در پایان فصل دوم، مطالعات خارجی و داخلی در زمینه­ سیاست پولی و مالی با رویکرد تعادل عمومی تصادفی پویا مرور و ارزیابی می­شوند. فصل سوم، روش­شناسی پژوهش است. در این فصل، شمای کلی پژوهش ترسیم و الگوی پژوهش با توجه به معادلات و متغیرهای مورد استفاده معرفی می­شوند. فصل چهارم، یافته­های تجربی پژوهش را تبیین می­ کند. در این فصل، پس از بررسی اعتبار نظری الگو، توابع عکس­العمل آنی متغیرها در واکنش به تکانه­ها استخراج و نتایج به­دست آمده تحلیل می­شوند. فصل پنجم، خلاصه و نتیجه ­گیری است. در این فصل، نتایج به­دست آمده به­ صورت خلاصه بررسی و تحلیل می­شوند. در پایان فصل، پیشنهادات پژوهش ارائه می­شوند.
.
فصل دوم
چارچوب نظری تحقیق
۲-۱ مقدمه
فصل حاضر با بهره گرفتن از روش­شناسی الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا و بهره­ گیری از آموزه کینزی جدید مبانی نظری و پیشینه پژوهش را تبیین می­ کند. در مورد اثرگذاری متغیر حجم پول بر بخش حقیقی اقتصاد بین مکاتب اقتصادی نظریه­ یکسانی مشاهده نمی­ شود. از این­روی، در قسمت مبانی نظری تلاش می­ شود تا ارتباط نظری بین مکاتب پایه و دو مکتب جدیدتر یعنی دور تجاری حقیقی و کینزی جدید تبیین شوند. به­همین علت، ابتدا به­ صورت خلاصه نظریه­ های مکاتب مختلف اقتصادی در مورد تاثیر حجم پول بر متغیرهای اقتصادی مرور می­شوند. سپس، مفهوم تعادل عمومی و الگوهای تعادل عمومی توضیح داده می­شوند. در ادامه، ویژگی­های الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا معرفی و این الگو با سایر الگوهای رقیب که بر پایه تعادل عمومی قرار دارند، مقایسه می­ شود. همچنین، بسترهای الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا همراه با فروض آن­ها تبیین و مراحل حل الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا شرح داده می­شوند. در قسمت پیشینه پژوهش نخست، مطالعات تجربی در زمینه سیاست­های پولی و مالی که روشی غیر از روش پژوهش را انتخاب کرده ­اند، معرفی و تبیین می­شوند. سپس، مطالعات تجربی که مبتنی بر روش پژوهش می­باشند به­تفکیک مطالعات خارجی و داخلی بررسی می­شوند. هدف از این تفکیک، بررسی نتایج تجربی مطالعات صورت­ گرفته در مورد فرضیه خنثایی پول است.
۲-۲ مبانی نظری پژوهش
دیدگاه­ های مختلفی در خصوص تعامل بین بخش پولی و حقیقی اقتصاد وجود دارند. فرضیه دوگانگی کلاسیک­ها قبل از بحران بزرگ ۱۹۲۹ هیچ تعاملی بین متغیرهای حقیقی و اسمی در کوتاه­مدت و بلند­مدت قائل نبود. در الگوهای کینزی سیاست مالی سیاست مناسب است. از دیدگاه کینزی­ها شرایط رکود بزرگ نشان داده­است افزایش حجم پول تاثیر چندانی بر افزایش و تجهیز سرمایه ­گذاری ندارد. بنابراین، تعادل اقتصادی در سطح پایین تقاضای کل و در شرایط بیکاری بالا ادامه دارد. در چنین شرایطی سیاست پولی کارآیی لازم را ندارد. پول­گرایان با اعتقاد به انتظارات تطبیقی اعتقاد دارند در کوتاه­مدت تغییرات قیمت­ها و حجم پول یعنی، تکانه­های اسمی، رفتار متغیرهای حقیقی مانند تولید و اشتغال را تحت تاثیر قرار می­ دهند. همچنین، سیاست­های کینزی به­ ویژه سیاست­های مالی لزوما کارآیی لازم را ندارند و تغییرات حجم پول عامل مسلط بر تغییرات درآمدی است. اما هنگامی­که انتظارات کامل می­شوند سیاست پولی خنثی می­ شود. در مقابل، کلاسیک­های جدید با معرفی انتظارات عقلایی استدلال می­ کنند بخش پیش ­بینی نشده پول می ­تواند بر بخش حقیقی اقتصاد اثرگذار باشد. علت این است که در نظریه کلاسیک­های جدید، پول عاملی خنثی محسوب می­ شود. مطابق این نظریه در یک اقتصاد بسته تغییر پیش ­بینی شده در حجم پول بدون آن­که تاثیری بر متغیرهای حقیقی داشته باشد، منجر به تغییرات متناسب در متغیرهای اسمی مانند قیمت­ها و دستمزد­ها می­ شود. در یک اقتصاد باز با نرخ های ارز انعطاف­پذیر، نرخ ارز اسمی نیز به­ طور متناسب تغییر می­ کند. نتیجه اساسی نظریه­ مذکور آن است تولید، اشتغال، میزان بهره، نرخ ارز حقیقی و دستمزدهای اسمی هیچ تغییری نمی­کنند. تنها استثناء مربوط به هزینه معاملات است. بر اساس آن، در زمان تغییر در سبد دارایی افراد (بین پول و سایر دارایی­ های مالی)، تغییر در میزان بهره اسمی تقاضای حقیقی پول را تحت تاثیر قرار می­دهد. بنابراین، از طریق این مجرا برخی اثرات حقیقی ایجاد می­شوند. اما این اثرات آنقدر بزرگ نیستند که نوسانات اقتصادی را توجیه کنند. به­علاوه اگر سیاست­ها یا نوسانات پولی هزینه­ های واسطه­گری، نرخ پس­انداز، سرمایه ­گذاری و عادات نگه­داری دارایی را در جهت صحیح تغییر دهند، نتایج متفاوتی حاصل می­شوند. به­عنوان مثال، افزایش در ذخایر قانونی یا ایجاد محدودیت­هایی در پرداخت بهره به سپرده­ها، هزینه­ های واسطه­گری و تمایل افراد به نگهداری سپرده­ها را کاهش می­ دهند. افزایش ذخایر قانونی به مثابه یک سیاست انقباضی پولی عمل کرده و سطح قیمت­ها و سایر متغیرهای اسمی را پایین می­آورند. البته نباید فراموش کرد به­همراه کاهش تولید، اشتغال و سرمایه ­گذاری نیز کاهش می­یابند. بنابراین در مواجه با این­گونه تکانه­ها، متغیرهای اسمی و حقیقی در یک جهت حرکت می­ کنند. از طرفی تکانه­های حقیقی مانند افزایش قیمت نفت در یک اقتصاد وارد کننده نفت منجر به کاهش تولید و افزایش قیمت­ها (حتی با فرض ثابت بودن پایه پولی) می­ شود. در این مورد سطح قیمت در خلاف جهت حرکت تولید تغییر می­ کند. در یک اقتصاد باز با نرخ ارز ثابت مقامات پولی مقدار حجم پول را نمی ­توانند تعیین کنند. به­منظور حفظ رشد حجم پول دولت باید محدودیت­هایی را روی تجارت خارجی (کالاها و دارایی های خارجیان) ایجاد کند. چنین محدودیت­هایی ممکن است بر میزان تولید اثرات حقیقی داشته باشند. در مجموع، کلاسیک­های جدید نظریه اقتصادی تعامل بین متغیرهای اسمی و حقیقی را رد نمی­کنند. اما، بیان می­ کنند چگونگی ارتباط بین متغیرهای اسمی و حقیقی به طبیعت تکانه وارده بر ساختار اقتصاد بستگی دارد. اگر چه تکانه­های پولی نوسانات عظیمی را در قیمت­ها و متغیرهای اسمی دیگر ایجاد می­ کنند، اما تولید، اشتغال و دستمزدهای حقیقی تغییری نمی­کنند. از سوی دیگر، کینز­ی­ها و طرفداران مکتب پولی به­هنگام تجزیه و تحلیل اثر متغیرهای پولی بر متغیرهای حقیقی تمایزی بین پول پیش ­بینی شده و پول پیش ­بینی نشده قائل نیستند. در این الگوها پول پیش ­بینی شده و سیاست­های پولی سیستماتیک نیز تاثیرات حقیقی ایجاد می­ کنند. در الگوهای ادوار تجاری حقیقی پول عاملی خنثا است. از این دیدگاه، در کنار تکانه­های فن­آوری، تکانه­های مخارج دولت هم می­توانند بر سطح متغیرهای بخش حقیقی اقتصاد از جمله تولید، مصرف و سرمایه ­گذاری اثرگذار باشند. کینزی­های جدید با ورود انتظارات عقلایی و انعطاف­ناپذیری­های اسمی در آموزه­های کینزی متعارف حداقل در کوتاه­مدت به اثرات حقیقی سیاست­های پولی و مالی اعتقاد دارند.
۲-۲-۱ مفهوم تعادل عمومی و الگوهای تعادل عمومی
مفهوم تعادل عمومی از علم فیزیک گرفته شده­است. در فیزیک، تعادل به مفهوم وضعیتی است که انگیزه و نیرویی برای تغییر آن وجود ندارد. درحال حاضر، تعادل خصوصیت بارز و مهم سیستم­ها و معادلات اقتصادی است. والراس با مطرح کردن تعادل عمومی استدلال کرد تحت شرایط رقابت کامل، انعطاف­پذیری کامل قیمت­ها، قیمت­پذیری کارگزاران، تحرک کامل نهاده­ها، عقلایی بودن کارگزاران و اطلاعات کامل می­توان به شرایطی دست یافت که در آن تمام به­ صورت همزمان بازارها در تعادل باشند. براین اساس، نظریه تعادل عمومی نشان می­دهد در تمام بازارها، قیمت­های تعادلی به­ صورت همزمان تعیین می­شوند. تسویه بازارها نتیجه­ این سیستم است(بلاگ، ۱۹۸۵، صص ۵۷۲-۵۷۰). مطرح شدن بحث کارآیی پارتو در بطن تعادل والراسی، باعث شد تا این نظریه طرفداران بسیاری پیدا کند. با این­حال، انتقاداتی براین نظریه وارد است. از جمله­ این انتقادات، می­توان به بحث بازارهای ناقص (غیر رقابتی) و در نتیجه عدم وجود منحنی عرضه مشخص، منحصر به­فرد بودن تعادل، ناقص و ذهنی بودن اطلاعات و پویایی رفتار متغیرها در طی زمان در مقابل ایستایی متغیرها اشاره کرد.
هر الگوی تعادل عمومی، در برگیرنده سیستمی از معادلات اقتصادی است. این معادلات دارای پارامترها و متغیرهایی هستند که با توجه به ویژگی­های اقتصاد در بطن معادلات جای گرفته­اند. در چنین سیستمی مهمترین نقش و وظیفه پارامترها تبیین چگونگی واکنش متغیرهای درون­زا به­یکدیگر و تبیین چگونگی عکس­العمل متغیرهای درون­زا به متغیرهای برون­زا است که با توجه به خصوصیات اقتصاد تعریف می­شوند. به­همین علت، الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا ویژگی­های ساختار اقتصاد را در بر دارند. این ویژگی­ها علاوه بر آنکه در ماهیت معادلات تعریف شده الگو مشاهده می­شوند، در میزان پارامترهای مورد نیاز معادلات نیز تبلور می­یابند. با توجه به تفاوت ساختارهای اقتصادی و خصوصیات اقتصادی هر کشور، در مطالعات مختلف مقدار پارامترها متفاوت هستند. سهم مصرف بخش خصوصی از تولیدناخالص داخلی، میزان ریسک­گریزی خانوارها، نسبت بدهی­های خارجی به درآمد نفتی، نرخ تنزیل خانوارها، مثال­های بارزی از پارامترهایی هستند که در زمان کالیبره کردن الگو به­کار می­روند. متغیرهای الگوی تعادل عمومی به سه بخش تقسیم می­شوند:
۱- متغیرهای درون­زا؛
متغیرهای درو ن­زا شامل متغیرهایی هستند که در بازارهای اقتصادی معرفی می­شوند. این متغیرها، توسط شاخص­ های اقتصاد کلان به تعادل می­رسند. قیمت کالاها، قیمت عوامل تولید، میزان مصرف، سرمایه ­گذاری، ویزان واردات، صادرات و نرخ ارز نمونه­هایی از متغیرهای درون­زا هستند.
۲- متغیرهای برون­زا؛
متغیرهای برون­زا دربرگیرنده­ی متغیرهایی هستند که توسط شرایط درونی یا خارجی به سیستم معادلات وارد می­شوند. ویژگی مهم این متغیرها این است که سیستم نمی­تواند تأثیری روی آنها داشته باشد. یعنی، مقادیر آن­ها توسط دستگاه معادلات تعریف نمی­ شود. میزان بهره جهانی، مقدار اولیه موجودی عوامل تولید، شرایط اقتصادی که در تحریم­ها برای یک کشور بوجود می­آیند، همگی نمونه­های بارز متغیرهای برون­زا هستند. از این­روی، متغیرهای برون­زا می­توانند شامل تکانه­هایی باشند که بر سیستم معادلات الگو وارد شده و نحوه­ واکنش متغیرهای درون­زا نسبت به آن­ها سنجیده می­شوند.
۳- متغیرهای سیاست­گذاری؛
متغیرهای سیاست­گذاری باهدف تأثیرگذاری بر متغیرهای درون­زا تعیین می­شوند. به­عنوان مثال، مخارج مصرفی دولت، میزان مالیات بر درآمد، میزان تعرفه واردات و حجم پایه پولی از جمله متغیرهای سیاست­گذاری هستند. از انواع الگوهای تعادل عمومی می­توان به الگوهای تعادل عمومی محاسبه­پذیر، تعادل عمومی کاربردی، تعادل عمومی تصادفی، تعادل عمومی پویا و تعادل عمومی تصادفی پویا اشاره کرد. برای مشاهده­ تفاوت بین این الگوها، نخست لازم است ویژگی­های الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا معرفی شوند.
۲-۲-۲ ویژگی­های الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا
به­ طور کلی، الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا شش ویژگی مهم را در بر دارند. این ویژگی­ها عبارتند از:
الف- سیستمی از معادلات وجود دارند که با توجه به متغیرها و پارامترهای معادلات به تسویه بازارها منجر می­شوند.
ب- الگو پویا^[۵] است. به بیان دیگر، امکان بررسی روند حرکت یک متغیر در طی زمان وجود دارد. متداول ترین شکل یک الگوی پویا را می­توان با بهره گرفتن از الگوی خودرگرسیون برداری ساده مانند معادله­  نشان داد. ویژگی پویایی، امکان تبیین اثرات کوتاه­مدت و بلند­مدت حاصل از اتخاذ یک سیاست اقتصادی بر متغیرهای اقتصادی را فرآهم می­ کند.
پ- الگو تصادفی^[۶] است. یعنی، در هر دوره از زمان توانایی نشان دادن تکانه­های اقتصادی که بر ساختار الگو به­ صورت تصادفی وارد می­شوند را دارا است. از جمله این تکانه­ها، می‌توان به تکانه فن­آوری، مخارج دولت، نوسانات قیمت نفت و تغییرات در سیاست­گذاری­های کلان اقتصادی اشاره کرد. از آنجا که متغیرهای اقتصاد کلان اغلب دچار نوسانات تصادفی هستند، ویژگی تصادفی بودن الگو مهم و ضروری است.
ت- در الگوی تعادل عمومی تصادفی پویا روابط کلان اقتصادی بر پایه بهینه­سازی اقتصاد خرد بنا شده ­اند. لذا، می­توانند در مورد منبع و چگونگی بروز تکانه­های اقتصادی نسبت به الگوهای رقیب، اطلاعات جامع­تری را در اختیار محققان قرار دهند. همچنین، این الگوها برای بررسی موضوعات رفاهی چارچوب مناسبی فرآهم می­ کنند.
ث- الگو قابلیت پیش ­بینی دارد. الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا بیشتر پاسخ و عکس العملی به انتقاد لوکاس بودند^[۷]. این الگوها، با در نظر داشتن انتظارات و ویژگی­های ساختاری اقتصاد، قابلیت پیش ­بینی رفتار آتی متغیرها را دارا هستند. بنابراین، الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا در پیش ­بینی­ سیاست­های اقتصادی کاربرد زیادی دارند.
ج- با شبیه­سازی الگوهای کالیبره شده، می­توان سری زمانی متغیر شبیه­سازی شده را استخراج کرد. این فرایند در مورد متغیرهایی که اطلاعات کافی در مورد آن­ها وجود ندارد، مفید است. به­همین علت، در الگوهایی که اطلاعات و آمار کافی برای متغیرها وجود ندارد، به­ کارگیری الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا پیشنهاد و توصیه می­ شود. با توجه به ویژگی­های خاص اقتصاد ایران مانند نبود دقت کافی در جمع آوری داده ­ها و در برخی موارد، عدم دسترسی به اطلاعات کافی برخی متغیرها، بنظر می­رسد چنین الگوهایی مفید و سودمند باشند.
۲-۲-۳ مزایا و معایب الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا در برابر الگوهای رقیب
اقتصاد کلان نوین به­ صورت گسترده از الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا برای مطالعه­ مصرف بخش خصوصی، پس­انداز، انباشت سرمایه، قیمت­ گذاری دارایی­ ها و تحلیل سیاست­های مختلف اقتصادی بهره می­برد. در بیشتر موارد الگوهایی که بتوانند به­ صورت جامع فضای اقتصاد کلان و ارتباط بین بخش­های مختلف را نشان دهند، به­علت تعداد زیاد معادلات و متغیرها و همچنین به­علت نیاز به اطلاعات ساختاری که اغلب در دسترس سیاست­گذاران نیز نیست، چندان قابل اعتماد نیستند. به­ کارگیری روش­های جایگزین رهیافت تعادل عمومی تصافی پویا نیازمند اطلاعات بسیاری در رابطه با متغیرها است. بنابراین، کمبود دانش و اطلاعات لازم در مورد متغیرها و پارامترهای ساختاری، میزان اعتماد به الگوهای رقیب را کاهش می­دهد. ویژگی­های اقتصاد ایران مانند عدم دسترسی به اطلاعات کافی در مورد متغیرها و پارامترهای ساختاری، باعث شده­است تا در الگوسازی نوسانات و تکانه­های اقتصادی از الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا استفاده شوند. مهمترین کاربرد الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا، بررسی تاثیر سیاست­های اقتصادی و پیش ­بینی روند یک متغیر در دوره­ های آتی است. این الگوها، تلاش دارند تا با در نظر داشتن ارتباط بین ساختار اقتصاد و پارامترهای الگو در شکل کاهش یافته^[۸]، تاثیر نهایی هر متغیر و تاثیر بروز تکانه­ها بر متغیرهای مختلف اقتصادی را تبیین کنند. این درحالی است که چارچوب این الگو در برگیرنده­ی ادوار تجاری، رشد اقتصادی و توجه به سیاست­های پولی و مالی است. در ادامه، مزایا و معایب الگوهای تعادل عمومی تصادفی پویا معرفی و با الگوهای رقیب که برای مطالعات و سیاست­های کلان سنجی بکار رفته­اند مقایسه می­شوند.
جدول (۲-۱) به­ صورت خلاصه ویژگی­های الگوهای مذکور و تفاوت آن­ها با یکدیگر را نشان می­دهد.
جدول (۲-۱) مزایا و معایب الگوهای رقیب تعادل عمومی تصادفی پویا