V2F6

۸۹٫۴۷ d

V2F7

۸۹٫۸۰ cd

در هر ستون وجود حداقل یک حرف مشترک بیانگر عدم تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال ۵% آزمون دانکن است.
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود،۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶-کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
این نتایج نشان داد که کودهای آلی در مورد کیفیت غده‌های سیب زمینی تاثیر بسیار مهمی دارند و برتری خود را برای افزایش برخی عناصر معدنی غده نسبت به کودهای شیمیایی نشان داده‌اند.

درصد نشاسته صفت اقتصادی بسیار مهمی برای سیب زمینی است زیرا محصولات مختلفی از آن تولید می‌گردد که وجود قند خام بیشتر سبب کمتر بودن نشاسته شده و لذا در کود مرغی میزان قند خام کمتر از سایر کودهای آلی و شیمیایی بوده که نشان دهنده افزایش نشاسته با مصرف کود مرغی می‌باشد. درصد ماده خشک غده نیز از نظر عملکرد نشاسته و عملکرد کمی کل محصول اهمیت دارد. همچنین این نتایج نشان داد که برخی کودهای آلی در مورد کیفیت غده‌های سیب زمینی تاثیر بسیار مهمی دارند و برتری خود را برای افزایش برخی عناصر معدنی غده نسبت به کودهای شیمیایی نشان داده‌اند. بنابراین یک نتیجه بسیار مهم از این بخش می‌توان استنباط نمود که با توجه به این که کودهای آلی در مورد خصوصیات کیفی و بیوشیمیایی غده یکسان عمل نکردند، ممکن است مخلوطی از این مواد آلی سبب بهترین نتیجه برای افزایش کیفیت غده سیب زمینی گردد. احتمالا کود دامی غنی شده با کود مرغی یک گزینه بسیار خوب باشد. در یک تحقیق مشخص شد که کود دامی باعث افزایش معنی‌دار برخی عناصر نسبت به کودهای شیمیایی در ماده خشک غده‌های سیب زمینی گردید (Srek et al., 2010).
در رابطه با کودهای آلی می‌توان یادآور شد که ورمی کمپوست از تجزیه بیولوژیکی کمپوست با بهره گرفتن از کرم خاکی و زباله‌های شهری بوجود می‌آید که عناصر قابل دسترس و مفیدی برای گیاهان دارد. کرم‌های خاکی با خوردن کمپوست و تجزیه آن و تبدیل و تحولاتی که در شکل مواد غذایی ایجاد می‌‌کنند، قابلیت جذب عناصر غذایی را افزایش می‌دهند. از طرفی کود کمپوست با توجه به ویژگی‌های خاص خود، غالب مواد تشکیل دهنده، مقدار مورد مصرف در خاک، قابلیت بهبود خصوصیات فیزیکی و ساختمان خاک و افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت، نقشی مشابه با کود دامی در خاک ایفا کرده و باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی شده است. کمپوست منجر به افزایش میزان کربوهیدرات­ و برخی عناصر غذایی ماکرو می­ شود که این افزایش می ­تواند به دلیل اثرات مثبت کمپوست در افزایش سطح ریشه در واحد حجم خاک، کارایی مصرف آب و فعالیت فتوسنتزی باشد که مستقیما روی فرآیندهای فتوسنتزی و تولید کربوهیدرات­ها موثر هستند (El- Ghadban et al., 2001؛ Hammoda, 2001؛ نجفی و همکاران، ۱۳۸۹).
پرویزی (۱۳۸۶) بیان داشت میزان ماده خشک غده‌ها در ارقام مختلف سیب زمینی یکی از فاکتورهای مهم در تعیین کیفیت غده‌ها به ویژه در صنایع فرآوری و تهیه چیپس، خلال و پوره است. تجزیه واریانس مرکب داده های حاصل از درصد ماده خشک غده‌ها مشخص نمود که ارقام در هر دو گروه آزمایشی از نظر میزان ماده خشک غده در سطح یک درصد معنی‌دار شدند. تفاوت معنی‌دار در طی دو سال و نیز واکنش متفاوت در ارقام در ضمن دو سال کاشت تأییدی بر این مهم می‌باشد که میزان ماده خشک غده در ارقام سیب زمینی می‌تواند تحت تاثیر شرایط رشد (وضعیت آب و هوا و تاریخ کاشت) قرار گیرد. اما با توجه به نتایج حاصل در تحقیق حاضر در رابطه با واکنش ارقام به کودهای آلی نیازمند بررسی ارقامی بیشتری از این محصول هستیم تا ویژگی‌های کیفی بیشتر مورد مطالعه قرار گیرند.
بر اساس تحقیق جلینی (۱۳۹۰) با توجه به میزان آب مصرفی در مزارع سیب زمینی و نیز میزان باقیمانده نیترات در آن‌ها، رابطه خطی بین مقادیر آب و نیترات برقرار گردید. هر چقدر میزان آب مصرفی بیشتر شده، میزان باقیمانده نیترات در سیب زمینی کاهش یافته است. به عبارتی تنش آبی و یا کم آبیاری سبب افزایش باقیمانده نیترات در گیاه گردیده است. بنابراین در تحقیق حاضر که درصد نیتروژن تیمارهای کود آلی نسبتا بالاتر بوده است را می‌توان به این دلیل دانست که کودهای آلی به دلیل توانایی کاهش تنش خشکی، ممکن است درصد نیتروژن غیر نیتراتی غده را که از نظر پروتئین و سلامتی اهمیت دارد افزایش داده باشند و نیترات‌های محصول را کاهش دهند.
حسینی و همکاران (۱۳۸۹) به منظور بررسی تاثیر کود مرغی بر جذب برخی عناصر و عملکرد سیب زمینی آزمایشی بصورت فاکتوریل با دو فاکتور رقم (آگریا، مارفونا و گرانولا) و کود مرغی (شاهد، ۲ و ۴ تن در هکتار) اجرا نمودند. نتایج نشان داد که اثرات متقابل مقادیر کود مرغی و نوع رقم برای هیچکدام از صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود و اثر رقم بر عملکرد، درصد ازت و کلسیم غده در سطح ۱ درصد معنی‌دار بود. همچنین اثر مقادیر کود مرغی بر صفات عملکرد و درصد پتاسیم در سطح ۱ درصد و بر درصد فسفر و کلسیم در سطح ۵ درصد معنیدار بودند. مقایسه میانگین‌های مقادیر کود مرغی با آزمون دانکن نشان داد که بیشترین مقدار جذب عناصر و عملکرد تحت تاثیر کود مرغی با ۴ تن در هکتار و کمترین مقدار این صفات در شاهد دیده می‌شود. نتایج تحقیق نشان داد جذب عناصر غذایی تاثیر مستقیم در افزایش عملکرد داشته و رقم آگریا با ۴ تن کود مرغی در هکتار مقادیر مطلوبی از جذب عناصر و عملکرد را نشان داد. به طور مشابهی در تحقیق حاضر نیز اثرات کود مرغی برای افزایش محتوای مواد معدنی غده و عملکرد نیز می‌تواند به دلیل افزایش جذب عناصر معدنی و همچنین غنی بودن کود مرغی به لحاظ برخی عناصر مانند فسفر باشد. همچنین در یک تحقیق دیگر مخلوط کود مرغی و دامی بیشترین درصد نشاسته، فسفر و پتاسیم را در غده تولید نمود (Abou-Hussein et al., 2003) که مشابه با تحقیق حاضر نشان دهنده اهمیت مصرف کود مرغی برای افرایش عملکرد کمی و کیفی سیب زمینی است.
نمودار ۴-۷- مقایسه اثرات متقابل کود و رقم روی درصد ماده خشک سیب زمینی
نمودار ۴-۸- مقایسه درصد نشاسته غده سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود، ۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶ -کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
نمودار ۴-۹- مقایسه درصد قند خام غده سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف کود
نمودار ۴-۱۰- مقایسه درصد فسفر غده ارقام سیب زمینی
F1 تا F7: به ترتیب ۱- بدون مصرف کود، ۲- مصرف کود شیمیایی، ۳-کود مرغی گرانوله، ۴- کود دامی، ۵- ورمی کمپوست، ۶ -کمپوست و ۷-کمپوست چای. V1: رقم سانته V2: رقم مارفونا
۴-۲- تجزیه همبستگی ساده برای صفات اندازه‌گیری شده
تجزیه همبستگی ساده (جدول ۴-۸) نشان داد ارتفاع بوته با تعداد ساقه در بوته و درصد پتاسیم غده رابطه همبستگی مثبت و معنی‌دار، با قطر غده ریز همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار و با درصد ماده خشک غده رابطه منفی و معنی‌داری نشان داد. این روابط بیان می‌دارند ارتفاع بوته بیشتر باشد بر تعداد شاخه‌ها افزوده شده و اندام هوایی بزرگتر شده و از این نظر روی ماده خشک طوری اثرگذار است که میزان تجمع کاهش یافته ولی تعداد غده‌های ریز بیشتر می‌شود زیرا رشد اندام هوایی از بزرگ‌تر شدن غده‌ها ممانعت می‌کند. همچنین رشد اندام هوایی سبب تولید بیشتر مواد ذخیره‌ای شده و در نتیجه بوته سیب زمینی به دلیل در دسترس بودن مواد ذخیره‌ای بیشتر به غده‌زایی تحریک شده و به همین دلیل ممکن است تعداد غده‌های ریز و متوسط بیشتری نسبت به غده‌های درشت تولید شود. در نتیجه ارتفاع بوته با قطر غده‌های ریز همبستگی مثبت و معنی‌دار نشان داده که مشابه این قبلا توسط محققان دیگرگزارش شده است (Khayatnezhad et al., 2011).
قطر ساقه با وزن غده برداشت شده و وزن غده در بوته رابطه مثبت و معنی‌دار و با وزن بیوماس و قطر غده متوسط دارای همبستگی مثبت و بسیار معنی‌داری بود. بین شاخص برداشت و وزن غده‌های برداشت شده همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار بود. تعداد ساقه در بوته با وزن غده برداشت شده در سطح، وزن غده در بوته، عملکرد در هکتار، وزن خشک کل در سطح برداشت رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار و با درصد نشاسته همبستگی مثبت و معنی داری داشت؛ اما با درصد پروتئین خام غده رابطه‌‌اش منفی و معنی‌دار گردید. تعداد ساقه بیشتر به دلیل افزایش سطح فتوسنتزی گیاه باعث افزایش عملکرد یا اجزای آن می‌گردد و به دلیل افزایش تولید مواد ذخیره‌ای غده‌زایی تحریک شده و تعداد غدد افزایش می‌یابد. تعداد ساقه با افزایش سایه انداز ‌گیاهی، افزایش پتانسیل آب یا تعداد برگ و سهولت در تبادلات گازی (با ایجاد یک میکروکلیمیای در سطح بوته به جذب و دفع گازهای فتوسنتزی کمک می کند) که تاثیر مثبت روی عملکرد دارد (Bunce, 2006). در مطالعه‌ای بیان شده است تعداد ساقه در بوته سیب زمینی با میزان عملکرد کل و عملکرد بذری همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. این نتیجه بیانگر این موضوع مهم می‌باشد که ارقامی که عمدتا از پتانسیل تولید ساقه بیشتری برخوردار هستند میزان عملکرد کل و سایز بذری در آن‌ها نیز بالاتر است (پرویزی، ۱۳۸۸).
وزن غده در سطح برداشت شده با تعداد غده در این سطح، تعداد و وزن غده در بوته، وزن بیوماس و عملکرد غده در هکتار رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری داشت و با شاخص برداشت و درصد نشاسته رابطه‌اش مثبت و معنی‌دار گردید. تعداد غده برداشت شده با تعداد غده در بوته، عملکرد در هکتار، وزن بیوماس و قطر غده متوسط رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری داشت و با فلورسانس کلروفیل و عملکرد غده در بوته همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. وزن بیوماس با عملکرد و تعداد غده در بوته و عملکرد غده در هکتار رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار، با درصد نشاسته همبستگی مثبت و معنی‌دار و با درصد قند غده رابطه منفی و معنی‌داری نشان داد. همانطور که قبلا گفته شد، افزایش تعداد یا وزن غده در سطح برداشت باعث افزایش عملکرد می‌شود؛ بنابراین می‌توان همبستگی مثبتی بین وزن غده سیب زمینی در سطح برداشت با عملکرد غده در هکتار و شاخص برداشت که شاخصی برای عملکرد است انتظار داشت. همین طور اجزای عملکرد رابطه مثبتی با عملکرد در هکتار نشان می‌دهند. برخی مطالعات تعداد غده در بوته را یکی از اجزاء بسیار مهم برای بهبود عملکرد سیب زمینی به دلیل همبستگی بالای این صفات بیان کرده‌اند (Naik et al., 2012).
عدد اسپد با شاخص برداشت رابطه مثبت و معنی‌داری نشان داد. فلوروسانس کلروفیل با تعداد غده در بوته، عملکرد غده در هکتار، قطر غده ریز و درصد نشاسته رابطه مثبت و معنی‌داری نشان داد. عدد اسپد (و همین طور فلوروسانس کلروفیل) نشان دهنده فعالیت فتوسیستمی یا همان میزان نسبی کلروفیل و نیز فراهم بودن عناصر است (Maxwell and Johnson, 2000) که خود بر ذخیره ماده خشک تاثیر گذار است. تعداد غده در بوته با عملکرد غده در هکتار و قطر غده متوسط رابطه مثبت و بسیار معنی‌دار و با عملکرد غده در بوته رابطه مثبت و معنی‌دار نشان داد. وزن غده در بوته با عملکرد در هکتار و درصد نشاسته رابطه مثبت و بسیار معنی‌داری، با قطر غده متوسط رابطه مثبت و معنی‌دار و با درصد قند همبستگی منفی و بسیار معنی‌دار داشت. در یک مطالعه مشخص شده است که قطر و تعداد ساقه با عملکرد سیب زمینی همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت (Asghari-Zakaria et al., 2006). ارشدی و همکاران (۱۳۸۹) بیان داشتند صفات مقدار نیتروژن برگ و قرائت اسپد بر روی میزان عملکرد غده‌های سیب زمینی دارای اثرات مستقیم نسبتا پایینی بودند اما بین این صفات و عملکرد همبستگی مثبت بالایی وجود داشت و تیمارهای با عملکرد بالاتر دارای عدد اسپد بیشتری نسبت به سایر تیمارها هستند.
عملکرد غده تازه در واحد هکتار با تعداد ساقه در بوته، وزن و تعداد غده در سطح برداشت و در بوته و وزن بیوماس همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار و با فلورسانس کلروفیل رابطه مثبت و معنی‌داری داشت. اهمیت تعداد ساقه برای عملکرد سیب زمینی در مطالعات دیگری نیز مورد اشاره قرار گرفته است. در مطالعه محققان دیگر در سیب زمینی بین عملکرد و ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته و وزن غده همبستگی‌های شدید و معنی‌داری گزارش شده است (Burhan, 2007؛ Khayatnezhad et al.,2011) که با نتایج تحقیق حاضر مطابقت داشت. به دلیل ذخیره مقادیر قابل توجهی از ماده غذایی در غده سیب زمینی، نیاز این گیاه به اندام‌های هوایی برای فتوسنتز و انتقال مواد ساخته شده آن به غده زیاد است به همین دلیل صفات مربوط به اندام هوایی همبستگی مثبتی با عملکرد داشته‌اند. ساقه‌های بیشتر و بزرگتر نشانه رشد بیشتر اندام هوایی و ساخت و انتقال مواد فتوسنتزی بیشتری به غده است. سایر صفاتی که با عملکرد در هکتار رابطه مثبتی داشته‌اند از اجزای عملکرد بوده و همبستگی مثبت‌شان مشخص گردیده است.
بین قطر غده ریز و درصد ماده خشک رابطه منفی و معنی‌دار وجود داشت. قطر غده درشت با درصد روغن رابطه مثبت و معنی‌دار داشت. بین درصد نشاسته غده و قطر غده‌های بزرگ (بیشتر از ۵۵ میلی‌متر) رابطه منفی و معنی‌دار بود. غده‌های بزرگ به دلیل زمان بیشتری که در زیر خاک سپری نموده‌اند، ممکن است با کاهش فتوسنتز جاری روبرو شده و بخش کوچکی از نشاسته را به مواد دیگر تبدیل نمایند که احتمالا دلیل منفی شدن همبستگی در این رابطه نیز همین باشد.
درصد نشاسته و قند غده همبستگی منفی و بسیار معنی‌داری نشان دادند. دلیل این همبستگی منفی آن است که هر چه مواد ذخیره‌ای افزایش یابد از میزان قند محلول غده کاسته شده و به کربوهیدرات‌های ذخیره‌ای مثل نشاسته افزوده می‌شود. برای درصد عناصر مورد بررسی به جز یک مورد، همبستگی معنی‌داری به دست نیامد ولی از نظر جهت گیری آنها به عنوان مثال همبستگی منفی بین درصد نیتروژن غده و عملکرد هکتاری و غیره نتایج مطابق با دیگر گزارش‌هاست (Flis et al., 2012).
جدول ۴-۸- تجزیه همبستگی ساده خطی برای صفات اندازه‌گیری شده در رقم‌های سیب زمینی تحت تاثیر سطوح مختلف کود