توسعۀ صنعتی
تأخیر
سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه
نمودار۷-۲) تأثیر متقابل سرمایه گذاری در تحقیقات و توسعۀ اقتصادی ( راهپیما، ۱۳۸۳)
۱-۲-۳-۲ انواع تحقیقات و پتانسیل آنها در ایجاد ارزش مالی
چنانچه بخواهیم «پیوستار علم تا دانش فنی» را به صورت دقیق تر بررسی کنیم، می‌توانیم آن را به صورت دو مفهوم بهره برداری در مقابل اکتشاف بیان نماییم. در مرحلۀ بهره برداری، تولید دانش فقط در حد توسعۀ گسترش توانمندی‌های موجود لازم است. گرچه فعالیت‌های کاربردمدار تحقیقاتی در کشورها بسیار حیاتی هستند، ولی این نوع فعالیت‌ها برای توسعۀ دانش کشور در پاسخگویی به تحولات آینده تکنولوژیک کافی نیستند؛ در مقابل «تحقیقات اکتشافی» سعی در آزمایش گزینه‌های جدید دارند. این نوع تحقیقات شامل محدودۀ علم تا تکنولوژی پیوستار تحقیقات می‌شود. تحقیقات اکتشافی پتانسیل دستیابی به تکنولوژی های نوظهور را دارند و این قابلیت را در کشورها برای دستیابی به پیشگامی رقابتی ایجاد می‌کنند. سرمایه گذاری در تحقیقات پایه به میزان توانایی کشورها در شناسایی اطلاعات جدید و جذب و به‌کارگیری آن‌ها در نوآوری‌های تجاری بستگی دارد و این موضوع تحت عنوان ظرفیت جذب مورد توجه قرار می‌گیرد. معمولاً این نوع از تحقیقات دارای هزینه‌های بالا و منابع مالی با عدم اطمینان بسیار زیاد می‌باشد؛ لذا ایجاد توزان میان این دو نوع سرمایه گذاری بسیار حائز اهمیت است.

همانطور که در شکل صفحۀ بعد نیز نشان داده شده، «علم» دربرگیرندۀ تحقیقات آزاد و آکادمیک می‌باشد که همان «تحقیقات پایه» را شامل می‌شود. در این مرحله منافع تجاری خاصی مدنظر نیست و بیشتر بر تحقیقات ذهنی برای توسعۀ دانش موجود یا ایجاد دانش جدید تأکید می‌شود؛ لکن تحقیقات توسعه ای مبتنی بر شکل دادن محصولات و یا فرایندهایی برای بازار است. در واقع، «تحقیقات بهبودی یا ارتقایی» چیزهایی به خدمات یا محصولات اضافه می‌کنند تا آن‌ها را برای بازار دلخواه تر و مورد پسندتر سازند (محمدی، و انصاری، ۱۳۸۴). نمودار این تحقیقات در ذیل نشان داده شده است:
نمودار ۸-۲) پیوستار انواع تحقیقات و پتانیسل آنها برای دستیابی به منافع دانشی و مالی
لذا درمی یابیم که تمرکز تحقیق و توسعه در مقایسه با شدت تحقیق و توسعه در تجاری سازی فناوری نانو مهمتر است؛ تحقیق و توسعۀ کاربردمحور عموماً منجر به تسهیل تجاری سازی می شود، اما تحقیق در علوم پایه نیز باید دایماً در جریان باشد(Lee,Jhon & Shin,2013).
در شکل زیر فاصلۀ میان تحقیقات و تجاری سازی محصولات نانو به تصویر کشیده شده است:
نانوسازه های منفعل
نانوذرات
نانولوله ها
نانوکامپوزیت ها
نانوپوشش ها
مواد نانوساختار
نانوسیستم های مولکولی
مولکول‌های «طراحی شده»
کارکردهای سلسله مراتبی
سیستم های انقلابی
نانوسیستم ها
مونتاژ مولکولی هدایت شده
شبکه سازی سه بعدی
روباتیک
فوق مولکول‌ها
نانوسازه های فعال
الکترونیک
سنسورها
داروهای هدفمند
سازه‌های تطبیقی
نسل اول
نسل دوم
۲۰۰۰
۲۰۱۰
۲۰۲۰
۲۰۳۰
۲۰۴۰
نسل سوم
نسل چهارم
شکل۱-۲) توسعه و پیاده سازی نانوتکنولوژی (Maynard, 2006)
این خطوطِ زمانی ارائه دهندۀ گونه ای بیان ذهنی از زمان مورد انتظار تحقیق مرتبط (خطوط نقطه چین) و زمان مورد انتظار تجاری سازی (خطوط پیوسته) را بر اساس تحقیقات روکو (۲۰۰۴) ارائه می دهد؛ همانگونه که مشاهده می گردد زمانی طولانی میان تحقیقات مرتبط و تجاری سازی آن بازه وجود دارد.
۲-۲-۳-۲نقش ایده های کاربردی
طبق یکی از مطالعات انجام شده که داده‌های به دست آمده از مطالعات قبلی در مورد نرخِ موفقیتِ نوآوری‌ها را با داده‌های مربوط به حق ثبت اختراعات، سرمایه گذاری در فعالیت‌های دارای ریسک و آمارگیری‌ها تلفیق کرده است، حدود ۳۰۰۰ ایدۀ خام لازم است تا یک محصول کاملاً جدید و تجاری موفق به وجود آید (دلاور ۱۳۹۰)؛ در اینجا می توان به سخن دکتر اندریاس وردش^[۱۰] رئیس مرکز فدراسیون بین المللی اتحایۀ مخترعان جهان اشاره نمود: «هیچ سرمایه ای بدون ذهن خلاق و بدون اختراع به وجود نخواهد آمد» که حاکی از نیاز به وجود ایده های متعدد جهت تجاری سازی است (هفته نامۀ ایران خودرو، ۱۳۹۱). از دیگر سو می دانیم که شرکت های دانش بنیان می بایست روی محصولاتی که زودتر به درآمدزایی می رسند سرمایه گذاری کنند. بدون شک تنها شرکت های بزرگ توان صرف زمان زیاد روی طرح های بلندمدت دارند و می توانند خود را پابرجا نگاه دارند. بنابراین، شرکت های دانش بنیان کوچک برای رسیدن به بازده سریع می بایست به دنبال ایده های خوب و زودبازده بروند (بازرگان، مجلۀ فناوری نانو، شماره ۱۸۹). همچنین باید به شکاف زیاد میان دو حرف R و D نیز توجه داشته باشیم؛ قسمت R (تحقیقات) بخشی است که اغلب افراد در حال حاضر علاقۀ زیادی بدان دارند و بخش D همان بخشی است که محصول نهایی در آن قرار دارد و نیازمند بیشترین میزان پول و سرمایه گذاری است و در هر حال این فاصله بسیار است (Oriakhi,2004)؛ لذا برای جلوگیری از رخداد چنین مسأله ای، نیازمند آنیم که اطلاعات بازخورد حاصل از ارزیابی نیازهای پروژه های تکمیل شدۀ R&D را در انتخاب های آیندۀ پروژه های خود استفاده کنیم (راهپیما،۱۳۸۳).
ارتباط میان صنعت و دانشگاه
شرکت ها معمولاً کنترلی اندک بر روی فاکتورهای تجاری سازی اعم از در دسترس بودن سرمایه ، اندازه و ماهیت بازارها و نیز حضور دارایی های مکمل دارند. تلاش در جهت بهبود توانمندی ها در راستای تجاری سازی تکنولوژی های نوظهور می بایست هم به درک صحیح از اهمیت چنین فاکتورهایی نائل گشته و هم اشکال جدید تعامل میان صنعت، دولت و دانشگاه ها جهت مورد توجه قرار دادن آنها را دربرگیرد(US congress,1995). همچنین بسیاری از یافته‌های اخیر اهمیت به کارگیری استراتژی هایی به منظور افزودن ارزش و بازاریابی طی فرایندهای R&D را به منظور پل زدن شکاف موجود میان آزمایشگاه و بازار جهت حصول اطمینان از تجاری سازی موفق محصولات مبتنی برتکنولوژی را مورد تأکید قرار می‌دهند (Musso,2009). برای راه اندازی یک کسب و کار و موفقیت در آن تحصیلات شرط لازم است، اما کافی نیست. تحصیلات می تواند راه هایی را به روی فرد باز کند، به شرط آنکه او تلاش کند و از دانسته هایی که در دانشگاه کسب نموده در صنعت و دانشگاه استفاده کند (فناوری نانو، شماره ۱۸۷). لذا باید توجه داشت که هدف از تأسیس یک شرکت تولید ثروت است وشرکت های نانویی از ابتدا می بایست اقدام به بازارسازی نموده و برای محصول خود در جامعه ایجاد نیاز نمایند. تولید ثروت می تواند همراه با تولید علم باشد، اما تولید علم به تنهایی نمی تواند منجر به تولید ثروت شود (بازرگان، مجلۀ فناوری نانو، شماره ۱۸۹).
با توجه به اینکه انتقال فناوری از دانشگاه ها وابسته به حمایت مراکز دولتی، سرمایه گذاران خصوصی و شرکت های خصوصی است، تصمیمات سرمایه گذاران عامل اصلی در چگونگی توسعۀ فناوری نانو است؛ زیرا همانگونه که تجاری سازی نوآوری ها یکی از راه های مهم تولید درآمد و ثروت است، سرمایه گذاران مستقل نیز یکی ازمنابع مهم تغییرات فناوری در بسیاری صنایع هستند (Asterbo & Dohlin, 2005) و البته این تصمیمات نیز وابسته به حمایت دولتی، دانشگاهی، سرمایه گذاران و شرکت های خصوصی است.
شرکت های دانش بنیان
شرکت های دانش بنیان از جمله واسطه ها و حلقه های مفقودۀ میانصنعت و دانشگاه می باشند. کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان این شرکت ها را به صورت ذیل تعریف می نماید:
شرکت دانش بنیان شرکت، مؤسسۀ خصوصی و یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می‌شود.
گاهی برخی از محققین که صرفاً سابقۀ فعالیت علمی داشته اند، از وضعیت بازار و نحوۀ فروش آگاهی ندارند و از دشواری های این مراحل بی اطلاع اند به تشکیل شرکت های دانش بنیان دست زده و با شکست مواجه می شوند؛لذا این شرکت ها باید به گونه ای عمل کنند که در میانۀ انجام یک پروژه با کمبود مالی مواجه نشوند و حاصل تلاش هایشان از میان نرود؛ در این خصوص نوشتن طرح کسب و کار بسیار مفید خواهد بود(بازرگان، مجلۀ فناوری نانو، شماره ۱۸۹).
معاون کل سازمان توسعۀ تجارت با اشاره به این نکته که سازمان‌های دست اندرکار همچون وزارت صنعت، معدن، تجارت و معاونت فناوری ریاست جمهوری می‌‌توانند نقش عمده ای در تجاری سازی تحقیقات حوزۀ فناوری نانو ایفا نمایند، لازمۀ حرکت به سمت تولید انبوه و تجاری سازی را درتوجه بیشتربه تسهیلات و حمایت از این زمینه و نیز ثبت مالکیت معنوی و برندسازی عنوان می نماید. از جملۀ دیگر اقدامات مثبت که در راستای تسریع روند تجاری سازی اختراعات و تسهیل در فرایند ورود دستاوردهای مخترعان در کشور صورت پذیرفته می توان به برپایی جشنواره های بین المللی نوآوری و شکوفایی اشاره داشت. این قبیل جشنواره ها مشخصاً تلاش می‌کنند تا با تعریف سازوکارها و روش‌های کارآمد به تسهیل بلوغ یک ایده از تولد تا تجاری سازی کمک نمایند.