• مقادیر کمی ترکیبات هیدروکربوری سنگین

• سیکلوهگزان

• آروماتیک ها ( بنزن، تولوئن، زایلن، اتیل بنزن )

۱-۴- بنزین
این سوخت را نخستین بار در آلمان «بنزین» نامیدند. این نام از ماده شیمیایی بنزن می‌آید. در بسیاری از کشورها و زبان‌ها نیز نام آن، بنزین یا بسیار شبیه به بنزین است. نام «بنزین» در فارسی نیز از زبان روسی گرفته شده‌است. از نام های دیگر این ماده گاسولین^[۷] و در کشورهای مشترک المنافع (به غیر از کانادا) پترول^[۸] می باشد. چگالی بنزین ۷۱۹/۰ گرم بر سانتی متر مکعب است و به همین دلیل همیشه بر روی آب شناور می ماند.
بنزین به مجموعه ای از مواد اطلاق می شود که با داشتن شرایطی مشخص اغلب جهت ماده سوختی در موتورهای درون سوز به کار گرفته می شود. پارامترهای مختلفی برای درجه بندی کیفیت بنزین وجود دارد. از جمله ی مهمتریت این پارامترها می توان فشار بخار رید^[۹] ، درصد آروماتیک ها، درصد بنزن، درصد الفین، میزان سولفور، و مهمترین ویژگی آن، عدد اکتان را نام برد. مرجع استاندارد سنجی پارامترهای مختلف برای بنزین با توافقات بین المللی استانداردهای اروپا، EN-228 می باشد.

۱-۵- فشار بخار رید:
یکی از خواص فیزیکی مهم مایعات فرار مقدار فشار بخار آن ها می باشد که خصوصا جهت بنزین های اتومبیل و هواپیما دارای اهمیت است. فشار بخار در به حرکت در آوردن، گرم کردن و تمایل به خفگی در اثر ایجاد بخار در دماهای کارکرد بالا یا ارتفاعات زیاد موثر می باشد.
در برخی مناطق حد بالای فشار بخار برای بنزین، ملاکی جهت بازبینی آلودگی هوا می باشد. یکی از عوامل اندازه گیری غیرمستقیم میزان سرعت تبخیر حلال های نفتی فرار، فشار بخار آن ها می باشد.
فراریت نسبتاً بالای بنزین، زمینه‎ساز تلفات تبخیری بنزین در خودروها می‎شود، بطوریکه این تلفات بعد از تلفات بنزینی ناشی از احتراق ناقص آن در خودروها، دومین تلفات عمده بنزین در خودروها است. تلفات تبخیری بنزین در خودروها عمدتاً به دمای بنزین و فشار بخار رید وابسته است.
RVP روش ویژه ای جهت اندازه گیری فشار بخار مایعات نفتی، بنزین و برش های هیدروکربنی می باشد. این نوع فشار بخار با فشار بخار واقعی مایع متفاوت است. RVP نه ازنوع مطلق و نه از نوع نسبی است اما به فشار مطلق نزدیکتر است. روش آزمایش جهت تعیین میزان فشار بخار رید، بطور خلاصه اینگونه است که، محفظه مایع از ماده نفتی سرد پر شده به محفظه بخار وصل می شود و در حمام آب ۸/۳۷ درجه سانتی گراد نهاده می شود. مقدار فشار ثابت بدست آمده بعنوان RVP گزارش می شود. [۶]
۱-۶- عدد اکتان
این عدد مقیاسی است برای نشان دادن مقاومت بنزین و یا دیگر سوخت‌ها در مقابل گرما، فشار و شروع احتراق خود بخود (بدون جرقه).
زمانی که مخلوط سوخت که ماده ای با قابلیت اشتعال بالاست زودتر از زده شدن جرقه توسط شمع و بواسطه تراکم، محترق شود؛ موتور دچار کوبش^[۱۰] خواهد شد که این مساله برای موتور بسیار مضر است. یکی از راه های بالا بردن قدرت و توان خروجی موتور خودروها، بالابردن نسبت تراکم آن هاست، اما این امر تنها با بالا بردن توان مقابله سوخت در برابر خود سوزی در اثر متراکم شدن بدست می آید، پس با پیشرفت در تکنولوژی ساخت موتورها، نسبت تراکم نیز افزایش می یابد و در نتیجه نیاز به سوختی با مقامت بالاتر در برابر خودسوزی در خودروهای جدیدتر ضروری می گردد .
اما آن چه که مشخص می نماید که سوخت تا چه میزان توانایی متراکم شدن قبل از احتراق خودسوزی  را داراست، عدد اکتان می نامند.
آزمایشات مختلف نشان داد هپتان دارای خاصیت متراکم شدن بسیار ضعیفی است و در مقابل اکتان قابلیت متراکم شدن بسیار بالایی دارد. پس اگر بنزینی دارای مقادیر بسیار بالایی از اکتان باشد، بنزین بسیار خوبی از نظر مقاومت در برابر خودسوزی محسوب می شود. اما در مقابل، هپتان بسیار سریع در اثر تراکم ناچیز، محترق خواهد شد پس با توجه به اینکه این دو هیدروکربن از لحاظ خواصی چون نقطه جوش و تبخیر تقریبا یکسان هستند، بعنوان مبنایی برای مقاومت خودسوزی سوخت در برابر متراکم شدن انتخاب شدند، و با دادن عدد ۱۰۰ به اکتان و عدد صفر به هپتان نسبتی به نام عدد اکتان بدست آمد. بطور مثال بنزینی با عدد اکتان۸۷؛ دارای نسبت ۸۷ اکتان به ۱۳ هپتان می باشد. اما ساخت سوختی که متشکل از این میزان اکتان باشد هزینه تولید بسیار بالایی خواهد داشت و این ۲ ماده در حال حاضر تنها تشکیل دهنده های بنزین نیستند و مواد و افزودنیهای دیگری کار بالابردن عدد اکتان یا همان مقاومت در برابر خودسوزی یا کوبش موتور را برعهده دارند و نسبت هپتان- اکتان تنها برای ایجاد یک مبنای مقایسه ای و بعنوان یک بنزین ایده آل برای مشخص نمودن عدد اکتان مورد استفاده قرار می گیرد.
در جریان جنگ جهانی اول توماس میجلی کشف نمود که با افزودن تترااتیل سرب^[۱۱] به مخلوط بنزین، نسبت اکتان آن تا حد بسیاری افزایش خواهد یافت و می توان بنزینی با فراوری ارزان قیمت را، با افزودن این ماده، به بنزینی با اکتان بالا تبدیل نمود. از طرف دیگر این ماده باعث روانکاری سوپاپ ها نیز می شد، استفاده از این ماده در بنزین تا سالیان دراز ادامه یافت، تا اینکه متوجه شدند سرب ضررهای زیست محیطی بسیاری پدید می آورد و باید از بنزین حذف گردد، بنابراین حذف سرب به تدریج در کشورهای پیشرفته با جایگزین نمودن ماده ای به نامMTBE^[12]  که یک، اکسیژن دار^[۱۳] محسوب می شود، بجای تترااتیل سرب آغاز شد.
با نصب مبدل کاتالیستی^[۱۴] برای کاهش آلودگی خروجی از اگزوز بر روی خودروها در دهه گذشته و بدلیل اینکه سرب باعث از کار افتادن این قطعه می شد، جایگزینی بنزین بدون سرب سرعت بیشتری گرفت تا جائیکه هم اینک استفاده از بنزین سرب دار در اکثر کشورها به شدت محدود گردیده است. اما MTBE نیز با وجود اینکه در مقایسه با تترااتیل سرب، چندان سمی نیست، در اثر نشتی از تانک ها و مخازن و نفوذ به آبهای زیرزمینی و ایجاد آلودگی، در کشورهای پیشرفته در حال حذف از بنزین می باشد. جایگزین های MTBE که امروزه در اروپا و آمریکا استفاده می شوند نیز شامل آروماتیک ها از جمله بنزن، تولوئن، اتانول و در آینده نزدیک اکسیژن دار دیگری به نام ETBE^[15] می باشند.
اما عدد اکتان بنزین را به دو روش می توان بدست آورد. اولین روش، روش تحقیقی یا RON^[16]  نامیده می شود و دومین روش، روش موتوری یا MON^[17]  نام دارد . تفاوت این دو روش در شرایط و پارامترهای آزمایش بر روی بنزین مورد نظر می باشد.
مسلما با توجه به شرایط سخت تر آزمایش در روش MON، نسبت به روش RON برای یک بنزین مشابه، عدد بدست آمده از آزمایش به روش RON عدد بیشتری خواهد بود. فاصله بین دو عدد بدست آمده از این دو روش آزمایش را حساسیت^[۱۸] سوخت می نامند که بسیار هم با اهمیت می باشد چرا که ممکن است بنزینی بدلیل نوع افزودنی ها و مواد بکار رفته جهت بالا بردن اکتان در شرایط آزمایش RON عدد بالایی از اکتان را ارائه دهد اما در شرایط سخت تر، توانایی مقابله بسیار کمتری نسبت به تراکم پذیری داشته باشد و عدد حاصل از آزمایش MON بسیار پایین باشد، لذا بین چند بنزین مختلف که از آزمایش RON عدد مشابه ای بدست آورده اند، بنزینی مرغوبتر است که فاصله اعداد بدست آمده از ۲ آزمایش RON و MON  برای آن نوع بنزین کمتر از بقیه باشد(حداکثر ۱۰ عدد اختلاف قابل قبول است). [۷]
اما در حالی که مبنا قرار دادن عدد بدست آمده از آزمایش RON  بعنوان عدد اکتان (به دلایل بالا)، چندان صحیح به نظر نمی رسد و حتی راه را برای تقلب شرکت های نفتی و استفاده از افزودنیهای ارزانتر باز می گذارد؛ در اروپا و اکثر کشورها از جمله کشورمان ایران، عدد RON  مبنای مشخص نمودن میزان اکتان بنزین می باشد. این در حالیست که در آمریکا با بهره گرفتن از فرمول RON+MON)/2) و بدست آمدن عدد جدیدی به نامPON^[19] این مشکل تا حد زیادی حل شده و راه تقلب در این زمینه بسته گردیده است.
پس به این موضوع توجه داشته باشید که عدد اکتان بنزین در پمپ بنزین های آمریکا همیشه عددی پایین تر از عدد اکتان یک بنزین مشابه در پمپ های اروپا و سایر نقاط دنیا است، بعنوان مثال بنزین با اکتان ۹۱ در پمپ بنزینهای ایالات متحده با بنزینی دارای عدد اکتان حدود ۹۵ در اروپا برابری می کند. گفته می شود بنزین موجود در ایران در نوع معمولی اکتانی برابر ۷۲ تا ۸۷ ، RON داراست و نوع سوپر نیز دارای عدد اکتان ۹۵ RON است که البته صحت آن مورد تردید است .
استانداردهای آلایندگی اروپا میزان بیشینه‌ی مجاز برای انتشار گازهای آلاینده‌ی خودروهای نو که در کشورهای اتحادیه اروپا فروخته می‌شوند را، تعریف می‌کند. این استانداردها، انتشار اکسیدهای نیتروژن^[۲۰]، هیدروکربن‌ها^[۲۱]، هیدروکربن‌های بدون متان^[۲۲]، مونوکسیدکربن و ذرات معلق^[۲۳] را در بر دارد. برای گونه‌های مختلف خودرو استانداردهای گوناگونی در نظر گرفته می‌شود.
استاندارد بودن یک موتور با تست موتور در یک چرخه آزمون معین، بررسی می شود. موتورهایی که با این استاندارد مطابقت نداشته باشند قابل فروش در اروپا نیستند. اما استانداردهای جدید برای خودروهای قبلی اعمال نمی‌شود.

شکل ۱- ۸ استاندارد آلایندگی Nox و PM برای اتومبیل های بنزینی
با تمامی تفاسیر فوق، بنزین باید دارای حد مجاز پارامترهای مختلف به دلیل دارا بودن کیفیت بالاتر و همچنین کم خطر بودن برای محیط زیست باشد. در جدول زیر برخی از پارامترهای استاندارد برای بنزین ، تعیین شده توسط مراجع به نمایش گذاشته شده است :
جدول۱-۱مشخصات بنزین بدون‌سرب مطابق استاندارد EN 228

استاندارد
واحد
کمینه
بیشینه
مشخصه

EN ISO 3675
کیلوگرم بر مترمکعب
۷۲۰
۷۷۵
چگالی در ۱۵ درجه سانتی‌گراد

EN 25164
-
۹۵
-
عدد اکتان تحقیقی , RON

۲-۱٫ بسته­بندی فعال و هوشمند
۲-۱-۱٫ تعاریف و اصول
در حال حاضر مفهوم بسته­بندی فعال و هوشمند به عنوان شکل مدرن آن در نظر گرفته می­ شود، که مفهوم اولیه آن متعلق به سنت­های آبا و اجدادی در تمام مناطق گرمسیری جهان می­باشد. در مناطق آفریقا، آسیا وآمریکا جنوبی، برگ­های گیاهی بوده و هنوز هم یافت می­ شود که به مقدار فراوان و به صورت سنتی برای بسته­بندی مواد غذایی استفاده ­شده و از آن برای عرضه مواد غذایی به بازارهای مهم استفاده می­کردند. تعداد زیادی از برگ­های متنوع گیاهان به صورت چند لایه فراتر از آن­که به عنوان مانعی ساده مورد استفاده قرار گیرند، برای اصلاح بافت، خواص ارگانولپتیک و یا کاهش فساد میکروبی به کار گرفته ­شده است. هر لایه دارای یک عملکرد خاص بوده است.

در حال حاضر اصطلاحات مختلفی برای توصیف بسته­بندی­های جدید مورد استفاده قرار می­گیرند. به عنوان مثال می­توان به واژه­ های فعال، تعاملی، هوشمند، هوشمندانه و شاخص^[۲] اشاره کرد. در حال حاضر دو تعریف در چارچوب مقررات مواد در تماس با مواد غذایی گنجانده شده است که در ذیل به تفصیل بیان می­ شود.
۲-۱-۲٫ بسته بندی فعال
بسته­بندی­های فعال در تماس با مواد غذایی، به عنوان عاملی برای گسترش زمان ماندگاری و یا برای حفظ و بهبود شرایط غذاهای بسته­بندی شده تعریف شده است. آنها عمدتا حاوی اجزاء گنجانیده شده­ای هستند که در جهت آزاد کردن ماده موثره خود به مواد غذایی یا جذب مواد از محیط اطراف بسته بندی غذا نقش دارند. اصول بسته­بندی فعال بر اساس خواص ذاتی پلیمر بنا نهاده شده است. مواد اضافه شده به بسته­بندی یا به خودی خود و یا در تعامل با مواد خاص پلیمری منجر به ظهور خواص منحصر به فردی می­ شود که آن را بسته بندی فعال می­نامند. خواص ذاتی پلیمر با یک گروه فعال از طریق یک مونومر فعال در داخل زنجیره پلیمر می ­تواند افزایش یابد. عامل فعال می ­تواند در داخل مواد بسته­بندی و یا به صورت برچسب بر روی سطح آن قرار داده شود. ماهیت عوامل فعالی که می ­تواند اضافه شود بسیار متنوع است که می­توان به اسیدهای آلی، آنزیم­ها، باکتریوسین­ها، قارچ کش­ها، عصاره­های طبیعی، یون­ها، اتانول و غیره اشاره کرد.
سیستم فعال می­توانند در خارج از لایه اولیه فیلم بسته­بندی و یا در داخل آن قرار گیرد. در این سیستم عامل فعال می ­تواند با اتمسفر اطراف ماده غذایی، سطح و یا داخل غذا (برای مواد غذایی مایع)، در تماس باشد.
بسته بندی­های فعال به صورت کلی به دو دسته تقسیم بندی می­شوند. اول بسته بندی­های فعال غیرمهاجر، که بدون مهاجرت عمدی از قبل تعیین شده و بر اساس انتشار فعال، مهاجرت عوامل غیرفرار و و یا ترکیبات فرار را درون فضای اطراف بسته­بندی کنترل می­ کند و دوم بسته بندی فعال مهاجر، که ترکیباتی را به صورت از قبل تعیین شده و در مدت زمان معین، وارد محیط غذایی می­ کند (شکل۲-۱ ).
شکل۲-۱. مدل بسته بندی فعال مهاجر و غیرمهاجر
الف- بسته­بندی فعال غیرمهاجر
این بسته­بندی سبب بروز پاسخ مطلوب در نتیجه تماس با تماس با سیستم­های غذایی می­ شود که این امر بدون مهاجرت جزء فعال از بسته­بندی به غذا صورت می­گیرد. معروف­ترین نمونه از بسته­بندی­های فعال غیرمهاجر، جاذب­های رطوبت هستند که عمدتا بر اساس جذب آب توسط زئولیت، سلولز و مشتقات آنها عمل می­نمایند. تمایل بازار به سیستم­های جذب رطوبت بسیار بالا است از جمله کاربردهای گسترده آن می­توان به جذب رطوب سینی گوشت یا ماهی تازه اشاره کرد (دنیلی و همکاران، ۲۰۰۸).
از دیگر سیستم­های بسته­بندی فعال غیر مهاجر، بسته­بندی­های جاذب اکسیژن هستندکه عمدتا بر اساس اکسیداسیون آهن استوار­اند. همچنین آنها می­توانند بر اساس اکسیداسیون اسید اسکوربیک یا کاتکول و تجزیه آنزیمی و یا واکنش­های دیگر عمل کنند. توسعه سیستم­های مهار اکسیژن برای اولین بار بر روی برچسب­های خود چسب اجرا شد، و با دستگاه­هایی، گروه ­های پلی­اتیلن را با جاذب اکسیژن در بسته­بندی قرار دادند.
بسته­بندی­های بر پایه جاذب اتیلن نیز نوع دیگری از بسته­بندی­های غیر مهاجر به شمار می­روند که باعث کاهش نرخ بلوغ میوه­های بحرانی می­ شود. این امر یک نقطه حیاتی برای صادرات و واردات میوه و سبزیجات تازه است یکی دیگر از بسته­بندی­های غیرمهاجر، بسته­بندی ضد میکروبی است. نوعی از این بسته بندی که در آن یون­های نقره به عنوان یک عامل ضد میکروبی در شبکه­ ای سیلیکاته درون بسته بندی به دام افتاده­اند، به طور گسترده به بازار عرضه شده است. با این حال، حتی مواد غذایی درتماس با سیستم­های ضدمیکروبی غیرمهاجر فرضی ( به عنوان مثال نقره و یا سیستم­های مبتنی بر نقره، دیگر آفت کش­ها و یا دیگر افزودنی­ها شناخته شده) درجه­ای از مهاجرت را از خود نشان دادند. بنابراین، یک نیاز قوی برای درک بهتر اصول و مکانیزم­ های عامل فعال، به منظور بهینه­سازی استفاده از آنها در جهت طراحی عناصر بسته بندی­های فعال وجود دارد تا اولا به اندازه کافی و موثر ، عوارض جانبی مضر را کاهش دهد و ثانیا شناخت دقیقی مبتنی بر دانش ارزیابی خطرات بالقوه وجود داشته باشد (دنیلی و همکاران، ۲۰۰۸).
جدول۲-۱. انواع بسته بندی فعال به تفکیک اهدف مورد استفاده

آراء ناظر بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و قطعنامه‌های بعدی مجمع عمومی، حداقل روی کاغذ، جهانی شدن حقوق بشر را طرح نمودند. در سال ۱۹۶۰، مجمع عمومی قطعنامه تضمین استقلال کشورها و مردم مستعمره را پذیرفت. ماده ۷ این اعلامیه اشعار می دارد: «همه دولت‌ها باید با حسن نیت مقررات منشور ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر و اعلامیه حاضر را … رعایت نمایند.» به استثنای افریقای جنوبی، همه کشورهایی که در سال ۱۹۴۸ رأی ممتنع داده بودند، به این ماده رأی مثبت دادند.^[۹۲]
در ماه‌های مه و آوریل ۱۹۶۸، وقتی که کنفرانس بین‌المللی حقوق بشر ملل متحد در تهران تشکیل گردید، نمایندگان ۸۴ دولت عضو ملل متحد در تهران حضور یافتند و اعلامیه تهران را پذیرفتند که تأیید نمود اعلامیه جهانی حقوق بشر همه اعضاء جامعه بین‌المللی را متعهد کرده است.
قوانین اساسی دولت- ملت‌های سراسر جهان متمدن آزادانه از اعلامیه جهانی حقوق بشر بهره گرفته‌‌اند، اعلامیه‌ای که از ویژگی قواعد آمره^[۹۳] در حقوق بین‌الملل برخوردار گردیده و اعلامیه جهانی هم اکنون بخشی از حقوق عرفی ملل را تشکیل می‌دهد. بدین ترتیب اعلامیه جهانی حقوق بشر، فرمان آزادی همه بشریت گردید و ۲۰ دسامبر در هر سال، به عنوان روز جهانی حقوق بشر^[۹۴] در همه نقاط جهان اعلام گردید. اسناد مربوطه به حقوق بشر به مفهوم جهانی شدن حقوق بشر، جایگاه حقوقی در حقوق ملل اعطاء کردند. سرهرچ لوترپاخت این نکته را در یک عبارت جالبی خاطرنشان نموده است. «خرد انسانی، وضعیتی را بدست آورده که جایگاه او را در همدردی و دلسوزی بین‌المللی موضوع حقوق بین‌الملل تغییر داده است.»
بند دوم: مراحل تاریخی اقدامات سازمان ملل
سازمان ملل متحد و ارگان‌های تخصصی وابسته آن نقش مهمی را در طول حیات شصت ساله خود در زمینه تدوین، اجرا و گسترش نظام بین‌المللی حقوق بشر ایفا کردند. پطروس غالی دبیر کل سابق سازمان ملل متحد در زمینه جهانی شدن حقوق بشر معتقد است سازمان ملل در پنج مرحله تاریخی در رابطه با حقوق بشر اقدام کرده است:
الف) استقرار نظام حقوق بشر: از تصویب منشور ملل متحد تا تصویب اعلامیه حقوق بشر (۱۹۴۸ – ۱۹۴۵)
ب) پیشرفت و توسعه نظام حقوق بشر: حرکت به طرف پذیرش میثاقین بین‌المللی حقوق بشر یعنی میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی (۱۹۶۶-۱۹۴۹)
ج) اجرای نظام حقوق بشر: از اجرای میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر، توسعه فعالیت‌های سازمان در زمینه استقرار استانداردهای بین‌المللی و ایجاد سازوکارهایی برای نظارت بر خشونت‌های ضد حقوق بشری تا برگزاری دومین کنفرانس جهانی بشر در وین (۱۹۹۳ – ۱۹۷۶). ضمناً‌ آثار پایان جنگ سرد بر تکامل حمایت از حقوق بشر و توانا شدن ارگان‌های سازمان ملل در این رابطه قابل ملاحظه است.

د) گسترش نظام حقوق بشر: کنفرانس جهانی وین در موضوع حقوق بشر و پیگیری مصوبات آن (۱۹۹۵-۱۹۹۳) این کنفرانس یک مرحله مهم در خط مشی سازمان ملل در زمینه حقوق بشر بود. زیرا اعلامیه کنفرانس با اجماع پذیرفته شد، به طوری که سازمان را در تعقیب و تقویت فعالیت‌های آن در جهت احترام به حقوق بشر به عنوان یک هدف با اولویت در سطح توسعه و دموکراسی تشویق کرد.
هـ) مرحله حرکت به سوی ضمانت اجرایی جدید در زمینه حقوق بشر (از سال ۱۹۹۵ به بعد). این ضمانت‌های اجرایی دو حوزه را پوشش می‌دهد: اول ضمانت‌های عملیاتی که به اجرای حقوق بشر در عملیات حفظ صلح مربوط می‌شود. دوم ضمانت‌های حقوقی (قضایی) که دادگاه‌های کیفری بین‌المللی و به عنوان مثال در مورد یوگوسلاوی سابق و رواندا مورد توجه قرار می‌دهد. نتیجه این‌که امروزه بیش از هر زمانی در تاریخ، شرایط برای تبدیل و عملی ساختن یک امید بزرگ به واقعیت محیا می‌باشد؛ بدین شکل که تمام نیروی انسانیت جهت کسب بالاترین، عالی‌ترین و با ارزش‌ترین هدف حقوق و آزادی‌های حقوق نوع بشر اختصاص یابد.
از سال ۱۹۷۹ بدین سو، به تدریج و دائما بر شمار کشورهای تحت نظر کمیسیون حقوق بشر افزوده شد و دامنه رویه‌های تحقیق و بررسی کمیسیون حقوق بشر بسط و گسترش یافت به علاوه سازمان‌های غیردولتی و حتی خود قربانیان نقض حقوق بشر روز به روز بر مشارکت خود در فعالیت‌های هیأت‌های کمیسیون حقوق بشر و کمیسیون‌ها و کمیته‌های فرعی آن افزودند. در مقابل، بسیاری از دولت‌ها که به منظور تأثیرگذاری بر گفتگوهای کمیسیون، در نشست‌های آن شرکت می‌کردند با قدرت روز‌ افزون و کارایی رویه‌های کمیسیون مخالفت می‌ورزند و گاهی نیز به شیوه‌ای خشونت آمیز به عملکردهای کمیسیون اعتراض می‌کردند.
بطور کلی سازمان ملل استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر را در بیش از هفتاد میثاق، کنوانسیون و اعلامیه ثبت کرده، که با منشور ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر شروع و با میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، عهدنامه محو اشکال تبعیض نژادی، عهدنامه محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان، عهدنامه ممنوعیت شکنجه، کنوانسیون حقوق کودک و سایر کنوانسیون‌ها که برای دولت‌هایی که آن را تصویب کرده‌‌اند الزام آور است، نظام جهانی حقوق بشر را پیش برده است.^[۹۵]
امروزه برخی میثاق‌های حقوق بشر بصورت حقوق بین‌الملل عرفی درآمده‌‌اند و لذا حتی برای دولت‌هایی که آن‌ها را امضاء نکرده‌‌اند، نیز الزام آور می‌باشند.
در راستای کنترل جهانی، سازمان ملل متحد برای نظارت و هدایت عملکرد دولت‌های عضو، مکانیسم‌هایی را تنظیم کرده است عمده‌ترین این مکانیسم‌ها عبارتند از:
الف) راهکارهای قضایی:
۱ـ نظارت بر رعایت معاهدات از طریق گزارشات ادواری، کمیته حقوق بشر، شکایات ارائه شده از سوی افراد و تشکیل کمیته‌های مختلف
۲ـ انتصاب گزارشگران و گروه‌های تحقیق
۳ـ بررسی دادخواست‌های فردی.
ب) راهکارهای سیاسی:
این راهکارها در صلاحیت نهادهای سازمان ملل، نظیر شورای امنیت، مجمع عمومی و ارگان اصلی و همچنین نمایندگی‌های تخصصی ملل متحد قرار می‌گیرد تا پیرامون تضمین رعایت حقوق بشر به وسیله دولت‌های عضو و تا اندازه‌ای با بسیج افکار عمومی از طریق تحقیق و بررسی‌های سراسری، تخلفات حقوق بشری را به اطلاع جهانیان برسانند.
بند سوم: تشکیل کنفرانس جهانی حقوق بشر (۱۹۹۳) وین
«اعلامیه وین و طرح اجرایی آن» که در ۲۵ ژوئن ۱۹۹۳ توسط دومین کنفرانس جهانی حقوق بشر تصویب شد، حاوی ۳۹ بند و «طرح اجرایی» است که جهانی شدن حقوق بشر و جهانشمولی حقوق بشر را بطور مکرر تأیید کرده است. بر طبق بند اول، کنفرانس جهانی حقوق بشر، براساس منشور ملل متحد و سایر اسناد راجع به حقوق بشر و قوانین داخلی دولت‌ها به انجام تعهداتشان برای ارتقاء میزان احترام جهانی و حمایت از تمامی آزادی‌های اساسی بشر را برای همگان مورد تاکید مجدد قرار می‌دهد.
این اعلامیه از کشورها می‌خواهد کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر را بدون قید و شرط بپذیرند (بند ۲۶) و مقررات آن وارد قوانین داخلی خود نمایند (بند ۳۸)
طرح اجرایی اعلامیه وین، غیر قابل انفکاک بودن حقوق بشر، برخورد برابر، منصفانه و هماهنگ جامعه بین‌المللی، اهمیت ویژگی‌های ملی و منطقه‌ای و تفاوت پیشینه دینی، فرهنگی و تاریخی دولت‌ها در حقوق بشر را مورد اشاره قرار می‌دهد و اعلام می‌کند که دولت‌ها وظیفه دارند بدون توجه‌ به نظام‌های فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی خود، برای ارتقاء و حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی اقدام نمایند (بند ۵).
طرح اجرایی، اهمیت تضمین جهانی شدن و عینی بودن مسائل حقوق بشر، گزینشی نبودن و ترتیبات منطقه ای در ارتقاء و حمایت آن را مورد تاکید مجدد قرار می‌دهد (بندهای ۳۲ و ۳۷)^[۹۶]
لازم به ذکر است که در وین، ۱۷۲ دولت در تصویب اعلامیه شرکت داشتند و اجماع قاطع و مستحکمی حاصل شد، اگرچه مخالفت‌هایی روشن و مکرر توسط برخی کشورها به ویژه کشورهای در حال رشد ابراز گشت.^[۹۷]
بند چهارم‌: افق‌های برتر سازمان ملل در زمینه حقوق بشر
گزارش گروه ویژه دبیر کل با عنوان «جهانی امن‌تر، به مسئولیت ما»^[۹۸] اشاره می‌کند که به واسطه روندهای چند سال اخیر، مشروعیت کمیسیون حقوق بشر به شدت لطمه خورده و این امر باعث تهدید اعتبار سازمان ملل نیز گردیده است. برخی منتقدان حتی پا را فراتر از این نهاده و کمیسیون حقوق بشر را مثال واضح و روشن «ناکارآمدی یک نهاد» داخل ساختار سازمان ملل نامیده‌‌اند. در هر حال گروه ویژه دبیرکل در بندهای ۲۸۵ تا ۲۹۱ گزارش خود، چندین پیشنهاد را جهت ارتقای ساختار نظارتی حقوق بشر در سازمان ملل ارائه داده‌‌اند که عبارتند از:
الف- پشتیبانی دولت‌های عضو از دبیرکل و کمیسرعالی حقوق بشر به منظور قرار دادن مباحث حقوق بشری در موضوع کار سازمان ملل و گسترش نهادهای حقوق بشری کشورها؛
ب- تبدیل عضویت در کمیسیون حقوق بشر به یک عضویت جهانشمول و فراگیر؛
ج- قرار گرفتن کارشناسان، پژوهشگران و متخصصان برجسته حقوق بشر در رأس هیات‌های اعزامی دولت‌های عضو به کمیسیون حقوق بشر؛
د- ارائه گزارش سالیانه حقوق بشر از سوی کمیسر عالی حقوق بشر؛
و- درخواست شورای امنیت و کمیسیون نهادینه سازی صلح از کمیسرعالی در ارائه گزارش منظم به آن‌ها پیرامون اجرای قواعد حقوق بشری مندرج در قطعنامه‌های صادره از سوی شورای امنیت؛
ز- افزایش بودجه کمیسریای عالی حقوق بشر؛
ح- جایگزینی شورای حقوق بشر به جای کمیسیون حقوق بشر و ارتقای موقعیت آن به عنوان یکی از ارکان اصلی سازمان ملل به گونه‌ای که هموزن شورای امنیت و شورای اقتصادی و اجتماعی باشد.^[۹۹]
پس از انتشار گزارش باتوجه به مطالب مندرج در اعلامیه هزاره و همچنین عکس‌العمل‌های متفاوتی که به پیشنهادهای گروه ویژه صورت گرفت، دبیرکل گزارش نهایی خود را جهت ارائه به اجلاس سران سپتامبر ۲۰۰۵ منتشر ساخت. جالب این‌جاست که بحث حقوق بشر در این گزارش، به مراتب از موضوعیت و اهمیت بیش‌تری نسبت به گزارشات قبلی برخوردار شد، به گونه‌ای که در ابتدای گزارش، عنوان می‌گردد: «احترام به حقوق بنیادین بشر»‌ از اهداف اصلی ایجاد سازمان ملل می‌باشد. دبیرکل در ادامه با مرتبط دانستن سه مفهوم حقوق بشر، امنیت و بشریت، ضمن اشاره به معضلات کنونی محیط بین‌الملل، بر پیشنهاد گروه ویژه مبنی بر تأسیس نهادی جدید با عنوان شورای حقوق بشر و جایگزینی آن با کمیسیون حقوق بشر صحه نهاده و با تأکید بر هم‌وزنی اهمیت امنیت و پیشرفت با ارتقای حقوق بشر، درخواست می‌کند که شورای جدید، به عنوان یک رکن اصلی یا نهاد فرعی مجمع عمومی در نظر گرفته شود.
پیامد چنین پیشنهادی، انتخاب مستقیم اعضای شورا با رأی دو سوم حاضران در مجمع عمومی بود. ضمن آنکه منتخبین ناچار بودند، خود استانداردهای حقوق بشر را در حد عالی رعایت نمایند. پیشنهاد تکمیلی دیگر دبیرکل در خصوص اعضا آن بود که گروه‌های منطقه آن ملزم گردند تعداد بیش‌تری از کشورها را به نسبت کرسی‌های اختصاص داده شده معرفی کنند تا امکان رقابت فراهم آمده و کشورهای دارای پیشینۀ نامناسب حقوق بشر نتوانند به عضویت شورا در آیند. با این حال مفاد پیش نویس قطعنامه مورد توافق قرار گرفته در ۲۴ فوریه ۲۰۰۶ نشان می دهد که بسیاری از این پیشنهادات تعدیل شده و با لحنی ملایم‌تر در متن پیش نویس گنجانده شده‌‌اند.^[۱۰۰]
مبحث چهارم: تقویت حقوق بشر در سطح ملی در جهت جهانی شدن حقوق بشر
سازمان ملل متحد در سال‌های اخیر تلاش‌های خود را روی تقویت جریان ترویج و حمایت حقوق بشر در سطوح ملی و محلی متمرکز کرده است. دلائل مهمی برای این امر وجود دارد. حقوق بشر هنگامی به بهترین وجه تأمین می‌شود که در فرهنگ محلی ریشه بدواند. معیارهای جهانی حقوق بشر تنها زمانی مؤثر خواهد بود که در قوانین ملی ادغام شده و از طریق نهادهای ملی ترویج یابند. برنامه حقوق بشر سازمان ملل متحد با توجه به فقدان منابع کافی، نمی‌تواند به طور منظمی عملیات جامع میدانی حقوق بشر را در سطح ملی اجرا نماید. به همین جهت سازمان مزبور خدمات مشورتی خود را به حکومت‌ها افزایش داد و تا حدود زیادی برنامه‌های همکاری فنی خود را در چارچوب کلی ترویج دموکراسی، توسعه و حقوق بشر گسترش داده تا منجر به تقویت ظرفیت دولت‌ها جهت ترویج و حمایت از حقوق بشر در قلمرو تحت صلاحیت آن‌ها شود.
بند اول: همکاری‌های فنی برای حقوق بشر
تعداد برنامه‌های همکاری فنی سازمان ملل متحد در زمینه حقوق بشر از دو پروژه در سال ۱۹۸۴ به حدود ۲۰۰ پروژه در سال در مقطع کنونی افزایش یافته است. این برنامه‌ها، تحت نظارت دفتر کمیسر عالی سازمان ملل متحد برای حقوق بشر^[۱۰۱] بر روی کشورهای درحال انتقال به دموکراسی و آن دسته از کشورهای در حال توسعه که خواستار تخصص‌های فنی جهت ایجاد ساختارهای ملی حقوق بشری هستند، متمرکز است. نظارت بر حقوق بشر غالباً با ارائه خدمات مشورتی که توسط شناخت مسائل و تأمین امکان بررسی بازتاب‌های برنامه‌ها موجب تکمیل پروژه‌های معاضدت فنی می‌شوند، همراه می‌باشد.
دفتر کمیسر عالی ملل متحد برای حقوق بشر، علاوه بر پروژه‌های خاص مورد درخواست دولت‌ها، طرح‌های همکاری فنی با جهت‌گیری جهانی و موضوعی نیز انجام می‌دهد، که می‌توان به پروژه‌های جهانی نظیر آموزش حقوق بشر و ابتکارات آموزشی جهت نظامیان و عملیات صلح بانی اشاره کرد.^[۱۰۲]
دفتر کمیسرعالی ملل متحد برای حقوق بشر در تهیه پیش‌نویس اصلاحات قانونی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم روی تحقق حقوق بشر اثر می‌گذارد و رهنمودهایی ارائه کرده است. این قوانین شامل قوانین جزایی و مقررات زندان‌ها، آئین دادرسی کیفری، قوانین ناظر بر آزادی بیان، اجتماع و تشکیل انجمن، مهاجرت و تابعیت، حمایت از اقلیت‌ها، رویه قضایی و حقوقی و امور امنیتی بوده است. برنامه همکاری‌های مزبور شامل ارائه معاضدت فنی جامعی در امر وارد کردن هنجارها و معیارهای جهانی حقوق بشر در قوانین و خط مشی‌های ملی و کمک به ایجاد نهادهای ملی است که قادر باشند از حقوق بشر حمایت کنند.
بند دوم: کمک به انتخابات
قسمت‌های مختلفی از نظام سازمان ملل متحد در امر آمادگی و برگزاری انتخابات کمک می‌نمایند. «بخش معاضدت انتخاباتی اداره امور سیاسی سازمان ملل» در دبیرخانه اصلی سازمان، به دولت‌ها در برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه کمک می کند. این بخش تاکنون به بیش از ۸۰ کشور جهان انواع مختلفی از کمک‌ها را از خدمات مشورتی گرفته تا وارسی انتخابات ارائه کرده است. برنامه عمران ملل متحد^[۱۰۳] از مراحل انتخابات حمایت فنی نموده و به کشورها کمک می‌کند که نهادهای انتخاباتی تشکیل داده و در زمان برگزاری انتخابات نیز کمک‌های انتخاباتی را هماهنگ می کند. از سال ۱۹۹۰ برنامه همکاری فنی فوق که در حال حاضر تحت نظر دفتر کمیسرعالی ملل متحد برای حقوق بشر هماهنگ می‌گردد، کمک‌های انتخاباتی را از طریق آموزش مأموران برگزاری انتخابات، آماده سازی رهنمودهایی جهت قوانین و رویه‌های انتخاباتی، انتشار کتابچه دستورالعمل‌های مربوط به رعایت حقوق بشر و انتخابات و انجام فعالیت‌های اطلاع رسانی عمومی در مورد حقوق بشر و انتخابات، فراهم آورده است. از میان کشورهایی که از دفتر کمیسرعالی ملل متحد برای حقوق بشر کمک‌های انتخاباتی دریافت کرده‌‌اند، می‌توان به این موارد اشاره کرد آلبانی (۱۹۹۱)، آنگولا (۱۹۹۲)، کامبوج (۱۹۹۲)، اریتره (۱۹۹۲)، لسوتو (۱۹۹۳-۱۹۹۱)، مالاوی (۱۹۹۳-۱۹۹۲)، رومانی (۱۹۹۲-۱۹۹۰) و آفریقای جنوبی (۱۹۹۳).

حدیقه نخستین بار در هندوستان چاپ شد. که در میان چاپ ها از ارزش والایی برخوردار است. و در تصحیح متن تصحیح شده استاد مدرس رضوی که در ده باب تنظیم شده است:
- باب اوّل، در توحید باری تعالی که شامل معرفت، وحدت، تنزیه و تقدس، توکل، زٌهد و شوق و رضا و تسلیم است.
- باب دوم، در توصیف قرآن و جلالت آن.
- باب سوم، در نعت پیامبر و آل و اصحاب اوست که در این باب ضمن ستایش خلفای راشدین، با صمیمیت بسیار علی (ع) و فرزندان او، امام حسن و امام حسین علیها السلام را، نیز امام ابوحنیفه و شافعی را ستوده و آل ابوسفیان را نکوهش کرده است.
- باب چهارم، در توصیف عقل و احوال و افعال اوست.
- باب پنجم، در فضیلت علم.
- باب ششم، در ذکر نفس کلّی و مذّمت دنیا و دنیا پرستان است.
- باب هفتم، در غرور و غفلت و نسیان و توصیف مرگ است.
- باب هشتم، در مدح بهرام شاه و بزرگان دربار اوست.
- باب نهم، در نکوهش مدعیان و مخالفان و از طبقات مختلف مردم سخن می گوید.
- باب دهم، در بیان حال شاعر و سبب تصنیف کتاب و ضعف و پیری.

۱-۶-۲ سیر العباد الی المعاد:

در هنگام اقامت شاعر در سرخس و به نام سیف الحق محمد بن منصور سرخسی سروده شده است. این مثنوی در بیان سیر و سلوک روح در مراتب ناسوت و عروج به ملکوت است. که با خطاب به باد آغاز و انجام می یابد. منظومه ای که پاسخ گوی روح پرسش گری است که درباره وجود می اندیشد و آرزوی رهیدن از خاک و رسیدن به افلاک را دارد. منظومه ای رمزی و عرفانی است که به نظمی سخته و استوار، بیان شده است و یکی از مشهورترین منظومه های عرفانی زبان فارسی است. بارها چاپ شده و از جمله چاپ های مدرس رضوی و شروحی بر آن نوشته اند.

۲-۶-۲ کارنامه بلخ:

یا مطایبه نامه ظاهراً اولین مثنوی حکیم است که منظومه ی کوتاهی است در حدود پانصد بیت که نسایی به هنگام اقامت در بلخ آن را سروده و به غزنه فرستاده است و در آن به گوشه هایی از زندگی شخصی خودش و پدرش و بعضی از معاصرانش اشاره کرده است. که یادآور منظومه ای از مسعود سعد در همین ابواب است.

۳-۶-۲ تحریمه القلم:

مثنوی بسیار کوتاهی است در حدود صد بیت که خطاب به قلم سروده است و به مخاطب اندرز می دهد. که از زٌهد ریایی بپرهیزید. این مثنوی با سوگند به پیامبر (ص)، امام علی (ع) و دو فرزند فاطمه (س) پایان می یابد تحریمه القلم نخستین بار به وسیله استاد مینوی در مجله فرهنگ ایران زمین ۱۳۳۵ هـ.ش منتشر شد.

۴-۶-۲ مکاتیب سنائی:

استاد نذیر احمد از محققان برجسته ی هند، مجموعه ی آثار مثنوی سنائی را که محدود به چند نامه است در یک کتاب گردآوری و نقد و بررسی کرده است و آن را مکاتیب سنائی خوانده است.

۷-۲ چند اثر منسوب به سنائی

1. 1. طریق التحقیق: که تا همین چند سال قبل در انتسابش به سنائی کوچکترین تردیدی وجود نداشت امروز، بر اثر مطالعات دقیق و عالمانه ی آقای بواوتاس استاد دانشگاه اوسبالا، در سوئد، روشن شده است که نمی تواند از آثار سنائی باشد.

1. 1. عقلنامه: به قراین سبک شناسی و به دلایل نسخه شناسی نمی تواند از آن سنائی باشد. موضوع این مثنوی مراقب انسان است او باید از یکی از شعرای قرن هشتم یا نهم باشد.

1. 1. عشق نامه: سبک سخن و اسلوبِ شعرها، از عوالم سخن سنائی به دور است.

1. 1. سنائی آباد: منظومه کوچکی است. احتمالاً از یکی از شعرای قرن دهم که در آن آداب مرادو مرید را از روی کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین غزالی به نظم در آورده است و سبک آن به سخن سنائی ارتباطی ندارد.

۸-۲ دیگر آثار منسوب به سنائی

غریب نامه، زاد السالکین، بهرام و بهروز.

۹-۲ جایگاه سنائی در تاریخ شعر فارسی

همیشه توفیق از آن شاعرانی است که حال و هوای تازه ای را وارد یکی از ساخت و صورت های شعری می کنند. یا خود به ایجاد ساخت و صورتی نو می پردازند. ایجاد قاب و قالب جدید در شعر یک ملت در همه ادوار تاریخی امکان پذیر نیست. اگر معنی درست و معقولی از ساخت و صورت در ذهن داشته باشیم می دانیم که این کار جز به ندرت آن هم در بزنگاه های خاصی از تاریخ ظهورش امکان پذیر نیست.

۱۰-۲ اوضاع روزگار آن زمان

قرن ششم یکی از دوران های پرتلاطم تاریخ ایران است. حدود نیمی از این قرن، مقارن است با اقتدار سلجوقیان، که دوره ای است نسبتاً امن، امّا در این دوران نیز فدائیان اسماعیلیه وحشت در دلها انداخته بودند و بخصوص بزرگانی را که با باطنیان عناد می ورزیدند از پای درمی آوردند. سنجر خود، با امیران خوارزمشاهی در جنگ بود و در سالیان پایانی سلطنتش ترکان غز – که خود از خویشاوندان ترکمانان سلجوقی بودند – به خراسان حمله آوردند و آن ناحیت را بکندند و بسوختند و سنجر مالک الرقاب را به اسارت بردند. پس از سنجر، حکومت مرکزی و مقتدر سلجوقی به حکومت های ایالتی تبدیل گشت. آنان معمولاً با یکدیگر در ستیز بودند.
خوارزمشاهیان نیز – که از زمان سنجر قدرت گرفته بودند، به تدریج بر خراسان و سایر نواحی تسلّط می یافتند. این ترکان با ترکان قنقلی پیوند یافته بودند و قنقلیان^[۱]که به ترکان اعجمی معروف بودند در لشکر خوارزمشاهیان حضور داشتند و هر دو گروه همانند سایر ترک غولان نو برده در غارتگری و آدم کشی، بیداد می کردند آنچنان که – به قول صاحبّ مرصادالعباد – گویی فتنه در عراق و خراسان وطن داشت^[۲]. تاخت و تاز فراوان ترکان در این دوران سبب آمده که واژه هایی چون ترکی کردن و ترکتازی و … در زبان فارسی پیدا شود^[۳].
علاوه بر این، قرن ششم، دوران رواج تعصّب های فرقه ای و عمومی شدن تصوّف و برکنده شدن عقل و برهان و استدلال بود. زیرا امام محمد غزالی در نیمه ی دوم قرن پنجم، کاری ترین ضربه را بر پیکر فلسفه و استدلال فرود آورده بود و عقاید کلامی اشاعره به ذهن مردم غالب شده بود.
فرقه های گوناگون نیز با یکدیگر در نزاع بودند. صوفیان با فلاسفه و اهل استدلال در مناظره بودند و سنیان و شیعیان و فرقه های اهل تسنن با یکدیگر در ستیز. مناقبیان و فضائلیان در کوچه ها به دست عوام دو فرقه به قتل می رسیدند. جامعه ی قرن ششم، روی در انحطاط های اجتماعی و اخلاقی داشت و از تعادل موجد در جامعه ای سالم، به دور افتاده بود. مجموعه ی این احوال از لحاظ فکری بر موضوع و سبک شاعران این دوره تأثیر گذاشته است. تصویر انسان و جامعه ی آرمانی که در شعر بعضی از شاعران این دوره – چون نظامی – دیده می شود از همین جاست.
در قرن پنجم، خواجه نظام الملک طوسی مدارس نظامیه را در چند شهر بزرگ عالم اسلام مانند بغداد و نیشابور و بلخ و هرات و اصفهان و بصره و مرو و آمل و طبرستان و موصل^[۴]بنیان نهاده بود. پس از وی نیز مدارسی دیگر به وجود آمده بود. در قرن ششم توسعه ی مراکز تعلیم شگفت آور بود و کتابخانه های بزرگ و متعدّد ساخته شد. بسیاری از این مراکز از آن فرقه ای خاص بود. زبان تدریس در گروهی از این مدارس عربی بود و بیشتر علوم شرعی و وابسته های آنها تدریس می شد. بسیاری از این تحصیل کردگان به شعر و شاعری نیز می پرداختند. به سبب آشنایی این شاعران به علوم و اصطلاحات علمی، همین مسئله است.
از آغاز پیدایش علوم بلاغی در ادب عربی و فارسی تا قرن ششم، زمان قابل ملاحظه ای فاصله افتاده بود و در این مدت علمای بزرگ در علوم بلاغت ظهور کرده بودند و کتاب های مهم در این زمینه تألیف شده بود. شاعران قرن ششم با مباحث گوناگون بلاغت و بدیع آشنایی کامل داشتند و بعضی از آنان خود صاحبّ تألیف در این زمینه بودند مانند رشید و طواط مؤلف حدایق السحر، این امر سبب آمد که شعر قرن ششم از نظر رعایت معیارهای بلاغت و استعمال صنایع بدیعی، از دوران های غنی شعر فارسی باشد. در این عصر شاعرانی ظهور کرده اند که در کاربرد صنایع بدیعی افراط کرده اند یا قصاید بدیعیِ سروده اند و این خود بیانگر آن است که ذهن اکثر آنان متوجه این موضوع بوده است.
زبان فارسی از دوران صفاریان و سامانیان تا قرن ششم نیز تکامل فراوان یافته بود و برای بیان مفاهیم و اغراض گوناگون اقتداری خاص داشت. علاوه بر واژه های فراوان که از عربی به وام گرفته بود، بسیاری از گویندگان نیز با قدرت و مهارتی که در زبان فارسی داشتند، لغات و ترکیبات فراوان می ساختند و به کار می بردند آنچنان که شاعران بزرگ این قرن از نظر واژه سازی و استعمال ترکیب ها و تعبیرهای جدید در زبان فارسی ممتازند و واژه سازی های آنان در ادوار بعد نیز مورد توجه شاعران بزرگ بوده است. از نظر قالب ها و مفاهیم نیز شعر فارسی در این دوره توسعه ای خاص یافته بود.

از قرن پنجم، به تدریج زمینه هایی فراهم آمده بود برای رواج فارسی دری در مناطق غربی و مرکزی ایران. گشوده شدن بخش هایی از مناطق مرکزی از سوی سپاهیان غزنوی و آمیزش خراسانیان با ادیبان و شاعران منطقه ی عراق عجم و مهاجرت بعضی از اهل شعر و ادب به دیگر مناطق مانند مهاجرت اسدی طوسی از خراسان به آذربایجان و ظهور قطران تبریزی در آن ایالت و گسترش قلمرو سلجوقیان و خوارزمشاهیان سبب آمده بود که در نواحی مرکزی و غربی ایران چون اصفهان و آذربایجان نیز حوزه های ادبی به وجود آید و شاعران بزرگ در این حوزه ها پرورده شوند و چون سلیقه ی ادبی اینان با شاعران خراسانی تفاوت داشت، طبیعتاً شعر در این نواحی نسبت به سبک قرن پنجم و دوران سامانی دستخوش تحوّل فراوان شده بود.
اگرچه در قرن ششم هنوز خاندان ها و امیران ادب پرور و شعر دوست وجود داشته اند امّا عوامل بی اعتنایی پادشاهان به شعر هم از قرن پنجم – به تدریج – در جامعه ی ایرانی پدید آمده بود. این بی اعتنایی در قرن ششم بیشتر است، آنچنان که شاعران مدیحه سرا در ازای ثناگستری خویش صله ای درخور نمی یابند و کار آنان به ستایش دوباره و تقاضاهای مکرّر و تهدید به هجو ممدوح می کشد و بدین سبب اینگونه شاعران برآنند که شاعری به گدایی افتاده است. این گونه بازتاب ها را در شعر انوری و جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی و فرزند او کمال الدین اسماعیل می توان دید^[۵]. امّا در مقابل اینان شاعران زهدپیشه و عارف مسلک هم در این قرن هستند که شعر را به خدمت زٌهد و عرفان و اخلاق گرفته اند. روشی که سنائی در شعر پارسی بنیان نهاد جریان ادبی و سبکی تازه ای به وجود آورد که نه تنها در قرن ششم بلکه در ادب عرفانی فارسی پیروان فراوان یافت و بخشی مهم از شعر فارسی قرن ششم و هفتم تا قرن نهم را تحت تأثیر قرار دارد.
اگرچه بعضی از شاعران قرن ششم، تربیت یافتگان نیمه ی دوم قرن پنجم هستند و طبیعتاً زبان شعری آنان به زبان شاعران قرن پنجم نزدیک تر است امّا خود ا ز پیشروان تغییر سبک در این دوران هم هستند مانند سنائی؛ و بعضی از شاعران نیز تقریباً همان روش شاعران قرن پنجم را دنبال می کنند و ویژگی های غالب سبک قرن ششم در شعر آنان کمتر است مانند ادیب صابر و عمعق بخارایی.
آنچنان که از دیوان ها و منظومه های این دوره برمی آید، گروهی از شاعران قرن ششم با یکدیگر ارتباط و مکاتبه داشته اند و گاهی یکدیگر را ستوده اند و گاهی کارشان به مهاجرت کشیده است. ارتباط خاقانی با استادش ابوالعلاء گنجوی و مهاجات آن دو در دیوان آنان منعکس است. قصیده ی جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی درباره ی خاقانی – که هم رنگ ستایش دارد و هم صبغه ی هجو – نزد ادبا معروف است. خاقانی پس از این قصیده، قصیده ای در ستایش اصفهان سرود با این مطلع:
نکهت حوراست یا هوای صفاهان جبهت جوزاست یا لقای صفاهان
دیوان، ص ۳۵۳
ارتباط خاقانی با رشید و طواط و هجایی که خاقانی در حق او سروده از این نمونه هاست. نمونه هایی از اظهارنظر شاعران را درباره ی یکدیگر در آثار سنائی و انوری و دیگران می توان دید. این مطلب بیانگر آن است که با وجود فاصله های طولانی، شاعران این عصر با یکدیگر ارتباط داشته اند و از شعر و سخن یکدیگر مطلع بوده اند و زمینه ی تأثیر و تأثر و رقابت در میان آنان فراهم بوده است. به همین سبب گسترش سبک سنائی و تأثیرپذیری گروهی از شاعران قرن ششم از شیوه ی کلام وی، امری طبیعی است.
از دیدگاه شاعران عراقی و آذربایجانی، خراسان مهد شعر و شاعری و آمال آنان بوده است. در قرن پنجم، قطران تبریزی، شعر خوب را از خراسانیان دانسته و گفته است:
شعر او طبی است و آن او همه طمعی بود شعر او نامی است و آنِ او همه نانی بود
تا نگوید کس مرا کـان نیکتــر بـاشد از این کو خراسان دیده باشد یـا خراسانی بود
دیوان قطران، ص ۱۰۲
و خاقانی شوق خویش را – در چند قصیده – برای رفتن به خراسان بیان کرده است از جمله در این قصیده:
به خراسان شوم انشاالله آن ره آسان شوم انشاالله

بین نسبت Chol/HDL بر حسب جنس در هیچیک از دو گروه تغییر معنی داری یافت نداشت(در گروه کنترل به ترتیب در زنان p=0.823 و مردان p=0.339 ودر گروه مداخله در زنان p=0.652ومردان p=0.847 ) .
HDL در دو گروه تغییر معنی داری را بر حسب جنس نشان نداد (در گروه کنترل به ترتیب در زنان p=0.235و مردان p=0.940 ودر گروه مداخله درزنان۸۲۷٫ p=0ومردان p=0.694 ) .
۲-سن
به علت اینکه سن بیماری های قلبی در ایران حدود ۱۰ سال کاهش یافته است، بنابراین خط برش (cut off point ) سن را در این مطالعه ۳۵ سال قرار داده و سنین زیر ۳۵ سال را بعنوان سنین پایین و سنین بالای ۳۵ سال را بعنوان سنین بالا طبقه بندی نمودیم. بر این اساس رابطه پروفایل چربی و FBS و همچنین نسبتهای LDL/HDL وTC/HDL را در دو گروه برحسب سن بررسی نمودیم.نتایج بدست آمده در جدول شماره ۵ آورده شده است.

در گروه مداخله کاهش FBS در سنین بالا معنی دار بود (p=0.034) در حالی که در سنین پایین تغییر معنی داری نشان نداد(p=0.361). همچنین در سنین بالا و پایین گروه کنترل تغییر معنی داری در FBS بدست نیامد (به ترتیب در سنین پایین p=0.463 و در سنین بالا p=0.353 ).
تغییر LDL کلسترول هیچیک ازدو گروه مداخله و کنترل با رده های سنی متفاوت معنی داری نشد.
(گروه مداخله به ترتیب در سنین پایین۰۸۸ .p=0 و در سنین بالا p=0.085 و در گروه کنترل به ترتیب در سنین پایین p=0.314 و در سنین بالا p=0.325 ).
TC یا کلسترول توتال در سنین پایین در گروه مداخله کاهش معنی داری یافت (p=0.024) در حالی که این تغییر در سنین بالا در گروه مداخله(p=0.065) و همه سنین در گروه کنترل معنی دار نبود (به ترتیب در سنین پایین p=0.756 و در سنین بالا p=0.633 ).
تغییرات TG در هیچیک از دو گروه مطالعه برحسب سن معنی دار نبود (گروه مداخله به ترتیب در سنین پایین p=0.369 و در سنین بالا p=0.073 و در گروه کنترل به ترتیب در سنین پایین p=0.120 و در سنین بالا p=0.262 ) .
تغییرات HDL در هیچیک از دو گروه مطالعه برحسب سن معنی دار نبود (گروه مداخله به ترتیب در سنین پایین p=0.185 و در سنین بالا p=0.228 و در گروه کنترل به ترتیب در سنین پایین p=0.126 و در سنین بالا p=0.739 ) .
تغییرات LDL/HDLدر هیچیک از دو گروه مطالعه برحسب سن معنی دار نبود (در گروه مداخله به ترتیب سنین پایین p=0.429 و در سنین بالا p=0.399 و در گروه کنترل به ترتیب در سنین پایین p=0.742 و در سنین بالا p=0.488 ) .
تغییرات Tchol/HDL در هیچیک از دو گروه مطالعه برحسب سن معنی دار نبود(در گروه مداخله به ترتیب سنین پایین p=0.467 و در سنین بالا p=0.215 و در گروه کنترل به ترتیب در سنین پایین p=0.164 و در سنین بالا p=0.805 ).