(دفرشا و چن ]۲۵[): کمینه کردن هزینه­ها با در نظر گرفتن پیکربندی مجدد سلول، توالی­عملیات، تکرار ماشین­های یکسان،تعادل حجم­کار^[۹۷]میان سلول­ها، هزینه عملیات، تولید برون­سازمانی، هزینه راه ­اندازی، محدودیت­های اندازه سلول و مجاورت ماشین­ها.
(کائو و چن ]۱۵[): کم کردن مجموع هزینه ماشین­آلات و هزینه جابجایی بین­سلولی مواد مورد انتظار با تقاضای محصول در یک تعدادی سناریو احتمالی برای سیستم.

(توکلی مقدم و همکاران ]۷۶[): مینیمم کردن مجموع هزینه­ های ثابت و متغیر ماشین­ها، جابجایی بین­سلولی و پیکربندی دوباره .
(چن و کائو ]۲۱[): کمینه کردن هزینه حمل­و­نقل بین سلولی مواد، هزینه راه ­اندازی تولید و هزینه موجودی محصولات در سیستم با فرض وجود یک مسیر تولید برای هر قطعه، ظرفیت ماشین و تکرار مضاعف ماشین­آلات از یک نوع در دوره­ های زمانی متفاوت.
(ویکز و ریسور ]۸۶[): سه هدف را در طراحی CMS چند دوره­ای مورد بحث قرار دادند:
کمینه کردن جابجایی بین سلولی
کمینه کردن تعداد ماشین­ها
کمینه کردن پیکربندی دوباره سلول­ها
(درولت و همکاران۱۹۹۶): اهداف آن­ها کمینه کردن هزینه­ های ثابت و پیکربندی مجدد ماشین­آلات با فرض محدودیت فضای موجود.
ما در تحقیق پیش رو هدف را بیشینه سازی سود حاصل از فروش( درآمد – هزینه­ها) در نظر گرفته ایم که در نوع خود یک نوآوری محسوب می­ شود.

۶-۲: بررسی تقاضا بکار رفته در ادبیات موضوع CMS و DCMS:

در ادبیات موضوع سیستم های تولید سلولی و تولید سلولی پویا تقاضا به صورت قطعی بیان شده و در برخی پژوهش ها برای در نظر گرفتن عدم قطعیت در تقاضا نظیر (مونگواتانا]۵۶[ ) و (توکلی­مقدم و همکاران۲۰۰۴)، تقاضا را بصورت احتمالی بیان نمودند و یا همچون ( توکلی مقدم و همکاران ]۷۴[) از مفهوم فازی کمک گرفته شد.
در مدل ارائه شده در پژوهش پیش­رو تقاضا قطعی نمی ­باشد و تابعی است نزولی از قیمت کالا که در واقع قیمت کالا در هر دوره ابزاری می ­تواند باشد در دست تولید کننده یا مدیریت جهت کنترل تقاضا جهت رسیدن به بیشترین سود که این روش جهت خارج نمودن تقاضا از حالت قطعی در ادبیات موضوع CMS و DCMS تا­کنون دیده نشده و از­جمله نوآوری­های ارائه شده در این پژوهش به حساب می ­آید.

فصل سوم

زمینه­ های علمی تحقیق

۱-۳ : مقدمه

امروزه صنایع تولیدی تحت فشارهای شدید ناشی از افزایش هزینه­ های انرژی، مواد خام، نیروی انسانی، سرمایه و رقابت جهانی قرار دارند در حالی که این روندها برای دراز مدت حفظ خواهند شد، مشکلات پیش روی تولید روز به روز عمیق­تر می­شوند. در این بین سیستم­های تولید انعطاف­پذیر به عنوان یکی از کاراترین روش­های مورد استفاده در کاهش و یا حذف این مشکلات در فرایندهای تولیدی، به شمار می­روند. (شکل ۱-۳ و ۲-۳ را ببینید). سیستم­های تولید انعطاف­پذیر بیشتر از آنکه یک راه حل تکنیکی به حساب آیند، به عنوان یک راه­حل تجاری که منجر به بهبود سودهی (کاهش پیش زمان سفارش و سطوح موجودی، پاسخ سریع به تغییرات بازار، سطوح کار نیروی انسانی پایین­تر و بهبود اثربخشی تولید با انعطاف­پذیری عملیاتی) می­شوند، خود را مطرح ساخته­اند]۵۲[.
و از طرفی محدودیت ظرفیت موجود در واحدها مسئله­ای است که همواره مدیریت را در چالش تصمیم ­گیری بهینه در مورد پاسخ­گویی به تقاضا­ها در جهت کسب درآمد و سود بیشتر قرار میدهد. مدیریت درآمد و قیمت­ گذاری یکی از راهکارهای مورد استفاده در این زمینه میتواند به شمار آید که علاوه بر کنترل تقاضا با بهره گرفتن از سیاست­های قیمت گذاری ‌میتواند تضمین کننده سوددهی و بهروری شرکت­ها و واحد­های تولیدی باشد که در دهه­های اخیرکارایی و اثربخشی خود را در صنایع مختلف به اثبات رسانیده­اند.
شکل۱-۳: سیستم های تولید انعطاف پذیر در مقیاس بزرگ ]۵۲[
شکل ۲-۳: سیستم های تولید انعطاف پذیر به عنوان کاراترین ابزار کاهش مشکلات فرایند تولید شناخته می شوند]۵۲[
فصل پیش رو شامل دو قسمت مجزا می­باشد.
در قسمت اول به تعریف و تشریح مفاهیم مدیریت درآمد، قیمت گذاری، سیستم­ها و سلول­های تولید انعطاف پذیر،و کاربرد آن پرداخته و در قسمت دوم الگوریتم فرا ابتکاری شبیه سازی­ تبرید و الگوریتم ژنتیک به عنوان یک رویکرد حل مسائل NP- complete معرفی می­گردد.

۱-۱-۳: مدیریت درآمد:

مدیریت درآمد در حقیقت فرآیندی است که ظرفیت مناسب را به مشتری مناسب در مکان مناسب جهت حداکثر نمودن درآمد موسسه تخصیص می­دهد.مدیریت درآمد می ­تواند یک ابزار نیرومند در دست مدیریت باشد زیرا با بهره گرفتن از آن تقاضاهای مشتریان به شیوه ای مناسب، قابل پیش بینی می­ شود که این امر در برنامه­ ریزی تولید اهمیت فراوان دارد. مدیریت درآمد در حقیقت مسئله جدیدی نیست بلکه قدمتش به زمانی باز می­گردد که اولین بار خدمت­دهی به مشتریان با محدودیت ظرفیت مواجه گشت اما به هر حال شاید بتوان گفت که تحقیقات مدون علمی روی مسئله مدیریت­درآمد از زمانی آغاز شد که شرکت امریکن ایرلاینز توسط آن سیستم رزواسیون جدیدی به نام SABRE را دراواسط دهه ۱۹۸۰ راه ­اندازی نمود.
این سیستم به شرکت اجازه می­داد که قیمت بلیط­ها را در هر مسیری بر اساس پیش بینی نرخ تقاضای مشتریان ناگهان تغییر دهد. شرکت با بهره گرفتن از این سیستم توانست با اتخاذ یک استراتژی مناسب با ارائه بلیط های فوق ارزان ظرفیت­های خالی را در پروازهای خود پر نماید و از این راه سود سرشاری معادل ۵۰۰ میلیون دلار در سال کسب نماید.

۱-۱-۱-۳: جایگاه مدیریت درآمد در مدیریت تولید:

به طور کلی تولید و عملیات در یک سازمان غالبا نگران مسائلی همچون طراحی، برنامه ریزی، کنترل و بهبود کلیه فرایند­ها و منابع سازمان جهت تولید یک محصول یا ارائه یک خدمت به مشتری می­باشد.خواه مسئله تامین خدمات مناسب به مشتریان در صنعت هواپیمایی باشد و یا خواه در صنایع دیگر نظیر خودروسازی، قطعه سازی، پلاستیک سازی تولید کارت پستال و حتی برگزاری همایش­ها و جشن­ها. مدیران عملیاتی همواره درگیر طراحی، ایجاد و ارائه آن محصول یا خدمات بوده اند.

۲-۱-۱-۳: قیمت گذاری پویا:

در سال­های گذشته استفاده از روش­های قیمت گذاری پویا در صنعت خرده فروشی و نیز سایر صنایع رواج بسیار یافته است. سه عاملی که به رشد این جریان منجر شده اند عبارتند از: ۱) دسترسی بیشتر به اطلاعات تقاضا، ۲)سهولت اعمال تغییر در قیمت­ها بدلیل ظهور فناوری­های نو و ۳) در دسترس بودن ابزارهای پشتیبانی تصمیم گیری مورد نیاز برای تحلیل اطلاعات تقاضا و قیمت گذاری پویا . تعیین قیمت مناسب کار پیچیده ای است، که شرکت نه تنها باید از هزینه­ های عملیاتی و میزان موجودی خود آگاه باشد، بلکه همچنین نیازمند اطلاع از این مسئله است که مشتری در حال حاضر چه ارزشی برای محصول قائل است و وضعیت تقاضا در آینده به چه شکل خواهد بود. علاوه بر این شرکت باید تغییرات قیمت را به گونه ای اعمال کند که از بابت این تغیرات ، حداقل هزینه را متحمل گردد.
اگرچه در شرایط کنونی اطلاعات فوق به میزان مورد نیاز در اختیار شرکت­ها قرار نداشته و هزینه­ های ناشی از تغییرات قیمت در اغلب موارد همچنان بالاست، کاربرانی که حتی به شکل محدود از نرم افزارهای نوین پشتیبانی تصیم گیری برای قیمت­ گذاری پویا استفاده کرده اند، همواره بهبود عملکرد مالی و بازگشت سریع سرمایه را گزارش کرده اند. موسسه پژوهشی AMR در سسال ۲۰۰۲ برآورد کرد که بازار ابزارهای بهینه سازی قیمت گذاری از ۷۵ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ به حداقل ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۵ خواهد رسید.

۲-۱-۱-۳:توابع تقاضای به کار رفته در مدل:

در ادبیات این مسئله توابع مختلفی برای تقاضای وابسته به قیمت ارائه شده است. از جمله تابع یکنواخت،‌نمایی و کسری.در این تحقیق به صورت خاص تقاضا را تابع نمایی از قیمت در نظر خواهیم گرفت. دلایل مختلفی برای این انتخاب وجود دارد که به شرح زیر است:

شکل۳-۳: مقایسه توابع مختلف تقاضا ( نمایی- یکنواخت- کسری)
تابع کسری ،‌تابع مناسبی برای تقاضا نخواهد بود. چراکه طیف بسیار کمی از قیمت را شامل می­ شود. به این معنی که تقاضا از مقدار بسیار بالایی به ازای قیمت ارائه شده ناچیز شروع شده و با افزایش قیمت به سرعت کاهش می­یابد و به صفر میل می­ کند،‌ در­حالیکه در واقع تقاضا با افزایش قیمت در بازه گسترده­تری انعطاف نشان می­دهد.
تابع یکنواخت به­ دلیل ساده­تر بودن روابط،‌در هنگام حل جواب­های بسیار خوبی را ارائه می­دهد و می­توان روابط بسته مناسبی برای متغیر­ها بدست آورد. اما در واقع این تابع نیز در مقایسه با تابع نمایی کمتر واقعی به نظر می­رسد، چراکه در بازار ، این مسئله کاملا بدیهی است که تقاضا رشدی یکنواخت با افزایش قیمت نخواهد داشت (کشش تقاضا نسبت به قیمت ثابت نیست) و قیمت هر کالایی را تا حد خاصی می­توان افزود و بیش از آن تقاضا برای کالا بسیار کم خواهد شد و مشتری به سمت کالای جایگزین خواهد رفت.
در هر صورت برای هر کالایی که تولید می­ شود،‌تقاضایی متصور است و نمی­ توان اقدام به تولید محصولی کرد که تقاضا برای آن صفر مطلق باشد. صفر شدن مقدار تقاضا در حالت یکنواخت به­ازای قیمت نیز مورد دیگری است که نمایی بودن تقاضا بر حسب قیمت را موجه تر می­نماید.
با توجه به توضیحات ارائه شده، ‌مشتری تقاضای خود را به­ صورت نمایی از قیمت ارائه شده تعیین می­ کند و همانطور که ذکر شد سیاست تولید ، پیکره بندی سلول­ها و قیمت گذاری همزمان به گونه ­ای بهینه می­ شود که سود در کل سیستم بیشینه شود.

۲-۱-۳: تولید سلولی

تولید سلولی که یک استراتژی تولید ابتکاری مبتنی بر تکنولوژی تولید گروهی می­باشد روشی است که برای افزایش انعطاف­­پذیری و کارایی در محیط­های تولید رقابتی امروزی از قبیل سیستم­های تولید انعطاف­پذیر و تولید بهنگام استفاده می­ شود.
محققان برخی از مزیت­های پیاده­سازی تولید سلولی را چنین بیان می­نمایند:
کاهش زمان راه اندازی
کاهش موجودی قطعات در حال ساخت
کاهش هزینه جابجایی قطعات
افزایش کارایی ماشین آلات
طراحی یک سیستم سلولی شامل موارد زیر می­ شود:
پیکربندی سلول­ها(CF): دسته­بندی قطعاتی که دارای عملیات مشابه می­باشند و به ماشین­های یکسان نیاز دارند در خانواده قطعات و دسته­بندی ماشین­های متناظر در سلول­ها
چیدمان گروهی(GL): چیدمان ماشین­ها درون هر سلول(چیدمان درون سلولی) و چیدمان سلول­ها نسبت به یکدیگر(چیدمان بین سلولی)
زمان­بندی گروهی(GS): زمان­بندی خانواده قطعات
تخصیص منابع: تخصیص تجهیزات و منابع انسانی و مواد اولیه. ]۸۵[

۲- مسئولین و مدیران هر اداره ویا کارخانه باید مفاهیم اساسی و اصولی بهداشت روان را شناخته و در صدد تأمین بهداشت روان کلیه کارکنان تحت نظارت خود در محیط کار اقدام کنند .
۳-مدیران و رهبران هر اداره یا مؤسسه باید نسبت به تأمین سلامت جسمی کارکنان دقت و توجه داشته باشند.
۴- بوجود آوردن انگیزه و علاقه به کار در کارکنان از طرق مختلف از وظایف مدیران سازمان­ها و مؤسسات می باشد.
۵-شرایط محیط کار از نظر آلودگی محیط ، ساعات طولانی کار،رفتار ناعادلانه و غیر منصفانه مسئولین با کارکنان باعث به خطر افتادن امنیت شغلی آنها خواهد شد.
۶-باید رفتار کارکنان را بدلیل بی حوصلگی ، عصبانیت،پرخاشگری و . . . را جدی گرفته و درصدد برخورد با آن­ها درآمد بلکه باید در خصوص بررسی مشکل آن­ها و رفع آن اقدام نمود .
۷- مدیران نباید قضاوت کورکورانه و پیش داوری­های غلط در مورد کارکنان داشته باشند و سعی کنند همیشه منصفانه برخورد نمایند .
۸-با ارزشیابی صحیح و تشویق بجا روحیه کارائی کارکنان را باید افزایش داد .
۲-۲-۱۲ نقش رضایتمندی و انگیزه در توسعـه کشورها
درباره علل و عوامل پیشرفت و توسعه برخی کشورها و رشد نیافتگی برخی دیگر، سخن بسیار گفته شده، اما در این بین به انگیزه‌های فردی به عنوان یکی از عوامل پیشرفت، کمتر توجه شده است. عده‌ای عقیده دارند که تحولات اتفاق افتاده در درون یک جامعه، برخاسته از تجربیات و حالت‌های روانی و درونی مشترکی است که افراد آن جامعه دارند. بنابراین، انگیزه‌های درونی افراد به عنوان یکی از عوامل ترقی و توسعه باید مورد اهتمام جدی برنامه‌ریزان اقتصادی و اجتماعی در جوامع کمتر توسعه یافته قرار گیرد؛ زیرا عقیده بر این است که ویژگی‌ها و باورهای جدید و منحصر به فردی که در یک فرهنگ خاص شکل می گیرد، به طور وسیعی بر ماهیت آن فرهنگ و جامعه تأثیر می‌گذارد.

۲-۳-مروری بر پژوهشات گذشته
پژوهشات داخلی
- شمس السادات زاهدی و همکاران(۱۳۸۷)در پژوهشی تحت عنوان « تأثیر رهبری تحول آفرین بر رفتار شهروندی کارکنان: مطالعه موردی بر روی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران » بر روی کلیه مدیران و کارکنان واحد مدیریت امور اداری و مدیریت بازرگانی ستاد شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران در سال های ۱۳۸۷-۱۳۸۶ انجام شد. در این پژوهش که از نوع توصیفی - کاربردی بوده است از میان ۲۳۲ نفر از از کارکنان،۱۴۴ نفر مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه عنی داری میان همه مؤلفه های رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان وجود دارد.
- ناظم (۱۳۹۲)در پژوهشی با عنوان ارائه الگوی ساختاری عدالت سازمانی براساس سبک های مدیریت تحول-گرا و عمل گرا دردانشگاه آزاد اسلامی به نتایج زیر دست پیدا نمود.
- نتایج حاصل از روش تحلیل مسیر نشان داد: سبک­های مدیریت تحول­ گرا و عمل­گرا با عدالت سازمانی رابطه معناداری دارند و بیانگر تاثیر مستقیم سبک مدیریت تحول­ گرا و مدیریت عمل­گرا بر عدالت سازمانی می­باشد. بیش­ترین اثر، تحت تاثیر اثر مستقیم ترغیب به تلاش فکری در بعد مدیریت تحول­ گرا و اثرمستقیم مدیریت فعال مبتنی بر استثنائات در بعد رهبری عمل­گرا بر عدالت سازمانی بدست آمد. از بین مولفه­های عدالت، عدالت توزیعی به عنوان مهمترین شاخص عدالت سازمانی در این مدل شناخته شده است.
- جلیلیان و همکاران(۱۳۸۹)در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین مدیریت تحول گرا و خلاقیت در سازمان به نقش مدیران و رهبران تحول گرا در ایجاد خلاقیت در نیروی انسانی سازمان پرداخت.او در پژوهش خود به این نتیجه رسید که مدیریت تحول گرا از طریق ایجاد انگیزش درونی،تحریک عقلانی، توانمند سازی روان شناختی،حمایت از نوآوری و آزادی نسبی،ایجاد چشم انداز،تشویق و به چالش کشیدن می تواند خلاقیت کارکنان خود را افزایش دهد.
- کشاورزی (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه ابعاد سبک مدیریت تحول گرا درتوانمندسازی روسای موسسات بانکی استان تهران به نتایج زیر رسید. نتایج حاصل از تحلیل اطلاعات با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه بین سبک مدیریت تحول گرا درتوانمندسازی روسای موسسات بانکی استان تهران معنادار است بعلاوه تمامی مولفه های مدیریت تحول گرا با توانمندسازی روسای موسسات بانکی استان تهران رابطه معناداری دارند همچنین تحلیل رگرسیون چندعاملی بیانگر این استکه از میان مولفه های مدیریت تحول گرا ملاحظات فردی و انگیزش الهام بخش بیشترین تاثیر را درتوانمندسازی روسا دارند.
- ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻓﺘﺨﺎری(۱۳۸۴) ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ اﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺪﻳﺮان ﺗﺤﻮل ﮔﺮا ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ اﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺮاوده ای ﻧﻴﺴﺖ،ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ اﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن زن و ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت ﻧﺪارد، ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ اﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﻨﻮات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻴﺴﺖ، و ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ و ﻛﻤﺘﺮ از ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻛﺎرﻛﻨﺎن دارای ﻣﺪرک ﺑﺎﻻی ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻮع ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲاﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻧﺪارد و رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻐﻠﻲاﺳﺘﺎدان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﻨﻮات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻴﺴﺖ.
- ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ زرﻧﺪی(۱۳۸۷) ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻲداری ﺑﻴﻦ سبک مدیریت ﺗﺤﻮلﮔﺮا و ﺑﻲﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﺴﻴﺖوﺟﻮد دارد و زﻧﺎن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻤﺘﺮی ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺒﻚ مدیریت ﺑﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺒﻚ مدیریت ﺗﺤﻮلﮔﺮا داﺷﺘﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ارﺗﺒﺎط ﻣﺜﺒﺖ و ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﻦ و ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﺑﻲﺧﺎﺻﻴﺖ و ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻔﻲ و ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﻦ و ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﻋﻤﻞ ﮔﺮا ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ. از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ دﺑﻴﺮان ﻫﻴﺎت از ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﺑﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻏﻠﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از رﺋﻴﺴﺎن و ﻧﻮاب رﺋﻴﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ.
۲-۳-۲ پژوهشات خارجی
- ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﻲ روﻟﻨﺪ (۲۰۰۸) ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ رﻫﺒﺮی ﻣﺪﻳﺮاﻧﻪ و وﺟﺪان دﺑﻴﺮان از ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻌﻨﺎداری ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎی رﻫﺒﺮی ﺑﻘﻴﻪ اﻓﺮاد آن ﻫﺎ را ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﻫﺎی ﻗﻮیﺗﺮ و ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ ﺑﺎ وﺟﺪان دﺑﻴﺮان ﻛﺮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺷﺎره دارﻧﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر روزاﻧﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺪارس دارد.
- ﻳﺎﻓﺘﻪ­ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺎﻧﻲ زﻳﻦ (۲۰۰۷) ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ زﻧﺎن،ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎی ﺗﺤﻮل ﮔﺮا دارﻧﺪ ﺗﺎ رﻫﺒﺮان ﻣﺮد. اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ زﻧﺎن ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻞ ﻧﮕﺮاﻧﻪ دارﻧﺪ، ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﺠﺎد ﻣﺮاوده. اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﻳﺎﻓﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ رﻫﺒﺮان زن از ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﻣﺮاوده ای اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﺎداﺷﻲ آن ﺳﺒﻚ ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻤﺮﻛﺰ داﺷﺘﻨﺪ. ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدان ازﺳﺒﻚ ﻣﺮاوده ای اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ اﺑﻌﺎد ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﻣﺠﺎزات اﻳﻦ ﺳﺒﻚﺗﻤﺮﻛﺰ داﺷﺘﻨﺪ.
- ﻳﺎﻓﺘﻪ­ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﻮﺳﻂ اﮔﻠﻲ(۲۰۰۳) ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺮدان از ﺳﺒﻚ مدیریت ﺗﺤﻮلﮔﺮا اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. در ﻣﻮاردی ﻛﻪ زﻧﺎن از ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﻋﻤﻞﮔﺮا ﭘﻴﺮوی ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺎداش ﻣﺸﺮوط ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪاﺛﺮﺑﺨﺸﻲ زﻧﺎن در اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻣﺮدان ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ رﻫﺒﺮی ﻋﻤﻠﮕﺮا ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺮده ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎیﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻓﻌﺎل و ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل رﻫﺒﺮی ﺑﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻣﺮدان در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎ ﺻﻔﺮﺑﻮده اﺳﺖ.
- چن و لی فار (۲۰۰۱) در پژوهشی با عنوان «رفتار های رهبری تحول آفرین و مبادله­ای در سازمان­های چینی» نشان دادند بین رفتار های تحول آفرین رهبر و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد و همچنین بین رفتارهای مبادله­ای رهبر و رفتار شهروند سازمانی کارکنان رابطه معناداری مشاهده نشد.
- فـی چن (۲۰۰۶) رابطه بین رهبری تحول آفرین و تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی را مورد مطالعه قرار داد که نتیجه پژوهش بیانگر این بود که سبک رهبری تحول آفرین باعث ایجاد تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی بالای در اعضای سازمان می‌شود.
- پودساکوف(۲۰۰۰) در بررسی رابطه بین سبک های رهبری و رفتار شهروندی سازمانی نشان داد رفتارهای رهبری تحول آفرین با هر پنج مؤلفه رفتارهای شهروندی سازمانی مدل ارگان ارتباط معنادار مثبتی دارد. و از میان رفتارهای رهبری تعامل گرا، دو نوع این رفتارها دارای رابطه معنادار با عناصر پنج گانه رفتار شهروندی سازمانی می‌باشند که عبارتند از: رفتار پاداش دهی اقتضایی که دارای ارتباط مثبت است، رفتار تنبیهی غیراقتضایی که دارای ارتباط منفی می‌باشد.
- لوند (۲۰۰۳) در پژوهشی به بررسی ارتباط بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی پرداخت. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که رضایت شغلی متغیری است که میتواند بر تعهد کارکنان تاثیر بگذارد.او رضایت شغلی را نوعی واکنش به یک شغل خاص یا موضوعی مرتبط با شغل تعریف نموده و تعهد را واکنشی کلی تر که در گذر زمان پایدارتر از رضایت شغلی تعریف می کند. وی به این نتیجه رسید که رضایت شغلی کارکنان ممکن است در بلند مدت از بین برود اما تعهد احساس پایداری است که در کارکنان ایجاد می شود.
در جدول۱-۵، به طور خلاصه پژوهش­هایی که به طور مستقیم، در حوزه پژوهش حاضر صورت گرفته است، آمده است.
جدول۲-۱ خلاصه پیشینه پژوهش

۴-۳- بخش استنباطی
۴-۳-۱- ویژگی های عملکردی
بررسی ویژگی عملکردی ارقام مختلف برنج در جامعه آماری نشان می­دهد که مجموع میانگین عملکرد ارقام مختلف برنج در اراضی تحت پوشش آبیاری سنتی ۳/۶ درصد بیشتر از عملکرد ارقام در اراضی تحت پوشش آبیاری تلفیقی و ۵/۵ درصد نیز بیشتر از عملکرد ارقام مختلف برنج تحت پوشش آبیاری مدرن می­باشد. عملکرد ارقام مختلف برنج تحت پوشش آبیاری مدرن نیز ۷/۰ درصد بیش از عملکرد ارقام تحت پوشش آبیاری تلفیقی می باشد. میانگین ها، انحراف معیار، مقدار آماره f و سطح معنی­داری ویژگی مذکور در جداول زیر نشان داده شده است. (جداول ۴-۲-۳-۱، ۴-۲-۳-۲، ۴-۲-۳-۳).
ویژگی عملکردی ارقام بومی:
بررسی ویژگی مذکور برای ارقام بومی در سه نظام آبیاری نشان می­دهد که میانگین عملکرد ارقام بومی ۱/۲ و ۹/۲ درصد بیشتر از میانگین عملکرد ارقام بومی به ترتیب در آبیاری تلفیقی و مدرن می­باشد. عملکرد ارقام بومی در آبیاری تلفیقی نیز ۷/۰ درصد بیشتر از عملکرد ارقام مشابه در آبیاری مدرن می­باشد. میانگین ها، انحراف معیار، مقدار آماره f و سطح معنی داری ویژگی مذکور برای ارقم بومی در جداول زیر نشان داده شده است.

ویژگی عملکردی ارقام پرمحصول:
بررسی ویژگی مذکور برای ارقام پرمحصول در سه نظام آبیاری نشان می­دهد که میانگین عملکرد ارقام پرمحصول در آبیاری سنتی به ترتیب ۱۸ و ۴/۱۵ درصد بیشتر از عملکرد ارقام مذکور در آبیاری تلفیقی و مدرن می­باشد و عملکرد ارقام پرمحصول در آبیاری مدرن ۲/۲ درصد بیش از عملکرد ارقام پرمحصول در آبیاری تلفیقی می­باشد. میانگین ها، انحراف معیار، مقدار آماره f و سطح معنی­داری ویژگی مذکور برای ارقام پرمحصول در جداول زیر نشان داده شده است.
براساس جدول (۴-۲-۳-۱)؛ نتایج تحلیل واریانس درخصوص مقایسه عملکرد ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری نشان داد که بین عملکرد ارقام مختلف برنج در سه نظام آبیاری تفاوت معنی­داری در سطح ۹۹ درصد وجود دارد. و نیز نتایج آزمون دانکن نشان می­دهد که تفاوت معنی­داری بین عملکرد ارقام مختلف برنج در نظام آبیاری تلفیقی و مدرن با عملکرد ارقام مختلف برنج در نظام آبیاری سنتی وجود دارد.

جدول( ۴-۲-۳-۱) مقایسه عملکرد ارقام مختلف برنج در اراضی شالیزاری در سه نظام آبیاری سنتی،تلفیقی و مدرن (کیلوگرم/ هکتار)

متغیر
گروه ها
میانگین
انحراف معیار
F
Sig.

عملکرد
سنتی
^a4630
۵۶/۱۱۸۲
**۸۵۲/۸
۰۰۰/۰

تلفیقی
^b77/4354
۲۳/۸۱۱۳

مدرن
^b87/4386
۳۵/۸۸۷

سطح معنی­داری ۱ درصد

براساس جدول (۴-۲-۳-۲)؛ نتایج تحلیل واریانس مقایسه عملکرد ارقام مختلف بومی در سه نظام آبیاری نشان داد که بین عملکرد ارقام مختلف بومی در سه نظام آبیاری تفاوت معنی­داری در سطح ۹۵ درصد وجود دارد. و نیز نتایج آزمون دانکن نشان می­دهد که تفاوت معنی داری بین عملکرد ارقام مختلف بومی برنج در نظام آبیاری مدرن و تلفیقی با عملکرد ارقام مختلف بومی برنج در نظام آبیاری سنتی می­باشد.

جدول (۴-۲-۳-۲) مقایسه عملکرد ارقام مختلف برنج بومی در اراضی شالیزاری در نظامهای آبیاری سنتی،تلفیقی ومدرن (کیلوگرم/ هکتار)

۲-۴-۱- سیستم­ها و ویژگی­های آنها
در این قسمت، برای آشنایی با مفهوم سیستم ابتدا مثال­هایی از سیستم ارائه می­ شود و سپس به جزئیات بیشتر آن پرداخته خواهد شد. با کمی توجه به تشکیلات یک بانک مشخص است که یک بانک تعدادی انسان، ماشین، دفاتر، کامپیوتر، مقررات اداری و قوانین پولی و اقتصادی است که همه به نوعی وابسته به یکدیگر بوده و با اثر گذاشتن بر هم به منظور ارائه خدمات بانکی و کسب درآمدهای اقتصادی دارای وحدت و هماهنگی هستند. یک واحد تولیدی، مثلاً تولید اتومبیل، مثال دیگری از سیستم است. در این واحد هم تعداد زیادی از مهندسین، کارگران، ماشین­آلات، قوانین کار، فرمولهای مهندسی، مواد اولیه و قوانین تولید گرد هم آمده و هر یک در راه هدف نهایی یعنی تولید، دارای نقش بوده و در اجرای این نقش از دیگران تاثیرپذیر و بر دیگران تاثیرگذار می­باشند. مسلماً هدف از ایجاد یک سیستم یا اداره یک سیستم موجود، کسب بهترین نتایج حاصل از آن است. لذا در مورد سیستم­های موجود باید تاثیر اجزاء آن بر یکدیگر، قوانین و رابطه­ های حاکم بر آن و دیگر خصوصیات آن را شناخت و اگر هدف ایجاد یک سیستم است باید بهترین تعداد و ترکیب اشیاء و موثرترین قوانین را برای آن انتخاب نمود. اما انتخاب بهترین­ها خود مستلزم شناخت رفتار سیستم با ترکیبات و قوانین متفاوت می­باشد. در هر حال لازمه ایجاد یا اداره مطلوب یک سیستم، بررسی و تجزیه و تحلیل آن است. بطور کلی سیستم را می­توان چنین تعریف کرد: “مجموعه ­ای از اشیاء با مشخصه­های معلوم که روابط بین آنها و قوانین حاکم بر آنها مشخص است. اشیاء یک سیستم ممکن است دائمی یا موقت باشند (پاتروکلس^[۷۳]، ۲۰۰۵، ۳۵۱). ” مثلاً در یک سیستم تولیدی، ماشین­های تولیدی جزء اشیاء دائمی و مواد اولیه و یا تولیدات از اشیاء موقت سیستم بشمار می­روند. هر یک از اشیاء دائمی یا موقت دارای یک یا چندین مشخصه هستند. اما در یک بررسی تنها آن دسته مشخصه­هایی که در ارتباط با هدف بررسی بوده و نتایج حاصل از آنها تاثیرگذار است مدنظر قرار گرفته و به عنوان مشخصه در مدل سیستم گنجانیده می­شوند. به چگونگی اشیاء، مشخصات و روابط یک سیستم در یک لحظه زمانی وضعیت سیستم در آن لحظه می­گویند. اغلب، تغییرات خارجی سیستم موثر واقع شده و بعضی تغییرات در سیستم دارای اثراتی از عوامل خارجی هستند. مجموعه این­گونه عوامل خارجی را که بر سیستم موثر و یا از آن تاثیرپذیرند “محیط سیستم” خوانند. همراه با گذر زمان مقدار بعضی از مشخصه­های اشیاء سیستم تغییر می­یابند. این تغییرات نسبت به زمان ممکن است بصورت پیوسته یا ناپیوسته باشد. به­ طور مثال در یک سیستم بانک تعداد مشتری‌ها یکی از مشخصه­های سیستم است که تغییرات آن بصورت ناپیوسته با ورود و خروج مشتری­ها صورت می­گیرد. یک ورود باعث افزایش آن و یک خروج باعث کاهش آن می­گردد. در عوض در یک تصفیه­خانه مایعات تصفیه نشده و تصفیه شده از اشیاء سیستم بوده و مقدار آنها مشخصه­ای برای سیستم هستند. تغییرات این مشخصه با گذر زمان ارتباط پیوسته دارد. به این نوع سیستم، سیستم “پیوسته” و به سیستم مثال قبل یک سیستم “گسسته” گویند (پاتروکلس، ۲۰۰۵، ۳۵۱).

۲-۴-۲- سیستم­های پیچیده و تفکر سیستمی
درک ضعیف از روابط داخلی پیچیده در سیستم­ها غالباً منجر به تصمیماتی می­ شود که نتایج آن پایداری لازم را ندارند. این امر نتیجه شهود بسیاری از سیاست­مداران و محققین است و نیاز به شناخت سیستم­های پیچیده و خصوصیات آنها را به ما نشان می­دهد.
می­توان پیچیدگی سیستم­ها و تئوری مربوط به سیستم­های پیچیده را به عنوان یک تئوری و تفکر سیستمی را به عنوان یک متدولوژی در این مسیر فرض کرد.
سنگه^[۷۴](۱۹۸۰) معتقد است تفکر سیستمی روش­های گوناگونی دارد که یکی از انواع آن پویایی سیستم­ها است که در آن از ابزار کامپیوتری و شبیه­سازی استفاده می­گردد. سنگه در تحلیل سیستم_­های پیچیده ضمن ارائه الگو برای این سیستم_­ها، نشان داده است که چگونه پیچیدگی و پویایی سیستم عکس­العمل­هایی رادر مقابل رفتار ما ایجاد می­ کند که پس از مدتی نتایج اولیه تصمیمات را خنثی کرده و حتی وضعیت بدتری را نیز ممکن است ایجاد کند.
دلیل عمده این مسئله، به این موضوع بر می­گردد که ذهن انسان برای تفسیر رفتار سیستم­های پیچیده اجتماعی مناسب نیست. این نوع از سیستم­ها به طبقه­ای از سیستم­هایی تعلق دارند که سیستم­ها دارای بازخورد غیرخطی و چند حلقه­ای نامیده می­شوند( فرمانی، ۱۳۸۸، ۴۵).
فارستر(۱۹۸۰) سه خصوصیت عمده این نوع سیستم­ها (­سیستم­های اجتماعی­) را که در طول سال­ها تجربه در مدل کردن این سیستم­ها به دست آورده است به شرح زیر بیان می­ کند:
۱- سیستم­های اجتماعی عموماً به سیاست­هایی که افراد برای بهبود سیستم­ها اتخاذ می­ کنند حساس هستند. در این نوع سیستم­ها مثال­های فراوانی از تجربه و تلاش­هایی که منجر به شکست شده، ثبت شده است. شهود انسان از تجربه با سیستم­های ساده شکل می­گیرد. در سیستم­های ساده ریشه ­های مشکل به لحاظ زمانی و مکانی به نشانه­ های آن نزدیک است. به عنوان مثال اگر کسی یک کتری داغ را لمس کند فورا دستش می­سوزد و عکس­العمل نشان می­دهد. در حالی که سیستم­های دینامیکی پیچیده معمولا ریشه ­های مسائل با نشانه­ های آن فاصله دارد. ریشه ­های مسئله ممکن است به سال­ها قبل از بروز نشانه­ها مربوط باشد و در جایی از سیستم بروز نماید که کاملاً با جایی که نشانه­ های مسئله دیده می­شوند فاصله داشته باشند. این در حالی است که به دلیل نوع تفکر ما، معمولاً عللی که نزدیک به نشانه­ های مسئله هستند مشاهده می­ شود و از شناخت ریشه ­های اصلی غفلت می­ شود. به عنوان مثال شهروندان از کمبود مسکن در شهرها شکایت دارند. به عنوان یک نتیجه طبیعی برای این مشکل، تولید مسکن در شهرها افزایش می­یابد و تلاش­ های قبلی را خنثی می­ کند. به این ترتیب افراد بیشتری در دام سیستم­های شهری ناکارآمد گرفتار می­شوند.
۲- سیستم­های اجتماعی نقاط تاثیر محدودی دارند که از طریق آنها می توان رفتار آنها را تغییر داد. این نقاط معمولاً متفاوت از نقاطی است که مردم انتظار دارند. علاوه بر آن وقتی یک سیاست قوی و پراثر تدوین می­ شود، احتمال آنکه مدیران سیستم با اتکا به شهود و قضاوت خود، سیستم را در جهت غلطی هدایت نمایند زیاد خواهد بود.
۳- رفتار کوتاه مدت و بلندمدت ناشی از اعمال سیاست در سیستم­های اجتماعی معمولاً متفاوت و گاهی متضاد است. سیاستی که در کوتاه­مدت نتایج مثبت به بار می ­آورد معمولاً در بلند مدت کیفیت سیستم را کاهش می­دهد. به همین ترتیب سیاست­هایی که منجر به نتایج بلندمدت می­شوند، ممکن است در کوتاه­مدت رفتار سیستم را بدتر کنند. نتایج کوتاه مدت بیشتر قابل مشاهده است و فشار ناشی از نتایج کوتاه­مدت معمولاً مدیران را وادار به اقدامات فوری می­ کند. در حالی که نتایج اقداماتی که بهبود کوتاه­مدت را هدف گرفته­اند، سیستم را در درازمدت با چنان مشکلاتی مواجه می­ کند که بهترین اقدامات کوتاه­مدت نیز قادر به جبران آن نخواهد بود. بسیاری از مسائلی که امروز با آن مواجه هستیم نتایج تجمعی فعالیت­های کوتاه­مدتی است که در دوره­ های گذشته اتفاق افتاده است.
نیاز به تحلیل پیچیدگی­های سیستم، تفکری را در بین محققین و متخصصین سیستم­ها ایجاد کرده است که به تفکر سیستمی مشهور است. تفاوت این شیوه، نگاه به مسائل در مقایسه با روش­های معمول و کارایی آن با استقبال محققین و سیاست­مداران مواجه شده است.
رویکرد سیستمی، نگاهی کل نگر و کلان به یک مسئله پیچیده اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یا مدیریتی است که در آن به طرز هنرمندانه­ای ارتباطات اجزاء سیستم دیده می­ شود و با یافتن بازخورهای موجود در سیستم، رفتار با مشخص­سازی ارتباطات علی و معلولی تشریح می­گردد. منظور از نگاه کل­نگر، نگاهی است که در آن معیارهای تاثیرگذار با یکدیگر و البته در محدوده مسئله بررسی می گردد و منظور از کلان­نگری یکپارچه­سازی و دسته­بندی متغیرهای شبیه به هم و ساده­سازی و قابل فهم کردن کل نگری است.
در منابع دیگر چهار پایه اصلی برای رویکرد سیستمی ارائه شده است. این چهار پایه بدین صورت معرفی شده اند: تفکر کلان^[۷۵]، شناسایی پیچیدگی­های سیستم^[۷۶]، تئوری سیستم^[۷۷] و طراحی تعاملی^[۷۸] (چان، ۲۰۰۵، ۳۴۵).
در این بیان “تفکر کلان"، کل­نگری، تجزیه ترکیب یکپارچه ساختار، چارچوب و فرایندهای یک سیستم است. شناسایی پیچیدگی­های سیستم، نگاهی علی و معلولی به سیستم و یافتن الگوهای سازنده رفتار متنوع است و به صورت کامل در کتاب پویایی بنگاه ها^[۷۹] از استرمن معرفی شده است.
“تئوری سیستم” در این تفسیر اعتقاد به بازبودن سیستم­ها و تاثیرپذیری از محیط بیرونی، هدفمند بودن سیستم­ها، نیاز به دیدن روندهای متضاد و در عین حال مکمل در سیستم­ها برای تحلیل و همچنین رفتارهای گاه غیرمنتظرانه و عکس در سیستم­ها است. “طراحی تعاملی” نیز توانایی طراحی کل اجزا و بازگشت از اجزا به کل در طراحی یک مدل برای سیستم است(فرمانی، ۱۳۸۸، ۴۵).
پس می­توان نتیجه ­گیری کرد که در تفکر سیستمی از سیستم­های ایستا صحبتی به میان نمی­آید، چون بیشتر تمرکز این تفکر در این روش بر روی پویایی­های سیستم است. در تفکر سیستمی در مورد سیستم­هایی که حلقه کنترلی بسته (بازخورد) ندارند نیز کمتر صحبت می­ شود و اصولاً در این روش تحلیل سیستم­ها، به دنبال حلقه های بسته هستند.
پس منظور از سیستم در تفکر سیستمی، سیستمی است که هم پویا و هم دارای حلقه کنترلی بسته باشد (مینیجیشی^[۸۰]، ۲۰۰۰، ۳۲۱).
۲-۴-۳- مزایا و ویژگی های استفاده از رویکرد تفکر سیستمی
توصیفی کلی
تفکر سیستمی با توصیفی کلی آغاز می شود و به سوی موارد جزئی حرکت می­ کند.
فرآیندهای دینامیکی( پویا)
کارشناس سیستم رفتار سیستم را حاصل فرایندهای متعددی می­داند که به طور مستمر در حال تغییر و تحول هستند. فرایندهای دینامیکی سیستم توسط متفکر سیستمی شناسایی می­ شود (استرمن، ۲۰۰۱، ۸).
حذف عوامل غیر ضروری
کارشناس سیستم، سیستم را به گونه ­ای تعریف می­ کند که رفتار آن فقط توسط اجزای داخلی آن تعیین شود (­یعنی رفتار سیستم بستگی به عوامل خارج از آن نداشته باشد). کارشناس سیستم کلیه عوامل مهم تاثیرگذار بر رفتار سیستم را شناسایی می­ کند و از عوامل غیر­ضروری که سبب پیچیدگی می­گردند اجتناب می­ کند. عواملی که واقعاً خارج از سیستم قرار دارند و تاثیری بر عملکرد سیستم ندارند از بررسی­ها حذف می­شوند (استرمن، ۲۰۰۱، ۸).
روابط علت و معلولی
در رویکرد سیستمی، رابطه علت و معلولی میان اجزای سیستم، باید به طور روشن و صریح تعریف شود.
مثلاً ممکن است مدلی رابطه تعداد افرادی را که در یک روز تابستانی در دریا غرق می­شوند با فروش بستنی در همان روز نشان دهد. اما مشخص است که فروش بستنی هیچ­گاه سبب غرق شدن فردی در دریا نخواهد شد. بنابراین این رابطه نشان­دهنده رابطه علت و معلولی نیست بلکه این یک نوع رابطه همبستگی را نشان می­دهد.
شناسایی حلقه های بازخورد
تفکر سیستمی به دنبال یک حلقه بسته برای مطالعه کارکرد سیستم است. در دیدگاه تفکر سیستمی پیوند علت و معلولی یک طرفه نیست.
بر پایه این تفکر تغییر در عامل الف سبب تغییراتی در عامل ب ( و شاید تغییراتی در عوامل دیگر) خواهد شد که در نهایت ممکن است بار دیگر سبب تغییراتی در عامل الف گردد و به این ترتیب حلقه بازخورد تشکیل می­ شود. شناسایی این حلقه­های علت و معلولی از مهم­ترین کارهایی است که تفکر سیستمی به آن می ­پردازد.
شناسایی عوامل کنترل، موازنه­ها و فرایندهای مهارنشدنی بالقوه سیستم
سیستم­ها دارای فرایندهای رقیب و حلقه­های بازخوردی هستند که میل به “رقابت” دارند؛ (مانند فرایندهای زاد و ولد و مرگ و میر) که سبب می­ شود در نهایت سیستم تحت شرایطی به پایداری برسد.
سیستم­ها همچنین دارای فرایندهای “مهار نشدنی” هستند. رویکرد سیستمی، این فرایندهای رقابتی یا مهار نشدنی را شناسایی می­ کند. با درک این فرایندها، چگونگی کارکرد یا تاثیر آن­ها در سیستم بررسی می­ شود (مینیجیشی، ۲۰۰۰، ۳۲۱)
اصل تضاد
این یک اصل سیستمی است که اگر هر جزء سیستم را بطور جداگانه به گونه ­ای ساخته شود که به کاراترین حد ممکن عمل کند، سیستم به عنوان یک کل، به موثرترین حد ممکن عمل نخواهد کرد. به عبارت دیگر، اجزاء سیستم را باید بگونه­ای طراحی کرد که با یکدیگر هماهنگ بوده و به صورتی موثر و کارا در ارتباط با هم عمل کنند.
اگر از بین خودروهای سواری موجود( انواع مدل ها و مارک ها) برای هر یک از اجزاء مورد نیاز ماشین، بهترین آن جزء در بین کل ماشین­ها را انتخاب و سپس این بهترین­ها را مونتاژ کرد، آیا ماشینی که بدست می ­آید، بهترین ماشین ممکن است؟ البته خیر! حتی این اتومبیل حرکت هم نمی­کند. زیرا اجزاء انتخابی به خوبی در کنار هم قرار نمی­گیرند و حتی اگر هم کنار هم قرار گیرند، با هم خوب کار نمی­کنند. عملکرد یک سیستم بیشتر بستگی به چگونگی تعامل بین اجزاء آن دارد تا به چگونگی عملکرد مستقل آنها از یکدیگر (استرمن، ۲۰۰۱، ۶).
۲-۴-۴- مفهوم شبیه سازی
بر خلاف بسیاری از علوم فنی که می­توانند برحسب رشته­ای که منشاء آنها است رده­بندی شوند (مانند فیزیک یا شیمی)، شبیه­سازی در تمام رشته­ها قابل استفاده است. انگیزه اصلی شبیه­سازی ریشه در برنامه ­های فضایی دارد، اما حتی یک بررسی غیر رسمی نوشته­ های مربوط به شبیه­سازی، می ­تواند زمینه وسیع کاربردهای فعلی آن را نشان دهد. به عنوان مثال رابرت شانون در کتاب خود (علم و هنر شبیه­سازی سیستم­ها) از کتابهایی که در رابطه با کاربرد شبیه­سازی در موارد زیر نوشته شده ­اند نام می­برد. این موارد عبارتند از بازرگانی، اقتصاد، بازاریابی، تعلیم و تربیت، سیاست، علوم اجتماعی، علوم رفتاری، روابط بین الملل، ترابری، نیروی انسانی، اجرای قوانین، مطالعات شهری و سیستم­های جهانی. بعلاوه تعداد بیشمار مقالات فنی، گزارشها و رساله­های دوره دکترا و کارشناسی ارشد، تقریباً در همه زمینه ­های اجتماعی، اقتصادی، فنی و انسانی، گواه بر تاثیر و رشد گسترده استفاده از شبیه­سازی در تمام جنبه­ های زندگی دارد (استرمن، ۱۳۸۶، ۶۵).
از شبیه­سازی تعاریف زیادی ارائه شده است اما جامع­ترین و کاملترین تعریف را شانون(۱۹۷۵) ارائه داده است. شانون شبیه­سازی را چنین تعریف می­ کند “شبیه­سازی عبارت از فرایند طراحی مدلی از سیستم واقعی و انجام آزمایش­هایی با این مدل است که با هدف پی­بردن به رفتار سیستم، یا ارزیابی استراتژیهای گوناگون (در محدوده­ای که به وسیله معیار و یا مجموعه ­ای از معیارها اعمال شده است) برای عملیات سیستم، صورت می گیرد.” بنابراین در می­یابیم که فرایند شبیه­سازی، هم شامل ساختن مدل و هم شامل استفاده تحلیلی از آن برای مطالعه یک مسئله است. در تعریف فوق سیستم واقعی به معنای سیستمی که وجود دارد یا قابلیت ایجاد شدن را دارد، به کار رفته است(استرمن، ۱۳۸۶، ۶۵)
۲-۴-۴-۱- انواع شبیه سازی
فرم­های محتلفی از شبیه­سازی وجود دارد که در اینجا برخی از آنها اشاره می­ شود (بنکس^[۸۱]، ۲۰۰۲، ۳۸).
۱- شبیه­سازی همانی: مدل­ها از نظر شباهت به سیستم واقعی، در یک حوزه وسیع قرار دارند. در منتهی­الیه این حوزه می توان خود سیستم را بعنوان مدل آن در نظر گرفت و رفتار آن را بررسی نمود. این روش را شبیه­سازی همانی نامند. به عبارت دیگر این روش همان آزمایش مستقیم روی سیستم است که گرچه ساده به نظر می­رسد و در صورت یافتن پاسخی برای مسئله مورد نظر، صد در صد قابل استفاده و مفید است ولی دارای معایب زیادی هم می­باشد.
۲- شبیه­سازی نیمه­همانی: همانطور که از نام این روش بر می ­آید، در مطالعه سیستم سعی می­گردد تا آنجا که امکان دارد از اشیاء و قوانین واقعی سیستم استفاده گردد تنها اشیاء یا مراحلی از سیستم واقعی که باعث غیر ممکن شدن شبیه­سازی همانی است، مدل­سازی می­گردد. به عبارت دیگر بخشی از مدل سیستم، واقعی و بخش دیگر غیر واقعی یا شبیه­سازی شده است. به عنوان مثال مانورهای نظامی که در آن سربازان، افسران و سلاح­ها واقعی بوده ولی خرابی یا کشتاری صورت نمی­گیرد و محل عمل، محل واقعی حمله یا دفاع نمی ­باشد. هرچند این روش عملی­تر از شبیه­سازی همانی است ولی معایب آن را دارد.
۳- شبیه­سازی آزمایشگاهی: در این روش بعضی از نماها و اشیاء سیستم واقعی بوسیله امکانات آزمایشگاهی ساخته شده و بعضی نماها و روابط دیگر به وسیله سمبل ها جایگزین می­گردند.
۴- شبیه­سازی کامپیوتری: در شبیه­سازی کامپیوتری، مدلی که از سیستم تحت بررسی ساخته می­ شود یک برنامه کامپیوتری است؛ یعنی کلیه اشیاء و نماهای سیستم به ساختارهای برنامه­ای و رفتار آنها به متغیرها و توابع ریاضی تبدیل می­گردد. قوانین و روابط حاکم بر سیستم و ارتباطشان با یکدیگر در برنامه در نظر گرفته می­ شود. شبیه­سازی کامپیوتری به علت عملی بودن و دارا بودن امتیازهای خاص خود برای بررسی و مطالعه اغلب سیستم­ها از قبیل حمل و نقل، بیمارستان، سیستم­های صنعتی، تولیدی، ترافیک، انبار و غیره بکار می­رود. منظور از شبیه­سازی در این مطالعه نیز شبیه­سازی کامپیوتری است.
۲-۴-۴-۲- انواع مدل­های شبیه­سازی
مدل­های شبیه­سازی از جنبه­ های مختلفی تقسیم ­بندی می­شوند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می­گردد. مدل شبیه­سازی را می­توان از منظر قطعیت وقوع به دو دسته تقسیم نمود: (بنکس، ۲۰۰۲، ۳۸).
۱- مدل یقینی^[۸۲]: با داشتن آرگومان، مدل کاملاً معین است، به عبارتی مدل در هر لحظه از زمان وضعیتی کاملاً مشخص دارد. در این مدل یک مجموعه ورودی مشخص یک مجموعه خروجی مشخص را در اختیار می­ گذارد.
۲- مدل تصادفی^[۸۳]: وضعیت مدل در هر لحظه از زمان معین نیست بلکه در هر لحظه معین وضعیت مدل با بهره گرفتن از یک تابع توزیع احتمال، مشخص می­گردد. در صورتی که ورودی تصادفی باشد، خروجی سیستم نیز تصادفی خواهد بود.
همچنین هر کدام از حالت­های فوق از منظر تغییر­پذیری با زمان به دو دسته تقسیم می­ شود:

۳۵۳۵۵۲

۰

۴۰

۰

۳۴۵۷۳۶۳۴

ستون اول از سمت چپ شماره نشستهای مختلف میباشد.
ستون دوم مدت زمان سپری شده از شروع جلسه است.
ستون سوم نوع فعالیت کاربر را نشان میدهد. مثلاً اینکه کلیک اتفاق افتاده یا فعالیت کاربر پرس و جو است.
ستون چهارم یک شناسه منحصر به فرد از موتور جستجویی که صفحه وب مورد نظر را پیدا کرده نشان میدهد.
ستون پنجم یک شناسه منحصر به فرد از کاربر را نشان میدهد.
در این پایان نامه قصد داریم تا بر اساس شماره نشست صفحات وب را خوشه بندی نماییم.
فاکتور اصلی در انتخاب روش خوشه بندی، مقیاس پذیری روش در برابر دیتاستهای بزرگ است. برای اکثر روش های مدلسازی، زمان مورد نیاز برای کامپایل داده ها در یک مدل میتواند، زیاد باشد. بنابراین باید مستقل از پارامترهای کنترل کاربر باشد. علاوه بر این تکنیک مدلهای مطلوب باید در برابر نویز مقاوم باشد. رفتار کاربر در وب نامعین است، هر کاربر ممکن است صفحاتهای مشابهای را برای اهداف مختلف ملاقات کند و هر زمانی که کاربر به سایت دسترسی دارد، او ممکن است اهداف مختلفی داشته باشد. علاوه بر این کاربر مشابه در یک دوره مشابه ممکن است اهداف مختلف داشته باشد. در نتیجه الگوریتمهای خوشهبندی فازی برای حل این مسائل و کندوکاو مناسب است. بنابراین ما در این تحقیق برروی روش خوشه بندی فازی تمرکز داریم. بنابراین برای خوشهبندی این داده ها با بهره گرفتن از الگوریتم فازی- سی مینز میپردازیم.

در مرحله تعیین تابع عضویت فازی، از الگوریتم ژنتیک برای بهینه سازی پارامترها و ورودیها استفاده میکنیم. الگوریتم ژنتیک ،یک نوع الگوریتم جستجو و بهینه سازی با مزیت هوش مصنوعی و خودیادگیری میباشد که فرایند تکاملی بیولوژیکی را شبیهسازی میکند(Ya-ling Tang & Feng Qin,2010). جمعیت اولیه ژنتیک به طور تصادفی انتخاب میشود .سپس تابع شایستگی با بهره گرفتن از جمعیت اولیه و پارامترهای ورودی تابع عضویت محاسبه میشود. به منظور حل هر مسئله با بهره گرفتن از الگوریتم‏های ژنتیکی, ابتدا باید یک تابع شایستگی برای آن مسئله ابداع شود. برای هر کروموزوم, این تابع عددی غیر منفی را برمی‏گرداند که نشان دهنده شایستگی یا توانایی فردی آن کروموزوم است.در این پایان نامه،تابع شایستگی، KNN Classify میباشد.
در الگوریتم‏های ژنتیکی, در طی مرحله تولیدمثل^[۸] ازعملگرهای ژنتیکی استفاده می‏شود. با تأثیر این عملگرها بر روی یک جمعیت, نسل^[۹] بعدی آن جمعیت تولید می‏شود. عملگرهای انتخاب^[۱۰] , آمیزش^[۱۱] و جهش^[۱۲] معمولاً بیشترین کاربرد را در الگوریتم‏های ژنتیکی دارند.
پس از مرحله تعیین شایستگی هر کروموزوم، با بهره گرفتن از عملگر انتخاب، از بین کروموزوم‏های موجود در یک جمعیت, تعدادی کروموزوم را برای تولید مثل انتخاب میکند. Elitist Selectionروشی است که برای انتخاب در نظر گرفته شده است. در این روش، مناسب‌ترین عضو هر اجتماع انتخاب می‌شود. با توجه به مقدار شایستگی که از تابع شایستگی دریافت کرده است.
عملگر بعدی، کراس اور است که این عملگر به صورت اتفاقی بخشهایی از کروموزوم را با یکدیگر تعویض میکند.این عملگر باعث میشود که فرزند ترکیبی از خصوصیات والدین خود را داشته باشد .در این تحقیق از کراس اور چهار نقطهای استفاده میشود، یعنی در این مرحله کروموزومها به چهار گروه تقسیم میشوند و در هر مرحله این عملیات ادامه می یابد.
در مرحله بعد عملگرجهش انجام میشود و دوباره تابع شایستگی برروی داده های مرحله قبل اجرا میشود. در عملیات جهش، عملگر جهش به صورت تصادفی کروموزومی را از فرزندان انتخاب میکند و شکل آن را تغییر میدهد. وجود این عملگر به منظور اجتناب از نقاط بهینهی محلی ضروری است. از جمله روش های جهش میتوان به دو روش تبادلی و تصادفی اشاره کرد. در جهش تبادلی، دو ژن^[۱۳] از یک کروموزوم انتخاب و با هم جابه جا میشوند. در جهش تصادفی مقدار ژن انتخابی با مقداری تصادفی جایگزین میگردد(Gonzales & Mabu & Taboada & Hirasawa,2010).
از آنجا که الگوریتم ژنتیک یک روش جستجوی تصادفی است، نمیتوان از رسیدن به بهترین جواب مطمئن بود . لذا، وجود شرایطی برای توقف الگوریتم ضروری است. بنابراین شرط توقف الگوریتم ژنتیک به صورت زیر است:
If 1/iteration_fitness(i) < 0.000001
break;
end
یعنی اگر مقدار تابع شایستگی که در هر مرحله محاسبه میشود از مقدار ۰.۰۰۰۰۰۱ کمتر باشد، الگوریتم متوقف میشود. در نهایت یک جمعیت نهایی در خروجی دست می آید که این همان مقادیر بهینه برای ورودی تابع عضویت است. در مرحله بعد ادامه الگوریتم خوشهبندی فازی ادامه مییابد، تا خوشهها مشخص شوند. در این مرحله خوشههای مشخص شده در یک جدول به نام جدول ایندکس نگه داشته میشود.
با توجه به این مثال جدول ایندکس داده های آموزشی به صورت زیر به دست می آید:

خوشه ۱

۱۰۵۰۹۸۱۳

۰

۲۰

۰

۳۴۵۷۳۶۳۰

۳۴۱۷۵۲۶۷

۰

۳۱

۶

۳۴۵۷۳۶۳۰

۲۳۳۸۸۲۳

۱

۴۰

۲۵۰

۳۴۵۷۳۶۳۰

۱۰۰۰۰۰۰

۲۲