سازمان دارای عوامل متعددی است که هر یک می تواند اسباب فشار روانی را برای کارکنان ، فراهم آورد.

شرایط کار: شرایط کاری به عواملی اطلاق می گردد که در ارتباط با نوع کار یا شغل فرد است که شامل ساختار فردی مانند میزان آزادی عمل ، تنوع کار ها و میزان خودکار بودن دستگاه ها و وسایل کاری و نیز وضعیت ظاهری و فیزیکی محل کار است.
نقش فرد: گاهی فرد در سازمان نقشی را بعهده می گیرد که موجب افزایش فشار روانی می شود و انتظاراتی وجود دارد که نمی توان آنها را ارضا نمود و این امر سبب تعارض در نقش می گردد.زمانی که شخص نداند که چکار باید بکند و چکار نباید بکند و وقتی انتظاراتش از نقش بصورت آشکار درک نشود ، ابهام نقش بوجود می آید.
روابط همکاران: روابط فردی و نوع ارتباطی که فرد با دیگران دارد موجب وارد آمدن فشار روانی بر او می گردد.چناچه فرد در محیط کار خود دارای رابطه شخصی ضعیفی با دیگران باشد و نتواند حمایت همکاران خود را جلب نماید تحت فشار شدید قرار خواهد گرفت.
ساختار سازمانی: این ساختار تعیین کننده سطوح عمودی اختلاف ها در سازمان و نشان دهنده میزان قوانین و مقررات و جایگاه هایی است که در امر تصمیم گیری می تواند دخالت داشته باشند. در صورتی که در این ساختار مشارکت افراد در فرایند تصمیم گیری اندک و ناچیز باشد یک منبع بالقوه ایجاد کننده فشار روانی بوجود خواهد آمد.
رهبری در سازمان : سبک مدیران اجرایی و ارشد سازمان ، نشان دهنده رهبری سازمان است . برخی از مدیران اجرایی با دیدگاه استبدادی فرهنگی را بر سازمان تحمیل می کنند که ترس و وحشت و اضطراب و فشار روانی جزئی از آن است. وادار کردن افراد به انجام امور در دورانی کوتاه با کنترلی بسیار شدید و در صورت تمرد اخراج از کار ، بر افراد فشار های غیر واقعی و طاقت فرسا وارد می کند که فشار های سنگین روانی را به دنبال دارد.
چرخه حیات سازمان: زمانی که یک سازمان تاسیس می گردد قبل از تاسیس تا زمان زوال ، چهار مرحله را طی می کند ، در هر مرحله از حیات خود موجب بروز مسائل و مشکلات و فشار هایی بر افراد سازمان می گردد. هنگامی که سازمان در حال تاسیس است ، عدم اطمینان و هیجان زیاد در آن وجود دارد و زمانی که در حال افول و از هم گسیختگی است از کارکنان خود کاسته یا آنان را منتظر خدمت می کند که نوع جدیدی از عدم اطمینان را به دنبال دارد.
۲-۳-۲-۳-علل ایجاد کننده فشار روانی مرتبط با شغل ازدیدگاه پژوهشگران
عواملی که باعث فشار روانی در زندگی روزمره و زمان کاری و شغل انسان است به دلیل نگرشهای مختلف و متضاد با این قضیه ، به شکل های گوناگون تقسیم بندی شده اند و از آنجایی که این عوامل بر یکدیگر اثرگذار هستند بعضی از اندیشمندان با نگرش کلی همه عوامل از فرآیندهای تنش زای روانی برای سازمان می دانند .
دموری ۱۳۷۳ ، در تحقیق خود عوامل فشارزای شغلی را به ۴ دسته زیر تقسیم نموده است:
۱ـ عوامل ذاتی شغل: شرایط نامطلوب کاری ، نوبت یا شیفت کاری ، ساعات طولانی کار ، مسافرت و خطرپذیری شغلی ، تکنولوژی شغلی ، سنگینی حجم کار و فشار زمان.
۲ـ نقش فرد درسازمان: تضاد نقش ، ابهام نقش ، مسئولیت شغلی
۳ـ توسعه شغلی: امنیت شغلی ، رفاه شغلی و غیره
۴ـ عوامل سازمانی: میزان مشارکت در کار ، فرهنگ و جوسازمانی
میلر و اسمیت(۱۹۹۷): ۵ عامل عمده را عوامل فشارزای شغلی عنوان نموده اند:
ـ احساس عدم توانایی: در این شرایط فرد بدون یاور و ناامید است و هیچ احساسی نسبت به انجام امور ندارد . این وضعیت در مشاغلی است که افراد باید براساس برنامه ساعتی به دیگران جوابگو باشند . بدون آنکه کنترلی بر روی شرایط داشته باشند . در این مشاغل مسئولیت زیاد و اختیار بسیار کمی وجود دارد .
۲ـ توصیف شغل: هر کارمندی یک شرح شغلی ویژه مکتوب باید داشته باشد . بدین منظور که احساس ننماید که هر چیزی را باید بداند . در این شرح ، میزان توقعات و انتظارات شغلی کاملاً مشخص شده است . در غیر این صورت فشارهای روانی و عدم توانایی پدید می آید .
۳ـ وضعیت شغل: شغل باید مورد علاقه باشد زیرا مردم ۲۵ درصد اززمان زندگی خود را در مکان کاری می گذرانند . چنانچه شغل مورد علاقه نباشد در میان چارچوب شغلی گرفتار می شود و فکر می کند تمام اطراف او راکار فرا گرفته است به گونه ای که به بهره وری جسم و روح او لطمه می زند . عواملی که می تواند در میزان علاقه به کار اثر داشته باشد: حقوق ، تشویق و ارتقاء میزان سودمندی و بازنشستگی است.
۴ـ حوادث خطرناک ذاتی شغل: بعضی از مشاغل ذاتا با خطر بستگی دارد که می توانند به طور معمول مقدار زیادی مشکل را ایجاد کند و فرد به طور مرتب در معرض خطرها شغلی قرار می گیرد . در نتیجه مشکلاتی برای خوابیدن ، ایجاد ترس و نگرانی و شکایت های جسمانی پدید می آید . از جمله مشاغل: افسران پلیس ، آتش نشانها ، رانندگان و کارکنان ارتش و معدن کاران .
۵ـ مکان کاری: بعضی از مکان های کاری عواملی فشارزای فیزیکی را دارا هستند ، از قبیل صدا ،فقدان محل مشخصی ، روشنایی ناکافی ،تهویه ضعیف ، کنترل ضعیف میزان حرارت ، ناکافی بودن تجهیزات و تأسیسات که همگی می تواند عاملی برای بروز فشارهای روانی شغلی باشد . از سوی دیگر در مکانهای کاری که بی نظمی و اغتشاش ، عدم انصاف یا سبک مدیریتی استبدادی (خودمحوری) وجود دارد همگی عامل روان شناختی فشار روانی در شغل می باشند .
بی ورلی (۲۰۰۱) شش منبع مهم را به عنوان فشار در مکان کاری قید نموده که عبارتند از: عدم رضایت ، شرایط جسمی ، فشار کاری زیاد ، ابهام نقش ، فقدان کنترل و امنیت شغلی .
۲-۳-۲-۴-مدل های فشار روانی
۲-۳-۲-۴-۱-مدل مبتنی بر محرک
براساس این مدل عوامل فشارزا به عنوان محرک ها یا عواملی هستند که منجر به تنش می شوند این محرک ها می توانند محرک هایی بیرونی (گرما ، سرما ، ازدحام) یا درونی (درد افکار و احساسات ، تعارضات درونی) باشند . فویر اشتاین و همکاران براساس مدل ارائه شده کاکس فشار روانی را معادل محرکهایی میدانند که از محیط بر فرد وارد می شود و او را تحت تأثیر قرار می دهد .
نمودار ۲-۳-۲-۴-۱-مدل مبتنی بر محرک
فرد محیط
فشار روانی عوامل فشارزا
پاسخ
محرک
۲-۳-۲-۴-۲- مدل مبتنی بر پاسخ
سلیه سازنده این مدل فشار روانی را پاسخ غیر اختصاصی انسان به عامل فشارزای روانی عنوان نمود ، که این پاسخ می تواند فیزیولوژیکی (فعالیت دستگاه عضبی غیر ارادی) یا نوعی پاسخ روان شناختی (حالات هیجانی و نشانه های واماندگی) باشد .
نمودار ۲-۳-۲-۴-۲- مدل مبتنی بر پاسخ
فشار روانی
پاسخ روان
پاسخ
عوامل فشار
شخصی
محرک
محیط
پاسخ
۲-۳-۲-۴-۳- مدل پردازش اطلاعات
این مدل ، عوامل فشارزای روان شناختی ، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی را از یکدیگر متمایز می سازد و عوامل فشارزای روانی و همچنین پاسخ به فشار روانی را مورد توجه قرار می دهد ، اما تأکید می کند که فشار روانی و عوامل مربوط به آنها رابدون تغییر و تفسیر محرک ها نمی توان شناخت . به عبارت کلی بر روی ارزیابی شناختی تأکیدی خاص دارد . براساس این مدل هر قدر عوامل فشارزای روانی که فرد ادراک می نماید شدیدتر باشد به همان نسبت فشار روانی بیشتری را متحمل می شود . این مدل سه نوع عوامل فشارزای کلی را که بر فرد وارد می آید مشخص می کند .
۱ـ پیش بینی خطر یا درد جسمانی
۲ـ موقعیتهاو شرایطی که فرد را به کناره گیری اجتماعی یا طرد شدن تهدید می کند .
۳ـ محرکهای پیچیده ای که مستلزم پاسخ به نیازهای متناسب با آن پاسخ به نیازهای جدید و پیچیده در آن ضروری است .
۲-۳-۲-۴- استر سورهای سوری روانی اجتماعی در محیط کار
اگرچه تعارض نقش و ابهام نقش موضوع تحقیقات قبلی و حاضر در رویکرد روانی اجتماعی تحلیل رفتگی شغلی است . انواع دیگری از استرسورهای شغلی نیز مورد مطالعه قرار گرفته اند . اول اینکه استرسورهای مربوط به نقش دیگری وجود دارد . تراکم نقش^[۷۰] بارزترین این مواد است .
تحقیقات زیادی انواع استرسورهای شغلی را طبقه بندی می کند برای مثال کوپر (۱۹۸۰) شش استرسو رانام برده است . تنیدگی شغلی ، ایفای نقش مبتنی بر تنیدگی^[۷۱] با ارتباطات عوامل رشد دوره زندگانی^[۷۲] ساختار وجود سازمانی و روابط کار ، خانواده . پنج طبقه توسط ایوان سویچ و ماتسون (۱۹۸۰) پیشنهاد شده است که سه طبقه آن بر استرسورهای روانی اجتماعی محیط کار تأکید دارد . استرسورهای فردی ، گروهی و سازمانی ، اوسیپوواسپوکام (۱۹۸۵) طبقه بندی را مورد تأکید قرار می دهند.
تراکم نقش ، عدم کفایت در ایفای نقش ، ابهام نقش ، آَشفتگی در نقش (تعارض نقش)و مسئولیت .
۲-۳-۳- عوامل به وجود آورنده ی تنیدگی شغلی
در یک تقسیم بندی عوامل به وجود آورنده تنیدگی شغلی به پنج دسته عوامل سازمانی برون سازمانی ، گروهی ، فردی و شغلی تقسیم شده است(لوتانز ، ۱۹۹۲) . در یک تقسیم بندی کلی تر همانگونه که در نمودار ۲-۲-۶ مشاهده می شود این عوامل را می توان درسه دسته عوامل محیطی سازمانی و فردی قرار داد(رابینز ، ۱۳۸۴) . هر یک از عوامل سه گانه فوق به اختصار تشریح می شود:
الف) عوامل محیطی