پرشسنامه اهمال‏کاری تحصیلی ۹۰
پرسشنامه سبک شناختی ۹۱

فصل اول :

کلیات پژوهش

مقدمه

درک بسیاری از رفتارهای انسان به علت پیچیده بودن آن بسیار مشکل بوده و یکی از دغدغه های روان‏شناسان و پژوهشگران است، که به دلیل حساسیت رشته ای درصدد آنند علت و منشأ رفتار انسانی را کشف نمایند. یکی از این رفتارهای پیچیده، اهمال کاری^[۱] است. اهمال کاری یا به آینده موکول کردن کارها عادتی است که در بسیاری از افراد وجود دارد تا جایی که پژوهشگران بر این باورند که این ویژگی از تمایلات ذاتی انسان است. اهمال کاری عملی است که در نظر اول، هدفش خوشایند کردن زندگی است ولی در اغلب موارد جز استرس، به هم ریختگی و شکستهای پیاپی، پیامد دیگری ندارد و این نکته هم قابل ذکر است که اهمال کاری همیشه مسأله ساز نیست، اما در اغلب موارد می تواند از طریق ممانعت از پیشرفت و عدم دسترسی به اهداف، پیآمدهای نامطلوب و جبران ناپذیری به همراه داشته باشد (استیل^[۲]،۲۰۰۷).
دمبنوتی^[۳](۲۰۱۰) معتقد است که جدا کردن و تقسیم انواع اهمال کاری ، امری ذهنی است و در عمل این موارد باهم دیگر همپوشی زیادی دارند؛ به نظر او تقسیم بندی انواع اهمال کاری ، به خاطر راحتی درک آن است و فقط امری ذهنی است و امکان وجود همه آن چه که ما انواع اهمال کاری می نامیم، در افراد وجود دارد. آن چه سبب ایجاد مفهومی به عنوان انواع اهمال کاری شده است، تفاوت در مؤلفه های شناختی، عاطفی و رفتاری است که افراد تعلل ورز باهم دارند. اهمال کاری با توجه به پیچیدگی، مؤلفه های شناختی، عاطفی و رفتاری آن نمودهای گوناگونی دارد که عبارتند از: اهمال کاری عمومی، اهمال کاری تصمیم گیری، اهمال کاری روان رنجورانه، اهمال کاری وسواس گونه و اهمال کاری تحصیلی. سبک‌شناختی ویژگیهای شخصیتی را شامل می شود که سبب تفاوت افراد از یکدیگر می‌شود. همچنین سبک‌شناختی به طریقه دریافت، ذخیره سازی، پردازش و انتقال اطلاعات توسط فرد اشاره دارد. سیف (۱۳۸۶) معتقد است که سبک یادگیری به چگونگی یادگیری یادگیرنده اشاره می کند نه اینکه او به چه خوبی از عهده یادگیری برمی آید. به همین سبب سبکهای یادگیری از منابع مهم تفاوتهای فردی در تبیین عملکرد تحصیلی است که با استعداد و توانایی های افراد مرتبط نیستند بلکه به اینکه چگونه افراد ترجیح می دهند تا این تواناییهایشان را مورد استفاده قرار دهند مرتبط هستند. سبکهای یادگیری دارای انواع متعددی هستند که از میان آنها سبکهای یادگیری شناختی از اهمیت بیشتری برخوردارند. دیچکو و کرافورد^[۴](۲۰۰۶) اظهار می دارند که سبکهای شناختی بر روش های مورد استفاده یادگیرنده برای پردازش اطلاعات در یادگیری مفاهیم و اصول تازه دلالت دارد. دسیمون^[۵]،۱۹۹۳۹ میلیگرام، میتالم، لونیسون^[۶]( ۱۹۹۸) در تعریف اهمال کاری می نویسند اهمال کاری یک ویژگی و نقص رفتاری است که شکل عقب انداختن کارها و تکالیف و یک تصمیم گیری نمایان می شود اینکه چه عواملی در پیدایش اهمال کاری مؤثرند بایستی گفت که اهمال کاری از عوامل گوناگونی مانند اعتماد به نفس پایین، نداشتن طرح و برنامه کاری، عدم توانایی در مدیریت زمان، ترس از عدم موفقیت - احساس حقارت، مشکل در شروع، اضظراب و افسردگی تأثیر می پذیرد ( فرجاد، ۱۳۷۵). الیور و دیساربو^[۷] (۱۹۸۹) رضایت تحصیلی را به معنی تناسب بین ارزشیابی ذهنی دانشجویان با تجارب و پیامدهای متنوع ارزشیابی شده از آموزش تعریف کرده اند. لذا از نظر آن ها رضایت تحصیلی تحت تاثیر رضایت کلی دانشجویان از انتظارات آن ها قرار دارد. گروه دیگری از محققان نیز با تعریف رضایت به عنوان چگونگی ادراک دانشجویان از تجارب یادگیریشان، اظهار می دارند، وجود دانشجویانی با تجارب رضایتبخش به حفظ و بهبود بقای آن ها در دانشگاه خواهد انجامید. از نظر لچر^[۸] (۲۰۱۰) نیز هشت عامل موثر بر رضایت ۵ تحصیلی عبارت است از: اعتماد به نفس؛ رضایت از برنامه های درسی، آموزشی و کلاسها؛ رضایت از کیفیت تدریس و مواد درسی؛ رضایت از فعالیت های فوق برنامه و فرصتهای شغلی؛ رضایت از مشارکت؛ رضایت از کیفیت تدریس و ارائه بازخورد توسط اساتید؛ رضایت ازمیزان تسهیلات و رضایت از کیفیت و تعاملات دانشجویان. لازم به ذکر است، از نظر لچر، دو بعد رضایت از کیفیت محتوای درسی و مشارکت دانشجویان دارای کمترین تأثیر و اعتماد به نفس، فعالیتهای فوق برنامه، فرصتهای شغلی و کیفیت تدریس دارای بیشترین تأثیر بر رضایت تحصیلی دانشجویان دارند. سبکهای یادگیری دارای انواع متعددی هستند که از میان آنها سبکهای یادگیری شناختی از اهمیت بیشتری برخوردارند. (۲۰۰۴) وول فولک^[۹] سبکهای شناختی را به عنوان «راه های متفاوت دریافت و سازماندهی اطلاعات تعریف کرده است».سبک شناختی یکی از انواع مهارتهای ذهنی است که اهمیت بخصوصی در یادگیری دارد.بر اساس نظریه نوین یادگیری، سبک شناختی یک فرایند کنترل است، فرایندی درونی که براساس آن یادگیرندگان، روش های توجه، یادگیری، یادآوری و تفکر خود را انتخاب می کنند وتغییر می‌دهند.

بیان مسئله

به تعویق انداختن رضامندی^[۱۰] ابتدا توسط میشل^[۱۱] و همکاران (۱۹۶۵ به نقل آیدوک^[۱۲] و میشل۲۰۰۰) مطرح گردیده بر اساس آزمایش آنها کودک در زمینه انتخاب پاداش به دو صورت مختلف عمل کنند. ۱) دریافت پاداش به صورت فوری اما کوچک و بی ارزش ۲) دریافت پاداش با تأخیر زمان اما بزرگ و با ارزش آنها در این آزمایش دریافتند که با تأخیر انداختن رضامندی، یعنی توانایی و اراده فرد در تأخیر انداختن رضایتمندی های فوری و کم ارزش در برابر رضایتمندی های با تأخیر و با ارزش با سطح هوش فایق آمدن بر وسوسه محرک ها مسئولیت اجتماعی و پیشرفت کودکان پیش دبستانی رابطه مثبت و معنادار دارد ( میشل و همکاران، ۱۹۹۶). چون این پژوهش ها به کودکان مربوط است. می توان در مورد کاربرد نتایج آن برای رشد بعدی شخصیت تردید کرد.
بنابراین میشل و همکاران (۱۹۸۹؛ به نقل از بیمبنتی^[۱۳]، ۲۰۰۹) این سوال را با مرتبط کردن نمرات تأخیر رضامندی کودکان با توانایی های شناختی و اجتماعی آن ها در نوجوانی در طول مدتی حدود ده سال آزمون کردند و نشان دادند کودکانی که دارای توانایی به تاخیر انداختن رضامندی بودند نسبت به کودکانی که چنین مهارتی نداشتند در سنین نوجوانی از توانایی های اجتماعی، تحصیلی خودکنترلی بالاتری برخوردار بودند. همچنین آیدوک و همکاران ( ۲۰۰۱، به نقل از آیدوک و همکاران ۲۰۰۷) در یک دوره پیگیری بعد از بازگشت سی سال نشان دادند جوانانی که دارای توانایی تأخیر انداختن رضایتمندی هستند در زندگی در برابر استرس و ناکامی ها به راحتی مقابله می کنند .
بیمنتی ( ۲۰۰۸) تأخیر در رضامندی به دانش آموزان کمک می کند ۱) تا به طور فعال دانش را خلق کنند ۲) بر تکالیف خود تمرکز داشته باشند ۳) اهداف با ارزش را دنبال کنند. ۴) موفقیتهای تحصیلی کسب کنند ۵) از اهمال کاری تحصیلی جلوگیری می کند. دانش آموزانی که دارای ویژگی تأخیر در رضامندی تحصیلی هستند از راهبرد شناختی همچون بسط، سازماندهی قرین راهبرد ها و فراشناختی همچون برنامه ریزی خود نظارتی و خود نظم دهی به ویژه راهبردها مدیریت منابع از جمله تنظیم زمان استفاده می کنند .( بیمنتی و همکاران، ۲۰۱۱). همان طوری که گفته شد تأخیر و رضامندی تحصیلی دانش آموزان می تواند از بروز اهمال کاری تحصیلی در بین آنان جلوگیری کند.
کرتون ( ۱۹۶۷،۱۹۸۹) سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده - نوگرا – پژوهنده را به عنوان یک شیوه ترمیمی افراد از نحوه برخورد با تغییر و تحولات. حل مسائل تصمیم گیری و استفاده از خلاقیت شان مطرح کرد این سبک شناختی اساساً به وجود دو سبک تصمیم گیری و حل مساله در افراد اشاره دارد. به اعتقاد کوتون ( ۱۹۸۹)، افراد نوگریز یا پذیرنده تمایل دارند کارها و وظایف خود را همواره به نحو بهتری انجام دهند در صورتی که افراد نوگرا یا پژوهنده می کوشند با نوآوری کارها را به گونه متفاوت انجام دهند به بیان دیگر افراد نوگریز فضا و بستر مسائل موجود را پذیرفته و در ارائه راه حل و تصمیم گیری ها غالباً شیوه ها معمول را اتخاذ می کنند در حالی که افراد نوگر، زمینه وسایل موجود را به چالش می کشند و سعی دارند راه حل های تازه ارائه دهند. افراد نوگریز به طور کلی دارای ویژگی ها زیر هستند ۱) برای انجام هر چه بهتر کارها دغدغه ی فراوان دارند. ۲) برای حل مسائل می کوشند تا طرح مسئله ۳) قابل اعتماد و سازمان یافته و منضبط اند ۴) رویکردی روشن و هدفمند به تکالیف دارند ۵) متفکر و همگرا هستند ۶) شیوه ها و ساختارهای اثبات شده را دنبال می کنند ۷) عمدتاً تأیید کننده هستند و با احتیاط قواعد و قوانین را به چالش می کشند. در مقابل افراد نوگرا عمدتاً دارای ویژگی های زیر می باشند: ۱) به گوناگونی و تنوع در انجام کارها می اندیشند ۲) برای یافتن مسائل تازه تلاش می کنند تا صرفاً حل خود مسأله ۳) رویکردی تصادفی و نا منظم به تکالیف دارند ۴) متفکر واگرا هستند ۵) به موقعیت های ساختار یافته گرایش دارند ۶) بیشتر اهل چالش اند تا تأیید کننده ۷) آرمان گرا و غیر قابل پیش بینی اند( به نقل از اسد زاده ،۱۳۹۱).
از سبک شناختی نوگریز و نوگرا در رابطه موقعیت آموزشی مختلف چگونگی به تعویق انداختن اهداف خود بلندمدت و چه کوتاه مدت ، چگونگی حل مسأله ، میزان تلاش و کوشش دانش آموزان در فرایند یادگیری و هم چنین بر نحوه تدریس معلمان و دبیران تأثیر می گذارد. و می توان رابطه بین سبک شناختی نوگریز و نوگرا با تأخیر و رضامندی و اهمال کاری دانش آموزان پیدا کرد و دانش آموزانی که سبک شناختی نوگرا در آنها وجود ندارد به طور فعال دانش را خلق می کند و برتکالیف خود تمرکز داشته و اهداف باارزشی را دنبال می کنند و میزان رضامندی تحصیلی آنان به مراتب نسبت به کسانی که از سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده استفاده می کند بالاتر است و بالعکس. و همچنین دانش آموزان با کسب شناختی نوگرا یا پژوهنده درانجام تکالیف تلاش و کوشش زیادی به خرج می دهند و به راحتی تسلیم موانع نمی شوند و از راهکارها و شیوه های گوناگون برای حل کردن مسائل بهره می برند و از اهمال کاری و سستی درانجام تکالیف درسی پرهیز می کنند. و دانش آموزانی که کسب شناختی نوگریز و پذیرنده همیشه به دنبال جواب ها و راه حل های از پیش آماده هستند و در جریان آموزشی منفعل و اهداف و ارزش های تحصیلی را سبک و سنگین نمی کنند و تلاش و توانایی خود را محدود به ساختار و تعریف شده تکالیف و اهداف تحصیلی می دانند.با توجه به مطالب فوق الذکر پژوهشگر در پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه بین سبک های شناختی (نوگریز یا پذیرنده- نو گرا یا پژوهنده) با تأخیر رضامندی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان می باشد.

اهداف پژوهش :

هدف اصلی:

• • بررسی رابطه بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی و اهمان کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲

اهداف فرعی :

• • بررسی رابطه سبک شناختی نوگریز و یا پذیرنده با تأخیر رضا مندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه .

• • بررسی رابطه بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه .

• • بررسی رابطه بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه .

• • بررسی رابطه بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه .

سوالات پژوهش

سوال اصلی:
آیا بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی و اهمان کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان آبدانان در سال ۹۳-۹۲ رابطه ای وجود دارد؟
سوال های فرعی :
آیا سبک شناختی نوگریز و یا پذیرنده با تأخیر رضا مندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه ای وجود دارد؟
آیا بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه ای وجود دارد؟
آیا بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه ای وجود دارد؟
آیا بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه ای وجود دارد؟

فرضیه های پژوهش :

فرضیه اصلی:

• • بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده ونوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه معنا داری وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

• • بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با تأخیر رضا مندی تحصیلی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه معناداری وجود دارد.

• • بین سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده با اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه معناداری وجود دارد.

• • بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با تأخیر رضامندی تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه معناداری وجود دارد.

• • بین سبک شناختی نوگرا یا پژوهنده با اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان پسر مقطع متوسطه رابطه معناداری وجود دارد.

اهمیت و ضرورت پژوهش :

در حال حاضر تأخیر در رضامندی تحصیلی و جلوگیری از اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان یکی از موضوعات مهم مورد توجه آموزش و پرورش هر کشور به شمار می رود زیرا تأخیر و میزان رضا مندی تحصیلی و اهمال کاری دانش آموزان یکی از عوامل مهم پیشرفت دانش آموزان در سطوح مختلف جامعه از جمله تحصیلی – اجتماعی - آنان است بنابراین توجه به عوامل و تأثیر گذار بر تأخیر در رضامندی و اهمال کاری دانش آموزان ضروری است از جمله متغیرهای که می تواند بر روی تأخیر رضامندی تحصیلی و اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان تأثیر گذار باشد سبک شناختی یا نحوه پردازش اطلاعات متوسط دانش آموزان می باشد و در بین این سبک ها، سبک شناختی نوگریز و نوگرا که بر سبک تصمیم گیری و حل مسأله دانش آموزان اشاره دارد یکی از این عوامل مهم می باشد.
طبق تحقیقاتی که توسط بیمبنتی ( ۲۰۰۸) تأخیر در رضامندی دانش آموزان تا به طور فعال دانش را خلق کنند و بر تکالیف خود تمرکز داشته باشند و همچنین طبق این تحقیقات نتیجه گرفته شود که دانش آموزانی که دارای ویژگی تأخیر در رضامندی تحصیلی هستند از راهبردهای شناختی همچون بسط، سازماندهی و تمرین استفاده از راهبردهای فراشناختی از جمله برنامه ریزی خودنظارتی و خود نظم دهی بویژه راهبرهای مدیریت منابع از جمله تنظیم زمان و محیط مطالعه تنظیم تلاش و کمک خواستن و یادگیری دو جانبه به طور مناسب و مستمر استفاده می کنند. ( بیمبنتی و همکاران، ۲۰۱۱) که این ویژگی ها در بین دانش آموزان که از سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده - نوگرا یا پژوهنده استفاده می کنند دیده می شوند.
با نگاه دقیق به فراگیران و توجه بیشتر به بازده عمل آنها معلوم می شود که وجود تفاوتهای بسیار اندک در توانایی و استعداد و نیز یکسان بودن مواد و کتب درسی تفاوتهای بسیاری بین سطح درسی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجود دارد. بنابراین بررسی متغیرهای مؤثر در پیشرفت تحصیلی ( تأخیر در رضامندی تحصیلی و اهمال گری تحصیلی به عنوان متغیرهای مهم) از یک سو از پیامدهای شکست در مدرسه می کاهد و محیطی درخور برای افزایش یادگیری فراهم می سازد. و از سوی دیگر شناخت این متغیرها و پیدایش روش های مناسب برای افزایش یادگیری و رشد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می انجامد. با توجه به این مطالعات و گزارشهای مختلف پژوهشی تأخیر در رضامندی تحصیلی و کاهش اهمال کاری تحصیلی از متغیرهای مهم اساسی در تعلیم و تربیت و سایر زمینه ها مربوط می شود.

تعریف نظری و عملی مفاهیم :

الف) تعریف نظری :
تأخیر در رضامندی تحصیلی: یعنی به تعویق انداختن اهداف تحصیلی کوتاه مدت یا پاداشهای موجود فوری و دنبال اهداف بلند مدت تحصیلی که به طور موقت دوره اما ارزشمند تر هستند ( بیمبنتی و کارا بینیک^[۱۴]، ۱۹۹۸).
اهمال کاری: به معنی مسامحه کردن، طفره رفتن و تعامل ورزیدن مشتق شده است که معنی تحت الحفظی آن به تعویق انداختن کارها به روز دیگر است( دیمسمون^[۱۵]، ۱۹۹۳) و به عبارت دیگر اهمال کاری یک ویژگی و نقص رفتاری است که به شکل عقب انداختن یک تکلیف یا یک تصمیم گیری نمایان می شود (لوینسون^[۱۶]، ۱۹۹۸).
سبک شناختی نوگریز و نوگرا: یک شیوه ی ترجیحی افراد از نحوه برخورد با تغییر و تحولات حل مسأله و تصمیم گیری و استفاده از خلاقیت شان گفته می شود این سبک شناختی اساساً دو سبک تصمیم گیری و حل مسأله در افراد اشاره می کند (کرتون ،۱۹۶۷، ۱۹۸۹).
ب) تعریف عملیاتی:
تأخیر در رضامندی: نمره ای است که دانش آموزان بدین منظور با بهره گرفتن از پرسشنامه تأخیر در رضامندی(۱۸ ماده ای) که توسط کرتون(۱۳۹۲) تدوین وطراحی شده است کسب نموده اند.
اهمال کاری تحصیلی: نمره ای است که دانش آموزان بدین منظور با بهره گرفتن از پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی(۱۶ ماده ای) که توسط تاکمن تدوین وطراحی شده است کسب نموده اند.