HCE = VA/HC
در این رابطه VA ارزش افزوده و HC سرمایه انسانی می باشد.
VA=P+C+D+A
p= سودعملیاتی C= هزینه های کارکنان D= استهلاک A= استهلاک دارایی
و HC سرمایه انسانی است که از تجمیع حقوق پرداختی به کارکنان محاسبه می شود.
کارایی سرمایه ساختاری SCE
SCE = SC/VA
که در این رابطه SC سرمایه ساختاری و VA ارزش افزوده می باشد.
SC = VA – HC
ورشکستگی
ملاک برای ورشکستکی در این پژوهش خروج‌ شرکت ها از بورس، طبق ماده‌ ۱۴۱ قانون‌ تجارت‌ ‌است. در این‌ ماده‌ آمده‌ است : اگر بر اثر زیان های‌ وارده ، حداقل‌ نصف‌ سرمایه‌ شرکت‌ از میان‌ برود، هیات‌ مدیره‌ مکلف‌ است‌ بلافاصله‌ مجمع‌ عمومی‌ فوق‌العاده‌ صاحبان‌ سهام‌ را دعوت‌ کند تا موضوع‌ انحلال‌ یا بقاء شرکت، مورد شور و راءی‌ واقع‌ شود. هرگاه‌ مجمع‌ مزبور راءی‌ به‌ انحلال‌ شرکت‌ ندهد، باید درهمان‌ جلسه‌ و با رعایت‌ مقررات‌ ماده‌ ۶ این‌ قانون، سرمایه‌ شرکت‌ را به‌ مبلغ‌ سرمایه‌ موجود کاهش‌ دهد. (منصور، ۱۳۷۷).

بازده داراییROA
رابطه محاسباتیROA بازده دارائی ها بصورت زیر می باشد.
دارائی ها/ سود خالص = بازده سرمایه گذاری ها
بازده حقوق صاحبان سهام ROE
نسبت مالی فوق میزان کارائی شرکت در خلق سود خالص برای سهامداران را بررسی می نماید. در واقع این نسبت بیان می نماید که بنگاه اقتصادی به ازاء یک ریال سرمایه گذاری سهامداران به چه میزان سود خالص برای آنها کسب می نماید. براین اساس رابطه محاسباتی نسبت فوق به صورت زیر می باشد )پینوو، ۱۳۸۳).
بازده حقوق صاحبان سهام = سود خالص / حقوق صاحبان سهام
لازم به توضیح است که در این رابطه بازده محاسبه شده مربوط به تمام منابع متعلق به سهامداران است. بنابراین بازده حقوق صاحبان سهام علاوه بر سرمایه شرکت منابع حاصل از سودهای تقسیم نشده (سود انباشته) و سایر اندوخته ها نیزمی باشد.همانطور که مشخص گردید به سبب آنکه تمامی دارایی های بنگاه اقتصادی توسط منابع سهامداران تعیین نشده است بازدهی دارایی ها نشان دهنده بازدهی ایجاد شده برای سهامداران نیست. در واقع برای تعیین بازده سهامداران می باید بخشی از منابعی را که برای تأمین دارائی ها بکار رفته شده است را کسر نمود . بنابراین رابطه زیر بین نرخ بازده دارائی ها و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام عبارت خواهد بود از
بازده حقوق صاحبان سهام ROE = بازده دارایی ها / ۱- نسبت بدهی
رابطه فوق معروف به سیستم دوپانت می باشد که از رابطه میان بازده دارایی ها و بازده حقوق صاحبان سهام استخراج شده است)پینوو، ۱۳۸۳).
ارزش دفتری هر سهم
مجموع حقوق صاحبان سهام/ تعداد سهام= ارزش دفتری
ارزش بازار سهام: قیمتی است که در بازار با توجه به میزان عرضه و تقاضا تعیین می شود.
شبکه عصبی
شبکه عصبی یک سیستم فکری مصنوعی است که افکار انسانها را برای پیدا کردن رابطه ای بین ورودی و خروجی از طریق فرایند یادگیری موارد شبیه سازی می کند پنج گام برای تمرین و آموزش این شبکه وجود دارد که به شرح زیر است:
اولین قدم : دادن ورودی به لایه ورودی است
قدم دوم : محاسبه خروجی شبکه
قدم سوم : محاسبه خطاهای بین خروجی تمرین و واقعی می باشد
قدم چهارم: تنظیم وزن شبکه بوده
قدم پنجم : تکرار گام های یک تا چهار می باشد.
۱-۷- قلمرو پژوهش
۱-۷-۱- قلمرو موضوعی: بررسی رابطه بین سرمایه فکری وتنگدستی مالی
۱-۷-۲- قلمرو مکانی: شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
۱-۷-۳- قلمرو زمانی: از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا به بررسی تعاریف، اجزاء و مدل های مختلف سرمایه فکری پرداخته می شود. سپس از آنجایی که به منظور اندازه گیری سرمایه فکری در این پایان نامه از مدل ضریب ارزش افزوده فکری استفاده شده است؛ این مدل نیز تشریح می گردد. در ادامه به بررسی مفهوم پریشانی مالی، انواع روش های مورد استفاده در پیش بینی و ارزیابی ورشکستگی مالی پرداخته می شود. در پایان فصل به پیشینه مرتبط با این پژوهش و جمع بندی مطالب ارائه شده اشاره می شود.
۲-۲-مبانی نظری پژوهش
۲-۲-۱- تاریخچه پیدایش سرمایه فکری
نخستین تلاش های مرتبط با مفاهیم سرمایه فکری مرهون مطالعات فریتز مچلاپ^[۳] در سال ۱۹۶۲ میلادی است. اما به لحاظ تاریخی ابداع مفهوم سرمایه فکری به سال ۱۹۶۹ میلادی، به اقتصاددانی به نام جان کنت گالبرایس^[۴] نسبت داده می شود. هر چند در این میان نباید تلاش های جیمز تابین^[۵] در نیمه دوم قرن گذشته را نیز فراموش کرد که برای اولین بار مدل مبتنی بر نسبت او-کیوی توبین^[۶]- توانست ابزاری را در اختیار سازمان ها قرار دهد تا عملکرد اثربخش سرمایه فکری سازمان را مورد بررسی قرار دهد. در نتیجه این تلاش ها، ادبیات سرمایه فکری به سرعت در مسیر توسعه سازمان ها قرار گرفت(خاوندکار، ۱۳۸۸ ، ص ۴۶).
در سال ۱۹۸۰ میلادی، هیرواوکی ایتامی^[۷] کتاب خود را پیرامون ارزش گذاری و تحرک بخشی به دارایی های نامشهود با تکیه بر مفاهیم سرمایه فکری به رشته تحریر درآورده و به زبان ژاپنی منتشر کرد. در سال ۱۹۸۱ میلادی پژوهشگری به نام برایان هال^[۸]، شرکتی را با هدف پژوهش بر روی امکان تجاری سازی نوآوری ایجاد کرد(عالم تبریز و همکاران، ۱۳۸۸).
در سال ۱۹۸۶ میلادی دو اتفاق مهم در عرصه پژوهشات پیرامون سرمایه فکری رخ داد. یکی از این دو اتفاق مهم، انتشار کتابی با عنوان ”شرکت (مبتنی بر) دانش فنی“، با تمرکز بر مدیریت دارایی های نامشهود در سازمان توسط کارل اریک سویبی^[۹] بود. اتفاق دیگر انتشار مطالب دیویدتیس با محوریت بررسی استخراج و اکتساب ارزش از خلال نوآوری در سازمان بود.
در سال ۱۹۸۸ میلادی، سویبی برای اولین بار به معرفی سرمایه دانشی پرداخت، این موضوع مقدمه ای بود بر کارهای وسیعتری که، در سال ۱۹۸۹ با انتشار کتاب ”ترازنامه نامشهود “ و معرفی مدلی برای سنجش سرمایه فکری سازمان در قالب سه مفهوم: ساختار داخلی، ساختار خارجی، شایستگی های فردی انجامید. در پی این تلاش ها در سال ۱۹۹۰ میلادی، سویبی کتاب ”مدیریت دانش“ خود را منتشر کرد(سیدلر، ۲۰۱۳).
یکی دیگر از اتفاقات مهم در پایان دهه ی هشتاد میلادی پژوهشی است که پاتریک سولیوان^[۱۰] در مورد ”نوآوری تجاری“ انجام داده است(تان و همکاران، ۲۰۰۸).
دهه نود میلادی را می توان سرآغاز توجه جدی سازمان ها به مفاهیم مرتبط با سرمایه فکری که حاصل نتایج مطالعات نظریه پردازان و پژوهشگران مختلف در دهه هشتاد میلادی بود، نامید. در این دهه سرمایه فکری توسط افراد مختلفی مورد بررسی قرار گرفت. سویبی ارزش های سرمایه فکری را با استناد به مثال معروفی از مقادیر بالای کیوی تابین نشان می دهد:
سهام شرکت مایکروسافت، بزرگترین تولید کننده نرم افزار رایانه ای، در طی سال مالی ۱۹۹۵ ، به صورت متوسط ۷۰ دلار بود حال آنکه ارزش دفتری سهام آن فقط ۷ دلار بود. به عبارت دیگر، برای هر یک دلار ارزش ثبت شده، در بازار ارزشی اضافی ۹ دلاری دیده می شود که در ترازنامه شرکت مایکروسافت ثبتی مطابق با آن وجود ندارد(بونیتیس، ۱۹۹۶).
۲-۲-۲- تعاریف و مفاهیم سرمایه فکری